Wyrok z dnia 27 marca 2002 r.
III RN 9/02

Określony w art. 23 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o za-
trudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 25,
poz. 128 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym przed dniem 8 maja 2000 r., wa-
runek pobierania zasiłku chorobowego "bezpośrednio po ustaniu zatrudnienia"
oznacza wystąpienie zdarzenia uprawniającego do takiego zasiłku w krótkim
czasie potrzebnym osobie tracącej pracę na podjęcie innego zatrudnienia lub
innej działalności zarobkowej.


Przewodniczący SSN Maria Tyszel, Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk
(sprawozdawca), Roman Kuczyński.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 marca 2002 r. sprawy
ze skargi Zofii K. na decyzję Wojewody L. z dnia 12 stycznia 2000 r. [...] w przedmio-
cie odmowy przyznania prawa do zasiłku dla bezrobotnych, na skutek rewizji nad-
zwyczajnej Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego [...] od wyroku Naczelnego
Sądu Administracyjnego-Ośrodka Zamiejscowego w Lublinie z dnia 8 maja 2001 r.
[...]


u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Naczelnemu Sądowi Admi-
nistracyjnemu-Ośrodkowi Zamiejscowemu w Lublinie do ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e

Decyzją z dnia 12 stycznia 2000 r. Wojewoda L. utrzymał w mocy decyzję Kie-
rownika Powiatowego Urzędu Pracy w L. z dnia 9 grudnia 1999 r. odmawiającą przy-
znania Zofii K. zasiłku dla bezrobotnych. Podstawą odmowy przyznania tego świad-
czenia było niespełnienie określonego w art. 23 ust. 1 pkt 2 lit. a ustawy z dnia 14
grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (jednolity tekst: Dz.U. z
1997 r. Nr 25, poz. 128 ze zm.) warunku posiadania okresu zatrudnienia co najmniej
365 dni w okresie 18 miesięcy poprzedzających dzień zarejestrowania. W sprawie
zostało ustalone, że skarżąca była zatrudniona od 1 grudnia 1994 r. do 31 marca
1999 r., a za okres od 1 kwietnia 1999 r. do 3 maja 1999 r. otrzymała odszkodowanie
wobec skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę na podstawie art.361 Ko-
deksu pracy. Od 9 kwietnia 1999 r. do 3 grudnia 1999 r. otrzymywała zasiłek choro-
bowy. Jako bezrobotna zarejestrowała się w dniu 9 grudnia 1999 r. W okresie 18
miesięcy poprzedzających tę datę jej okres zatrudnienia wyniósł 296 dni. Do okresu
uprawniającego do przyznania zasiłku dla bezrobotnych nie wlicza się okresu pobie-
rania zasiłku chorobowego, gdyż prawo do tego zasiłku nie powstało bezpośrednio
po ustaniu zatrudnienia, jak tego wymaga przepis art. 23 ust. 2 pkt 3 powołanej
ustawy. Zaliczeniu nie podlega również okres skróconego wypowiedzenia od 1
kwietnia 1999 r. do 31 maja 1999 r., gdyż za okres ten nie została opłacona składka
na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy (art. 23 ust. 2 pkt 4). Podstawy do
przyznania zasiłku dla bezrobotnych ustala się według stanu istniejącego w dniu re-
jestracji. Gdyby skarżąca zrejestrowała się bezpośrednio po ustaniu stosunku pracy
(po dniu 31 marca 1999 r.), spełniałaby wszystkie wymagane warunki. Jednakże do-
konała ona rejestracji dopiero w dniu 9 grudnia 1999 r.
W skardze od tej decyzji do Naczelnego Sądu Administracyjnego Zofia K. za-
rzuciła, że do okresu uprawniającego do zasiłku dla bezrobotnych powinien być wli-
czony zarówno skrócony okres wypowiedzenia, jak i okres pobierania zasiłku choro-
bowego.
