Wyrok z dnia 4 marca 2004 r.
III SK 8/04

Celem postępowania, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 10
kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (jednolity tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr 153,
poz. 1504 ze zm.) jest rozstrzygnięcie sporu co do tego, czy wstrzymanie do-
staw energii było uzasadnione, a nie sporu co do wysokości wzajemnych wie-
rzytelności stron umowy o dostarczanie energii elektrycznej.

Przewodniczący SSN Jerzy Kwaśniewski, Sędziowie SN: Maria Tyszel,
SSN Andrzej Wróbel (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 marca 2004 r. sprawy
z odwołania Huty Ł. Spółki Akcyjnej w Ł.G. przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji
Energetyki z udziałem zainteresowanego G. Zakładu Elektroenergetycznego Spółki
Akcyjnej w G. o rozstrzygnięcie sporu dotyczącego wstrzymania energii elektrycznej,
na skutek kasacji strony zainteresowanej G. Zakładu Elektroenergetycznego Spółki
Akcyjnej w G. od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Antymonopolowego w Warszawie
z dnia 28 października 2002 r. [...]

1) u c h y l i ł zaskarżony wyrok w części uchylającej decyzję Prezesa Urzędu
Regulacji Energetyki z dnia 14 listopada 2001 r. [...] w jej pkt 1) i w tym zakresie
przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Warszawie - Sądowi Ochrony Konkurencji
i Konsumentów do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępo-
wania kasacyjnego,
2) o d d a l i ł kasację w pozostałej części.

U z a s a d n i e n i e

I. W dniu 11 października 2001 r. do Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki
(zwanego dalej ,,Prezesem URE") wpłynął wniosek Huty ,,Ł." SA z siedzibą w Ł.G.
(zwanej dalej ,,Hutą") sformułowany jako wniosek o rozstrzygnięcie sporu dotyczące-
go warunków świadczenia usług przesyłowych przez G. Zakład Elektroenergetyczny
SA (zwany dalej ,,Zakładem"), dla potrzeb tej Huty zlokalizowanej w Ł.G. przy ul. C.
Jednocześnie pismo to zawierało żądanie wydania postanowienia w sprawie konty-
nuowania dostaw energii elektrycznej dla Huty - do czasu ostatecznego rozstrzy-
gnięcia sporu. Żądanie to Huta motywowała faktem nieuzasadnionego wstrzymania
dostaw energii elektrycznej przez Zakład.
W dniu 11 października 2001 r. Huta została wezwana do dokładnego sprecy-
zowania przedmiotu sporu. Pismem z dnia 12 października 2001 r. Huta wyjaśniła,
że wnosi o rozstrzygnięcie sporu dotyczącego warunków świadczenia usług przesy-
łowych wykonywanych na podstawie łączącej ją z Zakładem umowy sprzedaży ener-
gii elektrycznej i świadczenia usług przesyłowych zawartej w dniu 30 lipca 2001 r.,
polegającego na ustaleniu w powyższej umowie odpowiedniej ceny taryfowej za
świadczony przez Zakład przesył energii elektrycznej. Niezależnie od powyższego
Huta domagała się dodatkowo rozstrzygnięcia sporu dotyczącego nieuzasadnionego
wstrzymania dostaw energii elektrycznej przez Zakład.
Mając na uwadze powyższe, Prezes URE uznał, iż konieczne będzie prowa-
dzenie dwóch odrębnych postępowań administracyjnych. W dniu 11 października
2001 r. zostało wszczęte (zawiadomiono strony) postępowanie w sprawie rozstrzy-
gnięcia sporu dotyczącego nieuzasadnionego wstrzymania dostaw energii elektrycz-
nej przez Zakład dla potrzeb Huty. W tym samym dniu zostało także wszczęte postę-
powanie administracyjne w sprawie rozstrzygnięcia sporu dotyczącego odmowy
zmiany umowy sprzedaży energii elektrycznej i świadczenia usług przesyłowych do
obiektów Huty, zawartej między stronami w dniu 30 lipca 2001 r. [...].
W dniu 12 października 2001 r., stosownie do art. 8 ust. 2 ustawy - Prawo
energetyczne Prezes URE wydał postanowienie [...], nakazujące Zakładowi podjęcie
i kontynuowanie dostaw energii elektrycznej dla Huty - do czasu ostatecznego roz-
strzygnięcia sporu w sprawie nieuzasadnionego wstrzymania dostaw energii elek-
trycznej.
W dniu 26 października 2001 r. Huta wystąpiła z wnioskiem o zawieszenie
przedmiotowego postępowania na podstawie art. 97 § 1 k.p.a. Huta uzasadniła swoje
żądanie faktem wystąpienia do Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumen-
tów z wnioskiem o rozstrzygnięcie i stwierdzenie przez ten organ nadużywania przez
Zakład pozycji dominującej. Kwestia ta - w ocenie Huty - stanowi zagadnienie
wstępne i uzasadnia zawieszenie przedmiotowego postępowania, bowiem jak wywo-
dziła Huta rozstrzygnięcie niniejszej sprawy zależy właśnie od uprzedniego rozstrzy-
gnięcia Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Prezes URE posta-
nowieniem z dnia 14 listopada 2001 r. [...] odmówił zawieszenia postępowania
uznając, że sprawa ewentualnego stwierdzenia nadużywania pozycji dominującej
przez Zakład i niniejsza sprawa nie pozostają ze sobą w bezpośrednim związku.
