Wyrok z dnia 25 maja 2004 r.
III SK 48/04

Ceny i stawki opłat taryfy ustalonej przez przedsiębiorstwo energe-
tyczne, obowiązujące w wyniku ich zatwierdzenia decyzją Prezesa Urzędu Re-
gulacji Energetyki, a następnie prawidłowego ogłoszenia (art. 47 w związku z
art. 3 pkt 17 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne, jednolity
tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1504 ze zm.), nie mogą być przedmiotem kon-
troli Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji Konsumentów w postępowaniu pro-
wadzonym na podstawie przepisów ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie
konkurencji i konsumentów (jednolity tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr 86, poz. 804 ze
zm.).

Przewodniczący SSN Andrzej Wasilewski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Krystyna Bednarczyk, Katarzyna Gonera.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 25 maja 2004 r. sprawy z
powództwa Huty Ł. SA w Ł.G. przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów z udziałem G. Zakładu Elektroenergetycznego SA w G. o ochronę
konkurencji, na skutek kasacji strony powodowej od wyroku Sądu Okręgowego w
Warszawie - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 1 października 2003
r. [...]

1. o d d a l i ł kasację,
2. zasądził od Huty Ł. SA w Ł.G. na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konku-
rencji i Konsumentów kwotę 3.600 zł oraz na rzecz G. Zakładu Energetycznego SA w
G. kwotę 3.600 zł tytułem kosztów postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e


Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (nadal: Prezes UOKiK)
decyzją z dnia 30 września 2002 r. [...] podjętą w wyniku postępowania wszczętego
na wniosek Huty ,,Ł." SA w Ł.G. przeciwko G. Zakładowi Elektroenergetycznemu SA
w G. (nadal: GZE):
po pierwsze, na podstawie art. 104 k.p.a. i art. 28 ust. 6 oraz art. 11 ust. 1 w
związku z art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i
konsumentów (Dz.U. Nr 122, poz. 1319 ze zm. - powoływanej nadal jako: ustawa o
ochronie konkurencji i konsumentów) nie stwierdził stosowania przez GZE praktyki
ograniczającej konkurencję polegającej ,,na bezpośrednim lub pośrednim narzucaniu
nieuczciwych cen, w tym cen nadmiernie wygórowanych albo rażąco niskich, odle-
głych terminów płatności lub innych warunków zakupu albo sprzedaży towarów - po-
przez pobieranie ceny maksymalnej za przesył energii elektrycznej, która nie odpo-
wiada uzasadnionym kosztom świadczenia usługi dla Huty ,,Ł.", nieprawidłowy po-
dział na grupy taryfowe przez co dopuszczono się subsydiowania skrośnego i pobie-
ranie od Huty ,,Ł." zbyt wysokich opłat za przesył energii, zastrzeżenie w § 6 ust. 14,
§ 7 ust. 2 i § 16 umowy z dnia 30 lipca 2001 r. o sprzedaż energii elektrycznej i
świadczenie usług przesyłowych Nr 06-487 niezwykle krótkich terminów płatności
oraz nałożenie na Hutę w § 7 ust. 3 w/w umowy obowiązku dokonywania przedpłat";

po drugie, na podstawie art. 104 k.p.a. i art. 28 ust. 6 oraz art. 11 ust. 1 w
związku z art. 8 ust. 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nie stwier-
dził stosowania przez GZE praktyki ograniczającej konkurencję polegającej ,,na sto-
sowaniu w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych
warunków umów, stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji -
poprzez dyskryminację Huty ,,Ł." wobec innych odbiorców, w stosunku do których
GZE nie stosuje takich regulacji i sankcji, w szczególności zapisów zawartych w § 8 i
§ 10 umowy z dnia 30 lipca 2001 r. o sprzedaż energii elektrycznej i świadczenie
usług przesyłowych [...] dotyczących wstrzymania dostaw i natychmiastowego roz-
wiązania umowy";

po trzecie, na podstawie art. 104 k.p.a. i art. 28 ust. 6 oraz art. 11 ust. 1 w
związku z art. 8 ust. 2 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nie stwier-
dził stosowania przez GZE praktyki ograniczającej konkurencję polegającej ,,na uza-
leżnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego
świadczenia nie mającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem
umowy - poprzez uzależnienie zawarcia umowy z dnia 30 lipca 2001 r. o sprzedaży
energii elektrycznej świadczenie usług przesyłowych [...] od zapłaty przez Hutę ,,Ł."
kwoty w wysokości 2 miliony PLN";

po czwarte, na podstawie art. 104 k.p.a. i art. 28 ust. 6 oraz art. 11 ust. 1 w
związku z art. 8 ust. 2 pkt 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nie stwier-
dził stosowania przez GZE praktyki ograniczającej konkurencję polegającej ,,na na-
rzucaniu uciążliwych warunków umowy, przynoszących przedsiębiorcy narzucające-
mu te warunki nieuzasadnione korzyści poprzez zawarcie w umowie z dnia 30 lipca
2001 r. o sprzedaż energii elektrycznej i świadczenie usług przesyłowych Nr 06-487
zapisów zawartych w jej § 6 ust. 14, § 7 ust. 2 i 3, § 8, § 10 i § 16";

