Wyrok z dnia 4 czerwca 1998 r.
III RN 99/97

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego oddalający skargę od decy-
zji odmawiającej stwierdzenia choroby zawodowej z powodu wydania orzecze-
nia lekarskiego przez niewłaściwą jednostkę organizacyjną służby zdrowia,
rażąco narusza prawo.


Przewodniczący SSN: Andrzej Wróbel (sprawozdawca), Sędziowie SN: Jerzy
Kwaśniewski, Andrzej Wasilewski.

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Waldemara
Grudzieckiego, po rozpoznaniu w dniu 4 czerwca 1998 r. sprawy ze skargi Alfredy B.
na decyzję Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w K. z dnia 3 paź-
dziernika 1995 r. [...] w przedmiocie odmowy stwierdzenia choroby zawodowej w
postaci wirusowego zapalenia wątroby typu ,,B", na skutek rewizji nadzwyczajnej
Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie [...] od wyroku Naczel-
nego Sądu Administracyjnego-Ośrodka Zamiejscowego w Katowicach z dnia 3 lipca
1997 r. [...]


u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Naczelnemu Sądowi Admi-
nistracyjnemu-Ośrodkowi Zamiejscowemu w Katowicach do ponownego rozpozna-
nia.

U z a s a d n i e n i e


Państwowy Terenowy Inspektor Sanitarny w T. decyzją z dnia 1 sierpnia 1995
r. [...] orzekł o braku podstaw do stwierdzenia u Alfredy B. choroby zawodowej w
postaci wirusowego zapalenia wątroby typu ,,B". W ocenie organu sanitarnego dla
stwierdzenia choroby zawodowej, oprócz przesłanki jaką jest związek przyczynowy
między środowiskiem pracy a rozpoznanym schorzeniem, konieczne jest nadto roz-
poznanie tej choroby przez kompetentną placówkę diagnostyczną w dziedzinie me-
dycyny przemysłowej. Uprawnień takich do rozpoznania choroby zawodowej nie po-
siada Poradnia Hepatologiczna Zespołu Opieki Zdrowotnej w O., która lecząc Alfredę
B. zgłosiła u niej zapalenie wątroby typu ,,B" w dniu 7 marca 1995 r. Z uzasadnienia
decyzji wynika, że w wyniku przeprowadzonego dochodzenia epidemiologicznego
ustalono, że praca Alfredy B. w latach 1965 - 1989 r. w pełnym wymiarze czasu
pracy oraz w latach 1989 r. - 1991 r. w wymiarze 1/2 części etatu w gabinecie
zabiegowym Przychodni Międzyzakładowej przy KWK ,,J." - odbywała się co prawda
w warunkach zwiększonego narażenia na wirusowe zapalenie wątroby typu ,,B", to
jednakże, jak to wynika z dokumentacji Alfredy B., nie przebyła ona, klinicznego
czynnego procesu chorobowego i nie była hospitalizowana.

Organ pierwszej instancji kwestionując istnienie choroby zawodowej stwierdził,
że samo nosicielstwo antygenu Hbs, nie jest równoznaczne z pełnym klinicznym sta-
nem zapalnym wątroby, który w takiej postaci schorzenia podlega stwierdzeniu jako
choroba zawodowa.

Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny dla województwa k. decyzją z
dnia 3 października 1995 r. zaskarżoną decyzję utrzymał w mocy. Organ odwoławczy
stwierdził, że wyniki dochodzenia epidemiologicznego wykazały, że w latach 1965 -
1991 r. Alfreda B. pracowała w Przychodni Międzyzakładowej przy KWK ,,J." w L. w
charakterze pielęgniarki w gabinecie zabiegowym. Była ona więc zatrudniona w gru-
pie pracowników o podwyższonym ryzyku zawodowym. Mimo to jednak brak jest w
ocenie organu odwoławczego podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej, skoro
odwołująca się:
1) nie była diagnozowana w dwóch poradniach hepatologicznych, które rozpoznały u
niej - pierwsza w C. -podejrzenie upośledzenia funkcji wątroby; druga w O. - przew-
lekłe zapalenie wątroby. Obydwa te schorzenia nie są ujęte w obowiązującym wyka-
zie chorób zawodowych.
2) nie rozpoznana została choroba zawodowa przez jednostkę służby zdrowia upo-
ważnioną do rozpoznawania chorób zawodowych. Uprawnień tego rodzaju nie po-
siadają poradnie hepatologiczne. Dlatego też zgłoszenie rozpoznania choroby za-
wodowej przez Poradnię Hepatologiczną w O. z dnia 7 czerwca 1995 r. nie może
stanowić podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej. Mając te okoliczności na
uwadze,, organ odwoławczy zaskarżoną decyzją utrzymał w mocy jako wydaną w
sposób zgodny z obowiązującymi przepisami prawa.

Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy w Katowicach wyrokiem
z dnia 3 lipca 1997 r. [...] oddalił skargę Alfredy B. na powyższą decyzję organu od-
woławczego. W ocenie Sądu z przeprowadzonego w sprawie postępowania dowo-
dowego wynika, że aczkolwiek skarżąca Alfreda B. pracując w Przychodni Między-
zakładowej przy KWK ,,J." w L. w charakterze pielęgniarki w gabinecie zabiegowym,
należała do grupy pracowników o podwyższonym ryzyku zawodowym, to jednakże
nie była ona nigdy hospitalizowana z powodu wirusowego zapalenia wątroby. Doko-
nane zaś diagnozy przez nie posiadające uprawnień rozpoznawczych - dwie Porad-
nie Hepatologiczne w C. i w O., nie dały podstaw do stwierdzenia u skarżącej cho-
roby zawodowej w związku z tym, iż rozpoznane u niej (wyżej wymienione) schorze-
nia - nie są ujęte w obowiązującym wykazie chorób zawodowych. Mimo zatem, że
orzekające w sprawie organy dopuściły się w ocenie Sądu w prowadzonym przez
siebie postępowaniu dowodowym uchybień procesowych, polegających na tym, iż
nie zleciły one dokonania badań skarżącej przez kompetentne do tego placówki
służby zdrowia, uznał, iż negatywne wyniki przeprowadzonych przez te placówki ba-
dań nie pozwalających zaliczyć ustalone u skarżącej schorzenie za chorobę zawo-
dową, jak też nie hospitalizowanie skarżącej z powodu wirusowego zapalenia wątro-
by, pozwalają uchybienie to uznać za nie mające wpływu dla istoty podjętych decyzji.

Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego zaskarżył powyższy wyrok rewi-
zją nadzwyczajną, w której zarzucił rażące naruszenie prawa w postaci art. 1,21 i 51,
a także art. 27 ust. 1 w związku z art. 21 i 22 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 11 maja 1995
r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74, poz. 368 ze zm.) i § 7 ust. 1 i
4 oraz § 89 i 10 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 listopada 1983 r. w
sprawie chorób zawodowych (Dz.U. Nr 65, poz. 294 ze zm.) i wniósł o uchylene zas-
karżonego wyroku i przekazanie sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu-
Ośrodkowi Zamiejscowemu w Katowicach do ponownego rozpoznania. Naczelny
Sąd Administracyjny przeszedł do porządku nad tym, że organy orzekające naru-
szyły rażąco przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 listopada 1983 r. w
sprawie chorób zawodowych (Dz.U. Nr 65, poz. 294 ze zm.) przez to, że orzekały
bez przeprowadzenia wymaganego prawem postępowania wyjaśniającego przed
właściwymi jednostkami organizacyjnymi służby zdrowia, i skargę Alfredy B. oddalił,
uznając uchybienie organów orzekających ,,za nie mające wpływu dla istoty podję-
tych rozstrzygnięć." Jakkolwiek i organy orzekające i Naczelny Sąd Administracyjny
stwierdzają, że w sprawie nie zostały przeprowadzone badania przez jednostki orga-
nizacyjne uprawnione do rozpoznania chorób zawodowych (§ 7 cytowanego rozpo-
rządzenia), co powinno być interpretowane jako brak podstaw faktycznych do orze-
kania (§ 10 ust. 1 rozporządzenia), wyciągają z tego niewłaściwe wnioski i ten właś-
nie brak postępowania dowodowego uznają za przesłankę odmowy stwierdzenia
choroby zawodowej u Alfredy B. Tymczasem, zgodnie z § 10 ust. 1 cytowanego
rozporządzenia wyłączną podstawą faktyczną orzekania w tym przedmiocie przez
państwowych inspektorów sanitarnych jest orzeczenie lekarskie w sprawie choroby
zawodowej wydane przez uprawnione jednostki organizacyjne (§ 8 rozporządzenia)
oraz wyniki dochodzenia epidemiologicznego (§ 5 i 56 rozporządzenia). Tego trybu w
sprawie w ogóle nie zastosowano. Także w postępowaniu odwoławczym nie zas-
tosowano trybu określonego w § 9 omawianego rozporządzenia. Oznacza to, że or-
gany administracyjne orzekały w sposób dowolny, z naruszeniem prawa, a Naczelny
Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy w Katowicach taki sposób działania
organów orzekających akceptował wbrew swym obowiązkom wynikającym z właści-
wości tego Sądu (art. 1 i 21 cytowanej ustawy o NSA) i z zasady niezwiązania grani-
cami skargi (art. 51 tej ustawy).