Prezes URE ustalił następujący stan faktyczny. Dostarczanie energii elek-
trycznej w 2001 roku przez Zakład dla potrzeb Huty odbywało się na podstawie na-
stępujących umów sprzedaży energii elektrycznej i świadczenia usług przesyłowych
zawartych między stronami: 1) w dniu 25 stycznia 2001 r. [...], 2) w dniu 31 stycznia
2001 r. [...] zmienionej aneksami: a) aneks [...] z dnia 12 lutego 2001 r., b) aneks [...]
z dnia 29 marca 2001 r., c) aneks [...] z dnia 20 lutego 2001 r., d) aneks [...] z dnia 25
czerwca 2001 r., e) aneks z dnia 29 czerwca 2001 r. Ostatnią umowę sprzedaży
energii elektrycznej i świadczenia usług przesyłowych strony zawarły w dniu 30 lipca
2001 r. [...]. Umowa ta obowiązywała strony w dniu 12 października 2001 r., tj. w dniu
wstrzymania przez Zakład dostaw energii elektrycznej. W umowie tej strony ustaliły w
§ 6 pkt 2 cenę energii elektrycznej, która wynosi 67,00 zł/MWh +VAT. Natomiast w
pkt 6 tego paragrafu strony ustaliły, że rozliczenia za świadczone usługi przesyłowe
będą dokonywane według stawek opłat za te usługi, ustalanych każdorazowo w
obowiązującej Taryfie dla energii elektrycznej Zakładu zatwierdzanej przez Prezesa
URE. Przepis § 7 pkt 5 powyższej umowy stanowi, że klient jest zobowiązany do do-
konania każdorazowo zapłaty za zużytą energię elektryczną i świadczone usługi
przesyłowe do dnia 10-ego następnego miesiąca po miesiącu sprzedaży na podsta-
wie faktur rozliczeniowych określonych w pkt 4 tego paragrafu. Natomiast treść § 10
pkt 3 lit. a omawianej umowy przewiduje, że umowa zostanie rozwiązana przez
sprzedawcę ze skutkiem natychmiastowym, co powoduje natychmiastowe wstrzy-
manie sprzedaży energii elektrycznej i świadczenie usług przesyłowych bez dodat-
kowego wezwania, gdy klient nie ureguluje w całości należności wynikających z wy-
stawionych przez sprzedawcę faktur rozliczeniowych wynikających z § 7 pkt 5 tej
umowy.
Jak wynika z akt sprawy, w dniu 30 września 2001 r. Zakład wystawił dla Huty
fakturę [...] (obejmującą wrzesień 2001 r.) na kwotę do zapłaty wynoszącą
5.098.478,34 zł. Termin płatności tej faktury, zgodnie z cytowanym wyżej postano-
wieniem umowy, przypadał na dzień 10 października 2001 r. Natomiast Huta, nie
dokonując zapłaty kwoty wynikającej z powyższej faktury, pismem z dnia 10 paź-
dziernika 2001 r. [...] wezwała Zakład do skorygowania wystawionych faktur VAT za
energię elektryczną i świadczenie usług przesyłowych w okresie od dnia 29 stycznia
2001 r. do dnia 30 września 2001 r. poprzez pomniejszenie opłaty za przesył energii
elektrycznej z tytułu nienależytego wykonania umów zawartych przez strony w dniu
31 stycznia 2001 r. i w dniu 30 lipca 2001 r.
Zakład, pismem z dnia 10 października 2001 r., powołując się na § 10 pkt 3
omawianej umowy, wezwał Hutę do uregulowania należności za sprzedaną energię
elektryczną i świadczone usługi przesyłowe, wynikających ze wspomnianej faktury za
miesiąc wrzesień 2001 r., wyznaczając termin zapłaty do dnia 11 października 2001
r. (przedłużenie o dzień) pod rygorem natychmiastowego wstrzymania dostaw energii
elektrycznej i świadczenia usług przesyłowych w przypadku nieuregulowania tych
należności. Jednocześnie w tym samym dniu Zakład poinformował Prezesa URE, że
brak omawianej wpłaty przez Hutę spowoduje ograniczenie dostaw energii dla po-
trzeb Huty do niezbędnego minimum. Pomimo powyższej okoliczności, Huta nie do-
konała zapłaty kwoty wynikającej z omawianej faktury, w związku z tym w dniu 12
października 2001 r. Zakład ograniczył dostawę energii elektrycznej do niezbędnego
minimum, tj. 5 MW - ze względu na zapewnienie bezpieczeństwa w ruchu kolejo-
wym, drogowym, lotniczym, a także połączeń telekomunikacyjnych. Pismem z dnia
12 października 2001 r. [...] Zakład przesłał informację dotyczącą ogólnego zadłuże-
nia Huty oraz wyjaśnił, że pomimo wezwania do dokonania zapłaty za energię elek-
tryczną i świadczone usługi przesyłowe za miesiąc wrzesień 2001 r. w kwocie
5.098.478,34 zł w terminie do dnia 11 października 2001 r. Huta nie dokonała tej za-
płaty - co było bezpośrednią przyczyną wstrzymania dostaw energii w dniu 12 paź-
dziernika 2001 r. poprzez ograniczenie ilości dostarczanej energii elektrycznej do
niezbędnego minimum, tj. 5 MW.
Natomiast Huta oświadczyła (pismem z dnia 12 października 2001 r. [...]), że
nie posiada żadnych zaległości ani w zapłacie za dostarczoną jej w 2001 r. przez
Zakład energię elektryczną, ani za jej przesył. Twierdzenie powyższe Huta wywodziła
z faktu, że w 2001 r. powstała nadpłata (o której to wysokości wynoszącej
18.079.964,65 zł informowała w piśmie z dnia 10 października 2001 r. skierowanym
do Zakładu) z tytułu opłat za usługi przesyłowe - co zdaniem Huty - stanowiło jej wie-
rzytelność wobec Zakładu. Nadpłata ta - w ocenie Huty - powstała z tytułu obciążania
jej za przesył energii elektrycznej ceną nie znajdującą pokrycia w uzasadnionych
kosztach, o których mowa w art. 45 ustawy - Prawo energetyczne. W związku z tym,
jak wywodziła Huta, na dzień 10 października 2001 r. zasadne było dokonanie potrą-
cenia powstałej wierzytelności. Fakt dokonania potrącenia wspomnianej wierzytelno-
ści potwierdza Huta w pismach z dnia19 października 2001 r. [...] i z dnia 26 paź-
dziernika 2001 r. [...]. Ponadto ustalono, że na podstawie postanowienia Prezesa
URE z dnia 12 października 2001 r. [...] nakazującego podjęcie i kontynuowanie do-
staw energii elektrycznej dla potrzeb Huty, Zakład w dniu 12 października 2001 r.
podjął i kontynuuje dostawy energii dla Huty. Natomiast Huta nie wykonała warunków
postanowienia w zakresie uiszczania stosownych opłat za pobraną energię elek-
tryczną i usługi przesyłowe, co potwierdzają pisma Zakładu z dnia 25 października
2001 r., z dnia 29 października 2001 r. i z dnia 12 listopada 2001 r.