po piąte, na podstawie art. 104 k.p.a. i art. 28 ust. 6 w związku z art. 85 ust. 1
ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów odmówił ,,wszczęcia postępowania
antymonopolowego na wniosek z dnia 25.10.2001 r. uzupełniony pismem z dnia
27.03.2002 r. (...) w sprawie nakazania zaniechania przez GZE nadużywania pozycji
dominującej na rynku przez narzucanie Hucie ,,Ł." w umowie o świadczenie usług
przesyłowych, której zawarcie pomiędzy stronami niniejszego postępowania orzekł
Prezes Urzędu Regulacji Energetyki decyzją z dnia 24.02.2002 r. restrykcyjnych i
uciążliwych klauzul, co przynosi GZE nieuzasadnione korzyści";

po szóste, na podstawie art. 75 w związku z art. 69 ust. 1 i ust. 3 ustawy o
ochronie konkurencji i konsumentów postanowił nakazać Hucie ,,Ł.", uiszczenie na
rzecz GZE, tytułem zwrotu kosztów postępowania kwotę 1.200 zł.

Następnie, Sąd Okręgowy w Warszawie-Sąd Ochrony Konkurencji i Konsu-
mentów wyrokiem z dnia 1 października 2003 r. [...] oddalił odwołanie Huty ,,Ł." od
powyższej decyzji Prezesa UOKiK z dnia 30 września 2002 r., zasądzając na rzecz
Skarbu Państwa oraz GZE koszty postępowania. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd
Okręgowy w Warszawie-Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów stwierdził w
szczególności, iż dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie istotne znaczenie ma to, że
ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz.U. Nr 54,poz. 348 ze
zm. - powoływana nadal jako: Prawo energetyczne) ma charakter ustawy szczegól-
nej względem ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. W konsekwencji, skoro
- zgodnie z art. 47 ust. 2 Prawa energetycznego - Prezes Urzędu Regulacji Energe-
tyki (nadal: Prezes URE) w terminie 30 dni zatwierdza taryfę bądź odmawia jej za-
twierdzenia w przypadku stwierdzenia niezgodności taryfy z zasadami i przepisami, o
których mowa jest w art. 44, art. 45 i art. 46 Prawa energetycznego, to wyłączona
jest w tym zakresie kontrola Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
(nadal: Prezes UOKiK), a prawomocna decyzja Prezesa URE w tym względzie ozna-
cza, że zatwierdzona nią taryfa jest wiążąca i zapewnia równocześnie pokrycie
kosztów uzasadnionych działalności przedsiębiorstwa energetycznego oraz ochronę
interesów odbiorców przed nieuzasadnionym poziomem cen. W tej sytuacji, brak jest
podstaw do stwierdzenia w rozpoznawanej sprawie, że zainteresowany - GZE sto-
sował praktyki monopolistyczne polegające na bezpośrednim lub pośrednim narzu-
caniu nieuczciwych cen, w tym nadmiernie wygórowanych lub rażąco niskich, skoro -
co jest bezsporne - pobierał je zgodnie z zatwierdzoną prawomocnie taryfą. Sąd
Okręgowy zwrócił uwagę na to, że zaliczenie poszczególnych odbiorców energii
elektrycznej do odpowiednich grup taryfowych wynika z treści rozporządzenia Mini-
stra Gospodarki z dnia 14 grudnia 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad kształto-
wania i kalkulacji taryf oraz zasad rozliczeń w obrocie energią elektryczną (Dz.U. z
2001 r. Nr 1, poz. 7). Równocześnie, Sąd Okręgowy stwierdził w uzasadnieniu za-
skarżonego wyroku, że istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszego sporu ma
okoliczność, iż pomiędzy obiema stronami umowy (Hutą ,,Ł." oraz GZE) istnieje kon-
flikt, nie mają one do siebie wzajemnie zaufania i wysuwają wzajemne roszczenia;
jednakże zdaniem Sądu Okręgowego: ,,skoro zachowanie się zainteresowanego od-
powiada zachowaniu się racjonalnego przedsiębiorcy na rynku konkurencyjnym, to
nie może być ono wiązane z posiadaną pozycją rynkową, a zatem nie może być
uznane jako jej nadużycie". Mając to na uwadze, Sąd Okręgowy stwierdził także, iż:
,,po pierwsze - nie można uznać za nadużycie pozycji dominującej przez pozwanego
zastrzeżenia w § 6 ust. 14, § 7 ust. 2, § 16 umowy z dnia 30.07.2001 r. o sprzedaż
energii elektrycznej i świadczenie usług przesyłowych zbyt krótkich terminów płatno-
ści i nałożenia na Hutę w § 7 ust. 3 umowy obowiązku dokonywania przedpłat, jako
naruszenia art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów; po dru-
gie - zapisów § 6 ust. 14, § 7 ust. 2, § 8, § 10 i § 16 umowy [...] nie można uznać za
naruszenie prawa w rozumieniu art. 8 ust. 2 pkt 6 ustawy o ochronie konkurencji i
konsumentów; po trzecie - zapisy § 7 ust. 3 i § 10 ust. 1 umowy przewidują instytucję
zaliczki na poczet dostaw, co jest uzasadnione w świetle istniejących między strona-
mi sporów dotyczących zasadności lub terminowego wywiązywania się z wzajem-
nych zobowiązań w ramach tej umowy; po czwarte - w odniesieniu do pozostałych
zapisów § 10 i § 8 umowy nr 06-487, zważyć należało, że nie ma żadnych powodów,
aby chronić stronę, która nie reguluje w terminie należności z tytułu umowy wzajem-
nej", przy czym brak związku tych postanowień umowy z posiadaną przez zaintere-
sowanego - GZE pozycją rynkową ,,jest również negatywną przesłanką dla stwier-
dzenia naruszenia art. 8 ust. 2 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów",
także dlatego, ponieważ powód nie wykazał, że zainteresowany stwarza mu inne
warunki konkurencji na rynku właściwym aniżeli innym konkurującym z nim podmio-
tom.

