Wyrok SN - III SK 18/04
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:III SK 18/04
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/24/429
Data wydania:2004-03-09

Wyrok z dnia 9 marca 2004 r.
III SK 18/04

1. Umowa o usługi przesyłowe jest umową nazwaną, regulowaną "innymi
przepisami" w rozumieniu art. 750 k.c. Przepisy ustawy z dnia 10 kwietnia 1997
r. - Prawo energetyczne (jednolity tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1504 ze zm.)
wyznaczają zakres swobody kontraktowania tej umowy przed przepisami Ko-
deksu cywilnego.
2. "Koszty realizacji świadczenia" oraz "standardy jakościowe usługi"
stanowią dwa usprawiedliwione, niedyskryminujące odbiorców, kryteria dyfe-
rencjacji stawek opłat za przesyłanie energii elektrycznej.

Przewodniczący SSN Andrzej Wasilewski, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka,
Barbara Wagner (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 marca 2004 r. sprawy
z powództwa 1) Huty ,,Ł." Spółki Akcyjnej w Ł. 2) G. Zakładu Energetycznego Spółki
Akcyjnej w G. przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki o zawarcie umowy
o świadczenie usług przesyłowych, na skutek kasacji Huty ,,Ł." Spółki Akcyjnej w Ł.
od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie-Sądu Ochrony Konkurencji i Konsu-
mentów z dnia 8 stycznia 2003 r. [...]

1. o d d a l i ł kasację;
2. zasądził od Huty ,,Ł." SA w Ł. na rzecz pozwanego oraz G. Zakładu Ener-
getycznego SA w G. kwotę po 3.600 zł (trzy tysiące sześćset) tytułem kosztów po-
stępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (URE) decyzją z dnia 24 lutego 2002 r.
[...] na wniosek Huty ,,Ł." SA orzekł, na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 10
kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (jednolity tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr 153 , poz.
1504 ze zm.), powoływanej dalej jako ,,ustawa", zawarcie umowy o świadczenie
usług przesyłowych pomiędzy Hutą ,,Ł." i G. Zakładem Elektroenergetycznym SA z
siedzibą w G. Obowiązek świadczenia przez Zakład Elektroenergetyczny usług prze-
syłowych wynika z art. 4 ust. 2 ustawy w związku z § 24 rozporządzenia Ministra Go-
spodarki z dnia 25 września 2000 r. w sprawie szczegółowych warunków przyłącze-
nia podmiotów do sieci elektroenergetycznej, obrotu energią elektryczną, świadcze-
nia usług przesyłowych, ruchu sieciowego i eksploatacji sieci oraz standardów jako-
ściowych obsługi odbiorców (Dz.U. Nr 85, poz. 957). Prezes URE włączył do treści
umowy niesporne między stronami postanowienia i ustalił brzmienie postanowień
spornych. Wysokość stawek opłat za dostawę energii ustalił stosownie do obowią-
zującej taryfy dla energii elektrycznej GZE SA. Uwzględniając istniejący między stro-
nami spór na tle wykonania umowy z 2001 r. i wynikający stąd brak wzajemnego za-
ufania, w umowie pomieszczono warunki gwarantujące wykonanie przez strony
głównych zobowiązań - Zakładu do nieprzerwanego dostarczania energii (poprzez
nadanie decyzji klauzuli natychmiastowej wykonalności) oraz Huty do zapłaty za do-
starczoną energię (poprzez system miesięcznych przedpłat z terminem opłacania
faktury częściowej metodą dekadową).
Decyzję tę zaskarżyły obie strony umowy.
Huta ,,Ł." (powód 1) podniosła zarzut ,,narzucenia" jej uciążliwych klauzul, a
zwłaszcza: (a) obowiązku uiszczania przedpłat za usługi przesyłowe pomimo braku
do tego podstaw prawnych i faktycznych; (b) uiszczania przedpłat wyłącznie na ra-
chunek bankowy G. Zakładu Elektroenergetycznego SA do godz. 12; (c) dekadowe-
go sposobu uiszczania przedpłat; (d) wprowadzenie substytutu układu przedpłatowo
- rozliczeniowego w postaci przedpłat; (e) ustalenie ceny za usługę przesyłową w
wysokości maksymalnej opłaty taryfowej - z rażącym naruszeniem zasady ekwiwa-
lentności świadczeń. Zarzuciła nadto odmowę równego potraktowania interesów obu
stron poprzez zignorowanie zasady ekwiwalentności i nakaz kredytowania Zakładu
przedpłatami oraz brak klauzul restrykcyjnych wobec niego za nienależyte wykonanie
zobowiązania. Jej zdaniem, Prezes URE uchybił art. 7 k.p.a. i art. 77 k.p.a., gdyż nie
uwzględnił ,,materiału dowodowego zgłoszonego we wcześniejszym postępowaniu" i
niedostatecznie wyjaśnił okoliczności faktyczne sprawy. Wniosła o uchylenie zaskar-
żonej decyzji w części dotyczącej nałożenia uciążliwych obowiązków przy realizacji
usługi przesyłowej przez GZE SA i nakazanie merytorycznego rozstrzygnięcia
sprawy w tym zakresie, ewentualnie o zmianę zaskarżonej częściowo decyzji po-
przez zmianę w umowie uciążliwych klauzul, w tym obniżenie wysokości opłaty prze-
syłowej do wysokości odpowiadającej uzasadnionym kosztom przesyłu energii elek-
trycznej i usunięcie obowiązku uiszczania przedpłat na otrzymywane usługi przesy-
łowe.
