Wyrok z dnia 8 maja 2003 r.
III SZ 1/02

Uregulowanie wymagań, jakie powinni spełniać kandydaci na aplikantów
komorniczych, nie mieści się w kompetencjach Krajowej Rady Komorniczej
wymienionych w art. 85 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądo-
wych i egzekucji (Dz.U. Nr 133, poz. 882 ze zm.).

Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Jerzy
Kwaśniewski, Andrzej Wróbel (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 8 maja 2003 r. sprawy o
uchylenie uchwały Krajowej Rady Komorniczej z dnia 26 czerwca 2001 r. [...] w czę-
ści dotyczącej § 1 ust. 3, § 5, § 10, § 12 pkt 4 - Regulaminu aplikacji komorniczej
oraz ramowego programu zajęć seminaryjnych aplikantów komorniczych, na skutek
skargi Ministra Sprawiedliwości.

1. u c h y l i ł uchwałę Krajowej Rady Komorniczej z dnia 26 czerwca 2001 r.
[...] w części dotyczącej § 1 ust. 3, § 5 i § 10 - Regulaminu aplikacji komorniczej oraz
ramowego programu zajęć seminaryjnych aplikantów komorniczych,
2. o d d a l i ł skargę w pozostałej części.

U z a s a d n i e n i e

Krajowa Rada Komornicza w § 1 uchwały [...] z 26 czerwca 2000 r. w sprawie
regulaminu aplikacji komorniczej oraz ramowego programu zajęć seminaryjnych apli-
kantów komorniczych zatwierdziła regulamin aplikacji komorniczej, stanowiący za-
łącznik do tejże uchwały i przyjęła go jako obowiązujący we wszystkich izbach ko-
morniczych. Zgodnie z przepisem § 1 ust. 3 Regulaminu, o zatrudnienie w charakte-
rze aplikanta można się ubiegać dopiero po przepracowaniu w kancelarii komornika
w innym charakterze przynajmniej sześć miesięcy. Z kolei przepis § 5 Regulaminu
stanowi, że aplikant lub komornik uiszcza na rachunek rady izby komorniczej w ter-
minie do 31 sierpnia danego roku szkolenia, należność za roczne szkolenie w kwocie
trzykrotnej kwoty bazowej obowiązującej w danym roku. Według przepisu § 10 re-
gulaminu, aplikacja ustaje w razie rozwiązania umowy o pracę z aplikantem, zgodnie
z prawem pracy. Przepis § 11 ust. 2 regulaminu przewiduje, że rada izby komorniczej
może również cofnąć zgodę na zatrudnienie aplikanta, jeżeli stwierdzi jego nieprzy-
datność do wykonywania zawodu komornika sądowego. Stosownie do treści przepi-
su § 12 ust. 4 regulaminu, od uchwały rady izby komorniczej przysługuje odwołanie
do Krajowej Rady Komorniczej w terminie 14 dni od jej doręczenia z uzasadnieniem.
Minister Sprawiedliwości działając na podstawie art. 68 ust. 1 ustawy z dnia 29
sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz.U. Nr 133, poz. 882 ze zm.)
wniósł o uchylenie jako sprzecznej z prawem powyższej uchwały Krajowej Rady Ko-
morniczej w części dotyczącej § 1 ust. 3, § 5, § 10, § 12 pkt 4. W ocenie Ministra
Sprawiedliwości przepis § 1 ust. 3 regulaminu narusza przepisy art. 29 ust. 1 pkt 1 -
3 w związku z art. 10 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, które określają
jednoznacznie warunki jakie powinien spełniać aplikant. Ustawa nie zawiera upo-
ważnienia dla Krajowej Rady Komorniczej do stawiania dodatkowych wymogów
aplikantom i kandydatom na aplikantów.
Minister Sprawiedliwości jest zdania, że przepis § 5 regulaminu nakładający
na aplikanta obowiązek uiszczenia na rachunek rady izby komorniczej należności za
roczne szkolenie w kwocie trzykrotnej kwoty bazowej obowiązującej w danym roku,
narusza przepisy art. 29 ust. 3, art. 31 ust. 3 oraz art. 85 ust. 1 pkt 8 ustawy. Przepis
art. 29 ust. 3 ustawy nakłada na komorników obowiązek zatrudnienia co najmniej
jednego aplikanta komorniczego w okresie 5 lat, nie przewidując przy tym obowiązku