W kasacji od powyższego wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie-Sądu
Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 1 października 2003 r. pełnomocnik po-
woda - Huty ,,Ł." zarzucił naruszenie:

Po pierwsze - art. 26 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz art. 1
ust. 2 i art. 47 Prawa energetycznego ,,poprzez stwierdzenie, że prawomocna decy-
zja Prezesa URE oznacza, że taryfa przedsiębiorstwa energetycznego zapewnia po-
krycie kosztów uzasadnionych działalności przedsiębiorców energetycznych i
ochronę interesów odbiorców przed nieuzasadnionym poziomem cen." Równocze-
śnie, skarżący podniósł, że: ,,taryfa ustalana jest dla grupy odbiorców, natomiast
zgodnie z ukształtowanym orzecznictwem, odbiorca nie ma statusu strony w postę-
powaniu o zatwierdzenie taryfy. W tych warunkach, jedynym instrumentem prawnym
jakim może posłużyć się odbiorca jest poddanie kontroli Prezesa Urzędu Ochrony
Konkurencji i Konsumentów jednostkowych cen stosowanych przez przedsiębiorstwo
energetyczne. Wynika to chociażby z faktu, że zakres kontroli obu organów jest od-
mienny. Prezes URE dokonuje rozstrzygnięcia w zakresie ogólnym (taryfy) stosowa-
nia cen przez danego przedsiębiorcę. Natomiast Prezes UOKiK bada skonkretyzo-
wane stany faktyczne i dokonuje oceny, czy dane zachowanie przedsiębiorcy posia-
dającego pozycję dominującą na rynku nie stanowi praktyk ograniczających konku-
rencję, o których mowa w art. 8 ustawy antymonopolowej."

Po drugie - art. 8 ust. 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów ,,po-
przez stwierdzenie, że stosowanie praktyki zdefiniowanej w art. 8 ust. 2 pkt 3 ustawy
o ochronie konkurencji i konsumentów wymaga istnienia stosunku konkurencji po-
między przedsiębiorcą dotkniętym stosowaną praktyką a innymi uczestnikami rynku.
Przepis ten mówi jedynie o ,,stwarzaniu podmiotom zróżnicowanych warunków kon-
kurencji", czyli traktuje o działaniu na rynku w ogólności, a nie tylko o konkurowaniu
pomiędzy przedsiębiorcami, którzy są konkurentami podmiotu stosującego praktykę
z art. 8 ust. 2 pkt 3. W niniejszym stanie faktycznym należało porównać, czy w umo-
wach o przesył zawieranych przez GZE zainteresowany stosuje stawkę za przesył
poniżej maksymalnej wartości taryfy, czy stosowane są sankcje wstrzymania dostaw
i natychmiastowego rozwiązania umowy itd."

Po trzecie - art. 8 ust. 2 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów
,,poprzez przyjęcie, że zapłata należności w wysokości 2 mln zł do godziny 10-tej w
dniu 1 sierpnia 2000 roku, stanowiła świadczenie mające rzeczowy i zwyczajowy
związek z przedmiotem umowy o przesył energii. Tymczasem powyższego warunku
nie zawiera zatwierdzona przez Prezesa URE taryfa dla GZE i gdy stosownie do tre-
ści § 34 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 25 września 2000 roku w sprawie
szczegółowych warunków przyłączenia podmiotów do sieci elektroenergetycznych,
obrotu energią elektryczną, świadczenia usług przesyłowych, ruchu sieciowego i
eksploatacji sieci oraz standardów jakościowych obsługi odbiorców (Dz.U. Nr 85,
poz. 957), dopuszcza się zastosowanie systemu przedpłatowego jedynie w ściśle
określonych warunkach."

Po czwarte - art. 8 ust. 2 pkt 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów
,,poprzez stwierdzenie, że zainteresowany jako monopolista sieciowy nie wykorzy-
stuje swej pozycji na rynku przesyłu energii do narzucania uciążliwych warunków w
umowie o przesył energii. W ocenie powoda, w warunkach rynku konkurencyjnego
GZE nie byłby w stanie wynegocjować takich warunków, jakie zastrzegł sobie w
umowie nr 06-487, co świadczy o nadużyciu pozycji dominującej na rynku."