Zakład Elektroenergetyczny (powód 2), zarzucając naruszenie art. 490 k.c.
przez pozbawienie należytego zabezpieczenia jego interesów w sytuacji, gdy speł-
nienie świadczenia przez Hutę jest wątpliwe, art. 7 ust. 1 ustawy Prawo energetycz-
ne poprzez orzeczenie obowiązku zawarcia umowy pomimo braku warunków ekono-
micznych (istnienie ,,ogromnych niezabezpieczonych długów powódki 1 wobec po-
woda 2 z tytułu sprzedaży energii elektrycznej oraz świadczenia usług przesyło-
wych"), art. 108 k.p.a. poprzez nadanie decyzji klauzuli natychmiastowej wykonalno-
ści oraz art. 7 k.p.a., art. 10 k.p.a. i art. 77 k.p.a. poprzez nierozpatrzenie całego
materiału dowodowego i niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych, wniósł
o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez dokonanie zmian w § 6 ust. 3 i § 12 ust. 2
umowy.
Sąd Okręgowy w Warszawie-Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wyro-
kiem z dnia 8 stycznia 2003 r. [...] oddalił odwołania Huty ,,Ł." SA w Ł. oraz G Zakładu
Elektroenergetycznego SA w G. od zaskarżonej nimi decyzji Prezesa Urzędu Regu-
lacji Energetyki.
Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i ich prawna ocena
Huta ,,Ł." zakwestionowała w istocie zapis § 6 umowy o treści: ust. 1 - ,,Klient został
zaliczony do grupy taryfowej A 23 zgodnie z Taryfą dla energii elektrycznej GZE SA";
ust. 2 - ,,Stawki opłat za usługi przemysłowe oraz zasady ich stosowania określa każ-
dorazowo obowiązująca 'Taryfa dla energii elektrycznej GZE SA' zatwierdzona przez
Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki i opublikowana w Biuletynie tego Urzędu, które
na dzień zawarcia umowy kształtują się następująco: (...)", ust. 3 - ,,Rozliczenia
Klienta za świadczone usługi przemysłowe odbywają się zgodnie z każdorazowo
obowiązującą 'Taryfą dla energii elektrycznej GZE SA' w grupie taryfowej A 23. W
przypadku zmiany 'Taryfy dla energii elektrycznej GZE', każdorazowo będą stosowa-
ne stawki opłat przesyłowych przewidziane w Taryfie"; ust. 4 - ,,Rozliczenie energii
biernej odbywać się będzie oddzielnie dla każdej linii zgodnie z postanowieniami
każdorazowo obowiązującej Taryfy w grupie taryfowej A 23: (c) indukcyjnej (...) (d)
pojemnościowej (...)"; ust. 5 - ,,Podstawę do rozliczeń stanowią dane pomiarowe za-
rejestrowane w systemie bilansowania mocy i energii GZE metodą zdalnego odczytu,
oraz ilości energii elektrycznej zgłoszone przez Klienta i Sprzedawcę w dobowych
grafikach obciążeń"; ust. 6 - ,,W uzasadnionych przypadkach związanych z awarią,
Strony dopuszczają ustalenie innych zasad rozliczeń za energię bierną w formie pi-
semnej pod rygorem nieważności" oraz § 9 ust. 1 w brzmieniu: ,,Przez cały okres
obowiązywania umowy, Klient będzie wpłacał przedpłaty za usługi przemysłowe w
wysokości wynikającej z mocy zamówionej na dany miesiąc zgodnie z § 3 Umowy
oraz przewidzianej na podstawie wielkości zamówionej mocy ilości energii elektrycz-
nej, która ma być przesłana. Klient będzie zamawiał nie mniej niż 2 MW mocy. Wiel-
kość opłaty zmiennej za usługi przemysłowe będzie określona jako iloczyn zamówio-
nej mocy, liczby dni w danym okresie, o którym mowa w ust. 2 poniżej, pomnożonych
przez 24. Ustalone w powyższy sposób wielkości przemnożone przez stawki opłat i
ceny taryfy GZE będą określały wielkości przedpłaty wynikającej z opłaty zmiennej
na dany okres rozliczeniowy. Wielkość opłaty stałej za usługi przesyłowe, będzie
określona dla danej dekady jako 1/3 iloczynu zamówionej mocy i stawki opłaty stałej
z taryfy GZE."; ust. 2 - ,,Przedpłaty będą uiszczane w terminach: do 28-go dnia po-
przedniego miesiąca - za okres 1-10 dzień danego miesiąca; do 8-go dnia danego
miesiąca - za okres 11-20 dzień danego miesiąca; do 18 - go dnia danego miesiąca -
za okres od 21 do ostatniego dnia danego miesiąca"; ust. 3 - ,,Brak uzyskania danej
przedpłaty w formie uznania rachunku bankowego GZE do godz. 1200 dnia wskaza-
nego w ust. 2 spowoduje wstrzymanie świadczenia usług przesyłowych w upływem
okresu, za który uiszczono przedpłatę, po uprzednim pisemnym zawiadomieniu
Klienta, z wyprzedzeniem co najmniej 24 godzin. Jeżeli dzień uiszczenia przedpłaty
wypada na dzień ustawowo wolny od pracy, termin ten przypada na godz. 1200 na-
stępnego dnia roboczego po dniu wymienionym w ust. 2".
