Wyrok z dnia 8 listopada 1996 r.
III SZ 3/96

Organy samorządu notarialnego nie są uprawnione do stanowienia
wytycznych w sprawie stosowania taksy za czynności notarialne. Rada izby
notarialnej może żądać od zrzeszonych w izbie notariuszy informacji o ich
czynnościach notarialnych, zwłaszcza w sytuacjach wymagających zapobieżenia
pobieraniu przez notariuszy niezgodnego z prawem wynagrodzenia za te
czynności.

Przewodniczący SSN: Adam Józefowicz (sprawozdawca), Sędzia SN: Janusz
Łętowski, Sędzia NSA: Jerzy Sulimierski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 8 listopada 1996 r. sprawy ze skargi
Ministra Sprawiedliwości [...] na uchwałę [...] Walnego Zgromadzenia Notariuszy Izby
Notarialnej w L. z dnia 17 marca 1996 r. w sprawie zasad pobierania taksy notarialnej.

u c h y l i ł pkt 1 zaskarżonej uchwały, a w pozostałej części skargę oddalił.


U z a s a d n i e n i e

Walne Zgromadzenie Notariuszy Izby Notarialnej w L. na posiedzeniu w dniu 17
marca 1996 r. w K.D. podjęło uchwałę [...] w sprawie zasad pobierania taksy notarialnej.
W pkt 1 uchwały Walne Zgromadzenie Notariuszy uznało, że stałe pobieranie
wynagrodzenia wyższego lub niższego od maksymalnego przewidzianego w przepisach
jest naruszeniem godności wykonywania zawodu i może być podstawą do wszczęcia
postępowania dyscyplinarnego przeciwko notariuszowi. W pkt. 2 uchwały posta-
nowiono, że w szczególnych sytuacjach notariusz uprawniony jest do dokonania
czynności notarialnych za wynagrodzeniem wynoszącym symboliczną "złotówkę",
powiadamiając o tym Radę Izby Notarialnej. Następny 3 pkt uchwały zawiera stwierdze-
nie, że Rada Izby Notarialnej upoważniona jest do okresowego dokonywania lustracji w
kancelariach notarialnych pod kątem prawidłowości pobierania wynagrodzenia.
Na powyższą uchwałę Minister Sprawiedliwości wniósł skargę do Sądu Naj-
wyższego stosownie do przepisu art. 47 § 1 ustawy z dnia 14 lutego 1990 r. - Prawo o
notariacie (Dz. U. Nr 22, poz. 91). Skarżący zarzucił, że pkt 1 uchwały jest sprzeczny z
art. 5 Prawa o notariacie, a pkt 2 uchwały nakłada na notariusza nie przewidziany
prawem obowiązek, do czego organy samorządu nie mają uprawnień. Jeśli chodzi o pkt
3 uchwały, to skarżący uznał, że jest on zbędny, gdyż do dokonywania wymienionych w
nich czynności upoważniają Radę Izby Notarialnej przepisy rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 30 kwietnia 1990 r. w sprawie trybu wykonywania nadzoru nad
działalnością notariuszy i organów samorządu notarialnego (Dz.U. Nr 42, poz. 188).
Minister Sprawiedliwości wniósł o uchylenie zaskarżonej uchwały.

Rozpatrując skargę Sąd Najwyższy wziął pod uwagę, co następuje:

Przepis art. 5 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie (Dz. U. Nr 22,
po. 91) stanowi, że notariuszowi za dokonanie czynności notarialnych przysługuje
wynagrodzenie określone na podstawie umowy ze stronami czynności, nie wyższe niż
maksymalne stawki taksy notarialnej właściwe dla danej czynności. Minister
Sprawiedliwości rozporządzeniem z dnia 12 kwietnia 1991 r. w sprawie taksy notarialnej
(Dz. U. Nr 33, poz. 146 ze zm.) określił maksymalne stawki wynagrodzenia notariuszy
za dokonanie czynności notarialnych. Przepis § 1 ust. 2 wymienionego rozporządzenia
z dnia 12 kwietnia 1991 r. pozwala notariuszowi w umowie ze stroną czynności
notarialnej ustalić wynagrodzenie niższe od maksymalnego, wynikającego ze stawek
taksy notarialnej. Z powyższego wynika, że do dokonania regulacji wynagrodzenia za
czynności notarialne uprawnione są określone prawem organy państwowe, a organy
samorządu notarialnego nie posiadają kompetencji do wkraczania w problematykę
zastrzeżoną dla właściwych organów państwowych. Z tego względu jakakolwiek
ingerencja organów samorządu notarialnego w sprawę zasad pobierania taksy
notarialnej koliduje z prawem. Zaskarżona więc uchwała Walnego Zgromadzenia Izby
Notarialnej w L. z dnia 17 marca 1996 r. w pkt 1 w części dotyczącej zasad stałego
pobierania wynagrodzenia wyższego lub niższego od maksymalnego jest sprzeczna z
art. 5 Prawa o notariacie i § 1 wymienionego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w
sprawie taksy notarialnej. W związku z tym skarga w tej części jest uzasadniona i
wymaga uwzględnienia.
Jeżeli chodzi o pkt 2 i 3 omawianej uchwały [...] Walnego Zgromadzenia Nota-
riuszy Izby Notarialnej w Lublinie - to zdaniem Sądu Najwyższego - nie naruszają one
prawa.
Zaskarżony pkt 2 tej uchwały nie narusza § 1 ust. 2 cyt. rozporządzenia w
sprawie taksy notarialnej. Z istoty nadzoru nad notariuszami, wykonywanego przez
organy samorządu notarialnego na podstawie art. 35 pkt 2, art. 44 § 1 i 2 i art. 45 Prawa
o notariacie, wynika uprawnienie rady izby notarialnej do żądania od członków
korporacji notarialnej informacji o czynnościach notarialnych, mających znaczenie dla
prawidłowego sprawowania nadzoru nad wykonywaniem obowiązków przez notariuszy,
zwłaszcza w szczególnych sytuacjach, wymagających zapobieżenia pobieraniu przez
notariuszy wynagrodzenia za czynności notarialne niezgodnie z prawem. Zdaniem Sądu
Najwyższego, pkt 3 omawianej uchwały, zawierający wyjaśnienie, że Rada Izby
Notarialnej jest uprawniona do okresowego dokonywania lustracji kancelarii
notarialnych w zakresie pobierania wynagrodzenia nie narusza prawa. Treść pkt. 3
omawianej uchwały mieści się w zakresie działania rady izby notarialnej, określonym w
art. 44 § 1 i 2 Prawa o notariacie.Skarżący tak samo traktuje ten punkt uchwały uznając,
że nie jest on sprzeczny z prawem, lecz tylko zbędne jest jego zamieszczenie w
uchwale. Stosownie do przepisu art. 47 § 1 Prawa o notariacie, Minister Sprawiedli-
wości może zaskarżyć do Sądu Najwyższego uchwałę organu samorządu notarialnego
wyłącznie sprzeczną z prawem. Zaskarżenie więc pkt 2 i 3 omawianej uchwały nie
opiera się na przewidzianej prawem podstawie zaskarżenia. Dlatego skarga w
odniesieniu do pkt 2 i 3 omawianej uchwały nie może być uwzględniona i podlega w tej
części oddaleniu.
Z tych względów Sąd Najwyższy na zasadzie art. 47 § 2 Prawa o notariacie
orzekł, jak w sentencji.
========================================