Po piąte - art. 233 § 1 k.p.c. ,,poprzez nie podjęcie żadnych kroków niezbęd-
nych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego, (...) a w stosunku do zgroma-
dzonego materiału dowodowego przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów."
Wskazując na to, że Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Kon-
sumentów powinien prowadzić postępowanie dowodowe tak, jak sąd pierwszej in-
stancji, skarżący wywodzi w tym kontekście, że: ,,z powyższych orzeczeń wynika
obowiązek zgromadzenia przez sąd materiału dowodowego, który jest niezbędny do
wszechstronnego wyjaśnienia sprawy."

Wskazując na okoliczności uzasadniające przyjęcie kasacji do rozpoznania,
skarżący podniósł, że:

Po pierwsze - w rozpoznawanej sprawie występuje istotne zagadnienie
prawne, które sprowadza się do potrzeby wykładni art. 47 ust. 2 Prawa energetycz-
nego i art. 26 pkt 1 w związku z art. 8 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów:
,,poprzez rozstrzygnięcie kwestii, czy w zakresie kompetencji Prezesa UOKiK zawiera
się prawo do badania pod względem zgodności z ustawą o ochronie konkurencji i
konsumentów cen za przesył energii ustalanych w ramach taryfy zatwierdzonej mocą
prawomocnej decyzji Prezesa URE w sytuacji, gdy zgodnie z ukształtowanym
orzecznictwem ceny wynikające z taryfy (w tym cena za przesył) mają charakter cen
maksymalnych."

Po drugie - w rozpoznawanej sprawie istnieje potrzeba wykładni art. 8 ust. 2
pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów: ,,poprzez rozstrzygnięcie, czy
byt praktyk z art. 8 ust. 2 pkt 3 uzależniony jest od istnienia stosunku konkurencji
pomiędzy przedsiębiorcami, którzy są kontrahentami podmiotu stosującego praktykę
z art. 8 ust. 2 pkt 3."

W konsekwencji, w kasacji sformułowany został przez skarżącego wniosek o
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w War-
szawie-Sądowi Ochrony Konkurencji i Konsumentów do ponownego rozpoznania lub
o zmianę zaskarżonego wyroku i wydanie orzeczenia, że zainteresowany GZE sto-
suje praktyki ograniczające konkurencję, o których mowa w art. 8 ust. 2 pkt 1, pkt 3,
pkt 4 i pkt 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz o zasądzenie na
rzecz powoda kosztów postępowania.

