Wyrok z dnia 12 grudnia 1997 r.
III RN 93/97


Obowiązek prawidłowego zawiadomienia przez sąd uczestników postę-
powania o rozprawie, tak aby każdemu z nich umożliwić w niej udział, także
wtedy, gdy stawiennictwo na rozprawie nie jest obowiązkowe (art. 48 ustawy z
dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym, Dz.U. Nr 74, poz.
368 ze zm.), stanowi rękojmię realizacji konstytucyjnego prawa do sprawiedli-
wego i jawnego rozpoznania sprawy przez niezawisły sąd (art. 45 ust. 1 Kons-
tytucji RP). Oznacza to, że naruszenie tego obowiązku posiada znamiona rażą-
cego naruszenia prawa, które mogło mieć wpływ na treść rozstrzygnięcia w
sprawie.

Przewodniczący SSN: Jerzy Kwaśniewski, Sędziowie SN: Andrzej Wasilewski
(sprawozdawca), Andrzej Wróbel.

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Włodzimierza
Skoniecznego, po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 1997 r. sprawy ze skargi Wandy i
Romana K. na decyzję Wojewody W. z dnia 11 czerwca 1996 r. [...] w przedmiocie
umorzenia postępowania w sprawie pozwolenia na budowę, na skutek rewizji nadz-
wyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku Naczelnego Sądu Administracyj-
nego w Warszawie z dnia 11 kwietnia 1997 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Naczelnemu Sądowi Admi-
nistracyjnemu w Warszawie do ponownego rozpoznania.


U z a s a d n i e n i e

Decyzją z dnia 11 czerwca 1996 r. Wojewoda W., po rozpoznaniu odwołania
małżeństwa Wandy i Romana K. zamieszkałych w W. przy ul. S. oraz Prokuratora
Prokuratury Rejonowej Dzielnicy W.-M. od decyzji Prezydenta Gminy W.C.-Dzielnica
M. z dnia 21 września 1995 r., uchylił zaskarżoną decyzję i umorzył postępowanie w
zakresie wydania pozwolenia na budowę - wykonywania robót związanych z dokoń-
czeniem rozbudowy budynku bliźniaczego mieszkalnego na działce położonej w W.
przy ul. S. Na tę decyzję małżeństwo Wanda i Roman K. złożyli w dniu 3 lipca 1996 r.
skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie zarzucając, że zaskar-
żona decyzja została wydana z naruszeniem art. 138 § 1 pkt 2 KPA oraz wnosząc o
jej uchylenie i o spowodowanie merytorycznego rozpoznania sprawy. W odpowiedzi
na skargę Wojewoda W. wniósł o jej oddalenie. W dniu 11 kwietnia 1997 r., w wyniku
rozprawy sądowej, w której nie uczestniczyli skarżący, po dokonaniu przez Sąd
ustalenia, że skarżący zostali prawidłowo zawiadomieni o terminie rozprawy, Na-
czelny Sąd Administracyjny wydał wyrok oddalający skargę [...]. W uzasadnieniu tego
wyroku Sąd stwierdził, że wydana na podstawie art. 105 § 1 KPA decyzja Wojewody
W. o umorzeniu postępowania w sprawie była prawidłowa, skoro w toku postępo-
wania ustalono, że rozbudowa budynku bliźniaczego mieszkalnego na działce po-
łożonej w W. przy ul. S. została zakończona w stanie surowym zamkniętym, a zatem
prowadzenie postępowania w sprawie udzielenia pozwolenia na budowę stało się w
tym wypadku oczywiście bezprzedmiotowe.
Minister Sprawiedliwości pismem z dnia 9 października 1997 r. [...] złożył re-
wizję nadzwyczajną od powyższego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego,
zarzucając mu rażące naruszenie art. 48 ust. 1 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Na-
czelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74, poz. 368 ze zm.) w związku z art. 42
i art. 44 KPA, a także art. 105 § 1 KPA i art. 27 ust. 1 ustawy o NSA oraz na podsta-
wie art. 57 ust. 2 ustawy o NSA wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przeka-
zanie sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie do ponownego
rozpoznania. W uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej podniesiono w szczególności, że
z akt sprawy wynika, iż skarżący nie byli prawidłowo zawiadomieni o rozprawie, a
odmienne domniemanie jakie w tej kwestii przyjął w czasie rozprawy w dniu 11 kwiet-
nia 1997 r. Naczelny Sąd Administracyjny jest bezzasadne i sprzeczne z postanowie-
niami art. 42 i art. 44 KPA, a także z przepisami rozporządzenia Ministra Sprawiedli-
wości z dnia 15 grudnia 1970 r. w sprawie doręczania pism sądowych przez pocztę
(Dz.U. Nr 31, poz. 266). Tym samym, Naczelny Sąd Administracyjny, rozpoznając
sprawę pod nieobecność skarżących, pozbawił ich możliwości obrony i prezentowa-
nia przed Sądem własnych racji i naruszył zasadę równości stron w postępowaniu. W
odpowiedzi na rewizję nadzwyczajną Wojewoda W. wniósł o jej oddalenie, podno-
sząc w szczególności, że zarzut skarżących uniemożliwienia im obrony w postępo-
waniu przed Sądem, z uwagi na ich nieobecność na rozprawie, jest niesłuszny, bo-
wiem zgodnie z art. 21 - art. 23 ustawy o NSA Sąd bada jedynie legalność zaskarżo-
nych decyzji w oparciu o materiały dowodowe zebrane już w toku postępowania ad-
ministracyjnego. Także zarzut nierozpoznania sprawy w trybie art. 40 ustawy-Prawo
budowlane z 1974 r. jest w danej sprawie nietrafny, skoro rozstrzygnięcie dotyczy
umorzenia postępowania w sprawie wydania pozwolenia na budowę.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona.
Zasady i tryb doręczania pism sądowych w postępowaniu przed Naczelnym
Sądem Administracyjnym określają przepisy art. 42 - art. 44 KPA w związku z art. 59
ustawy o NSA. Stosownie do postanowienia art. 44 KPA, w razie niemożności dorę-
czenia pisma procesowego adresatowi osobiście (art. 42 KPA) lub innej osobie wska-
zanej w ustawie (art. 43 KPA), pismo takie składa się na okres siedmiu dni w urzę-
dzie pocztowym lub urzędzie gminy i równocześnie zawiadomienie o tym należy
umieścić na drzwiach mieszkania adresata (na drzwiach innego pomieszczenia, w
którym adresat wykonuje swoje czynności zawodowe) lub w miejscu widocznym na
nieruchomości, której postępowanie dotyczy; jedynie w wypadku zadośćuczynienia
powyższym wymaganiom przyjmuje się domniemanie z mocy prawa (ex lege), że
doręczenie zostało dokonane z upływem ostatniego dnia wspomnianego okresu
siedmiodniowego (art. 44 in fine KPA).
Dokumentacja zgromadzona w rozpoznawanej sprawie jednoznacznie wska-
zuje, że wysłane przez Naczelny Sąd Administracyjny do skarżących - małżeństwa
Wandy i Romana K. zawiadomienie o wyznaczonym terminie rozprawy przed tym
Sądem nie zostało im doręczone w trybie określonym przepisami art. 42 i art. 43
KPA. Natomiast na odwrocie druku zwrotnego potwierdzenia odbioru zawiadomienia
o posiedzeniu sądu, doręczyciel podkreślił i potwierdził własnym podpisem tekst pkt 2
lit.a zamieszczonej tam instrukcji dotyczącej trybu doręczenia pisma, z czego wynika,
że pismo pozostawił w Urzędzie Pocztowym [...]; równocześnie na tej samej stronie
zwrotnego potwierdzenia odbioru przybite zostały stemple o następującej treści: ,,awi-
zo mieszkanie zamknięte" oraz ,,zwrot nie podjęto w terminie" [...]. Jest natomiast
znamienne, że na odwrocie druku zwrotnego potwierdzenia odbioru doręczyciel nie
zakreślił treści umieszczonego tam pkt 3 instrukcji dotyczącej trybu doręczenia pis-
ma, która odpowiada wymogom doręczania pism sądowych określonym w art. 44
KPA i brzmi, jak następuje: ,,Ponieważ nie mogłem doręczyć pisma w sposób wyżej
opisany, pozostawiłem pismo w Urzędzie Pocztowym .... o czym umieściłem zawia-
domienie na drzwiach mieszkania adresata - w skrzynce listowej". W tej sytuacji, je-
żeli Naczelny Sąd Administracyjny przyjął jakoby zawiadomienie o terminie rozprawy
zostało dokonane, mimo że nie zostały spełnione wymogi formalnoprawne wyraźnie
określone w art. 44 KPA, to oczywiście naruszył tym samym powołany przepis, który
dopuszcza możliwość przyjęcia fikcji prawnej doręczenia pisma wyłącznie jako wyjąt-
ku od zasady i już z tej przyczyny nie może być interpretowany rozszerzająco. Od-
mienna interpretacja prowadziłaby do naruszenia podstawowych praw uczestników
postępowania. Należy mieć bowiem na uwadze, że w postępowaniu przed Naczel-
nym Sądem Administracyjnym obowiązuje zasada rozpoznawania skarg na rozpra-
wie (art. 47 ust. 1 ustawy o NSA), czyli w trybie umożliwiającym spotkanie w jednym
miejscu i czasie wszystkich uczestników postępowania, w celu bezpośredniego, w
tym także ustnego, dokonania niezbędnych czynności procesowych przed sądem.
Szczególny obowiązek Sądu prawidłowego zawiadomienia uczestników postępowa-
nia o rozprawie, tak aby każdemu z nich umożliwić udział w rozprawie, także wtedy,
gdy stawiennictwo na rozprawie nie jest obowiązkowe (art. 48 ustawy o NSA), stano-
wi przy tym także rękojmię realizacji konstytucyjnego prawa każdego do sprawiedli-
wego i jawnego rozpoznania sprawy przez niezawisły sąd (art. 45 ust. 1 Konstytucji
RP). Oznacza to, że naruszenie tego obowiązku posiada znamiona rażącego naru-
szenia prawa, które mogło mieć wpływ na treść rozstrzygnięcia w sprawie. Tymcza-
sem takie naruszenie obowiązującego prawa miało miejsce w rozpoznawanej spra-
wie.
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 236 ust. 2
Konstytucji RP w związku z art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu
postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo upad-
łościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania administracyj-
nego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych
ustaw (Dz.U. Nr 43, poz. 189) oraz art. 39313 KPC orzekł jak w sentencji.

========================================