Wyrok z dnia 12 grudnia 1997 r.
III RN 74/97

Utrwalona praktyka rejestracji nazwisk wybitnych postaci historycznych
jako znaków towarowych stwarza domniemanie braku sprzeczności takich zna-
ków z zasadami współżycia społecznego. Domniemanie to może być obalone w
konkretnej sprawie z zachowaniem przepisów postępowania (art. 7, art. 77 ust.
1 i art. 80 KPA).

Przewodniczący SSN: Jerzy Kwaśniewski (autor uzasadnienia), Sędziowie
SN: Józef Iwulski, Andrzej Wasilewski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 1997 r. odwołania B.G.P.
Spółki z o.o. w W. od decyzji Urzędu Patentowego w W. z dnia 29 maja 1996 r. [...] w
przedmiocie odmowy zarejestrowania znaku towarowego słownego "Jan III Sobie-
ski", na skutek rewizji nadzwyczajnej Prezesa Urzędu Patentowego [...] od decyzji
Komisji Odwoławczej przy Urzędzie Patentowym z dnia 25 marca 1997 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżoną decyzję i przekazał sprawę Komisji Odwoławczej przy
Urzędzie Patentowym RP do ponownego rozpoznania.


U z a s a d n i e n i e

Zaskarżoną w drodze rewizji nadzwyczajnej decyzją Komisji Odwoławczej
przy Urzędzie Patentowym z dnia 25 marca 1997 r. [...] utrzymana została w mocy
decyzja Urzędu Patentowego z dnia 29 maja 1996 r. o odmowie zarejestrowania
znaku słownego "Jan III Sobieski".
Podstawę decyzji organu I instancji stanowiło ustalenie, że oznaczenie imie-
niem i nazwiskiem króla Jana III Sobieskiego takich towarów jak papierosy - czemu
ma służyć zgłoszony znak towarowy - byłoby ewidentnym naruszeniem obowiązują-
cych zasad współżycia społecznego. Rejestracja takiego znaku na papierosy - we-
dług Urzędu Patentowego - naruszałaby normy moralne i szacunek dla Króla odgry-
wającego w tradycji narodowej ważną rolę, skoro był on obrońcą wiary i wartości
chrześcijańskich oraz kultury europejskiej przed imperium tureckim. Urząd podkreślił
przy tym, że w Polsce nie ma zwyczaju używania nazwisk historycznych do ozna-
czania towarów, a odmienna praktyka w innych krajach nie może mieć decydującego
znaczenia, skoro chodzi o zastosowanie się do zasad współżycia społecznego w
Polsce.
Ocenę Urzędu Patentowego o niedopuszczalności rejestracji rozpatrywanego
w sprawie znaku towarowego jako sprzecznego z zasadami współżycia społecznego
podzieliła co do zasady Komisja Odwoławcza (art. 8 ust. 1 ustawy o znakach towaro-
wych). Według stanowiska Komisji Odwoławczej wnosząca o rejestrację znaku towa-
rowego B.G.P. Spółka z o.o. zasadnie zarzuciła jedynie to, że zgodnie z art. 7 Kon-
wencji paryskiej z 1983 r. o ochronie własności przemysłowej oraz art. 15 ust. 4 Po-
rozumienia w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej (TRPS)
nie można odmówić rejestracji ze względu na rodzaj towaru, na którym ma być
umieszczony znak towarowy. Przyjęcie zasadności tego zarzutu nie miało jednakże
wpływu na wynik sprawy, gdyż Jan III Sobieski nie może być znakiem towarowym dla
jakichkolwiek towarów. Zdaniem Komisji potrzebne jest wyrażenie bezpośrednio w
prawie zasady ochrony nazwisk historycznych przed ich komercjalizacją i swoistym
zawłaszczeniem w obrocie gospodarczym.
Od powołanej decyzji Komisji Odwoławczej przy Urzędzie Patentowym rewizję
nadzwyczajną wniósł Prezes Urzędu Patentowego, który zarzucając rażące narusze-
nie art. 8 pkt 1 ustawy o znakach towarowych oraz art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 KPA
wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającej ją decyzji organu I ins-
tancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Urzędowi Patentowemu.
W uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej podniesiono, że znajdujące się w ak-
tach sprawy dokumenty wskazują, iż zarówno w okresie międzywojennym, jak też po
II wojnie, a zwłaszcza w ostatnich kilku latach rejestrowane są znaki towarowe zawie-
rające imiona i nazwiska bądź tylko nazwiska postaci historycznych. Sprzeczne za-
tem z materiałem sprawy jest ustalenie Komisji Odwoławczej jakoby w Polsce istniała
tradycja braku takich znaków towarowych. Co więcej - zdaniem organu rewidującego
- zaskarżone orzeczenie wprowadzałoby odmienną ocenę prawną od dotychczas
przyjmowanej w tego rodzaju sprawach, co oznaczałoby nierównoprawne traktowa-
nie różnych podmiotów ubiegających się o rejestrację znaków towarowych, będących
nazwiskami historycznymi. Nie bez znaczenia przy tym jest i to, że strona w sprawie
niniejszej jest już uprawniona z rejestracji znaku towarowego "Sobieski" oraz "Jan
Sobieski". Rewidujący zwrócił uwagę na to, że zawarte w aktach sprawy materiały
wskazują także na powszechność wykorzystywania w państwach Unii Europejskiej
nazwisk historycznych jako znaków towarowych posiadających zdolność rejestra-
cyjną. W związku z tym i wobec Układu Europejskiego (art. 66 i 68-69) należy umac-
niać dotychczasową praktykę dopuszczającą rejestrację w Polsce tego rodzaju zna-
ków towarowych jako zgodną ze standardami państw Unii Europejskiej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Pierwsza z podstaw rewizji nadzwyczajnej dotyczy rażącego naruszenia art. 8
pkt 1 ustawy z dnia 31 stycznia 1985 r. o znakach towarowych (Dz. U. Nr 5, poz. 17
ze zm.) przez błędną wykładnię tego przepisu. Ta podstawa rewizji nadzwyczajnej
nie została wykazana. W żadnym bowiem stopniu Komisja Odwoławcza nie wyszła
poza zakres powołanego przepisu, według którego niedopuszczalna jest rejestracja
znaku, który jest sprzeczny z obowiązującym prawem lub zasadami współżycia spo-
łecznego. W świetle tego przepisu są dwie podstawy niedopuszczalności rejestracji
określonego znaku towarowego - po pierwsze, zakaz sformułowany w określonej
normie prawnej i po drugie zakaz wynikający z zasad współżycia społecznego. Wo-
bec alternatywnej postaci tych podstaw wystarczy, że zachodzi jedna z nich ażeby
stwierdzić w konsekwencji niedopuszczalność rejestracji zakazanego znaku. Jeżeli
podstawę zaskarżonej decyzji stanowi ustalenie, że znak "Jan III Sobieski" jest zaka-
zany w świetle istniejących w Polsce zasad współżycia społecznego - to ocena taka
odpowiada treści powołanego przepisu ustawy o znakach towarowych. W przepisie
tym nie ma bowiem odesłania do konkretnie określonej zasady współżycia społecz-
nego, lecz powołany został bliżej nieokreślony system zasad współżycia społecznego
w postaci klauzuli generalnej. Rzeczą organu stosującego art. 8 pkt 1 ustawy o zna-
kach towarowych jest ustalenie, czy rozpatrywane zgłoszenie o rejestrację znaku nie
pozostaje w sprzeczności z określonymi zasadami współżycia społecznego. Dopiero
zatem w akcie stosowania prawa następuje konkretyzacja klauzuli generalnej. Abs-
trakcyjną formułę zasad współżycia społecznego z art. 8 pkt 1, jeżeli ma ona stano-
wić podstawę rozstrzygnięcia odmawiającego rejestracji zgłoszonego znaku, ukon-
kretnia właściwy organ przez ustalenie i wskazanie określonej zasady (zasad) współ-
życia społecznego. Komisja Odwoławcza w zaskarżonej decyzji powołała się na, jej
zdaniem, istniejące w Polsce zasady współżycia społecznego polegające na tym, że
nazwisko takiej wybitnej w historii Polski postaci jaką jest Król Jan III Sobieski jest
wspólnym dobrem o szczególnym znaczeniu i dlatego nie powinno być wykorzysty-
wane przez niektóre podmioty gospodarcze dla celów komercyjnych jako znak towa-
rowy.
Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym przedstawioną przez Prezesa Urzę-
du Patentowego rewizję nadzwyczajną uznał, że w rewizji tej zasadnie wykazano, iż
powołane wyżej ustalenia co do zasad współżycia społecznego zostały podjęte z na-
ruszeniem wskazanych w rewizji nadzwyczajnej przepisów postępowania (art. 7, art.
77 § 1 i art. 80 KPA). W toku postępowania w obu instancjach został zgromadzony
szeroki materiał dowodowy, z którego - jak to słusznie twierdzi się w rewizji nadzwy-
czajnej - wynikają następujące okoliczności:
1. W okresie międzywojennym zarejestrowane zostały takie znaki towarowe
jak "Norwid", "Kościuszko", "Kazimierz Wielki", "Polonia", "Bartosz Głowacki", "So-
bieski", "Piłsudski", "Szopen", co może wskazywać na utrwaloną praktykę rejestracji
nazwisk wybitnych postaci historycznych jako znaków towarowych.
2. W powojennej praktyce Urzędu Patentowego zarejestrowano, między inny-
mi, takie znaki jak: "Chopin", "Waza", "Kopernik" "Mieszko", "Jagiellończyk", "Batory",
"Puławski", "Tadeusz Kościuszko", co może także świadczyć o kierunku orzecznic-
twa, w którym nie dostrzegano w polskim systemie zasad współżycia społecznego
przeszkód w używaniu nazwisk postaci historycznych jako znaków towarowych.
3. Rejestrowane były nazwiska historyczne w ramach spółek prawa handlowe-
go.
4. W praktyce orzeczniczej państw - członków Unii Europejskiej uznaje się
zdolność rejestracyjną nazwisk historycznych jako znaków towarowych.
5. Powyższym okolicznościom (pkt 1-4) nie zostały przeciwstawione w toku
postępowania w sprawie oceny i fakty, które podważałyby domniemanie zgodności
praktyki orzeczniczej Urzędów Patentowych z przyjętymi w społeczeństwie normami
moralnymi.
Na tym tle ustalenie Komisji Odwoławczej o istniejących w Polsce zasadach
współżycia społecznego w przedmiotowym zakresie istotnie - jak to ocenił rewidujący
- przedstawiają się jako ustalenia dowolne, podjęte bez rozważenia zebranego w
sprawie materiału, a nawet wręcz z nim sprzecznie. Bardzo poważne są konsekwen-
cje naruszeń wskazanych przepisów postępowania (art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 KPA),
skoro rewidujący nie bez racji zarzucił, że na skutek błędnej oceny zasad współżycia
społecznego, odmówiono zgłaszającemu rejestracji znaku "Jan III Sobieski" chociaż
inne podmioty gospodarcze w okolicznościach podobnych - z punktu widzenia zasad
współżycia społecznego - uzyskały rejestrację.
Z powyższych przyczyn, wobec zasadności tej podstawy rewizji nadzwyczaj-
nej, która dotyczy naruszenia przepisów postępowania Sąd Najwyższy przy odpo-
wiednim zastosowaniu art. 39313 § 1 KPC w związku z art. 10 ustawy z dnia 1 marca
1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego... (Dz. U. Nr 43, poz. 189),
orzekł jak w sentencji wyroku.

========================================