W odpowiedzi na kasację Prezes UOKiK wniósł o wydanie orzeczenia o od-
mowie przyjęcia kasacji do rozpoznania lub o oddaleniu kasacji oraz o zasądzenie od
powoda na rzecz strony pozwanej kosztów zastępstwa procesowego wedle norm
przepisanych. W uzasadnieniu odpowiedzi na kasację Prezes UOKiK podniósł w
szczególności, że:
Po pierwsze, z uwagi na bardzo szczegółowe uregulowanie warunków kon-
struowania taryf, możliwej do uwzględnienia struktury kosztów, podziału odbiorców
na grupy itp., przepisy te stanowią lex specialis w stosunku do przepisów ustawy an-
tymonopolowej. Natomiast przyznane Prezesowi URE kompetencje w zakresie za-
twierdzania taryf i badania wykazanego przez zakład energetyczny poziomu kosztów
uzasadnionych, nadały temu organowi regulującemu funkcję ,,adwokata" odbiorców,
którego ustawowym zadaniem jest ochrona ich interesów oraz ustalenie cen na po-
ziomie, który nie może być sprzeczny z prawem. W konsekwencji, wyłączona jest w
tym zakresie możliwość sprawowania wobec decyzji Prezesa URE kontroli przez
Prezesa UOKiK.
Po drugie, zdaniem Prezesa UOKiK: ,,praktyki ograniczające konkurencję,
wymienione w otwartym katalogu zawartym w art. 8 ust. 2 ustawy antymonopolowej
sformułowano w ten sposób, że skuteczne postawienie zarzutu stosowania przez
przedsiębiorcę którejkolwiek z nich wymaga uzasadnienia i udowodnienia wszystkich
przesłanek dotyczących danej praktyki i to kumulatywnie. Dla wykazania zaistnienia
praktyki z art. 8 ust. 2 pkt 3 ustawy antymonopolowej niezbędne jest udowodnienie
kumulatywnego istnienia trzech przesłanek: porównywane umowy powinny być ,,po-
dobne", przedsiębiorcy dyskryminowani przez podmiot dominujący muszą mieć
utrudnione warunki konkurowania na rynku, na którym wszyscy działają oraz musi
mieć miejsce dyskryminacja." Zważyć przy tym należy, że ,,podstawą zajętego przez
Sąd w zaskarżonym kasacją wyroku stanowiska było to, iż organ antymonopolowy
przeprowadził badanie warunków umów zawieranych przez GZE z innymi przedsię-
biorcami, dla których skala realizowanej sprzedaży energii nie jest do końca porów-
nywalna z ilością przesyłaną do Huty, lecz także stanowi znaczącą pozycję w przy-
chodach GZE. Z analizy umów zawartych z największymi 9 dłużnikami GZE wynika,
że zapis upoważniający GZE do wstrzymania dalszej sprzedaży energii i świadcze-
nia usług przesyłowych w przypadku nieterminowego realizowania należności jest
standardowo stosowanym przez zakład zabezpieczeniem, a opłaty naliczane są
zgodnie z obowiązującą taryfą dla energii elektrycznej. Nie stosuje się (opłat - dop.)
wynegocjowanych poniżej stawki określonej taryfą."
Po trzecie, zarzut naruszenia art. 26 ustawy o ochronie konkurencji i konsu-
mentów oraz art. 1 ust. 2 i art. 47 Prawa energetycznego jest bezzasadny, bowiem:
,,uznaje się, że cena taryfowa nie jest ceną monopolową, a tym samym nieuczciwą
czy nadmiernie wygórowaną. Zgodnie ze stanowiskiem, że ceny taryfowe mają cha-
rakter cen maksymalnych, a Prezes URE zatwierdza zbiór cen (...). Organ antymo-
nopolowy nie jest uprawniony do kwestionowania zachowania przedsiębiorstwa
energetycznego w zakresie stosowanych przez niego cen i stawek opłat, jeśli ceny te
i stawki zawarte są w taryfie zatwierdzonej decyzją Prezesa URE. Jedynym podmio-
tem uprawnionym do oceny Taryf zatwierdzonych decyzją Prezesa URE jest Sąd
Antymonopolowy."
Po czwarte, zdaniem Prezesa UOKiK: ,,przyjęte zasady rozliczeń nie muszą
opierać się tylko na przepisach § 34 pkt 1 rozporządzenia przyłączeniowego, lecz
mogą wynikać ze specyfiki konkretnego stosunku prawnego łączącego dane strony.
W przedmiotowej sprawie zobowiązanie powoda do uiszczenia zaliczki w wysokości
około 30% planowanych należności przed terminem płatności faktury nie uzasadnia
postawienia GZE zarzutu stosowania praktyki, o której mowa w art. 8 ust. 2 pkt 4
ustawy antymonopolowej, lecz stanowi przykład uzależnienia zawarcia umowy od
spełnienia przez drugą stronę świadczenia wiązanego, pozostającego w funkcjonal-
nym związku z przedmiotem umowy."
Po piąte, wreszcie, w związku z zarzutem kasacji dotyczącym naruszenia
przez Sąd Okręgowy przy wydawaniu zaskarżonego wyroku art. 233 § 1 k.p.c., Pre-
zes UOKiK podniósł w szczególności, że dopiero w sytuacji niezebrania przez organ
antymonopolowy materiału dowodowego niezbędnego do wydania rozstrzygnięcia
lub w sytuacji uznania przez sąd, że zebrany materiał dowodowy jest niewystarcza-
jący lub niewiarygodny, powstaje potrzeba jego uzupełnienia w ramach postępowa-
nia sądowego. Tymczasem, w rozpoznawanej sprawie ani w decyzji Prezesa UOKiK,
ani też w zaskarżonym wyroku ,,w żaden sposób nie przesądzono, czy powód jest
dłużnikiem GZE z tytułu roszczeń wniesionych przez podmiot zainteresowany na
drogę postępowania sądowego przed sądy powszechne, czy też nie", a stąd wynika,
że nie istniała potrzeba dokonywania w tym zakresie dodatkowych ustaleń i groma-