Zakład Elektroenergetyczny zakwestionował treść § 6 ust. 3, domagając się
zastąpienia wyrazu ,,stawki" wyrazami ,,maksymalnej stawki", oraz § 12 ust. 2, zgod-
nie z którym ,,Przez fakt zawarcia niniejszej Umowy w żadnym wypadku GZE nie
zrzeka się jakichkolwiek roszczeń wobec Klienta jak również Klient nie zrzeka się
jakichkolwiek roszczeń wobec GZE wynikających z innych umów zawartych z Klien-
tem lub innych tytułów prawnych, a zawarcie niniejszej Umowy nie stanowi prze-
szkody w ewentualnym dochodzeniu roszczeń przed sądami", żądając nadania mu
nowej treści odnoszącej się do rozliczeń wynikających z poprzednich stosunków
prawnych.
Między powodami istnieje spór na tle wysokości należności z tytułu wcześniej
zawartej umowy sprzedaży energii elektrycznej i świadczenia usług przesyłowych z
dnia 30 lipca 2001 r. oraz roszczeń wynikających z wstrzymania przez GZE SA do-
staw energii elektrycznej. Strony nie kwestionują, że na podstawie rozporządzenia
Ministra Gospodarki z dnia 6 sierpnia 1998 r. w sprawie harmonogramu uzyskiwania
przez poszczególne grupy odbiorców prawa do korzystania z usług przesyłowych
(Dz.U. Nr 107, poz. 671), na Zakładzie ciąży obowiązek zawarcia z Hutą umowy o
usługi przesyłowe.
Powód 2 nie działa na rynku konkurencyjnym (co jest bezsporne), wobec
czego może wyliczać opłaty za dostarczoną odbiorcy energię elektryczną wyłącznie
w oparciu o ceny i stawki zawarte w taryfie zatwierdzonej przez Prezesa URE i opu-
blikowanej w Biuletynie URE oraz we właściwym miejscowo wojewódzkim dzienniku
urzędowym. Nie przesądza to jednak o charakterze cen, które mogą być kalkulowa-
ne w taryfie jako sztywne lub maksymalne. W tym drugim przypadku, ceny obniżone
(w drodze odrębnych kalkulacji poszczególnych pozycji taryfowych lub zastosowania
różnego rodzaju upustów, premii, bonifikat) muszą być jednak przewidziane i skon-
kretyzowane w taryfie. Przedsiębiorstwo energetyczne nie ma obowiązku tworzenia
stawek obniżonych dla poszczególnych grup taryfowych. Obowiązek różnicowania
cen i stawek musi mieć miejsce jedynie ze względu na uzasadnione koszty spowo-
dowane realizacją świadczenia (art. 45 ust. 4 ustawy). Przedsiębiorstwo posiadające
dominującą pozycję na rynku nie może stosować ,,równych" stawek w sposób dowol-
ny. Stosowanie w podobnych umowach z osobami trzecimi niejednolitych warunków
umów, stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji, jest zakazane
z mocy art. 8 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i
konsumentów (Dz.U. Nr 122, poz. 1319 ze zm.). Powód 2 posiada zatwierdzoną
przez Prezesa URE ,,Taryfę dla energii elektrycznej GZE SA", która dla grupy taryfo-
wej A 23 przewiduje jednolite stawki. Żądanie przez niego wpisania w ust. 2 § 6
umowy wyrazu ,,maksymalnych" jest bezzasadne, skoro w taryfie nie występują
stawki inne niż sztywno określone. Zatwierdzona przez Prezesa URE taryfa jest dla
tego organu wiążąca przy ustalaniu treści umowy. Ustalając warunki umowy w tym
zakresie nie może on przyjąć stawek innych niż taryfowe.
