Wyrok z dnia 18 grudnia 1997 r.
III RN 96/97

Naczelny organ administracji państwowej zobowiązany jest prawomoc-
nym wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego do rozpoznania określonej
sprawy administracyjnej i nie może - wbrew temu wyrokowi - przekazać sprawy
innemu organowi.

Przewodniczący SSN: Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Andrzej Wasilewski, Andrzej Wróbel.

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej - Włodzimierza
Skoniecznego, po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 1997 r. sprawy ze skargi Izabeli G.
na decyzję Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 26 września 1995 r. [...] w przedmiocie
odmowy stwierdzenia nieważności orzeczenia administracyjnego o przejęciu drukarni
na własność Skarbu Państwa, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedli-
wości [...] od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 11
kwietnia 1997 r. [...]

o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną.


U z a s a d n i e n i e

Minister Sprawiedliwości w rewizji nadzwyczajnej od wyroku Naczelnego Sądu
Administracyjnego w Warszawie z dnia 11 kwietnia 1997 r. [...], zarzucił temu
wyrokowi rażące naruszenie art. 22 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 11 maja 1995 r., o Na-
czelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74, poz. 368) w związku z art. 30 tej
ustawy oraz art. 156 § 1 pkt 1 i art. 157 § 1 Kodeksu postępowania administracyj-
nego.
Powyższym wyrokiem Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził nieważność
decyzji Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 26 września 1995 r. [...], którą ten Minister
odmówił stwierdzenia nieważności orzeczenia nr 8 Ministra Przemysłu Lekkiego z

- 2 -

dnia 5 sierpnia 1949 r. o przejęciu w trybie ustawy z dnia 3 stycznia 1946 r. o przeję-
ciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej (Dz. U. Nr 3,
poz. 17) na własność Skarbu Państwa Drukarni Nakładowej "K." i S-ka w P. Zaskar-
żona decyzja - według ustaleń Naczelnego Sądu Administracyjnego - została wydana
z naruszeniem przepisów o właściwości (art. 156 § 1 pkt 1 KPA), gdyż w roz-
patrywanej sprawie nie był właściwy Minister Przemysłu i Handlu, lecz Minister Kul-
tury i Sztuki. To bowiem przed Ministrem Kultury i Sztuki wszczęte zostało postę-
powanie w sprawie z wniosku Izabeli G. i to ten Minister, na skutek skargi Izabeli G.
na jego bezczynność, wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z
dnia 15 czerwca 1993 r. [...] zobowiązany został do wydania decyzji w sprawie w
określonym terminie.
W uzasadnieniu wyroku z dnia 11 kwietnia 1997 r. Naczelny Sąd Administra-
cyjny podkreślił, że powyższym wyrokiem z dnia 15 czerwca 1993 r. był i jest zwią-
zany zarówno organ administracyjny, jak i skład orzekający NSA, stosownie do art.
30 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (uprzednio art. 209 KPA). Niedo-
puszczalne zatem - zdaniem NSA - było przekazanie sprawy do rozpoznania Minis-
trowi Przemysłu i Handlu, niezależnie od jakichkolwiek innych okoliczności, a w tym
wydania przez Prezesa Rady Ministrów postanowienia z dnia 18 marca 1993 r.,
określającego właściwość rzeczową w sprawach o stwierdzenie nieważności decyzji
wydanych przez naczelne organy administracji państwowej.
W uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej Minister Sprawiedliwości stwierdził, że
właściwym do rozstrzygnięcia sprawy w przedmiocie nieważności wymienionego
orzeczenia nr 8 Ministra Przemysłu Lekkiego z dnia 5 sierpnia 1949 r. był Minister
Przemysłu i Handlu, a po wejściu w życie ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. Przepisy
wprowadzające ustawy reformujące funkcjonowanie gospodarki i administracji pub-
licznej (Dz. U. Nr 106, poz. 497 i Nr 156, poz. 775), właściwym jest Minister Gospo-
darki, jako następca prawny Ministra, którego decyzji dotyczy postępowanie (art. 157
§ 1 KPA). Według organu rewidującego, Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z
dnia 11 kwietnia 1997 r. niezasadnie przyjął związanie oceną wynikającą z wyroku z
dnia 15 czerwca 1993 r. Zdaniem Ministra Sprawiedliwości nie jest to ocena prawna
dotycząca okoliczności mających wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, np. wykładni
przepisów prawa, stanu faktycznego, czy niewłaściwego korzystania z uznania ad-

- 3 -

ministracyjnego. Zaskarżona decyzja została zgodnie z prawem podjęta przez Mi-
nistra Przemysłu i Handlu, natomiast zastosowanie się przez Ministra Kultury i Sztuki
do wyroku spowodowałoby w konsekwencji wydanie przez niego decyzji, która dot-
knięta byłaby wadą nieważności (art. 156 § 1 pkt 1 KPA).
W konkluzji Minister Sprawiedliwości wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu do ponownego
rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

[...] Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie rozpoznał skargę Bogdany
Izabeli G. na bezczynność Ministra Kultury i Sztuki w postępowaniu o stwierdzenie
nieważności decyzji Ministra Przemysłu Lekkiego z dnia 5 sierpnia 1949 r. o przeję-
ciu na rzecz Skarbu Państwa Drukarni Nakładowej "K." Zdzisław G. i S-ka w P. W
związku z kwestionowaniem przez Ministra Kultury i Sztuki swej właściwości w
postępowaniu o stwierdzenie nieważności decyzji Ministra Przemysłu Lekkiego,
Naczelny Sąd Administracyjny ustalił, że Minister Kultury i Sztuki jest organem
właściwym w tym postępowaniu według przesłanki z art. 157 § 1 KPA. Stanowisko to
zostało przedstawione w uzasadnieniu wyroku z dnia 15 czerwca 1993 r. z powoła-
niem się przez Naczelny Sąd Administracyjny na to, że w sprawie chodzi o rozs-
trzygnięcie w przedmiocie nieważności decyzji dotyczącej przejęcia drukarni będącej
przedsiębiorstwem należącym do przemysłu poligraficznego. W tej sytuacji organem
właściwym do rozpoznania sprawy w trybie art. 157 § 1 KPA jest Minister Kultury i
Sztuki, do którego zakresu działania należą sprawy przemysłu poligraficznego (art. 3
pkt 7 ustawy z dnia 4 maja 1982 r. o urzędzie Ministra Kultury i Sztuki - Dz. U. Nr 14,
poz. 112 oraz § 1 pkt 7 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 kwietnia 1983 r. w
sprawie szczegółowego zakresu i trybu działania Ministra Kultury i Sztuki - Dz. U. Nr
32, poz. 150). W konsekwencji powyższych ustaleń i ocen podjętych przez Naczelny
Sąd Administracyjny [...] w wydanym w tej sprawie wyroku z dnia 15 czerwca 1993 r.
Minister Kultury i Sztuki został zobowiązany, w terminie miesięcznym od doręczenia
odpisu wyroku, do wydania decyzji w przedmiocie stwierdzenia nieważności
orzeczenia nr 8 Ministra Przemysłu Lekkiego z dnia 5 sierpnia 1949 r., wydanego w

- 4 -

porozumieniu z Przewodniczącym Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego
o przejęciu na własność Państwa Drukarni Nakładowej "K." E.G. i S-ka w P.
Z przedstawionego wyżej wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego, za-
równo z jego treści rozstrzygającej, jak i z jego przesłanek wynika jasno, że kontro-
wersyjną między stronami kwestię właściwości organu administracji państwowej na
podstawie art. 157 § 1 KPA Naczelny Sąd Administracyjny rozstrzygnął w ten spo-
sób, że ustalił, iż właściwy w tej sprawie jest Minister Kultury i Sztuki. W wyroku tym
zawarta została ocena prawna polegająca na zastosowaniu powołanego przepisu,
określającego właściwość organu do stwierdzenia nieważności decyzji w konkretnej
sprawie dotyczącej, według ustaleń Sądu, zakresu działania Ministra Kultury i Sztuki.
Jest to ocena prawna w rozumieniu art. 30 ustawy o Naczelnym Sądzie Administra-
cyjnym, gdyż odnosi się do kwestii zastosowania prawa, pozostającej w obszarze
przedmiotu sprawy i niezbędnych prawnych przesłanek jej rozstrzygnięcia.
W rozpatrywanej sprawie, związanie zarówno Sądu, jak i organu, którego
bezczynność była przedmiotem zaskarżenia, nie odnosi się tylko do "oceny prawnej"
jako wyrażonego w orzeczeniu stanowiska Sądu co do zastosowania określonego
przepisu prawa do stanu faktycznego sprawy. Chodzi tu bowiem ponadto o bezpo-
średnie związanie prawomocnym wyrokiem (art. 365 § 1 KPC w związku z art. 59
ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym), skoro w powołanym wyroku z dnia
15 czerwca 1993 r. ustalony został obowiązek Ministra Kultury i Sztuki do rozpozna-
nia określonej sprawy.
W świetle zatem powyższego prawomocnego wyroku istniejąca przed jego
wydaniem kwestia prawna została rozstrzygnięta w sposób wiążący przede wszyst-
kim Ministra Kultury i Sztuki, jako organu bezpośrednio wyrokiem zobowiązanego
oraz inne organy państwowe, w tym Ministra Przemysłu i Handlu, a także sądy (art.
30 ustawy o NSA i art. 365 § 1 KPC).
Skonkretyzowana w prawomocnym wyroku Sądu norma prawna ustanawiała
wiążący, w zakresie określonym w tym wyroku, stan prawny, który w związku z tym
nie podlegał swobodnej ocenie organów państwowych oraz Sądu. Ustalenie bowiem
w prawomocnym wyroku organu właściwego na podstawie art. 157 § 1 KPA do roz-
poznania wniosku Bogdany Izabeli G. o stwierdzenie nieważności orzeczenia Nr 8
Ministra Przemysłu Lekkiego z dnia 5 sierpnia 1949 r. stworzyło w tym zakresie