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Zgodnie z przepisem § 7 ust. 1 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18
listopada 1983 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz.U. Nr 65, poz. 294 ze zm.)
orzeczenie w sprawie choroby zawodowej wydają jednostki organizacyjne właściwe
do rozpoznawania chorób zawodowych, tj. poradnie chorób zawodowych, kliniki cho-
rób zawodowych, oddziały chorób zawodowych wchodzące w skład odpowiednich
zakładów służby zdrowia, akademii medycznych lub instytutów naukowo-badaw-
czych, a w odniesieniu do pracowników kolejowych - oddziały i poradnie medycyny
pracy kolejowej służby zdrowia. W rozpoznawanej sprawie jest niesporne, że Porad-
nia Hepatologiczna Zespołu Opieki Zdrowotnej w O. nie posiadała uprawnień do
rozpoznania choroby zawodowej u Alfredy B., co przyznały organy inspekcji sanitar-
nej orzekające w sprawie i Sąd Administracyjny. Wydanie orzeczenia o braku roz-
poznania choroby zawodowej przez niewłaściwą jednostkę organizacyjną służby
zdrowia zostało uznane przez organy inspekcji sanitarnej jako przesłanka do odmo-
wy stwierdzenia choroby zawodowej, natomiast Sąd przyjął, że tego rodzaju uchy-
bienia organów orzekających nie mają wpływu na istotę podjętych rozstrzygnięć. Po-
glądu tego nie sposób podzielić. Nie ulega bowiem wątpliwości, że opisane wyżej
naruszenie przepisów regulujących tryb postępowania w sprawie stwierdzania cho-
rób zawodowych ma cechę rażącego naruszenia prawa. W demokratycznym pańs-
twie prawnym nie do przyjęcia jest pogląd, że rażące naruszenie przepisów postę-
powania administracyjnego przez organ administracji publicznej może być przesłan-
ką i uzasadnieniem wydania decyzji rozstrzygającej sprawę na niekorzyść obywatela.

Naczelny Sąd Administracyjny uznając, że powyższe uchybienia proceduralne
nie mają wpływu na istotę rozstrzygnięcia, w istocie podzielił rażąco błędny pogląd
organów administracji sanitarnej, że przesłanką wydania decyzji odmawiającej
stwierdzenia choroby zawodowej jest to, iż orzeczenie lekarskie w sprawie choroby
zawodowej zostało wydane przez niewłaściwą jednostkę organizacyjną. Trafnie
stwierdził Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego w uzasadnieniu niniejszej
rewizji nadzwyczajnej, że powyższe uchybienie powinno być interpretowane jako
brak faktycznej podstawy rozstrzygnięcia, bowiem zgodnie z § 10 ust. 1 rozporzą-
dzenia podstawą wydania przez inspektora sanitarnego decyzji o stwierdzeniu cho-
roby zawodowej lub decyzji o braku podstaw do jej stwierdzenia jest orzeczenie le-
karskie wydane przez jednostki organizacyjne wymienione w § 7 ust. 1 rozporzą-
dzenia oraz wyniki dochodzenia epidemiologicznego. W konsekwencji należy po-
dzielić pogląd wnoszącego rewizję nadzwyczajną, że organy administracji publicznej
orzekały w sposób dowolny z naruszeniem prawa, a Sąd aprobując taki modus pro-
cedendi naruszył obowiązki wynikające z właściwości Sądu i z zasady niezwiązania
granicami skargi.

Biorąc powyższe pod rozwagę Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================