Istotą regulacji szczególnej umów przewidzianych w ustawie Prawo energe-
tyczne jest zastąpienie środkami administracyjnymi mechanizmów rynkowych. Usta-
lając treść umowy Prezes URE powinien przyjmować jako miarę zachowanie abs-
trakcyjnego, racjonalnego przedsiębiorcy działającego na rynku konkurencyjnym.
Ustalona treść umowy powinna zatem odpowiadać treści umowy jaką zawarliby ,,ra-
cjonalni przedsiębiorcy działający na rynku konkurencyjnym". Pozwany trafnie
uwzględnił w treści umowy istniejący między powodami konflikt na tle rozliczeń, który
świadczy o braku wzajemnego zaufania. Zasadne było w tej sytuacji wprowadzenie
dekadowego systemu rozliczeń, przy równoczesnym, ścisłym określeniu trybu speł-
niania świadczeń. Fakt zaprzestania płacenia stawki taryfowej w trakcie trwania sto-
sunku prawnego bez podjęcia prób negocjacji zawartej umowy lub jej wypowiedzenia
podważa wiarygodność Huty jako kontrahenta. Zdaniem Sądu, pozwany nie roz-
strzygnął istniejącego między stronami sporu cywilnoprawnego, ale dokonał w
związku z nim oceny wiarygodności stron. ,,Przedpłatowy" system rozliczeń gwaran-
tuje powodowi 2 uzyskanie realnej zapłaty za wykonaną usługę. Racjonalny przed-
siębiorca działający na rynku konkurencyjnym nie zawarłby umowy bez takich gwa-
rancji. Oczekiwanie Huty ,,Ł.", że zgodziłby się w okolicznościach sprawy na kredyto-
wanie świadczonych na jej rzecz usług (przez przyjmowanie opłaty ,,z dołu") jest ni-
czym nieusprawiedliwione. Postanowienia taryfy i Prawa energetycznego nie wyłą-
czają zastosowana art. 490 k.c. Dopuszczalne jest zatem zabezpieczenie płatności.
Uciążliwość warunku nie jest argumentem przeciwko zamieszczeniu w umowie sto-
sownego zapisu. Każdy warunek określający obowiązek strony może być w jej su-
biektywnym odczuciu uznany za uciążliwy. Podnosząc zarzut uciążliwości klauzul
zabezpieczających wykonanie zobowiązania, Huta nie zaproponowała żadnego in-
nego zabezpieczenia płatności wynikających z umowy o usługi przesyłowe. Nadto,
rozliczenia, z uwagi na wysokość wpłat, muszą się odbywać za pośrednictwem
banku. Ustalony w umowie sposób rozliczenia daje stronom 24 godziny na wyjaśnie-
nie ewentualnych wątpliwości co do obciążenia rachunku i jest to, w ocenie Sądu,
czas wystarczający.
Sąd stwierdził, że bezzasadne jest żądanie przez powoda 2 wprowadzenia do
umowy klauzuli regulującej spór na tle umowy z 30 lipca 2001 r. Są to świadczenia
niezwiązane rzeczowo i zwyczajowo z umową o świadczenie usług przesyłowych i
żądanie spełnienia takich świadczeń jest sprzeczne z art. 8 ust. 2 pkt 5 ustawy z 15
grudnia 2000 r. Nie jest bowiem dopuszczalne ,,wywieranie presji rynkowej, wynikają-
cej z posiadania pozycji dominującej, w celu skłonienia strony do zmiany stanowiska
odnośnie wcześniejszych spornych rozliczeń". Takiemu właśnie celowi służą zapro-
ponowane przez Zakład zapisy § 12 ust. 2 i 4. Uwzględniając wielkość zatrudnienia
oraz wpływ dostaw energii na produkcję, w pełni uzasadnione było, w ocenie Sądu,
nadanie decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności. Przemawiał za tym nie tylko
interes strony, ale także interes społeczny.
Zarzuty formalne nie zasługują na uwzględnienie. Pozwany dostatecznie wy-
jaśnił okoliczności sprawy i umożliwił stronom zapoznanie się ze zgromadzonym
materiałem. W postępowaniu odwoławczym żadna ze stron nie składała wniosków
dowodowych ,,w zakresie faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia
sprawy". Wniosek powódki 1 o ,,przeprowadzenie dowodu z akt sprawy [...] Sądu
Antymonopolowego, w tym w szczególności dwóch ekspertyz dotyczących kosztów
uzasadnionych przesyły", nie spełnia wymogów formalnych, albowiem nie zawiera
oznaczenia faktów, których środki dowodowe mają dowodzić, a ponadto ekspertyzy
dokonane na zlecenie strony mogą być wyłącznie traktowane jako stanowisko strony.