dzenia materiału dowodowego.
W odpowiedzi na kasację zainteresowany - GZE wniósł o jej oddalenie oraz o
zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego w postępo-
waniu kasacyjnym. W uzasadnieniu tego wniosku zainteresowany wskazał w szcze-
gólności na to, że: po pierwsze - mając na uwadze to, że przepisy ustawy - Prawo
energetyczne stanowią lex specialis względem ustawy o ochronie konkurencji i kon-
sumentów w zakresie, w jakim przyznały one Prezesowi URE kompetencję do wy-
dawania decyzji w sprawie zatwierdzania taryfy ustalonej przez przedsiębiorstwo
energetyczne i tym samym, w tym zakresie wyłączona została kompetencja Prezesa
UOKiK do kontroli tych decyzji Prezesa URE; po drugie - w świetle zebranego mate-
riału dowodowego w sprawie brak jest jakichkolwiek podstaw dla uznania zasadności
podniesionych w kasacji zarzutów, iż zainteresowany - GZE, który stosował stawki
opłat zgodnie z obowiązującą taryfą, dopuścił się wobec powoda naruszeń prawa, o
którym mowa w art. 8 ust. 2 pkt 3, ust. 4 i pkt 6 ustawy o ochronie konkurencji i kon-
sumentów; po trzecie - w konsekwencji, bezzasadne są również podniesione w ka-
sacji zarzuty dotyczące naruszenia przepisów postępowania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Prawo energetyczne określa zasady kształtowania polityki energetycznej pań-
stwa, w tym zasady i warunki zaopatrzenia i użytkowania paliw i energii oraz działal-
ności przedsiębiorstw energetycznych, mając na celu w szczególności zapewnienie
konkurencji, przeciwdziałanie negatywnym skutkom naturalnych monopoli oraz
ochronę interesów odbiorców i minimalizację kosztów (art. 1 ust. 2 in fine tej ustawy).
Prawo energetyczne stanowi również, że organem właściwym do spraw regulacji
gospodarki paliwami i energią jest Prezes URE (art. 1 ust. 1 i art. 21 tej ustawy), do
zakresu kompetencji którego należy w szczególności także podejmowanie decyzji w
sprawie ,,zatwierdzania i kontrolowania taryf paliw gazowych, energii elektrycznej i
ciepła" (art. 23 ust. 1 i ust. 2 pkt 2 oraz art. 47 w związku z art. 44 - 46 Prawa ener-
getycznego), przy czym przez taryfę rozumie się ,,zbiór cen i stawek opłat oraz wa-
runków ich stosowania, opracowany przez przedsiębiorstwo energetyczne i wprowa-
dzany jako obowiązujący dla określonych w nim odbiorców w trybie określonym
ustawą" (art. 3 pkt 17 w związku z art. 47 Prawa energetycznego). Równocześnie,
Prawo energetyczne stanowi, że w postępowaniu administracyjnym prowadzonym
przez Prezesa URE (w zakresie nie uregulowanym odrębnie w tej ustawie) należy
stosować przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego (art. 30 ust. 1 tej
ustawy - analogiczna regulacja prawna wprowadzona została art. 80 ustawy o
ochronie konkurencji i konsumentów w odniesieniu do postępowania administracyj-
nego prowadzonego przez Prezesa UOKiK), natomiast odwołanie od decyzji Prezesa
URE, wydanej w wyniku tego postępowania, służy do Sądu Okręgowego w Warsza-
wie-Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, a postępowanie w sprawie tego od-
wołania toczy się według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o postępowa-
niu w sprawach gospodarczych (art. 30 ust. 2 i ust. 3 Prawa energetycznego - analo-
giczna regulacja prawna wprowadzona została art. 78 ustawy o ochronie konkurencji
i konsumentów w odniesieniu do odwołań od decyzji wydanych w wyniku postępo-
wania prowadzonego przez Prezesa UOKiK). W konsekwencji, ceny i stawki opłat
taryfy ustalonej przez przedsiębiorstwo energetyczne, obowiązujące w wyniku ich
zatwierdzenia decyzją Prezesa URE, a następnie prawidłowego ogłoszenia (art. 47
Prawa energetycznego), nie mogą być przedmiotem kontroli w postępowaniu prowa-
dzonym na podstawie przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów
przed Prezesem UOKiK.
Natomiast argumentacja skarżącego, wedle której, skoro taryfa ustalana jest
dla grupy odbiorców, a odbiorca nie ma statusu strony w postępowaniu o zatwier-
dzenie taryfy, to ,,w tych warunkach, jedynym instrumentem prawnym, jakim może
posłużyć się odbiorca, jest poddanie kontroli Prezesa UOKiK jednostkowych cen sto-
sowanych przez przedsiębiorstwo energetyczne", nie jest trafna z trzech powodów:
po pierwsze - dlatego, że właśnie ochrona interesów odbiorców przed nieuzasadnio-
nym poziomem cen, jest jedną z przesłanek prawnych oceny zgodności opracowanej
przez przedsiębiorstwo energetyczne taryfy z wymaganiami Prawa energetycznego i
równocześnie jednym z podstawowych celów prowadzonego przez Prezesa URE
postępowania w sprawie zatwierdzenia taryfy (art. 47 w związku z art. 45 ust. 1 oraz
art. 1 ust. 2 Prawa energetycznego); przy czym, ustawa ta w sposób kategoryczny
przesądza również i o tym, że ,,przedsiębiorstwa energetyczne różnicują ceny i
stawki opłat określone w taryfach dla różnych grup odbiorców wyłącznie ze względu
na koszty uzasadnione spowodowane realizacją świadczenia, o ile przepisy nie sta-
nowią inaczej" (art. 45 ust. 4 Prawa energetycznego); po drugie - dlatego, że skoro
do postępowaniu przed organem regulacyjnym, jakim jest Prezes URE, stosuje się
odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, to oznacza to, że
mają w tym względzie zastosowanie również przepisy o dopuszczeniu organizacji
społecznej do udziału w tym postępowaniu, jeżeli jest to uzasadnione celami statuto-
wymi tej organizacji i gdy przemawia za tym interes społeczny (art. 31 § 1 pkt 2 k.p.a.
- zresztą, analogiczne rozwiązanie prawne dotyczy także ewentualnej legitymacji
prawnej udziału organizacji społecznych w postępowaniu cywilnym na podstawie art.
61 § 3 k.p.c.); po trzecie - dlatego, że indywidualnemu odbiorcy energii (konsumen-
towi) nie przysługuje legitymacja prawna do wszczęcia postępowania mającego na
celu ochronę interesu publicznego, w danym wypadku poprzez kontrolę prawidło-
wości ustalenia cen lub stawek opłat określonych w obowiązujących taryfach; nato-
miast indywidualny odbiorca energii, w konkretnej sytuacji faktycznej, w razie sporu
dotyczącego zawieranej przezeń indywidualnej umowy z przedsiębiorstwem energe-
tycznym (między innymi w kwestii ,,ustalania warunków świadczenia przez przedsię-
biorstwo energetyczne usług przesyłania i dystrybucji energii") może wystąpić do
Prezesa URE z wnioskiem o wszczęcie postępowania w celu rozstrzygnięcia sporu
(art. 8 ust. w związku z art. 4 ust. 2 Prawa energetycznego).
Stosowanie przez zakład energetyczny, jak to ma miejsce w rozpoznawanej
sprawie, cen lub stawek opłat określonych w zatwierdzonej przez Prezesa URE i
prawidłowo ogłoszonej taryfie (art. 47 w związku z art. 44, 45 i 46 Prawa energetycz-
nego), traktowanych jako ,,ceny maksymalne" w rozumieniu art. 538 k.c., w żadnym
razie nie może być ocenione jako nadużycie pozycji dominującej polegające na na-
rzuceniu ,,nieuczciwej ceny" - tym bardziej w wypadku, gdy odbiorca energii nie kwe-
stionuje prawidłowości sposobu zaszeregowania go do określonej w taryfie grupy
odbiorców. W tej sytuacji, odbiorcy energii nie przysługuje roszczenie o sprzedaż
energii przez przedsiębiorstwo energetyczne po ,,cenie niższej", aniżeli ,,cena mak-
symalna" określona w obowiązującej taryfie, bowiem ewentualne obniżenie tej ,,ceny"
względem cen lub stawek opłat określonych w obowiązującej taryfie możliwe byłoby
dopiero na podstawie wzajemnego porozumienia się obu stron umowy (art. 3531
k.c.).
Tym samym nietrafny okazał się podniesiony w kasacji zarzut naruszenia art.
26 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz art. 1 ust. 2 i art. 47 Prawa
energetycznego, bowiem - wbrew wyrażonemu w niej podglądowi prawnemu - po-
stępowanie przed Prezesem URE oraz postępowanie przez Prezesem UOKiK nie
mają charakteru alternatywnych i równorzędnych zarazem postępowań, służących w
każdym wypadku realizacji ochrony tych samych prawnie chronionych interesów (in-
teresu publicznego lub interesu indywidualnego) odbiorcy energii, który w konkretnej
sytuacji faktycznej sam miałby decydować o wyborze jednej z tych dróg ochrony
prawnej. Przeciwnie, kompetencje decyzyjne obu organów regulacyjnych - Prezesa
URE oraz Prezesa UOKiK, a w konsekwencji także zakres i przedmiot prowadzonych
przez oba te organy państwowe postępowań administracyjnych, zostały wyraźnie
prawnie rozgraniczone, jakkolwiek są one względem siebie komplementarne - Pre-
zes UOKiK jest wprawdzie w zakresie spraw ochrony konkurencji i konsumentów
organem, któremu przysługuje kompetencja ogólna (art. 24 i nast. ustawy o ochronie
konkurencji i konsumentów), o ile wyraźne przepisy ustawowe nie zastrzegły w tym
zakresie określonych kompetencji na rzecz innego organu - w danym wypadku na
rzecz Prezesa URE, jako organu o kompetencji szczególnej w zakresie uregulowa-
nym przepisami Prawa energetycznego (art. 21 i 23 Prawa energetycznego).
Natomiast, niezależnie od powyższej regulacji prawnej, wynikającej z przepi-
sów Prawa energetycznego, w zakresie nieuregulowanym przepisami tej ustawy,
odbiorca energii elektrycznej korzystać może zawsze na ogólnie określonych zasa-
dach ze środków ochrony prawnej określonych przepisami ustawy o ochronie konku-
rencji i konsumentów. Dotyczy to w szczególności także sytuacji, w której zarzuca on
przedsiębiorstwu energetycznemu stosowanie zakazanych praktyk ograniczających
konkurencję w wyniku ,,nadużywania pozycji dominującej", w tym także praktyk okre-
ślonych w art. 8 ust. 2 ust. 3, ust. 4 i ust. 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsu-
mentów. Zarzut taki, nadużycia przez GZE pozycji dominującej poprzez wprowadze-
nie do zawartej z powodem umowy z dnia 30 lipca 2001 r. o sprzedaż energii elek-
trycznej i świadczenie usług przesyłowych (Nr 06-487) uciążliwych klauzul umow-
nych sformułował powód w rozpoznawanej sprawie, zarzucając, że ich przejawem są
