Wyrok z dnia 20 czerwca 2006 r.
III SK 8/06

Uzależnienie przez licencjodawcę zawarcia umowy fonograficznej od po-
noszenia przez licencjobiorcę kosztu wytwarzania hologramu, bądź zastrzeże-
nie możliwości rozwiązania tej umowy w razie nieponiesienia tych kosztów,
stanowi naruszenie zakazu wynikającego z art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 15 grud-
nia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (jednolity tekst: Dz.U. z 2003
r. Nr 86, poz. 804 ze zm.) i nadużywanie pozycji dominującej (art. 8 ust. 2 pkt 4 i
6 tej ustawy).

Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Roman Kuczyński
(sprawozdawca), Zbigniew Myszka.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 20 czerwca
2006 r. sprawy z odwołania Stowarzyszenia Autorów ,,ZAIKS" w Warszawie przeciw-
ko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z udziałem ,,S." SA w K. o
ochronę konkurencji, na skutek skargi kasacyjnej strony odwołującej się od wyroku
Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 lipca 2005 r. [...]

1. o d d a l i ł skargę kasacyjną,
2. zasądził od Stowarzyszenia Autorów ZAIKS w Warszawie na rzecz Prezesa
Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 270 zł (dwieście siedemdziesiąt)
tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego
3. zasądził od Stowarzyszenia Autorów ZAIKS w Warszawie na rzecz S. SA w
K. kwotę 270 zł. (dwieście siedemdziesiąt) tytułem zwrotu kosztów postępowania
kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Decyzją z 25 września 2002 r. wydaną na podstawie art. 9 w związku z art. 8
ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U.
z 2000 r. Nr 122, poz. 1319), Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
uznał za praktykę ograniczającą konkurencję uzależnianie przez Stowarzyszenie
Autorów ,,ZAIKS" zawarcia umowy fonograficznej od ponoszenia przez licencjobiorcę
- ,,S." SA, kosztu wytwarzania hologramu. Za taką praktykę uznał stosowanie przez
,,ZAIKS" groźby bezprawnej polegającej na poinformowaniu o wypowiedzeniu umowy
licencyjnej w przypadku niepodpisania aneksu do umowy w sprawie ponoszenia
kosztów hologramów. Organ administracji nakazał ,,ZAIKS-owi" zaniechanie jej sto-
sowania.
Od wspomnianej Decyzji ,,ZAIKS" wniósł odwołanie do Sądu Okręgowego,
który wyrokiem z 13 listopada 2003 r. oddalił je, podzielając w całości obszerne wy-
wody zawarte w uzasadnieniu decyzji, powołał się jedynie dodatkowo na przepis art.
8 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. jako podstawę rozstrzygnięcia.
Sąd Apelacyjny oddalił apelację, uznając, że Sąd pierwszej instancji prawidło-
wo przyjął kwalifikację z art. 8 ust. 1 i ust. 2 pkt 4 powołanej ustawy. Dokonana przez
Sąd Okręgowy wykładnia tego przepisu w związku z art. 113 tejże ustawy była dla
Sądu drugiej instancji przekonywająca, co z kolei powodowało konieczność przyjęcia
przez Sąd stanowiska, że w niniejszej sprawie doszło do próby stosowania praktyki
monopolistycznej polegającej na uzależnieniu dalszego obowiązywania umowy od
spełniania przez drugą stronę innego świadczenia, nie mającego rzeczowego
związku z przedmiotem umowy.
Na powyższe rozstrzygnięcie Stowarzyszenie Autorów "ZAIKS" wniosło
skargę kasacyjną, wskazując na naruszenia przepisów prawa materialnego przez
niewłaściwe zastosowanie i błędną wykładnię - art. 8 ust. 1 i 2 pkt 4 i 6 ustawy o
ochronie konkurencji i konsumentów z dnia 15 grudnia 2000 r. oraz naruszenie prze-
pisów postępowania mające wpływ na rozstrzygnięcie w sprawie, a mianowicie art.
233 § 1 oraz art. 328 § 2 k.p.c.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna okazała się bezzasadna. Rozpatrując przedmiotową
sprawę, należy mieć na uwadze, że przedmiotem umowy pomiędzy ZAiKS a kontra-
hentem było udzielenie licencji na dokonywanie nagrań dźwiękowych utworów z re-
pertuaru ZAiKS oraz zwielokrotnianie tych utworów na nośnikach dźwięku. Essentia-
lia negotti umowy licencyjnej stanowiło więc udzielenie praw do zwielokrotniania no-
śników dźwięku przez jedną stronę umowy (ZAiKS), na drugiej zaś stronie umowy
ciąży obowiązek zapłaty określonego w umowie wynagrodzenia z tytułu zwielokrot-
niania utworów (licencjobiorca). Każde inne żądanie ze strony ZAIKS, które nie było
związane bezpośrednio ze wskazanymi celami i przedmiotem umowy, musiałoby być
analizowane pod kątem funkcjonalności warunków umowy łączącej kontrahentów.
Powód w niniejszej sprawie podjął czynności zmierzające do wprowadzenia
do wymienionej wyżej umowy licencyjnej odmiennych postanowień nakładających na
kontrahenta dodatkowe koszty hologramowania nośników fonograficznych. Podjęta
przez powoda próba obciążenia wyżej wymienionymi kosztami była poparta zastrze-
żeniem, że niewyrażenie przez kontrahenta zgody na podpisanie aneksu o wskaza-
nej wyżej treści będzie przez powoda uważane za wypowiedzenie umowy licencyj-
nej. Istotny w niniejszym stanie faktycznym jest fakt, iż z przepisów powszechnie
obowiązującego prawa nie wynika obowiązek hologramowania nośników dźwięku.
Ponadto pomysł walki z ,,piractwem" fonograficznym poprzez hologramowanie po-
wstał z inicjatywy Związku Producentów Audio Video ZPAV, a ZAiKS mocą samo-
dzielnej i swobodnej decyzji przyłączył się do tej inicjatywy. W takiej sytuacji wyma-
ganie od licencjobiorcy naklejania hologramu na nośniki mogło być traktowane przez
powoda jako element istotny z punktu widzenia realizacji umowy oraz wypełniania
chociażby statutowych funkcji ZAiKS, jednak powyższe nie uzasadniało przerzucenia
kosztów hologramów na licencjobiorcę. Taka praktyka (bez jego zgody) narusza bo-
wiem zasadę swobody kontraktowej, w tym ekwiwaletności świadczeń stron stosun-
ku cywilnoprawnego. W tym stanie rzeczy, za nietrafny należy uznać zarzut narusze-
nia art. 8 ust. 2 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Przede wszyst-
kim należy z całą mocą podkreślić, że nadużywanie pozycji dominującej poprzez
zmuszanie za pomocą groźby bezprawnej rozwiązania umowy osób działających na
podstawie takich umów, do podejmowania zobowiązań, jakich w warunkach braku
takiego zagrożenia nie podjęłyby, jest praktyką monopolistyczną, której stosowanie
jest zabronione z mocy art. 8 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie
konkurencji i konsumentów (por. wyrok SN z dnia 23 lutego 2006, III SK 6/05, niepu-
blikowany).
W tym stanie rzeczy należało skargę kasacyjną oddalić.
========================================