ponoszenia opłat za szkolenie przez aplikantów. W przepisie art. 31 ust. 3 ustawa
dopuszcza jedynie możliwość partycypowania przez aplikanta w kosztach egzaminu.
Krajowa Rada Komornicza według przepisu art. 85 ust. 1 pkt 8 ma kompetencję do
ustalania wysokości składek miesięcznych na potrzeby samorządu komorniczego.
Brak jest upoważnienia dla tego organu do ustanawiania obowiązku uiszczania opłat
za szkolenie.
Według Ministra Sprawiedliwości, przepis § 10 regulaminu przyznający ko-
mornikowi prawo rozwiązania umowy z aplikantem zgodnie z prawem pracy, jest
sprzeczny z art. 29 ustawy, który stanowi, że aplikant jest zatrudniony przez komor-
nika za zgodą rady izby komorniczej. Przy takim uregulowaniu nawiązania umowy o
pracę, jej rozwiązanie powinno nastąpić również za zgodą tego organu, który mając
wpływ na nawiązanie umowy z mocy prawa powinien współdecydować o jej rozwią-
zaniu, zwłaszcza że do obowiązków rady izby komorniczej należy organizowanie
szkolenia aplikantów komorniczych (art. 93 ust. 1 pkt 7 ustawy).
Minister Sprawiedliwości wskazał, że § 12 pkt 4 i 3 regulaminu stwarzają moż-
liwość odwołania od uchwał Rady Izby Komorniczej o dopuszczeniu aplikanta do
egzaminu komorniczego nie precyzując, czy aplikantowi przysługuje prawo do złoże-
nia odwołania od uchwały negatywnej. Z kolei § 12 ust. 3 regulaminu przewiduje
podjęcie uchwały o dopuszczeniu aplikanta do egzaminu, a nie przewiduje podjęcia
uchwały odmawiającej dopuszczenia aplikanta do egzaminu. Takie unormowanie
narusza przepis art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, który gwarantuje prawo
odwołania się strony do instancji wyższej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Skarga ma usprawiedliwione podstawy. Trafny jest zarzut naruszenia zaskar-
żoną uchwałą przepisów art. 29 ust. 1 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 1-3 ustawy o
komornikach sądowych i egzekucji. Przepisy te określają wymagania, jakim powinien
odpowiadać aplikant komorniczy, a zatem ustalają kryteria kwalifikacyjne dla osób
ubiegających się o przyjęcie na aplikację komorniczą. Według tych przepisów apli-
kantem notarialnym może być osoba, która: 1) posiada obywatelstwo polskie i korzy-
sta z pełni praw cywilnych i obywatelskich, 2) jest nieskazitelnego charakteru, 3)
ukończyła wyższe studia prawnicze lub administracyjne. Z brzmienia tych przepisów
jednoznacznie wynika, że katalog powyższych kryteriów kwalifikacyjnych jest katalo-
giem zamkniętym.
Pozostaje do rozważenia, czy ustawa upoważnia organy samorządu komorni-
czego do określania innych niż wymienione wyżej kryteriów kwalifikacyjnych dla kan-
dydatów na aplikację komorniczą. Trafnie podkreśla Minister Sprawiedliwości, że
ustawa nie zawiera upoważnienia dla Krajowej Rady Komorniczej do stawiania do-
datkowych wymagań kandydatom na aplikantów komorniczych, w szczególności
takiego upoważnienia nie zawiera przepis art. 85 ust. 1 ustawy określający zakres
działania Krajowej Rady Komorniczej. Wymaga podkreślenia, że art. 85 ust. 1 pkt 6
ustawy upoważnia Krajową Radę Komorniczą jedynie do wyrażania opinii w spra-
wach aplikacji komorniczej, co wyklucza - zdaniem Sądu Najwyższego - podejmo-
wanie przez Krajową Radę Komorniczą jakichkolwiek aktów prawnych, innych niż
opinia, w przedmiocie aplikacji komorniczej. Niedopuszczalne jest w szczególności,
jak w niniejszej sprawie, określanie w drodze uchwały Krajowej Rady Komorniczej
dodatkowych kryteriów kwalifikacyjnych dla kandydatów na aplikantów komorni-
czych. Wymaganie określone zaskarżoną uchwałą, że o zatrudnienie w charakterze