- 5 -

obowiązujący stan prawny.
Należy przy okazji zauważyć, że uchylanie się organu administracyjnego od
zastosowania się do orzeczenia sądowego poddane jest określonym sankcjom (art.
31 i art. 56 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym).
Rewizja nadzwyczajna nie podważyła powyższej zasady, na której opiera się
zaskarżony w tej rewizji wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 11 kwiet-
nia 1997 r. Decydujące dla uznania, że rozpatrywana rewizja nadzwyczajna nie ma
usprawiedliwionych podstaw jest to, że nie powołuje się ona na żadne okoliczności,
które mogłyby mieć wpływ na zmianę stanu prawnego wynikającego z prawomoc-
nego wyroku z dnia 15 czerwca 1993 r. Wyrok ten nie został pozbawiony prawo-
mocności. Nie zmieniły się przepisy prawa, których wyrok ten jest konkretyzacją. W
rewizji nadzwyczajnej nie twierdzi się nawet, aby zmieniły się po wydaniu prawomoc-
nego wyroku z dnia 15 czerwca 1993 r. okoliczności faktyczne dotyczące przedmiotu
sprawy, do której rozpoznania zobowiązany został Minister Kultury i Sztuki. Należy
zauważyć, że Minister Kultury i Sztuki nie miał podstawy do niezastosowania się do
wyroku Sądu z powołaniem się na inną interpretację art. 157 § 1 KPA, którą moż-
naby wyprowadzać ze stanowiska Prezesa Rady Ministrów wyrażonego - jak twier-
dził Minister Przemysłu i Handlu w odpowiedzi na skargę - w postanowieniu z dnia 18
marca 1993 r. wydanym w sprawie [...]. Interpretacji tej bowiem Sąd nie podzielił w
późniejszym wyroku.
Wreszcie, należy stwierdzić, że w rewizji nadzwyczajnej została zakwestiono-
wana interpretacja art. 157 § 1 KPA zawarta w wyroku NSA z dnia 15 czerwca 1997
r., bez wskazania przekonywających argumentów. W istocie rewidujący powołuje się
wyłącznie na to, że Minister Przemysłu i Handlu stał się następcą prawnym Ministra
Przemysłu Lekkiego i dlatego właściwym jest do rozstrzygnięcia w przedmiocie
stwierdzenia nieważności decyzji swego poprzednika. Nie wiadomo jednak dlaczego
rewidujący uznał za rażąco sprzeczny z prawem pogląd Sądu wyrażony w wyroku z
dnia 15 czerwca 1993 r., według którego o następstwie prawnym decyduje przeka-
zana kompetencja w zakresie spraw dotyczących przemysłu poligraficznego. Kom-
petencja ta tak w dacie wyroku z dnia 15 czerwca 1993 r., jak i z dnia 11 kwietnia
1997 r. należała do Ministra Kultury i Sztuki. Natomiast w rewizji nadzwyczajnej
twierdzi się, że następcą prawnym Ministra Przemysłu Lekkiego był Minister Przemy-

- 6 -

słu i Handlu. Tymczasem z art. 7 ustawy z dnia 28 czerwca 1991 r. o utworzeniu
urzędu Ministra Przemysłu i Handlu (Dz. U. Nr 66, poz. 286) wynika, że na tego Mi-
nistra przeszły kompetencje należące do zakresu działania Ministra Przemysłu oraz
Ministra Rynku Wewnętrznego. Natomiast według art. 3 pkt 3 ustawy z dnia 4 maja
1982 r. o urzędzie Ministra Kultury i Sztuki (Dz. U. Nr 14, poz. 112), do tego Ministra
należały sprawy przemysłu poligraficznego.
Z powyższych przyczyn, wobec braku usprawiedliwionych podstaw, rewizja
nadzwyczajna podlegała oddaleniu (art. 39312 KPC w związku z art. 10 ustawy z dnia
1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego... - Dz. U. Nr 43, poz.
189).

========================================