Wyrokiem z dnia 8 maja 2001 r. [...] Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek
zamiejscowy w Lublinie oddalił skargę. Sąd uznał zaskarżoną decyzję za zgodną z
prawem. Przepisy ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu mają charak-
ter bezwzględnie obowiązujący. Skoro przepis art. 23 ust. 2 pkt 3 tej ustawy uzależ-
nia zaliczenie okresu pobierania zasiłku chorobowego od powstania prawa do tego
świadczenia bezpośrednio po ustaniu zatrudnienia, nie może być uwzględniony
okres przypadający po upływie 8 dni od ustania zatrudnienia.
Wyrok ten zaskarżył rewizją nadzwyczajną Prezes Naczelnego Sądu Admini-
stracyjnego i zarzucając rażące naruszenie art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 11 maja 1995
r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74, poz. 368 ze zm.) oraz art. 23
ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezro-
bociu (jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 25, poz. 128 ze zm.) wniósł o uchylenie za-
skarżonego wyroku i przekazanie sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu-
Ośrodkowi Zamiejscowemu w Lublinie do ponownego rozpoznania. Zdaniem wno-
szącego rewizję nadzwyczajną, użycie w art. 23 ust. 2 pkt 3 ustawy o zatrudnieniu i
przeciwdziałaniu bezrobociu określenia ,,bezpośrednio" po ustaniu zatrudnienia jako
warunku uwzględnienia okresu pobierania zasiłku chorobowego nie oznacza, że
prawo do zasiłku chorobowego musi powstać następnego dnia po ustaniu zatrudnie-
nia. Przy ocenie ,,bezpośredniości" muszą być uwzględniane okoliczności konkretnej
sprawy. Taki pogląd wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 czerwca 1999 r., III
RN 13/99, stwierdzając że pomiędzy zdarzeniami prawnymi - zatrudnienie i zasiłek
chorobowy - sytuacja zainteresowanego nie powinna ulec zmianie. Taka była sytua-
cja skarżącej, która w dniu 9 kwietnia 1999 r. rozpoczęła leczenie szpitalne z rozpo-
znaniem gruźlicy, co nie oznacza, że nie była osobą chorą wcześniej. Ma to istotne
znaczenie, bowiem nawet ustawa z dnia 17 grudnia 1974 r. o świadczeniach pienięż-
nych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (jednolity tekst:
Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 143 ze zm.) w art. 6 ust. 1 pkt 1 różnicowała długość
okresu, w trakcie którego zachorowanie po ustaniu stosunku pracy powoduje nabycie
prawa do zasiłku chorobowego ( w przypadku gruźlicy były to 3 miesiące, zaś w po-
zostałych przypadkach miesiąc). Wydaje się, że bezpośredniość w przypadku gruźli-
cy obejmować może dłuższy okres niż w przypadku pozostałych chorób. Pozbawie-
nie skarżącej możliwości nabycia zasiłku dla bezrobotnych na skutek tak restryktyw-
nej wykładni omawianego przepisu rażąco narusza ten przepis. Ponadto ustawą z
dnia 31 marca 2000 r. o zmianie ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu
(Dz.U. Nr 31, poz. 384) ustawodawca zmienił przepis art. 23 ust 2 pkt 3, usuwając
zapis dotyczący bezpośredniości, uznając, że do 365 dni, o których mowa w art. 23
ust. 1 pkt 2, zalicza się okresy przypadające po ustaniu zatrudnienia. W przypadku
skarżącej przerwa między ustaniem zatrudnienia a nabyciem prawa do zasiłku cho-
robowego przypadała w okresie, o który pracodawca skrócił wypowiedzenie umowy o
pracę. Zgodnie z art. 361 § 1 Kodeksu pracy przy ustalaniu uprawnień uzależnionych
od długości okresu pracy datą wyznaczającą końcowy okres zatrudnienia jest upływ
ustawowego, a nie skróconego okresu wypowiedzenia. Na podstawie art. 23 ust. 2
pkt 5 ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu do okresu uprawniającego
do zasiłku dla bezrobotnych wlicza się okres, za który przyznano odszkodowanie z
tytułu niezgodnego z przepisami rozwiązania przez pracodawcę stosunku pracy, oraz
okres, za który wypłacono pracownikowi odszkodowanie z tytułu skróconego okresu
wypowiedzenia umowy o pracę. Ten ostatni przepis wprowadzony został powołaną
ustawą z dnia 31 marca 2000 r. i obowiązuje od 8 maja 2000 r., jednak okoliczności
te powinny być wzięte pod uwagę przy ocenie uprawnień skarżącej do zasiłku dla