aplikanta można się ubiegać dopiero po przepracowaniu w kancelarii komornika w
innym charakterze przynajmniej sześć miesięcy, nie ma oparcia w żadnym przepisie
ustawy.
Uregulowanie uchwałą wymagań, jakie powinni spełniać kandydaci na apli-
kantów komorniczych, nie mieści się w kompetencjach Krajowej Rady Komorniczej
wymienionych w art. 85 ustawy nawet przy założeniu, że nie jest to wyliczenie wy-
czerpujące, na co wskazuje użyte w tym przepisie określenie: ,, w szczególności."
Inna interpretacja tego przepisu byłaby sprzeczna zarówno z postanowieniami art. 65
ust. 1 w związku z art. 8 ust. 1 oraz art. 2, art. 31 ust. 3 i art. 32 Konstytucji Rzeczy-
pospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483), jak i z art. 6 raty-
fikowanego przez Rzeczpospolitą Polską Międzynarodowego Paktu Praw Gospodar-
czych Społecznych i Kulturalnych (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 169). Skoro bowiem
wszelkie warunki realizacji prawa do pracy oraz wyjątki w tym zakresie muszą być
określone w ustawie (art. 31 ust. 3 oraz art. 65 ust. 1 Konstytucji RP), to należy sta-
nąć na stanowisku, że dotyczy to również warunków, jakie muszą być spełnione w
celu przyjęcia na aplikację komorniczą.
Trafny jest zarzut Ministra Sprawiedliwości, że przepis § 5 regulaminu nakła-
dający na aplikanta obowiązek uiszczenia na rachunek rady izby komorniczej należ-
ności za roczne szkolenie w kwocie trzykrotnej kwoty bazowej obowiązującej w da-
nym roku, narusza przepisy art. 31 ust. 3 ustawy, który stanowi, że koszty przepro-
wadzenia egzaminu komorniczego ponosi Krajowa Rada Komornicza i egzaminowa-
ny. Z przepisu tego wynika, że obowiązek ponoszenia kosztów przeprowadzenia eg-
zaminu komorniczego spoczywa na aplikancie komorniczym składającym egzamin
komorniczy i na Krajowej Radzie Komorniczej, przy czym ustawa nie wskazuje kryte-
riów, według których ma nastąpić rozkład tych kosztów między nimi, ani też podmiotu
uprawnionego do określenia, w jakiej części koszty te są ponoszone przez egzami-
nowanego a w jakiej przez Krajową Radę Komorniczą. Przepis powyższy zobowią-
zuje zatem aplikanta komorniczego do uiszczenia opłaty za egzamin w wysokości
odpowiadającej części kosztów przeprowadzenia egzaminu komorniczego. Przepis
ten nie stanowi natomiast podstawy prawnej nałożenia na aplikanta komorniczego
obowiązku zapłaty należności za roczne szkolenie prowadzone w ramach aplikacji
komorniczej. Trafny jest również pogląd Ministra Sprawiedliwości, że także przepis
art. 85 ust. 1 ustawy nie upoważnia Krajowej Rady Komorniczej do nałożenia na apli-
kantów komorniczych obowiązku uiszczenia na rachunek rady izby komorniczej na-
leżności za roczne szkolenie.
Trafny jest zarzut Ministra Sprawiedliwości, że przepis § 10 regulaminu przy-
znający komornikowi prawo rozwiązania umowy z aplikantem zgodnie z prawem
pracy, jest sprzeczny z art. 29 ust. 2 ustawy, który stanowi, że aplikant jest zatrudnio-
ny przez komornika za zgodą rady izby komorniczej. Zgoda rady izby komorniczej na
rozwiązanie umowy o pracę z aplikantem, mimo że niewyrażona wprost w przepi-
sach ustawy, jest uzasadniona celem aplikacji komorniczej, jakim jest - zgodnie z art.
30 ust. 1 ustawy - zapoznanie aplikanta komorniczego z całokształtem pracy komor-
nika oraz ustawowym zadaniem rady, jakim jest należące do jej zakresu działania
organizowanie szkolenia aplikantów komorniczych ( art. 93 ust. 1 pkt 7 ustawy).
Biorąc powyższe pod rozwagę Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================