Huta ,,Ł." zaskarżyła ten wyrok kasacją. Podnosząc zarzut naruszenia prawa
materialnego, a to: art. 45a i art. 47 Prawa energetycznego, § 2, § 3, § 5 i § 8 rozpo-
rządzenia Ministra Gospodarki z 14 grudnia 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad
kształtowania i kalkulacji taryf oraz zasad rozliczeń w obrocie energią elektryczną
oraz art. 537 k.c. - ,,przez przyjęcie, że określone w spornej umowie z dnia 24 lutego
2002 r., zatwierdzone decyzją Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki maksymalne
ceny taryfowe za przesył energii elektrycznej, wynikające z zatwierdzonej przez Pre-
zesa Urzędu Regulacji Energetyki Taryfie G. Zakładu Elektroenergetycznego SA z
siedzibą w G., mają charakter prawny cen sztywnych nie podlegających żadnej ne-
gocjacji ani obniżeniu", art. 45 ust. 4 Prawa energetycznego w związku z art. 3531
k.c., art. 354 k.c., art. 487 § 2 k.c. i art. 538 k.c. - ,,przez utrzymanie w mocy w za-
skarżonym wyroku treści decyzji orzekającej zawarcie umowy o świadczenie usług
przesyłowych, w której Prezes Urzędu Regulacji Energetyki wprowadził na żądanie
przedsiębiorstwa energetycznego do treści umowy szereg restrykcyjnych i uciążli-
wych klauzul, narzuconych Hucie z wykorzystaniem pozycji dominującej GZE SA na
rynku przesyłu energii elektrycznej", a także naruszenie przepisów postępowania - w
szczególności ,,przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów" poprzez pominię-
cie przez Sąd materiału dowodowego ,,zgłoszonego: w postępowaniu przez Preze-
sem URE w tym dwóch ekspertyz zawierających wyliczenie kosztów przesyłu energii
do obiektów Huty oraz odmowę powołania biegłych ,,dla ustalenia rzeczywistych i
adekwatnych kosztów świadczenia usługi przesyłowej" oraz ,,oparcie się przy wyda-
waniu zaskarżonego wyroku na bezpodstawnych twierdzeniach GZE SA o rzekomym
zadłużeniu Huty", jej pełnomocnik wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przeka-
zanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz ,,zasądzenie od powoda na rzecz poz-
wanego zwrotu kosztów postępowania wg norm przepisanych".
Uzasadnienie zarzutów sprowadza się w znakomitej przewadze do próby wy-
kazania, że Prezes URE nie był uprawniony do ustalenia w umowie ,,ceny" za usługę
przesyłową przy zastosowaniu stawek przewidzianych w taryfikatorze dla odbiorców
grupy A 23. Po zacytowaniu w całości sentencji i uzasadnienia postanowienia Sądu
Najwyższego z 8 marca 2000 r., I CKN 121/99, pełnomocnik skarżącej sformułował
wniosek, że ,,organ administracyjny w zakresie swoich kompetencji ustawowych za-
twierdza taryfę, która w ujęciu cywilistycznym ma charakter zarządzenia, o którym
mowa w art. 538 k.c.". Określone w taryfie stawki nie mają charakteru cen sztywnych,
lecz maksymalnych. Zatem, zgodnie z zasadą swobody umów (art. 3531 k.c.), usta-
lenie wysokości opłaty należy do sfery autonomii woli stron. Huta ,,została pozbawio-
na możliwości wynegocjowania ceny, która byłaby ekwiwalentem świadczonej usługi
przesyłowej" ze względu na próbę narzucenia jej cen maksymalnych przez Zakład
wykorzystujący swoją pozycję monopolisty sieciowego. W takiej sytuacji powinien
interweniować Sąd i zastosować stawki niższe niż przewiduje taryfa, odpowiadające
rzeczywistej wartości świadczonej usługi.
Obszerny fragment wywodu poświęcony został nihilizmowi prawnemu zapre-
zentowanemu przez G. Zakład Elektroenergetyczny w kwestii charakteru cen, a w
tym kontekście - kompetencjom i sensowi istnienia Urzędu Regulacji Energetyki.
