Wyrok z dnia 10 czerwca 2003 r.
III RN 72/02

Orzeczenie Izby Odwoławczej Urzędu Patentowego powinno być podpi-
sane przez wszystkich członków zespołu orzekającego.

Przewodniczący SSN Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Andrzej Wasilewski, Andrzej Wróbel.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 czerwca 2003 r.
sprawy ze skargi N.V. S.T.T.C. z Indonezji na postanowienie Urzędu Patentowego
RP w przedmiocie odmowy przyjęcia nowych odbitek znaku towarowego słowno -
graficznego, na skutek rewizji nadzwyczajnej Prezesa Urzędu Patentowego [...] od
wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 kwietnia 2002 r. [...]

o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną.

U z a s a d n i e n i e


Postanowieniem z dnia 22 lipca 1999 r. Urząd Patentowy RP odmówił przyję-
cia nowych odbitek znaku towarowego słowno-graficznego M. zgłoszonego w dniu
24 lipca 1996 r. Powołując się na art. 42 ustawy z dnia 31 stycznia 1985 r. o znakach
towarowych (Dz.U. Nr 5, poz. 17 ze zm.) Urząd Patentowy RP uznał, iż w tej sprawie
zmiany zaproponowane przez zgłaszającego już po wniesieniu podania o zgłoszeniu
znaku do rejestracji stanowią niedopuszczalną zmianę istoty zgłoszonego znaku.
Od powyższego postanowienia firma N.V. S.T.T. C. z Indonezji w dniu 20
sierpnia 1999 r. wniosła zażalenie, które na podstawie art. 318 ust. 3 w związku z art.
317 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (Dz.U. z 2001
r. Nr 49, poz. 508 ze zm.) rozpatrzone zostało w Urzędzie Patentowym w Izbie Od-
woławczej w trybie przepisów o ponownym rozpatrzeniu sprawy.
Postanowieniem z dnia 24 października 2001 r. Izba Odwoławcza Urzędu
Patentowego RP utrzymała w mocy zaskarżone postanowienie.
Od postanowienia z dnia 24 października 2001 r. firma N.V. S.T.T. C. z Indo-
nezji wniosła skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 10 kwietnia 2002 r. stwierdził
nieważność postanowienia dlatego - jak to wynika z uzasadnienia wyroku - że po
pierwsze, zaskarżone postanowienie Izby Odwoławczej chociaż zostało wydane w
trzyosobowym zespole orzekającym to podpisane zostało jedynie przez przewodni-
czącego zespołu, oraz po drugie - że w wydaniu zaskarżonego postanowienia brała
udział osoba, która wcześniej rozpatrywała tę sprawę w Urzędzie Patentowym RP
jako ekspert wydając postanowienie z dnia 22 lipca 1999 r.
W obu przypadkach nastąpiło rażące naruszenie prawa w rozumieniu art. 156
§ 1 pkt 2 k.p.a. w związku z art. 277 ustawy Prawo własności przemysłowej oraz art.
107 § 1 k.p.a. i art. 24 § 1 pkt 5 k.p.a.
Od powyższego wyroku Prezes Urzędu Patentowego wniósł rewizję nadzwy-
czajną zarzucając rażące naruszenie prawa przez błędną jego wykładnię. Z uzasad-
nienia rewizji nadzwyczajnej wynika, że jej zarzuty dotyczą wykładni wskazanych w
wyroku przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego. Według rewidującego
Izba Odwoławcza nie jest odrębnym organem kolegialnym wyposażonym w kom-
petencje do wzruszenia decyzji (także postanowień) Urzędu Patentowego, a w wyni-
ku ponownego rozpatrzenia sprawy nową decyzję (postanowienie) wydaje Urząd
Patentowy. Z tego względu podpisanie jej jednoosobowo przez osobę uprawnioną do
wydania decyzji (postanowień) w imieniu Urzędu Patentowego nie narusza art. 107 §
1 k.p.a. Jeżeli Urząd Patentowy jako centralny organ administracji rządowej rozpo-
znaje ponownie sprawę w postępowaniu będącym formą samokontroli (art. 127 § 3