postanowienia § 6 ust. 14, § 7 ust. 2 i ust. 3, § 8, § 10 oraz § 16 tej umowy, w których
GZE uzależniły wejście w życie tej umowy od zapłaty przez Hutę ,,Ł." należności w
wysokości 2 mln PLN w ściśle określonym terminie, zobowiązały Hutę ,,Ł." do uisz-
czenia pięciu kolejnych przedpłat w kwocie 2 mln PLN każda, wyznaczyły Hucie ,,Ł."
niezwykle krótkie i restrykcyjne terminy płatności jej zobowiązań, zastrzegając rów-
nież, że jeżeli Huta ,,Ł." nie ureguluje należnych GZE zobowiązań, jakie wynikają z
poprzednio obowiązującej pomiędzy tymi samymi stronami umowy z dnia 31 stycznia
2001 r., albo należności wynikających z faktur korygujących wymienionych w § 6 ust.
14 tej umowy, albo nie dokona którejkolwiek z wpłat określonych w § 7 tej umowy, to
GZE bez uprzedniego wezwania wstrzyma dalszą sprzedaż energii elektrycznej i
świadczenie usług przesyłowych na rzecz Huty ,,Ł." oraz ma możliwość rozwiązania
umowy ze skutkiem natychmiastowym i wstrzymania dalszej sprzedaży energii elek-
trycznej na rzecz Huty ,,Ł.". Jednakże stwierdzenie, iż stosowana przez przedsiębior-
stwo energetyczne określona praktyka ma znamiona prawnie zakazanej praktyki
ograniczającej konkurencję jest możliwe jedynie w razie wykazania, że praktyka ta
posiada znamiona prawne zachowania, które w świetle przepisów ustawy o ochronie
konkurencji i konsumentów może być zakwalifikowane jako ,,nadużywanie pozycji
dominującej". W wypadku zarzutu dotyczącego stosowania zakazanej praktyki, o
której mowa jest w art. 8 ust. 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów,
konieczne jest więc wykazanie, że: po pierwsze - przedsiębiorstwo energetyczne w
umowach z uczestnikami tego samego rynku, podobnych do tej, jaka zawarta została
ze skarżącym, stosowało uciążliwe lub niejednolite warunki; po drugie - w rezultacie
zawierania przez przedsiębiorstwo energetyczne umów na takich warunkach nastą-
piło zróżnicowanie warunków konkurencji uczestników tego rynku; oraz po trzecie -
konsekwencją tego zróżnicowania jest dyskryminacja skarżącego podmiotu na tym
rynku, polegająca na tym, że w wyniku zaistniałego zróżnicowania ma on na tym
rynku gorsze warunki konkurencji aniżeli pozostali jego uczestnicy, którzy nie zostali
dotknięci tą praktyką przedsiębiorstwa energetycznego. Tymczasem, z ustaleń doko-
nanych przez Prezesa UOKiK już na etapie postępowania administracyjnego w roz-
poznawanej sprawie, które nie zostały zakwestionowane przez powoda wynika, że
Huta ,,Ł." jest jedynym uczestnikiem na danym rynku sprzedaży energii elektrycznej,
który produkuje żelazostopy i już z tej przyczyny, brak jest podstaw do stwierdzenia
w danym wypadku dopuszczenia się przez GZE nadużycia pozycji dominującej po-
przez stosowanie niedozwolonej praktyki określonej w art. 8 ust. 2 pkt 3 ustawy o
ochronie konkurencji i konsumentów. Z kolei, zarzuty dotyczące nadużywania przez
GZE pozycji dominującej poprzez ,,uzależnianie zawarcia umowy od przyjęcia lub
spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia niemającego rzeczowego ani zwy-
czajowego związku z przedmiotem umowy" (art. 8 ust. 2 pkt 4 tej ustawy) oraz po-
przez ,,narzucanie przez przedsiębiorcę uciążliwych warunków umów, przynoszących
mu nieuzasadnione korzyści" (art. 8 ust. 2 pkt 6 tej ustawy) okazały się bezzasadne,
bowiem - jak trafnie wywiódł Sąd Okręgowy w Warszawie w uzasadnieniu zaskarżo-
nego wyroku - należy mieć na uwadze to, że wymienione klauzule umowne zostały
wprowadzone do tej umowy pomiędzy powodem i GZE w związku z uprzednim zaist-
nieniem określonych okoliczności faktycznych, a mianowicie: ,,niesporne jest w spra-
wie, że strony wysuwają względem siebie roszczenia cywilnoprawne, w tym zainte-
resowany o zapłatę za dostarczoną energię. Bez znaczenia jest przy tym, czy rosz-
czenia zainteresowanego względem powoda są zasadne czy nie. Znaczenie ma fakt,
że zainteresowany podejmuje aktywne zachowanie w celu wyegzekwowania swoich
roszczeń, decydując się na ponoszenie związanych z tym kosztów. (...) skoro za-
chowanie się zainteresowanego odpowiada zachowaniu racjonalnego przedsiębiorcy
na rynku konkurencyjnym, to nie może być ono wiązane z posiadaną pozycją ryn-
kową, a zatem nie może być uznane za nadużycie."
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312 k.p.c.
orzekł jak w sentencji, zasądzając na podstawie § 12 ust. 4 pkt 1 w związku § 6 pkt 7
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czyn-
ności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy
prawnej udzielanej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163,
poz. 1349 ze zm.) od powoda - Huty ,,Ł." SA w Ł.G. na rzecz pozwanego - Prezesa
Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz na rzecz zainteresowanego - G.
Zakładu Elektroenergetycznego SA w G. kwotę po 3.600 zł w obu wypadkach tytu-
łem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
========================================