Oceny te oparte są na założeniu, że maksymalne stawki określone w taryfie dla
grupy odbiorców A 23 są w odniesieniu do Huty za wysokie i nieuzasadnione rze-
czywistymi kosztami świadczonych usług przesyłowych. Wadliwe ustalenie rzeczywi-
stych kosztów dostawy energii elektrycznej, spowodowało w konsekwencji zawyże-
nie cen jej dostawy. W odniesieniu do Huty ,,nie zostały dopełnione ustawowe wy-
mogi § 3 ust. 2 i 3 ochrony interesów odbiorców przed nieuzasadnionym wzrostem
poziomu cen oraz eliminowania subsydiowania skośnego innych grup taryfowych,
oraz z § 5 ust. 2 braku zróżnicowania stawek opłat odpowiedniego do uzasadnionych
kosztów". Pełnomocnik strony skarżącej zakwestionował także zakres unormowania
umową stosunku prawnego. Wywodził, że ustalając warunki umowy Prezes URE
powinien był ograniczyć się do określenia jej elementów przedmiotowo istotnych. O
ile jeszcze można zgodzić się z ustaleniem accidentaliarum negotii, to ,,nieporozu-
mieniem wydaje się wprowadzanie przez organ administracyjny do treści zaskarżo-
nej umowy naturalia negotii".
Kolejna część wywodu dotyczy (podniesionej już w odwołaniu) kwestii kom-
petencji Prezesa URE do rozpoznania sporu ,,w zakresie rozstrzygnięcia istnienia
wymagalnych wierzytelności z tytułu świadczonych usług przesyłowych lub z innego
tytułu". Zdaniem pełnomocnika strony skarżącej, Sąd błędnie założył, że Huta jest
dłużnikiem powoda 2. Doprowadziło ono w efekcie do niedopuszczalnego pomiesz-
czenia w umowie uciążliwych dla niej klauzul.
W odpowiedzi na kasację pozwany wniósł o jej oddalenie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Pełnomocnik strony skarżącej nie powołał jako podstawy kasacji naruszenia
przepisów postępowania. Sformułowanie, że naruszenie przepisów postępowania
nastąpiło ,,w szczególności" poprzez ,,przekroczenie granic swobodnej oceny dowo-
dów" bez oznaczenia przepisów, którym uchybił Sąd, a nadto bez opisania ewentual-
nego wpływu tego uchybienia na wynik sprawy, nie czyni bowiem zadość wymogom
prawidłowego wskazania podstawy kasacji przewidzianej w art. 3931 pkt 2 k.p.c. W
tej sytuacji ustalenia stanowiące faktyczną podstawę rozstrzygnięcia zawartego w
zaskarżonym wyroku należy uznać za niewadliwe. Jest nimi związany także Sąd
Najwyższy, rozpoznając kasację.
Zarzuty kasacji dotyczące naruszenia prawa materialnego są w zdecydowanej
przewadze powtórzeniem zarzutów podniesionych już uprzednio w odwołaniu.
Wszystkie one dotyczą ustalonych przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki wa-
runków umowy odnoszących się do wysokości opłaty za usługi przesyłowe energii
elektrycznej (§ 6) oraz uciążliwości klauzul gwarancyjnych, zabezpieczających wyko-
nanie umowy przez stronę skarżącą (§ 9). Zasadniczym problemem prawnym wystę-
pującym w rozpoznawanej sprawie jest zagadnienie dopuszczalności dyferencjacji i
indywidualizacji stawek opłat za usługi przesyłowe. Huta ,,Ł." żąda bowiem zastoso-
wania stawek niższych niż przewidziane w taryfie dla grupy odbiorców A 23, twier-
dząc, że są one zawyżone w stosunku do rzeczywistej wartości usługi świadczonej
na jej rzecz przez G. Zakład Elektroenergetyczny. W tej kwestii trzeba stwierdzić, że
umowa przesyłowa jest nazwaną umową o świadczenie usług. Uregulowana jest ,,in-
nymi przepisami" w rozumieniu art. 750 k.c., a więc stosuje się do niej odpowiednio
przepisy o zleceniu tylko w zakresie nieuregulowanym ustawą z 10 kwietnia 1997 r.
Prawo energetyczne i przepisami wykonawczymi do tej ustawy, a zwłaszcza rozpo-
rządzeniami Ministra Gospodarki z 6 sierpnia 1998 r. w sprawie harmonogramu uzy-
skiwania przez poszczególne grupy odbiorców prawa do korzystania z usług przesy-
łowych oraz z 25 września 2000 r. w sprawie szczegółowych warunków przyłączenia
podmiotów do sieci elektroenergetycznej, obrotu energią elektryczną, świadczenia
usług przesyłowych, ruchu sieciowego i eksploatacji sieci oraz standardów jakościo-
wych obsługi odbiorców. Te właśnie przepisy - zgodnie z art. 3531 k.c. - wyznaczają
w pierwszej kolejności, oprócz zasad współżycia społecznego i natury stosunku
prawnego, którego treścią jest odpłatna usługa przesyłania energii elektrycznej, za-
kres swobody kontraktowania co do niej. Dotyczy to zarówno wolności zawarcia
umowy, jak i ukształtowania jej warunków. Umowa przesyłowa jest przy tym inną
umową niż umowa sprzedaży energii elektrycznej (art. 535 i nast. k.c.), wobec czego
stosowanie do niej wprost przepisów o cenach, jak to czyni pełnomocnik strony skar-
żącej, nie jest uprawnione. Za świadczenie usługi przysługuje wynagrodzenie w wy-
sokości umówionej lub określonej w obowiązującej taryfie albo ,,odpowiadającej wy-
konanej pracy" (art. 735 § 2 k.c.).