k.p.a.), to nie ma postępowania instancyjnego uzasadniającego zastosowanie art. 24
§ 1 pkt 5 k.p.a.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizja nadzwyczajna swymi zarzutami nie objęła ustalonych w zaskarżonym
wyroku okoliczności faktycznych. Ustaleniami tymi Sąd Najwyższy jest związany
(por. art. 39311 § 2 k.p.c. odpowiednio stosowany). Na tle tych bezspornych ustaleń,
które dotyczą ponownego rozpatrzenia sprawy w Izbie Odwoławczej, wynikają w
sprawie dwa zagadnienia. Pierwsze, czy postanowienie wydane po ponownym roz-
poznaniu sprawy może być podpisane tylko przez przewodniczącego zespołu orze-
kającego i drugie, czy w skład zespołu orzekającego może wchodzić osoba, która
wcześniej rozpoznawała tę sprawę wydając w imieniu Urzędu Patentowego posta-
nowienie. Po rozpatrzeniu dwóch stanowisk - tego z negatywną odpowiedzią wyra-
żoną w wyroku NSA i przeciwstawnego - przedstawionego w rewizji nadzwyczajnej
Prezesa Urzędu Patentowego, Sąd Najwyższy podzielił racje wyroku.
Wnioskom wynikającym z oceny prawnej ustawowo ukształtowanego modelu
rozpatrywania spraw należących do Izby Odwoławczej nie można skutecznie prze-
ciwstawić argumentu dotyczącego przyjętego w ustawie sposobu organizacji Izby
Odwoławczej, że jak to z nieuzasadnioną dezynwolturą zostało napisane: ,,tzw. Izba
Odwoławcza nie jest nawet odrębną komórką organizacyjną Urzędu Patentowego
(art. 275 ust. 2 ustawy Prawo własności przemysłowej)". Dlaczego brak wyodrębnie-
nia Izby Odwoławczej w strukturach ,,komórki organizacyjnej" miałby powodować
niemożność wyposażenia jej we właściwą kompetencję i odpowiadającą jej formę
postępowania? Tego rewizja nadzwyczajna przekonująco nie uzasadniła. Wydaje się
w związku z tym potrzebne rozważenie wynikających z rewizji nadzwyczajnej kwestii
prawnych w kontekście następujących regulacji. Wśród zadań w sprawach własności
przemysłowej należących do Urzędu Patentowego mieszczą się takie, które ustawa z
dnia 30 czerwca 2002 r. Prawo własności przemysłowej (nazywana dalej ustawą) w
art. 261 ust. 2 pkt 2 i 3 określa jako ,,orzekanie" (w sprawach udzielania patentów na
wynalazek i praw ochronnych na wzory użytkowe oraz znaki towarowe, a także praw
z rejestracji wzorów przemysłowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów
scalonych) oraz ,,rozstrzyganie" (spraw w postępowaniu spornym w zakresie okre-
ślonym ustawą). Stosownie do art. 264 ust. 1 ustawy orzekanie w sprawach, o któ-
rych mowa w art. 261 ust. 2 pkt 2 i 3, a także w sprawach dokonywania wpisów do
rejestrów, należy do osób wyposażonych w określone uprawnienia i powołanych
przez Prezesa Urzędu Patentowego (ekspertów). Ekspert orzeka jednoosobowo,
chyba że przewidziane jest orzekanie w większym składzie ekspertów. Gdy chodzi o
unormowania ustawy określające zasady orzekania należy zwrócić uwagę zwłaszcza
na to, że eksperci podlegają tylko ustawom, a nadzór Prezesa Urzędu Patentowego
nie może wkraczać w zakres orzekania (art. 269).
Jeżeli chodzi o Izbę Odwoławczą, to jej ustroju dotyczą przepisy osobnego
rozdziału (4) w tytule (VIIII) ustawy poświęconym organom. Prezes Urzędu Patento-
wego tworzy Izbę Odwoławczą do rozpatrywania spraw w trybie ponownego rozpa-
trzenia na skutek wniosku strony (art. 275 ust. 1 i art. 244) oraz w trybie rozpatrzenia
skargi przesłanej przez Naczelny Sąd Administracyjny w celu wypowiedzenia się co
do jej zasadności (art. 275 ust. 1 i art. 249). W skład Izby Odwoławczej wchodzą
osoby upoważnione do orzekania (art. 275 § 2 ustawy). Izbą Odwoławczą kieruje i
sprawuje nad nią nadzór administracyjny Przewodniczący Izby Odwoławczej (art.
276 ustawy). Sprawy w Izbie Odwoławczej rozpoznaje się w zespołach orzekających
w składach trzech lub pięciu osób wyznaczonych przez Przewodniczącego Izby Od-
woławczej (art. 277 ustawy) na posiedzeniach, a w uzasadnionych przypadkach na
rozprawie (art. 278 ust. 1 i 2 ustawy).
Tylko niektóre czynności postępowania w razie potrzeby i na podstawie zlece-
nia przewodniczącego zespołu mogą być przeprowadzone nie przez cały zespół
orzekający ale przez jednego z jego członków (art. 278 ust. 3 ustawy). Jest raczej
oczywiste, że ,,delegacja" do wykonywania ,,niektórych czynności związanych z to-
czącym się postępowaniem" nie może dotyczyć wydania orzeczenia. Z powyższego
przeglądu przepisów ustawy określających ustrojowo-organizacyjne aspekty Izby
Odwoławczej wynika, że jest to, po pierwsze, organ Urzędu Patentowego przez
ustawę wyposażony w kompetencje do rozpatrywania określonych spraw z zakresu
właściwości Urzędu Patentowego i po drugie, że Izba Odwoławcza ma też ustawowo
ukształtowaną strukturę, w tym także w zakresie organizacji sprawowanego nad nią
nadzoru administracyjnego.
Przechodząc do kwestii proceduralnych należy wstępnie zauważyć, że postę-
powanie w sprawach takich jak ta, której dotyczy rozpatrywana rewizja nadzwy-
czajna, to jest podlegających w Urzędzie Patentowym orzekaniu w rozumieniu
wspomnianego wyżej art. 261 ust. 2 pkt 2 ustawy, zostało uregulowane w przepisach
tytułu VI Postępowanie zgłoszeniowe i rejestrowe. Przepisy te, łącznie z przepisami
Kodeksu postępowania administracyjnego, które podlegają zastosowaniu, jeżeli
ustawa nie zawiera szczególnego określenia (por. art. 252), obejmują całą proble-
matykę proceduralną.
Z punktu widzenia rozważanych w sprawie kwestii, istotne wydaje się podkre-
ślenie zasady ponownego na wniosek strony rozpatrywania sprawy w Izbie Odwo-
ławczej (art. 244 ust. 1 i ust. 3 ustawy). Strona dysponuje uprawnieniem do złożenia
wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy w określonym terminie, uprawnieniem po-
dobnym do tego, jakie w ,,zwykłym" procesie administracyjnym zapewnia stronie od-
wołanie do wyższej instancji. Decyzja Urzędu Patentowego, tak jak decyzja organu
pierwszej instancji, przed upływem terminu do złożenia wniosku o ponowne rozpa-
trzenie sprawy nie podlega wykonaniu (art. 244 ust. 5 ustawy). Ze względu na pozy-
cję Urzędu Patentowego w hierarchii organów administracji rządowej (por. art. 259
ustawy w związku z art. 5 § 2 pkt 4 k.p.a.), jego decyzje nie podlegają kontroli instan-
cyjnej, ale nie są decyzjami ostatecznymi, a sprawa podlega ponownemu rozpozna-
niu w postępowaniu, podobnym do postępowania odwoławczego. Jest to, co trzeba
podkreślić, postępowanie z udziałem stron prowadzone z zachowaniem ogólnych
zasad procesu administracyjnego przed organem orzeczniczym o ustawowo
ukształtowanej strukturze.
Jeżeli w rewizji nadzwyczajnej przywołuje się porównanie z instytucją ,,samo-
kontroli" określoną w art. 127 § 3 k.p.a., to warto nie tracić z pola widzenia, wspo-
mnianych wyżej specyficznych dla rozpatrywania spraw należących do Izby Odwo-
ławczej odrębnych regulacji, mających pierwszeństwo przed analogicznymi, ale ina-
czej uregulowanymi instytucjami Kodeksu postępowania administracyjnego (por. art.
252 ustawy).

Stosownie do art. 245 ust. 1 ustawy, w wyniku ponownego rozpatrzenia
sprawy w Izbie Odwoławczej, Urząd Patentowy wydaje decyzję, w której utrzymuje w
mocy zaskarżoną decyzję albo uchyla ją w całości lub w części i rozstrzyga co do
istoty sprawy. Na tle tego przepisu w rewizji nadzwyczajnej wyrażono stanowisko,
według którego w postępowaniu wynikającym z wniosku strony o ponowne rozpo-
znanie sprawy, rola Izby Odwoławczej polegałaby na ,,rozpatrzeniu sprawy", a podej-
mowanie orzeczenia (decyzji lub postanowienia) nie należałoby już do zespołu orze-
kającego, który w Izbie Odwoławczej sprawę rozpoznawał, lecz do Urzędu Patento-
wego. Takie ,,rozdwojenie" postępowania z wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy,
zdaniem Sądu Najwyższego, nie ma podstaw w przedstawionych wyżej przepisach
ustawy Prawo własności przemysłowej. Stanowisko rewizji nadzwyczajnej pozostaje
w sprzeczności z określonym w tej ustawie modelem ponownego rozpoznania
sprawy w postępowaniu przed zespołem ,,orzekającym" Izby Odwoławczej.

W konsekwencji powyższych ustaleń, jeżeli zespół orzekający po rozpatrzeniu
sprawy na posiedzeniu (rozprawie) w swym odpowiednim składzie (por. art. 277 i art.
278 ust. 1 i ust. 2 ustawy) wyda orzeczenie (w tym wypadku postanowienie), to jest
to orzeczenie tego składu orzekającego i nie może budzić wątpliwości, że powinno
być ono podpisane przez wszystkie osoby, które brały udział w jego wydaniu. Zasto-
sowaniu bowiem podlega zasada podpisywania orzeczenia przez każdą z osób,
która orzeczenie (decyzję lub postanowienie - por. art. 107 § 1 i art. 124 § 1 k.p.a.)
wydała. Wbrew argumentacyjnej sugestii rewidującego, w przepisach ustawy Prawo
własności przemysłowej, nie ma regulacji odmiennej (por. art.252 ustawy), która
umożliwiłaby odstępstwo w tym zakresie od przepisów Kodeksu postępowania admi-
nistracyjnego.

Rozstrzygnięcie drugiej z rozważanych w sprawie kwestii po myśli zaskarżo-
nego wyroku, również stanowi konsekwencję ustawowo ukształtowanego modelu po-
stępowania w Izbie Odwoławczej, podobnego - jak to wyżej przedstawiono - w za-
sadniczych aspektach do odwoławczego postępowania instancyjnego. Jeżeli zgodnie
z regułami postępowania odwoławczego, wyklucza się dopuszczalność udziału w
tym postępowaniu osoby, która uczestniczyła w wydaniu orzeczenia w niższej in-
stancji, to zakaz ten (por. art. 24 § 1 pkt 5 k.p.a.) - jak to zasadnie przyjęto w zaskar-
żonym wyroku - powinien mieć odpowiednie zastosowanie do postępowania w
sprawach własności przemysłowej, które zostały ukształtowane ustawowo z okre-
śleniem organów (osób, zespołów orzekających) rozpoznających sprawę i wydają-
cych orzeczenia w imieniu Urzędu Patentowego. Zasada ochrony istoty postępowa-
nia odwoławczego, którą wyraża art. 24 § 1 pkt 5 k.p.a., odnosi się z tych samych
względów do postępowania w Izbie Odwoławczej.

Z powyższych przyczyn Sąd Najwyższy uznał, że rewizja nadzwyczajna nie
miała usprawiedliwionych podstaw i w związku z tym orzekł stosownie do art. 39312
k.p.c.
========================================