bezrobotnych.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W rewizji nadzwyczajnej nie jest kwestionowany fakt, że ustanie zatrudnienia
skarżącej nastąpiło z upływem skróconego okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
czyli 31 marca 1999 r. Zgodnie z art. 361 § 1 i 2 KP za pozostałą część okresu wy-
powiedzenia przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia i okres ten jest
wliczany do okresu zatrudnienia, co oznacza, że okres przypadający po upływie
skróconego okresu wypowiedzenia nie jest okresem, w którym zatrudnienie trwa
nadal. Według stanu prawnego obowiązującego w dacie wydania zaskarżonej decy-
zji, przepis art. 23 ust. 2 pkt 5 ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu
nie przewidywał zaliczenia okresu, za który wypłacono odszkodowanie w związku ze
skróceniem okresu wypowiedzenia, a zaliczał się jedynie okres, za który przyznano
odszkodowanie z tytułu niezgodnego z przepisami rozwiązania przez pracodawcę
stosunku pracy. W przypadku skarżącej uwzględnienie okresu dwóch miesięcy, za
który wypłacono odszkodowanie nie wystarczy do spełnienia określonego w art. 23
ust. 1 pkt 2 ustawy warunku posiadania okresu zatrudnienia lub innej działalności w
wymiarze 365 dni w ciągu 18 miesięcy przed zarejestrowaniem się w urzędzie pracy.
W rewizji nadzwyczajnej nie zarzuca się, że nieuwzględnienie okresu, za który
wypłacono odszkodowanie, nastąpiło z naruszeniem prawa. Nie kwestionuje się
także faktu, że zachorowanie skarżącej i związane z tym prawo do zasiłku chorobo-
wego nastąpiło po ustaniu zatrudnienia, a nie w trakcie jego trwania. Zarzut dotyczy
rażącego naruszenia art. 23 ust. 2 pkt 3 ustawy, którego prawidłowa wykładnia, zda-
niem wnoszącego rewizję nadzwyczajną prowadzi, do wniosku, że przypadający po
ustaniu zatrudnienia okres pobierania zasiłku chorobowego powinien być wliczony do
wymienionych w art. 23 ust. 1 pkt 2 okresów uprawniających do zasiłku dla bezrobot-
nych.
Przepis art. 23 ust. 2 pkt 3 ustawy stanowi, że do 365 dni, o których mowa w
ust. 1 pkt 2, zalicza się miedzy innymi przypadające bezpośrednio po ustaniu zatrud-
nienia, okresy wykonywania innej pracy zarobkowej albo zaprzestania pozarolniczej
działalności, okresy pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego lub opie-
kuńczego, jeżeli podstawę wymiaru tych zasiłków stanowiła kwota w wysokości co
najmniej najniższego wynagrodzenia. Użyte tu określenia ,,bezpośrednio po ustaniu
zatrudnienia" Naczelny Sąd Administracyjny rozumie w ten sposób, że prawo do za-
siłku chorobowego powinno powstać najpóźniej następnego dnia po ustaniu zatrud-
nienia. Interpretacja taka jest nieuprawniona, gdyż gdyby zliczeniu podlegał okres
pobierania po ustaniu zatrudnienia zasiłku chorobowego, do którego prawo powstało
w czasie zatrudnienia, a najpóźniej następnego dnia po jego ustaniu, ustawodawca
użyłby takiego właśnie określenia. Warunek pobierania zasiłku chorobowego ,,bez-
pośrednio po ustaniu zatrudnienia" oznacza wystąpienie zdarzenia uprawniającego
do takiego zasiłku w krótkim czasie potrzebnym osobie tracącej pracę na podjęcie
innego zatrudnienia lub innej działalności zarobkowej. Jest bowiem zasadą, że pra-
cownik wykazuje inicjatywę w zakresie znalezienia nowej pracy lub podjęcia innej
działalności jeszcze przed upływem okresu wypowiedzenia. Finalizacja tych przygo-
towań może nastąpić w jakiś czas po ustaniu dotychczasowego zatrudnienia. Zacho-
rowanie jest wypadkiem losowym, którego pracownik nie może przewidzieć. Gdyby
okres pobierania zasiłku chorobowego z tytułu zachorowania, które wystąpiło przed
podjęciem zamierzonego zatrudnienia lub innej działalności, był wyłączony z okresu
uprawniającego do zasiłku dla bezrobotnych, pracownik musiałby na wypadek na-
głego zachorowania rejestrować się jako bezrobotny następnego dnia po ustaniu
zatrudnienia, nawet gdyby był przygotowany do podjęcia w krótkim czasie nowego
zatrudnienia lub innej działalności. Nie było to z pewnością intencją ustawy, której
głównym celem jest przeciwdziałanie bezrobociu.
Przepis art. 23 ust. 2 ustawy wymienia w kilku punktach okresy zaliczane do
wymaganych 365 dni zatrudnienia w okresie 18 miesięcy. Tylko co do okresów po-
bierania zasiłku chorobowego, opiekuńczego i macierzyńskiego określony jest w
punkcie 3 wymóg bezpośredniego następstwa po ustaniu zatrudnienia, natomiast
przy innych okresach warunek bezpośredniości nie występuje. Prawo do trzech wy-
mienionych zasiłków określone jest przepisami regulującymi świadczenia z tytułu
choroby i macierzyństwa. Zgodnie z tymi przepisami regułą jest nabycie prawa do
tych zasiłków w czasie trwania zatrudnienia lub ubezpieczenia z tytułu innej działal-
ności. Powstanie prawa do zasiłków po ustaniu zatrudnienia następuje w ściśle okre-
ślonych przepisami warunkach. Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1974
r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i ma-
cierzyństwa (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 143 ze zm.) zasiłek chorobo-
wy przysługiwał osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu zatrudnienia
nie później jednak niż w ciągu trzech miesięcy - w razie zachorowania na brucelozę,
gruźlicę, wściekliznę, zakaźne zapalenie wątroby lub zimnicę - i w ciągu jednego
miesiąca w razie zachorowania na inne choroby. W przypadku zachorowania po
upływie miesiąca ( lub trzech miesięcy w zależności od rodzaju choroby) zasiłek
chorobowy nie mógł być przyznany. Odnosząc tę regulację do treści art. 23 ust. 2 pkt
3 ustawy o zatrudnieniu i bezrobociu okres pobierania zasiłku chorobowego mógł
przypadać najdalej przed upływem miesiąca po ustaniu zatrudnienia (lub trzech mie-
sięcy w przypadku choroby zakaźnej). Wprowadzenie wymogu przypadania okresu
pobierania zasiłku bezpośrednio po ustaniu zatrudnienia, oznacza że powstanie
prawa do zasiłku musi nastąpić w czasie krótszym niż w ciągu miesiąca od ustania
zatrudnienia. W przeciwnym wypadku zastrzeżenie co do bezpośredniości nie byłoby
potrzebne. Pobieranie zasiłku chorobowego musi rozpocząć się w okresie krótszym
niż miesiąc od ustania zatrudnienia, natomiast kwestią jest, do jakiego dnia przed
upływem miesiąca można mówić o bezpośredniości.