Umowa o świadczenie usług przesyłowych jest - co do zasady - dla dostawcy
energii mającego na rynku pozycję monopolistyczną lub dominującą obowiązkową
(art. 4 ust. 2 ustawy). Jest też zawsze umową odpłatną. Wysokość wynagrodzenia za
usługi przesyłowe (opłaty) jest regulowana w taryfie - opracowanym przez przedsię-
biorstwo energetyczne ,,zbiorze cen i stawek opłat oraz warunków ich stosowania"
obowiązującym dla określonych w nim odbiorców po wprowadzeniu go w trybie okre-
ślonym ustawą (art. 3 pkt 17 ustawy). Ceny, stawki opłat oraz warunki ich stosowania
ustala wprawdzie przedsiębiorstwo energetyczne, ale są one kalkulowane wedle
określonych prawem reguł (rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 grudnia
2000 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz zasad
rozliczeń w obrocie energią elektryczną, Dz.U. z 2001 r. Nr 1, poz. 7) i - zgodnie z
art. 47 ust. 1 ustawy - podlegają zatwierdzeniu przez Prezesa URE. Zapobiega to,
między innymi, wykorzystywaniu pozycji monopolistycznej na rynku w celu narzuce-
niu kontrahentom nieuzasadnionych ekonomicznie cen i opłat. W razie sporu co do
wysokości cen i stawek opłat rozstrzyga o nich ostatecznie sąd. Stronami tego sporu
są jednak tylko przedsiębiorstwo energetyczne oraz Urząd Regulacji Energetyki.
Dlatego też podniesione w kasacji zarzuty kwestionujące wysokość taryfowych sta-
wek opłat za usługi przesyłowe energii elektrycznej dla grupy odbiorców A 23 nie
mogą być przedmiotem oceny Sądu Najwyższego w toczącym się postępowaniu.
Taryfa wprowadzana jest do stosowania ,,nie wcześniej niż po upływie 14 dni i
nie później niż do 45 dnia od dnia jej opublikowania" (ust. 4) w sposób określony w
ust. 3, a więc w Biuletynie URE oraz we właściwym miejscowo wojewódzkim dzienni-
ku urzędowym. Wedle utrwalonego orzecznictwa, stanowi ona kwalifikowany wzo-
rzec umowny w rozumieniu art. 384 k.c. i wiąże drugą stronę, jeżeli została jej dorę-
czona przy zawarciu umowy.
Stawki taryfowe mogą być dla różnych grup odbiorców energii elektrycznej
różnicowane. Jednak, według art. 45 ust. 4 ustawy, jedynym dopuszczalnym kryte-
rium ich różnicowania są uzasadnione koszty ,,spowodowane realizacją świadcze-
nia". Koszty realizacji świadczenia powinny uwzględniać, przy założeniu opłacalności
usługi dla przedsiębiorstwa, nie tylko warunki techniczne przesyłu energii, ale też
inne okoliczności wykonywania usługi, takie jak np. wielkość zapotrzebowania od-
biorcy na energię, czasokres świadczenia usługi czy pora odbioru (poboru) energii.
Strona skarżąca została zaliczona do grupy odbiorców A 23, dla których stawki opłat
są ustalone w taryfie dla energii elektrycznej GZE SA korzystniej w porównaniu z
innymi grupami odbiorców.
Z art. 45a ust. 3 ustawy wynika, że przesłanką obniżenia stawek opłat - premii,
upustu lub bonifikaty - jest także ,,niedotrzymanie standardów jakościowych usługi".
Wynika nadto, że wysokość upustu lub bonifikaty może być określona nie tylko w
taryfie, ale również w umowie. Skoro stawki taryfowe mogą być obniżone w umowie,
należy im przyznać charakter maksymalnych. Znaczy to jednak tylko tyle, że uzgod-
nienie opłat wyższych niż taryfowe jest prawnie niedopuszczalne i nieskuteczne. Nie
oznacza natomiast obowiązku ich obniżenia poniżej wartości taryfowej. Stawki opłat
mogą być wprawdzie negocjowane, ale jedynie w granicach ,,standardów jakościo-
wych usługi". ,,Koszty realizacji świadczenia" oraz ,,standardy jakościowe usługi" sta-
nowią dwa usprawiedliwione, niedyskryminujące odbiorców kryteria obniżania sta-
wek. Różnica między nimi jest taka, że pierwsze różnicują stawki taryfowe, drugie
zaś je także indywidualizują. W takich też i tylko w takich granicach, strony korzystają
ze swobody kontraktowania co do ustalenia wysokości opłat.