Prezes URE zważył, co następuje. Przepisy Prawa energetycznego i rozpo-
rządzenia wydane na jego podstawie nie przewidują expressis verbis możliwości
wstrzymania przez przedsiębiorstwo energetyczne dostawy energii elektrycznej w
razie nieuiszczania opłat z tego tytułu przez odbiorcę. Należy w związku z tym sto-
sować w tym zakresie przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące skutków niewykonania
zobowiązań z umów wzajemnych, biorąc pod uwagę postanowienia łączącej strony
umowy. W niniejszej sprawie postanowienia takie zostały zawarte w § 10 pkt 3
umowy. Umowa sprzedaży energii elektrycznej należy do umów o charakterze cywil-
noprawnym, co wynika z art. 555 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym przepisy o
sprzedaży rzeczy stosuje się odpowiednio do sprzedaży energii. Cechą wyróżniającą
tę umowę jest ekwiwalentność świadczeń, gdyż za dostarczoną przez przedsiębior-
stwo energetyczne energię lub paliwa odbiorca zobowiązuje się zapłacić odpowied-
nią cenę. A co za tym idzie, do umowy sprzedaży energii elektrycznej, mają zasto-
sowanie - obok przepisów Prawa energetycznego - także przepisy Kodeksu cywilne-
go dotyczące - jak wyżej wspomniano - skutków niewykonania zobowiązań z umów
wzajemnych. Jeżeli odbiorca energii nie uiszcza we właściwym terminie należności
za dostarczoną zgodnie z umową energię, dopuszcza się on zwłoki w spełnieniu
świadczenia jako dłużnik z umowy sprzedaży energii elektrycznej. Skutki zwłoki w
wykonaniu umów wzajemnych reguluje art. 491 k.c. Zgodnie z § 1 tego artykułu, je-
żeli jedna ze stron dopuszcza się zwłoki w wykonaniu zobowiązania z umowy wza-
jemnej, druga strona może wyznaczyć jej odpowiedni dodatkowy termin do wykona-
nia z zagrożeniem, iż w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu będzie
uprawniona do odstąpienia od umowy. Może również bądź bez wyznaczenia terminu
dodatkowego, bądź też po jego bezskutecznym upływie, żądać wykonania zobowią-
zania i naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki. Zatem treść tego przepisu daje przed-
siębiorstwu energetycznemu możliwość wstrzymania dostaw energii elektrycznej od-
biorcy nie regulującemu rachunków. Również przedmiotowa umowa zawarta między
stronami dopuszczała taką możliwość w - § 8 pkt l1oraz w § 10 pkt 3. Należy tu do-
dać, że zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego ,,dłużnik popada w opóźnienie,
jeżeli nie spełnia świadczenia pieniężnego -w terminie, w którym stało się ono wy-
magalne także wtedy, gdy kwestionuje istnienie lub wysokość świadczenia" (patrz:
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 października 1994 r., I CRN 121/94).
W ocenie Prezesa URE, z zebranego w sprawie materiału dowodowego wyni-
ka, iż wymagalna należność za miesiąc wrzesień 2001 r. określona w fakturze [...],
jak i kolejna należność wynikająca z § 7 pkt 3 umowy (faktura [...]) oraz kwota wyni-
kająca z faktury [...] korygującej fakturę VAT [...] - nie zostały przez Hutę uiszczone.
Ten fakt, tj. brak dokonywania opłat z tytułu dostaw energii elektrycznej i świadczenia
usług przesyłowych, potwierdziła Huta w kierowanych do Prezesa URE pismach: z
dnia 19 października 2001 r., 26 października 2001 r. i z dnia 30 października 2001 r.
Wynika z nich, że Huta nie uiściła wymaganych opłat, natomiast dokonała potrąceń
powstałych od miesiąca stycznia 2001 r. do miesiąca września 2001 r. nadpłat.
Mając powyższe na uwadze, Prezes URE dokonał sprawdzenia prawidłowości
naliczenia faktury VAT [...], wystawionej w dniu 30 września 2001 r., tj. faktury, której
nie uregulowała Huta i okoliczność ta była przyczyną wstrzymania dostaw energii
elektrycznej przez Zakład i stwierdził co następuje:
1) w części dotyczącej opłaty za energię elektryczną - faktura jest zgodna z §
6 pkt 2 i 5 umowy sprzedaży energii elektrycznej i świadczenia usług przesyłowych z
dnia 30 lipca 2001 r. [...]. Opłata za pobrane 67.647,635 MWh energii po cenie wyni-
kającej z umowy, tj. 81,74 zł/MWh brutto, wraz z doliczeniem 0,915 zł/MWh brutto,
daje kwotę 5.591.415,26 zł;
2) w części dotyczącej opłaty za usługę przesyłową - faktura została sporzą-
dzona z uwzględnieniem stawek opłat obowiązujących dla grupy odbiorców A23 ta-
ryfy dla energii elektrycznej zatwierdzonej decyzją Prezesa URE z dnia 5 lipca 2001
r. [...]. Opłata ta wyznaczona została zgodnie ze wzorem określonym w punkcie 5.1.3
taryfy, z uwzględnieniem współczynnika udziału odbiorcy w pokrywaniu kosztów
systemowych, który zgodnie z § 36 ust 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Gospodarki z
dnia 14 grudnia 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji
taryf oraz zasad rozliczeń w obrocie energią elektryczną (Dz.U. z 2001 r. Nr 1, poz.
7) dla odbiorców spełniających warunki takie jak Huta wynosi 0,1, w tym: a) opłata
stała za usługi przesyłowe obliczona została według składnika stałego stawki siecio-
wej w wysokości 5,27 zł/kW/m-c i wynosi 711.450,00 zł, b) opłata zmienna za usługi
przesyłowe obliczona została według stawki 11,76 zł/MWh, która stanowi sumę
składnika zmiennego stawki sieciowej w wysokości 6,84 zł/Wh oraz iloczynu stawki
systemowej w wysokości 49,17 zł/MWh i wyżej wspomnianego współczynnika
udziału odbiorcy w pokrywaniu kosztów systemowych i wynosi 795.536,19 zł,
3) opłata abonamentowa jest również zgodna z zatwierdzoną taryfą dla energii
elektrycznej Zakładu i wynosi 76, 89 zł/m-c. Wynikająca z faktury kwota 7.098.478,34
zł pomniejszona została o kwotę 2.000.000 zł, z faktury VAT [...] - wystawionej zgod-
nie z § 7 pkt 3 omawianej umowy. Do zapłaty pozostała więc kwota 5.098.478,34 zł.
Taka też kwota do zapłaty wynika z wystawionej przez Zakład faktury za miesiąc
wrzesień 2001 r., co oznacza, że Zakład prawidłowo naliczył opłaty wynikające z
omawianej faktury.
Zakład wystawił fakturę korygującą [...] z dnia 17 października 2001 r., z ter-
minem płatności na dzień 24 października 2001 r., stanowiącą korektę do faktury [...]
z dnia 30 września 2001 r. Powodem wystawienia faktury korygującej na kwotę
163.545,94 zł brutto, było uszkodzenie w dniu 24 września 2001 r. układu pomia-
rowo-rozliczeniowego Huty na transformatorze 2. Prezes URE ustalił, że wyżej wy-
mieniona kwota została naliczona przez Zakład w sposób prawidłowy. Reasumując:
opłata za energię elektryczną za miesiąc wrzesień 2001 r. jest zgodna z wynegocjo-
waną przez strony ceną energii elektrycznej określoną w § 6 pkt 2 i 5 umowy z dnia
30 lipca 2001 r. [...], a opłata za usługę przesyłową zgodna jest ze stawkami opłat dla
grupy odbiorców A 23 taryfy dla energii elektrycznej Zakładu oraz z § 6 pkt 6 tej
umowy.
Podkreślić także należy, iż omawiana umowa nie przewiduje możliwości do-
konywania wzajemnych potrąceń. Prezes URE podzielił stanowisko Zakładu, wyra-
żone w piśmie z dnia 29 października 2001 r., iż brak jest podstaw do dokonania po-
trącenia, albowiem zgodnie z art. 498 § 1 k.c. z potrąceniem mamy do czynienia
wówczas, gdy obie strony są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycie-
lami. W niniejszej sprawie zaś taka sytuacja nie zachodzi.
Mając powyższe na uwadze Prezes URE stwierdził, iż wstrzymanie dostaw
energii elektrycznej do obiektów Huty nie było nieuzasadnione. Z uwagi na fakt, że
Huta nie reguluje należności za dostarczaną energię elektryczną oraz świadczone
usługi przesyłowe, co potwierdzone zostało w toku postępowania (między innymi w
piśmie Zakładu z dnia 29 października 2001 r. [...], a także w piśmie Zakładu z dnia
12 listopada 2001 r.), należało uchylić opisane w pkt 2 sentencji decyzji postano-
wienie Prezesa URE z dnia 12 października 2001 r.
W niniejszej sprawie odmówiono uwzględnienia wniosku Huty dotyczącego
zawieszenia niniejszego postępowania wydając stosowne postanowienie.
II. Powód (Huta) w odwołaniu od tej decyzji zarzucił, że została ona wydana
przed rozpoznaniem środka zaskarżenia od postanowienia Prezesa URE (pozwany)
z dnia 14 listopada 2001 r. w przedmiocie odmowy zawieszenia postępowania do
czasu rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego. Nadto zarzucono, że decyzja została
wydana z naruszeniem art. 498 i następnych k.c. w związku z art. 471 k.c. i art. 45
Prawa energetycznego, gdyż stwierdzono w niej, że powód nie posiadał nadpłaty w
zakresie opłat za usługi przesyłowe świadczone przez zainteresowanego oraz że
zainteresowany prawidłowo nalicza opłaty za przesył, bez sprawdzania uzasadnio-
nych kosztów przesyłu, a także, że niedopuszczalne było dokonanie potrącenia,
skoro strony nie zastrzegły tego w umowie. Powód zarzucił ponadto, że przy roz-
strzyganiu sporu nie uwzględniono materiału dowodowego w postaci dwóch eksper-
tyz z wyliczeniem uzasadnionych kosztów przesyłu i że oparto się na sprawdzeniu
arytmetycznym tylko jednej faktury za wrzesień 2001 r. Powód jest zdania, że decy-
zja w pkt II została wydana bez podstawy prawnej. Nadto powód podniósł, że po-
zwany nie był uprawniony do oceny skuteczności dokonanego potrącenia, ani tym
bardziej kwestionowania tej okoliczności, gdyż jest to materia zastrzeżona dla sądów
powszechnych.
Pozwany wniósł o oddalenie odwołania. W szczególności pozwany wywiódł,
że zażalenie nie wstrzymuje wykonania postanowienia, a zatem mógł on wydać w
tym samym dniu zaskarżoną decyzję. W przeciwnym razie dochodziłoby zawsze do
faktycznego zawieszenia postępowania, gdyż organ administracji musiałby zawsze
czekać na rozstrzygnięcie w kwestii zawieszenia. Zdaniem pozwanego, w rozpozna-
wanej sprawie nie wystąpiło zagadnienie wstępne i nie zachodziła potrzeba jego roz-
strzygnięcia. W ocenie Prezesa URE nie miał też zastosowania w niniejszej sprawie
przepis art. 45 Prawa energetycznego, ani rozporządzenia taryfowego, gdyż niniej-
szy spór nie dotyczył zatwierdzenia taryfy. Powód nie wykazał także, zdaniem po-
zwanego, że posiada względem zainteresowanego wymagalną wierzytelność wza-
jemną. Powód płacił na rzecz zainteresowanego stawki wynikające z zatwierdzonej
taryfy, co wynikało z § 6 umowy z dnia 30 lipca 2001 r. Między stronami nie doszło
do zawarcia umowy określającej inne stawki, a więc we wzajemnych rozliczeniach
nie obowiązywały stawki inne niż taryfowe. Nie było zatem po stronie powoda nad-
płaty. Pozwany podniósł także, że wydanie decyzji poprzedziło postępowanie dowo-
dowe w zakresie potrzebnym dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy. Istotą było
zatem ustalenie, czy zainteresowany miał podstawy do wstrzymania dostaw energii.
Dlatego też nie miało znaczenia jaki jest rzeczywisty koszt przesyłu energii, co było
przedmiotem ekspertyz. Zdaniem pozwanego, powód nie może podnosić, że zainte-
resowany stosuje wobec niego maksymalne stawki taryfowe, skoro strony te nie
osiągnęły porozumienia co do stosowania innych stawek. Prezes URE podniósł też,
że przepis art.8 ust. 2 Prawa energetycznego daje mu podstawy do zmiany wydawa-
nych w toku postępowania postanowień regulujących zasady dostaw energii w trak-
cie trwania sporu.
Zainteresowany (Zakład) wniósł o oddalenie odwołania i podniósł, że zasad-
ność jego roszczeń w stosunku do powoda została stwierdzona nieprawomocnym
nakazem zapłaty z 19 lipca 2002 r. i postanowieniem z dnia 13 maja 2002 r. zabez-
pieczającym jego roszczenie.
Sąd Okręgowy w Warszawie-Sąd Antymonopolowy postanowieniem z dnia 17
grudnia 2001 r. [...] oddalił wniosek powoda o wstrzymanie wykonania decyzji Preze-
sa Urzędu Regulacji Energetyki z dnia 14 listopada 2001 r. W ocenie Sądu, decyzja
mimo wniesienia odwołania podlega wykonaniu jedynie w przypadkach, gdy został jej
nadany rygor natychmiastowej wykonalności albo podlega natychmiastowemu wyko-
naniu z mocy ustawy. Sąd działając na podstawie art. 47952 k.p.c. może wstrzymać
na wniosek strony, która wniosła odwołanie, wykonanie zaskarżonej decyzji do czasu
rozstrzygnięcia sprawy, gdy spełnione są przesłanki wymienione w art. 130 k.p.a.
Skoro decyzja Prezesa URE nie została zaopatrzona rygorem natychmiastowej wy-
konalności ani też nie podlega natychmiastowemu wykonaniu z mocy prawa, to
wniesione odwołanie już wstrzymało jej wykonanie ( art. 130 § 2 k.p.a).
Postanowieniem z dnia 2 stycznia 2002 r. [...] Sąd Antymonopolowy oddalił
wniosek powoda o wydanie zarządzenia tymczasowego, uznając, że powód we
wniosku o wydanie zarządzenia tymczasowego nakazującego zainteresowanemu
dostarczanie powodowi energii elektrycznej do czasu ukończenia postępowania nie
wskazał, ani tym bardziej nie uprawdopodobnił żadnej z przesłanek wymienionych w
art. 730 § 1 k.p.c.
Sąd Antymonopolowy wyrokiem z dnia 28 października 2002 r. [...] uchylił w
całości zaskarżoną decyzję Prezesa URE z dnia 14 listopada 2001 r.
Sąd Antymonopolowy zważył, co następuje. Wbrew zarzutom powoda, roz-
strzygnięcie przez Prezesa UOKiK, dotyczące stosowania przez zainteresowanego
praktyki monopolistycznej, nie rozstrzygało samo przez się kwestii ważności klauzul
w umowie [...] z dnia 30 lipca 2001 r. i nie było zagadnieniem wstępnym w postępo-
waniu przed Prezesem URE. Okoliczność ta została rozstrzygnięta prawomocnym
postanowieniem Sądu Antymonopolowego z dnia 17 grudnia 2001 r. [...]. Jakkolwiek
zgodzić się należy, że przed uprawomocnieniem się postanowienia w kwestii zawie-
szenia postępowania nie było dopuszczalne wydanie decyzji kończącej postępowa-
nie w sprawie. Zażalenie przysługuje na postanowienia jedynie w przypadku, gdy
przepis tak stanowi (art.141 § 1 k.p.a.). Ustawodawca, wprowadzając kontrolę in-
stancyjną jeszcze w trakcie postępowania i przed wydaniem orzeczenia co do istoty
sprawy, uznał, że niektóre kwestie mają istotne znaczenie dla przebiegu postępowa-
nia administracyjnego. Nie jest więc dopuszczalne ukończenie postępowania admini-
stracyjnego przed uprawomocnieniem się wydanych w toku postanowień. W rozpo-
znawanej sprawie, okoliczność ta nie ma jednak istotnego znaczenia, gdyż w dacie
orzekania (art.316 § 1 k.p.c.), kwestia ta jest już prawomocnie rozstrzygnięta i nie ma
wpływu na treść rozstrzygnięcia zawartego w zaskarżonej decyzji Prezesa URE.
Za trafne należy uznać zarzuty powoda, dotyczące rozstrzygania przez poz-
wanego kwestii cywilnoprawnych. Kompetencje Prezesa URE wyznacza w tym za-
kresie przepis art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawa energetycznego
(Dz.U. Nr 54, poz. 348 ze zm.), który stanowi, że Prezes Urzędu Regulacji Energe-
tyki, na wniosek strony rozstrzyga w sprawach spornych dotyczących ustalania wa-
runków świadczenia usług, o których mowa w art. 4 ust. 2, odmowy przyłączenia do
sieci, odmowy zawarcia umowy sprzedaży energii elektrycznej, paliw gazowych lub
ciepła albo nieuzasadnionego wstrzymania ich dostaw. Powyższy przepis nie prze-
widuje zatem uprawnienia o orzekaniu co do wysokości wzajemnych zobowiązań i
skuteczności oraz dopuszczalności potrącenia. Kwestie te mogą być przedmiotem
rozstrzygnięcia w postępowaniu przed sądem powszechnym. Stanowią one zatem
zagadnienie wstępne w rozumieniu art. 97 § 1 pkt 4 k.p.a.
Prezes URE, stwierdzając, że istnieje między stronami spór co do wysokości
wzajemnych wierzytelności, powinien do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia tej
kwestii przez sąd, zawiesić postępowanie administracyjne. Ponieważ w dacie wyda-
nia niniejszego wyroku kwestia ta nie została prawomocnie rozstrzygnięta, zaskarżo-
ną decyzję należało uchylić na podstawie art. 47934 § 2 k.p.c.
Sąd Antymonopolowy nie podzielił natomiast zarzutu powoda, że pozwany
przy wydawaniu decyzji nie uwzględnił materiału dowodowego w postaci dwóch eks-
pertyz z wyliczeniem uzasadnionych kosztów przesyłu i oparł się na sprawdzeniu
arytmetycznym tylko jednej faktury za wrzesień 2001 r. Sporządzane na zlecenie
strony ekspertyzy rzeczoznawców i zawierające ich opinie nie mogą być uznane za
dowód, gdyż nie potwierdzają (lub zaprzeczają) istnieniu określonego faktu (dowo-
dząc jego istnienia lub nie), a jedynie dokonują jego interpretacji. Tego rodzaju eks-
pertyzy mają zatem wyłącznie walor stanowiska strony wspartego informacjami o
charakterze specjalnym (fachowym).
Dodatkowo, zgodzić się należy z pozwanym, że okoliczność wartości kosztów
przesyłu nie ma żadnego znaczenia, gdyż zainteresowany przy naliczaniu opłat za tę
usługę opiera się na zatwierdzonej taryfie. Stosowanie zaś przez przedsiębiorstwo
energetyczne cen, które nie są objęte zatwierdzoną taryfą jest niedozwolone i grozi
sankcją przewidzianą w art. 56 ust. 1 pkt 5 Prawa energetycznego.
Odnosząc się do pkt 2 zaskarżonej decyzji zważyć należało, że skoro na po-
stanowienie wydane na podstawie art. 8 ust. 2 Prawa energetycznego regulującego
warunki podjęcia bądź kontynuowania dostaw do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia
sporu, nie służy zażalenie, to dopuszczalna jest jego zmiana, stosownie do okolicz-
ności sprawy. Jednak, zdaniem Sądu Antymonopolowego, jeśli strona złożyła wnio-
sek o określenie warunków podjęcia bądź kontynuowania dostaw do czasu ostatecz-
nego rozstrzygnięcia sporu, to Prezes URE obowiązany jest warunki takie określić.
Okoliczność, że powód nie reguluje należności za dostarczaną energię, nie stanowi
przesłanki odmowy określenia warunków kontynuowania dostaw, a jedynie wskazuje
na potrzebę ich zmiany w taki sposób, aby interes dostawcy usług był należycie za-
bezpieczony (np. przez wprowadzenie opłat ,,z góry", odpowiednich zaliczek, akre-
dytywy, poręczeń itp.).
Uchylenie postanowienia z dnia 12 października 2001 r. regulującego warunki
kontynuowania dostaw powoduje, że wniosek powoda w tym zakresie pozostawałby
w istocie bez rozpoznania, gdyż pozwany ani go nie uwzględnił ani nie oddalił. Z tego
też względu Sąd orzekł jak w sentencji na podstawie art. 47953 § 2 k.p.c.
Zainteresowany w kasacji od powyższego wyroku Sądu Antymonopolowego
zarzucił: 1) rażące naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewła-
ściwe zastosowanie art. 8 ust. 1 Prawa energetycznego w związku z art. 97 § 1 pkt 4
k.p.a., przez naruszenie kompetencji pozwanego do rozstrzygania sporu dotyczące-
go nieuzasadnionego wstrzymania dostaw energii elektrycznej przez przedsiębior-
stwo energetyczne do odbiorcy przez uznanie, że w przedmiotowym stanie faktycz-
nym istnieje zagadnienie wstępne w rozumieniu powyższego przepisu k.p.a. wyma-
gające zawieszenia postępowania do czasu rozstrzygnięcia przez właściwe sądy
powszechne kwestii zasadności roszczeń powoda wobec zainteresowanego, 2)
rażące naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zasto-
sowanie art. 8 ust. 2 Prawa energetycznego przez naruszenie kompetencji pozwa-
nego do zmiany wydanego wcześniej - na podstawie art. 8 ust. 2 - postanowienia, 3)
rażące naruszenie przepisu art. 316 k.p.c. w sposób mający istotny wpływ na wynik
sprawy, przez nieuzwględnienie stanu faktycznego i stanu prawnego sprawy, który
istniał w dniu wydania zaskarżonego wyroku i uchyleniu pkt II wyroku w sytuacji, gdy
z uwagi na upływ czasu uchylone w pkt II wyroku postanowienie pozwanego utraciło
swoją moc prawną. Wskazując na powyższe podstawy zainteresowany wniósł o
zmianę lub uchylenie wyroku w całości i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez
utrzymanie w mocy decyzji pozwanego, a w razie nieuwzględnienia tego wniosku, o
uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Anty-
monopolowy.
Pozwany w odpowiedzi na kasację zainteresowanego podzielił zarzuty oraz
argumenty kasacji i w pełni ją poparł.
Powód w odpowiedzi na kasację zainteresowanego wniósł o jej oddalenie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Trafny jest zarzut kasacji naruszenia zaskarżonym wyrokiem przepisu art. 8
ust. 1 Prawa energetycznego, który stanowi, że w sprawach spornych dotyczących
ustalania warunków świadczenia usług, o których mowa w art. 4 ust. 2, odmowy
przyłączenia do sieci, odmowy zawarcia umowy sprzedaży energii elektrycznej, paliw
gazowych lub ciepła albo nieuzasadnionego wstrzymania ich dostaw rozstrzyga Pre-
zes Urzędu Regulacji Energetyki, na wniosek strony. W rozpoznawanej sprawie jest
niesporne, że zaskarżona decyzja Prezesa URE rozstrzygała sprawę wstrzymania
przez Zakład dostaw energii elektrycznej dla Huty. Sporne jest natomiast, czy Prezes
URE rozstrzygając spór między Hutą a Zakładem odnośnie do nieuzasadnionego
wstrzymania dostaw energii elektrycznej był uprawniony do orzekania o wysokości
wzajemnych zobowiązań i skuteczności oraz dopuszczalności potrąceń.
Rozważenia wymaga charakter prawny sprawy, którą przepis art. 8 ust. 1
Prawa energetycznego określa jako sprawę sporną dotyczącą nieuzasadnionego
wstrzymania dostawy energii elektrycznej. Zagadnienie to jest sporne, jednak należy
przyjąć, że sprawa rozpoznawana przez Prezesa URE na podstawie art. 8 ust. 1
Prawa energetycznego może być zasadnie traktowana jako sprawa cywilna przeka-
zana na drogę postępowania administracyjnego przed Prezesem URE ( art. 2 § 3
k.p.c.), zaś sprawa odwołania od takiej decyzji jest sprawą cywilną w znaczeniu for-
malnym (art. 1 k.p.c.), do której rozpoznania właściwy jest Sąd Okręgowy w Warsza-
wie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ( art. 479 46 k.p.c.).
Przepisy Prawa energetycznego w brzmieniu obowiązującym w dniu wydania
zaskarżonej decyzji nie przewidywały jednak możliwości wstrzymania przez przed-
siębiorstwo energetyczne dostawy energii elektrycznej w razie nieuiszczania opłat z
tego tytułu przez odbiorcę, tak jak czyni to obecnie przepis art. 6 ust. 3a Prawa ener-
getycznego, który został dodany art. 1 pkt 16 ustawy z dnia 24 lipca 2002 r. o zmia-
nie ustawy - Prawo energetyczne (Dz.U. Nr 135, poz. 1144) i wszedł w życie z dniem
1 stycznia 2003 r. Przepis ten stanowi, że przedsiębiorstwa energetyczne, o których
mowa w ust. 1, mogą wstrzymać dostarczanie paliw gazowych, energii elektrycznej
lub ciepła w przypadku, gdy odbiorca zwleka z zapłatą za pobrane paliwo gazowe,
energię elektryczną lub ciepło albo świadczone usługi co najmniej miesiąc po upływie
terminu płatności, pomimo uprzedniego powiadomienia na piśmie o zamiarze wypo-
wiedzenia umowy i wyznaczenia dodatkowego, dwutygodniowego terminu do zapłaty
zaległych i bieżących należności. W stanie prawnym sprzed dnia 1 stycznia 2003 r.,
miarodajnym dla rozpoznania niniejszej kasacji, zasadny jest zatem pogląd, że nale-
ży stosować w tym zakresie przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące skutków niewy-
konania zobowiązań z umów wzajemnych, biorąc pod uwagę postanowienia łączącej
strony umowy; w niniejszej sprawie postanowienia takie zostały zawarte w § 10 pkt 3
umowy z dnia 30 lipca 2001 r. Umowa sprzedaży energii elektrycznej należy do
umów o charakterze cywilnoprawnym, co wynika z art. 555 Kodeksu cywilnego,
zgodnie z którym przepisy o sprzedaży rzeczy stosuje się odpowiednio do sprzedaży
energii. Cechą wyróżniającą tę umowę jest ekwiwalentność świadczeń, gdyż za do-
starczoną przez przedsiębiorstwo energetyczne energię lub paliwa odbiorca zobo-
wiązuje się zapłacić odpowiednią cenę. Jeżeli odbiorca energii nie uiszcza we wła-
ściwym terminie należności za dostarczoną zgodnie z umową energię, dopuszcza się
zwłoki w spełnieniu świadczenia jako dłużnik z umowy sprzedaży energii elektrycz-
nej. Skutki zwłoki w wykonaniu umów wzajemnych reguluje art. 491 k.c. Zgodnie z §
1 tego artykułu, jeżeli jedna ze stron dopuszcza się zwłoki w wykonaniu zobowią-
zania z umowy wzajemnej, druga strona może wyznaczyć jej odpowiedni dodatkowy
termin do wykonania z zagrożeniem, iż w razie bezskutecznego upływu wyznaczo-
nego terminu będzie uprawniona do odstąpienia od umowy. Może również bądź bez
wyznaczenia terminu dodatkowego, bądź też po jego bezskutecznym upływie, żądać
wykonania zobowiązania i naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki. Trafny jest zatem
pogląd pozwanego wyrażony w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, że treść tego
przepisu Kodeksu cywilnego daje przedsiębiorstwu energetycznemu możliwość
wstrzymania dostaw energii elektrycznej odbiorcy nieuiszczającemu należności za
dostarczaną przez to przedsiębiorstwo energię elektryczną. Również przedmiotowa
umowa o sprzedaż energii elektrycznej i świadczenie usług przesyłowych z dnia 30
lipca 2001 r. zawarta między stronami dopuszczała taką możliwość w § 8 pkt 1 oraz
w § 10 pkt 3.