Jak wskazano wyżej, określenie ,,bezpośrednio po ustaniu zatrudnienia" nie
oznacza następnego dnia, gdyż nie było przeszkód do wprowadzenia formuły ,, na-
stępnego dnia po ustaniu zatrudnienia". W wyroku z dnia 9 czerwca 1999 r., III RN
13/99 (OSNAPiUS 2001 nr 10, poz. 376) Sąd Najwyższy uznał, że jednodniowa
przerwa między ustaniem zatrudnienia a uzyskaniem prawa do zasiłku chorobowego
nie wyklucza możliwości wliczenia okresu jego pobierania do stażu, od którego
zależy nabycie prawa do zasiłku dla bezrobotnych. W uzasadnieniu tego wyroku
stwierdzono, że określenie ,,bezpośrednio" nie może być utożsamiane z następnym
dniem po ustaniu zatrudnienia. Brzmienie omawianego przepisu wskazuje, że bez-
pośrednio nie oznacza w dniu następnym, trudno jednak znaleźć argumentację na to,
że drugi, trzeci lub kolejny dzień nie jest dniem przypadającym bezpośrednio po
ustaniu zatrudnienia. Celem regulacji w zakresie zachowania prawa do zasiłku cho-
robowego po ustaniu zatrudnienia było objęcie ochroną ubezpieczeniową w czasie
potrzebnym do podjęcia innego zatrudnienia lub działalności podlegającej ubezpie-
czeniu. Z regulacji tej wyłączone są bowiem osoby, które uzyskują dochody z innej
działalności albo przeszły na emeryturę lub rentę (art. 6 ust. 2 powołanej ustawy o
świadczeniach pieniężnych w razie choroby lub macierzyństwa). Jako maksymalny
okres do uzyskania ponownego tytułu ubezpieczenia został uznany w tej ustawie
jeden miesiąc ( za wyjątkiem chorób zakaźnych, których okres wylęgania jest dłuższy
niż miesiąc). Ustawa ta utraciła moc po wejściu w życie ustawy z dnia 25 czerwca
1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i
macierzyństwa (Dz.U. Nr 60, poz. 636). Przepis art. 7 tej ustawy stanowi, że zasiłek
chorobowy przysługuje osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu
ubezpieczenia chorobowego, nie później niż w ciągu 14 dni, a w przypadku choroby
zakaźnej lub innej choroby, której objawy ujawniają się w okresie dłuższym niż 14
dni, nie później niż w ciągu trzech miesięcy. W tej ustawie jako okres wystarczający
do uzyskania ponownego tytułu ubezpieczenia uznany został okres 14 dni. Ustawą z
dnia 31 marca 2000 r. o zmianie ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu
(Dz.U. Nr 31, poz. 384) zmieniono przepis art. 23 ust. 2 pkt 3 usuwając wymóg
bezpośredniości. Można zatem uznać, że powstanie prawa do zasiłku chorobowego
w ciągu 14 dni od ustania zatrudnienia (lub zachorowania w ciągu tego okresu na
chorobę, której objawy wystąpiły później) następuje bezpośrednio po ustaniu
zatrudnieniu. Przyznanie prawa do zasiłku chorobowego oznacza, że prawo do niego
powstało bezpośrednio po ustaniu zatrudnienia lub innej działalności podlegającej
ubezpieczeniu i dotychczasowe sformułowanie w art. 23 ust. 2 pkt 3 stało się
zbędne. Przy wykładni tego przepisu, w brzmieniu obowiązującym w dacie
zarejestrowania się skarżącej jako bezrobotnej, wszystkie przedstawione tu
okoliczności powinny być wzięte pod uwagę. Naczelny Sąd Administracyjny dopuścił
się rażącego naruszenia omawianego przepisu, gdyż bez dokonania jego analizy
stwierdził lakonicznie, że upływ 8 dni od ustania zatrudnienia do przyznania zasiłku
chorobowego nie pozwala na uwzględnienie okresu pobierania zasiłku. W
konsekwencji oddalenie skargi nastąpiło z naruszeniem przepisu art. 27 ust. 1
ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74,
poz. 368 ze zm.).
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy, uwzględniając rewizję nadzwyczajną na pod-
stawie art. 39313 § 1 KPC w związku z art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmia-
nie Kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej -
Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, kodeksu postępowania
administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektó-
rych innych ustaw (Dz.U. Nr 43, poz. 189 ze zm.) orzekł jak w sentencji wyroku.
========================================