Wyrok z dnia 12 grudnia 1997 r.
III RN 92/97

Ostateczna decyzja administracyjna, która nakłada na stronę określone
obowiązki może być uchylona lub zmieniona w trybie art. 155 KPA.

Przewodniczący SSN: Jerzy Kwaśniewski, Sędziowie SN: Andrzej Wasilewski
(sprawozdawca), Andrzej Wróbel.

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Włodzimierza
Skoniecznego, po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 1997 r. sprawy ze skargi "T.-K." SA w
P. na decyzję Prezesa Głównego Urzędu Ceł w W. z dnia 9 lipca 1996 r. [...] w
przedmiocie wymiaru cła, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...]
od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka Zamiejscowego w Poznaniu z
dnia 10 kwietnia 1997 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania
Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu-Ośrodkowi Zamiejscowemu w Poznaniu.


U z a s a d n i e n i e

Decyzją z dnia 24 maja 1996 r., wydaną na podstawie art. 155 KPA, Dyrektor
Urzędu Celnego w P. odmówił zmiany uprzednio wydanej ostatecznej decyzji z dnia 29
sierpnia 1994 r. zawartej w jednolitym akcie administracyjnym SAD Nr 090108/002007,
mocą której wymierzone zostało cło w kwocie 6.618,60 zł za sprowadzony z Czech
przez Spółkę Akcyjną ?T.-K.@ w P. mikrokomputer. W uzasadnieniu odmownej decyzji
organ celny podniósł, że zainteresowana Spółka wniosła o zmianę decyzji celnej
twierdząc, iż przedmiotowy mikrokomputer został dostarczony przez dealera z Czech,
ale pochodził z Anglii, na dowód czego przedstawiła zastępcze świadectwo
przewozowe tzw. EUR-1, które zostało wystawione retrospektywnie na jej pisemną
prośbę przez czeskie władze celne. Tymczasem wymieniony dokument zastępczy nie
może stanowić dowodu pochodzenia towaru z Unii Europejskiej i nie może być
podstawą dla jego preferencyjnego traktowania, tzn. obniżenia stawki celnej. Organ
celny podniósł także, że z wypełnionego przez zainteresowaną Spółkę dokumentu SAD
wynika, iż w dacie odprawy celnej deklarowała ona jako kraj pochodzenia towaru
Czechy, a nadto wskazała wówczas oryginalne świadectwo pochodzenia towaru EUR-1
wystawione przez angielskie władze celne. Od tej decyzji zainteresowana Spółka
wniosła odwołanie, jednakże Prezes Głównego Urzędu Ceł decyzją z dnia 9 lipca 1996
r. utrzymał w mocy poprzednią decyzję.
Decyzję Prezesa Głównego Urzędu Ceł Spółka Akcyjna ?T.-K.@ w P. zaskarżyła
do Naczelnego Sądu Administracyjnego zarzucając, że decyzja ta narusza przepisy
wykonawcze Protokołu Nr 4 do Układu Europejskiego ustanawiającego stowarzyszenie
między Rzecząpospolitą Polską z jednej strony, a Wspólnotami Europejskimi i ich
Państwami Członkowskimi z drugiej strony (Dz.U. z 1994 r. Nr 11, poz. 38). Naczelny
Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy w Poznaniu wyrokiem z dnia 10 kwietnia
1997 r. [...], uwzględnił skargę i uchylił zaskarżoną decyzję Prezesa Głównego Urzędu
Ceł oraz poprzedzającą ją decyzję Dyrektora Urzędu Celnego w P. W uzasadnieniu
tego wyroku Sąd podniósł, że decyzje organów celnych naruszyły art. 155 KPA poprzez
uznanie, iż wymieniony przepis ma zastosowanie do decyzji celnych, mimo że decyzje
te, zdaniem Sądu, nie stanowią podstawy nabycia przez stronę żadnych praw.
Minister Sprawiedliwości pismem z dnia 8 października 1997 r. [...], złożył rewizję
nadzwyczajną od powyższego wyroku, zarzucając mu rażące naruszenie art. 155 KPA i
art. 27 pkt 1 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym
(Dz.U. Nr 74, poz. 368 ze zm.) i na podstawie art. 57 ust. 2 ustawy o NSA wniósł o
uchylenie zaskarżonego wyroku i oddalenie skargi lub o uchylenie zaskarżonego wy-
roku i o przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu
rewizji nadzwyczajnej podniesiono w szczególności, że decyzje organów celnych
wydawane na podstawie art. 2 pkt 12 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. - Prawo celne
(jednolity tekst: Dz.U. z 1994 r. Nr 71, poz. 312 ze zm.) o dopuszczeniu towaru do
obrotu na polskim obszarze celnym lub do wywozu za granicę, jak też decyzje w
sprawie wymiaru należności celnych, zawierają rozstrzygnięcia, na mocy których strony
nabywają określone prawa. Także bowiem decyzje administracyjne nakładające
obowiązki są decyzjami, na mocy których strony nabywają prawa. Ponadto w
uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej zwraca się uwagę, że wyrażony w uzasadnieniu
zaskarżonego wyroku pogląd prawny, iż organy celne powinny potraktować pismo
strony o zmianę decyzji ostatecznej jako podanie o wznowienie postępowania i
rozpoznać je w trybie określonym w art. 145 i nast. KPA nie jest trafny, bowiem
przedstawione przez stronę pismo nie wskazywało na żadną z przyczyn wznowienia
postępowania określonych w art. 145 § 1 KPA.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona.
Art. 155 KPA określa prawne przesłanki dopuszczalności uchylenia lub zmiany
ostatecznej decyzji administracyjnej, na mocy której strona nabyła prawa. Przy czym
zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie sądowoadministracyjnym utrwalony jest
pogląd, że pojęcie ?nabycia prawa@ należy rozumieć w tym wypadku szeroko. Przyj-
muje się wręcz, że każde indywidualne rozstrzygnięcie prawne, które ma znamiona
rozstrzygnięcia merytorycznego w sprawie i kształtuje sytuację prawną strony, należy
traktować jako rozstrzygnięcie, na podstawie którego strona ?nabywa prawa@ (por.
wyrok Najwyższego Trybunału Administracyjnego z dnia 27 stycznia 1932 r., 1. Rej.
7168/29 oraz wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 13 grudnia 1985 r., III
SA 1003/85, OSPiKA z 1987 r. Nr 7-8 poz. 163). Oznacza to, że także w sytuacji, gdy
ostateczna decyzja administracyjna nakłada na stronę określone obowiązki, ma ona
znamiona prawne decyzji, z której strona ?nabywa prawa@, bowiem decyzja ta
kształtuje sytuację prawną strony przez określenie czy i jakie obowiązki oraz w jakim
zakresie na niej ciążą. Organ administracji publicznej w zasadzie nie może w nawią-
zaniu do tego samego stanu faktycznego i prawnego nałożyć na stronę bez jej zgody
innych obowiązków prawnych (art. 155 a contrario). Tym samym należy przyjąć, że
także decyzje organów celnych, które określają wysokość należności celnej, są decy-
zjami, na mocy których strony nabywają prawa i w sytuacji, gdy brak jest podstaw
prawnych dla wznowienia postępowania w sprawie zakończonej wydaniem takiej
decyzji (art. 145 § 1 KPA) oraz nie zachodzą przesłanki stwierdzenia jej nieważności
(art. 156 § 1 KPA), mogą być one zmieniane lub uchylane na podstawie art. 155 KPA,
względnie na podstawie art. 161 lub art. 163 KPA. Zaskarżony rewizją nadzwyczajną
wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka Zamiejscowego w Poznaniu
oparty został natomiast na całkowicie błędnym założeniu, jakoby art. 155 KPA nie mógł
stanowić podstawy uchylenia lub zmiany decyzji w sprawie wymiaru należności celnej
jedynie z tej przyczyny, że decyzje te nakładają na stronę obowiązek zapłaty cła.
Ponadto w zaskarżonym wyroku nietrafnie wywodzi się, jakoby w niniejszej sprawie
istniały podstawy dla wznowienia postępowania przez organy celne w trybie art. 145 § 1
KPA, bowiem z materiału dowodowego zebranego w sprawie jednoznacznie wynika, że
powołana przez stronę w skardze do Naczelnego Sądu Administracyjnego okoliczność
nie mogła mieć istotnego wpływu na treść rozstrzygnięcia sprawy, skoro wystawiony
retrospektywnie przez czeskie władze celne tzw. dokument zastępczy dotyczący
pochodzenia towaru zgłoszonego do odprawy celnej nie mógł stanowić dowodu
pochodzenia towaru z Unii Europejskiej i nie mógł być podstawą dla jego
preferencyjnego traktowania, czyli dla obniżenia stawki celnej.
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 236 ust. 2
Konstytucji RP w związku z art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu
postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo
upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania adminis-
tracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych
ustaw (Dz.U. Nr 43, poz. 189) oraz art. 39313 KPC orzekł jak w sentencji.

========================================