Nie ulega w związku z tym wątpliwości, że zakres właściwości Prezesa URE
do rozstrzygania sprawy spornej dotyczącej nieuzasadnionego wstrzymania dostawy
energii jest wyznaczony przepisem art. 8 ust. 1 Prawa energetycznego. Z przepisu
tego wynika jednoznacznie, że do wyłącznej właściwości Prezesa URE należy
ocena, czy wstrzymanie przez przedsiębiorstwo energetyczne dostawy energii elek-
trycznej do odbiorcy było ,,nieuzasadnione". Nie ulega w związku z tym wątpliwości,
że jeżeli przedsiębiorstwo energetyczne wstrzymuje dostawę energii elektrycznej do
odbiorcy z uzasadnieniem, że odbiorca z naruszeniem łączącej strony umowy o
sprzedaż energii elektrycznej nie uiszcza należności za sprzedaną energię, to
stwierdzenie przez Prezesa URE jak w zaskarżonej decyzji, że wstrzymanie dostaw
energii nie było nieuzasadnione, wymagało bezspornego ustalenia, że odbiorca nie
uregulował tych należności w terminie i na zasadach określonych w umowie, co w
świetle zebranego materiału dowodowego nie budzi wątpliwości. W przypadku zaś,
gdy w toku postępowania przed Prezesem URE odbiorca energii składa oświadcze-
nie o potrąceniu, to kwestia ta nie stanowi zagadnienia wstępnego w rozumieniu art.
97 § 1 pkt 4 k.p.a., lecz powinna być - jako przesłanka rozstrzygnięcia w sprawie nie-
zasadności wstrzymania dostaw energii - oceniona przez organ regulacyjny, nie zaś
przez sąd powszechny, jak przyjął w zaskarżonym wyroku Sąd Ochrony Konkurencji
i Konsumentów (sąd antymonopolowy). Należy wyraźnie podkreślić, że celem postę-
powania, o którym mowa w art. 8 ust. 1 Prawa energetycznego, nie jest rozstrzyga-
nie sporu co do wysokości wzajemnych wierzytelności stron umowy o dostarczanie
energii elektrycznej, lecz rozstrzyganie sporu co do tego, czy wstrzymanie dostaw
energii było nieuzasadnione.
Nie jest trafny zarzut kasacji naruszenia zaskarżonym wyrokiem przepisu art.
8 ust. 2 Prawa energetycznego stanowiącego, że w sprawach, o których mowa w
ust. 1, Prezes Urzędu Regulacji Energetyki może wydać na wniosek jednej ze stron
postanowienie, w którym określa warunki podjęcia bądź kontynuowania dostaw do
czasu ostatecznego rozstrzygnięcia sporu. Problemem spornym w rozpoznawanej
sprawie jest to, czy Prezes URE jest właściwy do uchylenia postanowienia wydanego
na podstawie tego przepisu przed ostatecznym rozstrzygnięciem sporu o nieuzasad-
nione wstrzymanie dostaw energii elektrycznej. W rozpoznawanej sprawie jest nie-
sporne, że Prezes URE decyzją z dnia 14 listopada 2001 r. rozstrzygnął spór o nie-
uzasadnione wstrzymanie energii elektrycznej w ten sposób, że wstrzymanie dostaw
energii przez przedsiębiorcę energetycznego nie było nieuzasadnione i jednocześnie
w tej samej decyzji uchylił postanowienie zobowiązujące przedsiębiorstwo energe-
tyczne do podjęcia i kontynuowania dostaw na warunkach określonych w tym posta-
nowieniu. W ocenie Sądu Najwyższego uchylenie postanowienia było niedopusz-
czalne, bowiem rozstrzygnięcie sporu w sprawie nieuzasadnionego wstrzymania
dostaw energii elektrycznej w drodze decyzji Prezesa URE nie było równoznaczne z
,,ostatecznym rozstrzygnięciem sporu", o którym mowa w art. 8 ust. 2 Prawa energe-
tycznego, skoro od tej decyzji wniesiono odwołanie do sądu ochrony konkurencji i
konsumentów. Ponadto, Prezes URE uchylił powyższe postanowienie z uzasadnie-
niem, że odbiorca nadal nie reguluje należności za dostarczaną energię elektryczną,
co nie stanowi przesłanki odmowy określenia warunków kontynuowania dostaw, jak
trafnie przyjął Sąd w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Przy takiej wykładni prze-
pisu art. 8 ust. 2 Prawa energetycznego należy uwzględniać, że jednym z celów
Prawa energetycznego jest zapewnienie ochrony interesów odbiorcy (art. 1 ust. 2), w
tym prawa do odbioru energii na warunkach i zasadach określonych w postanowieniu
Prezesa URE do czasu rozstrzygnięcia sporu przez sąd ochrony konkurencji i kon-
sumentów. Należy także podkreślić, że w wypadku, gdy w sentencji postanowienia o
podjęciu i kontynuowaniu dostaw energii stwierdza się, że następuje na warunkach
określonych w umowie, to wygaśnięcie tej umowy przed ostatecznym rozstrzygnię-
ciem sporu o nieuzasadnione wstrzymanie dostaw przez sąd ochrony konkurencji i
konsumentów, nie powoduje ,,wygaśnięcia" tego postanowienia. Z tego względu rów-
nież zarzut naruszenia zaskarżonym wyrokiem przepisu art. 316 k.p.c. jest nieuspra-
wiedliwiony.
Biorąc powyższe pod rozwagę, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================