Wynagrodzenie (opłata przesyłowa) jest przedmiotowo istotnym elementem
treści umowy przesyłowej. Jeżeli strony go nie uzgodnią, w okolicznościach uzasad-
niających obowiązek zawarcia umowy tego rodzaju, ustala je Prezes URE. Rację
należy przyznać Sądowi, że Prezes URE nie ma kompetencji do zastosowania sta-
wek opłat innych niż taryfowe, co wprost wynika z art. 735 § 2 k.c. W takim też sen-
sie są one dla centralnego organu administracji rządowej do spraw regulacji gospo-
darki paliwami i energią ,,sztywne". Tak więc kwestionowanie przez stronę skarżącą
postanowień § 6 umowy jest nieuzasadnione.
Nietrafny jest również zarzut dotyczący kompetencji Prezesa Urzędu Regulacji
Energetyki do ukształtowania treści umowy w aspekcie jej zakresu przedmiotowego.
Jednym ze sposobów zawarcia umowy są negocjacje (art. 72 k.c.). Ich przedmiotem
muszą być essentialia negotii (elementy przedmiotowo istotne umowy nazwanej), ale
mogą być także accidentalia i naturalia (wszystkie postanowienia umowy podmioto-
wo istotne). Do zawarcia umowy dochodzi poprzez uzgodnienie i z chwilą uzgodnie-
nia wszystkich jej warunków będących przedmiotem negocjacji. W tych też granicach
- negocjowanych przez strony - o warunkach umowy (uzgodnionych i spornych)
orzeka Prezes Urzędu Regulacji Energetyki.
W kontekście art. 8 ust. 1 pkt 4 ustawy z 15 grudnia 2000 r. o ochronie konku-
rencji i konsumentów do rozważenia, pozostaje problem narzucenia stronie skarżącej
,,uciążliwych" klauzul. Przepis ten zakazuje nadużywania pozycji dominującej na
rynku właściwym poprzez stosowanie w podobnych umowach z osobami trzecimi
uciążliwych lub niejednolitych warunków umów stwarzających tym osobom zróżnico-
wane warunki konkurencji. Między stronami istnieje spór na tle właściwego wykona-
nia umowy z lipca 2001 r. Bezpośrednią przyczyną konfliktu była odmowa zapłaty
przez Hutę ,,Ł." za dostarczoną energię, jej zdaniem zbyt wygórowanych opłat tary-
fowych, bez uprzedniej próby negocjowania wysokości stawek i bez wypowiedzenia
umowy, a w konsekwencji wstrzymanie dostawy energii elektrycznej przez GZE SA.
Strona skarżąca ustalenia tego nie podważyła skutecznie. Trafnie ocenił Sąd, że ra-
cjonalny przedsiębiorca działający na rynku konkurencyjnym nie zawarłby w takiej
sytuacji kolejnej umowy bez dodatkowych gwarancji zabezpieczających wykonanie
świadczenia wzajemnego w przyszłości. Przedpłaty są odpowiednim do tego środ-
kiem (instrumentem). Dekadowy system ich uiszczania za pośrednictwem banku do
godziny 12 dnia określonego w § 9 ust. 2 umowy przesyłowej jest być może uciążliwy
dla strony skarżącej, ale w pełni uzasadniony okolicznościami rozpoznawanej
sprawy. Trzeba przy tym podkreślić, że w umowie nie zostało zamieszczone posta-
nowienie uzależniające obowiązek dostawy energii od uregulowania (spłaty) należ-
ności zaległych wynikających z umowy sprzedaży energii elektrycznej i świadczenia
usług przesyłowych z 30 lipca 2001 r., o co wnosił Zakład Elektroenergetyczny.
Nadto, decyzji orzekającej zawarcie umowy został nadany rygor natychmiastowej
wykonalności, co w odwołaniu zakwestionował powód 2. W takim też, szerszym
kontekście oceniając rozstrzygnięcie zawarte w zaskarżonym wyroku i jego motywy,
trzeba stwierdzić, że Sąd właściwie wyważył sprzeczne interesy stron, a kasacja nie
ma usprawiedliwionych podstaw.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39312 k.p.c.,
orzekł jak w sentencji.
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] III SK 7/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2008/15-16/241
2007-06-05 
[IA] III SK 6/07   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2008/7-8/120
2007-05-17 
[IA] III SK 5/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2008/19-20/306
2007-06-06 
[IA] III SK 4/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2008/19-20/305
2007-06-06 
[IA] III SK 2/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2008/11-12/182
2007-04-25 
  • Adres publikacyjny: