Wyrok z dnia 21 listopada 1997 r.
III RN 63/97

Zasadny jest zarzut rażącego naruszenia art. 328 § 2 KPC w związku z art.
59 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr
74, poz. 368 ze zm.) jeżeli w treści uzasadnienia wyroku brak jest wyjaśnienia
stanowiska sądu w istotnej dla rozstrzygnięcia sprawy kwestii prawnej.
Przewodniczący SSN: Jerzy Kwaśniewski, Sędziowie SN: Andrzej Wasilewski
(sprawozdawca), Andrzej Wróbel.

Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Włodzimierza
Skoniecznego, po rozpoznaniu w dniu 21 listopada 1997 r. sprawy ze skargi Grażyny
W. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Z. z dnia 3 kwietnia 1996 r.
[...] w przedmiocie wymiaru podatku rolnego za 1996 r., na skutek rewizji nadzwyczajnej
Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie [...] od wyroku Naczelnego
Sądu Administracyjnego-Ośrodka Zamiejscowego w Lublinie
z dnia 19 lutego 1997 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka
Zamiejscowego w Lublinie i przekazał sprawę temu Sądowi do ponownego rozpozna-
nia.


U z a s a d n i e n i e

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Z. decyzją z dnia 3 kwietnia 1996 r.
wydaną na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 KPA utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję
(nakaz płatniczy) [...] Wójta Gminy w H., którą ustalono dla Grażyny W. podatek rolny
za I półrocze 1996 r. od gruntów rolnych o powierzchni 9,51 ha w łącznej kwocie 225,90
zł. Kolegium Odwoławcze stwierdziło w uzasadnieniu swej decyzji, że podniesiony w
odwołaniu strony zarzut, jakoby wymiar podatku rolnego był nieprawidłowy, bowiem nie
uwzględniono przysługującego jej zwolnienia od tego podatku z tytułu kupna gruntów,
nie jest uzasadniony. Zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 4 ustawy z 15 listopada 1984 r. o
podatku rolnym (jednolity tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr 94, poz. 431 ze zm.) od podatku
rolnego zwalnia się nabyte w drodze kupna grunty, które przeznaczone są na
utworzenie nowego lub powiększenie istniejącego gospodarstwa oraz grunty z
Państwowego Funduszu Ziemi objęte w trwałe zagospodarowanie. Natomiast Grażyna
W. kupiła w 1994 r. grunt o powierzchni 5 ha, który był zwolniony od podatku rolnego w
1995 r. Jednak następnie, w wyniku zawartej we wrześniu 1995 r. umowy z Agencją
Własności Rolnej Skarbu Państwa, zamieniła ten grunt na grunt o powierzchni 6,57 ha,
który nie wchodził w skład Państwowego Funduszu Ziemi. W tej sytuacji utraciła ona
prawo do zwolnienia podatkowego na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku
rolnym. Od tej decyzji strona złożyła skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie-Ośrodek Zamiejscowy w Lublinie
wyrokiem z 19 lutego 1997 r. [...] skargę strony oddalił, a w uzasadnieniu tego
rozstrzygnięcia stwierdził, że wprawdzie w danym wypadku umowa zamiany gruntów
rolnych została zawarta z Agencją Własności Rolnej Skarbu Państwa, tym niemniej
nabyty w tym trybie przez stronę grunt znajdował się w użytkowaniu Stacji Hodowli
Roślin w M. i nie wchodził w skład Państwowego Funduszu Ziemi. Tym samym, zda-
niem Sądu, nie zostały w tym wypadku spełnione warunki, o których mowa w art. 12
ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku rolnym, od których uzależnione jest uzyskanie zwolnienia
od podatku rolnego.
Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego pismem z dnia 19 sierpnia 1997 r.
[...] złożył rewizję nadzwyczajną od powyższego wyroku, zarzucając mu rażące
naruszenie art. 328 § 2 KPC w związku z art. 59 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o
Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74, poz. 368 ze zm.) i na podstawie art.
57 ust. 2 tej ustawy wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy
temu Sądowi do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej
podkreślono w szczególności, że art. 12 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku rolnym przewi-
duje dwa stany faktyczne, w których z mocy prawa następuje zwolnienie gruntu od
podatku rolnego. Zwolnienie to dotyczy: po pierwsze - gruntów nabytych w drodze
kupna na utworzenie nowego lub powiększenie istniejącego gospodarstwa rolnego oraz
po drugie - gruntów Państwowego Funduszu Ziemi i gruntów przejętych z tego
Funduszu do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, które objęte zostały w trwałe
zagospodarowanie. Biorąc pod uwagę, że grunt nabyty przez stronę od Skarbu
Państwa nie wchodził w skład Państwowego Funduszu Ziemi, zwolnienie od podatku
rolnego mogłoby w danym wypadku wchodzić w grę jedynie wtedy, gdyby okazało się,
że spełnione zostały przesłanki nabycia gruntu w drodze kupna i w celu powiększenia
istniejącego gospodarstwa. Tymczasem w uzasadnieniu wyroku Naczelnego Sądu
Administracyjnego wskazano jedynie na to, że grunt nabyty przez skarżącą w drodze
umowy zamiany nie należał ani do gruntów Państwowego Funduszu Ziemi, ani też do
Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. Natomiast pominięto istotną z punktu
widzenia rozstrzygnięcia kwestię oceny prawnej umowy jaką skarżąca zawarła w celu
nabycia danego gruntu. W związku z tym w rewizji nadzwyczajnej podniesiono, że
Naczelny Sąd Administracyjny wydając wyrok w niniejszej sprawie nie dokonał
niezbędnej analizy treści umowy notarialnej zawartej w dniu 21 września 1995 r. przez
Grażynę W. ze Skarbem Państwa, na mocy której nabyła ona grunt o powierzchni 6,57
ha, od którego naliczony został następnie sporny w niniejszej sprawie podatek rolny.
Tymczasem, wywodzi się w rewizji nadzwyczajnej, jakkolwiek umowa ta nazwana
została ?umową zamiany@, to jednak zawiera ona w swej treści tego rodzaju
postanowienia, które wymagają szczególnej oceny prawnej; w szczególności z § 5 tej
umowy wynika, że Grażyna W. dopłaci na rzecz drugiej strony umowy kwotę 2.272 zł z
tytułu różnicy wartości zamienianych nieruchomości, a ponadto w § 10 umowy wyraźnie
stwierdza się, że Grażyna W. oświadczyła, iż powyższą nieruchomość nabywa z
przeznaczeniem do użytkowania rolniczego i na powiększenie prowadzonego
gospodarstwa rolnego. Powyższe okoliczności nie mogą wykluczać, że chodzi w danym
wypadku o umowę mieszaną (o znamionach zarówno umowy zamiany, jak i umowy
sprzedaży), bądź też, że zawarte zostały de facto dwie odrębne umowy - umowa
zamiany oraz umowa sprzedaży. W konsekwencji, dopiero stosowna analiza prawna
powyższej umowy notarialnej pozwoli odpowiedzieć na pytanie, czy faktycznie w danym
wypadku zawarta została umowa zamiany (art. 603 KC), czy też inny rodzaj umowy lub
umów. Ma to bowiem istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia, czy w danym wypadku
właścicielowi gruntu rolnego przysługiwało zwolnienie od podatku rolnego na podstawie
art. 12 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku rolnym. Niewyjaśnienie powyższych, istotnych dla
rozstrzygnięcia sprawy okoliczności stanowi zatem rażące naruszenie art. 328 § 2 KPC
w związku z art. 59 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona.
Art. 12 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (jednolity
tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr 94, poz. 431 ze zm.) stanowi podstawę prawną dla zwolnienia
od podatku rolnego z mocy prawa na okres pięciu lat w dwu wypadkach: po pierwsze -
gdy grunty zostały nabyte w drodze kupna w celu utworzenia nowego lub powiększenia
już istniejącego gospodarstwa o powierzchni nie przekraczającej 100 ha oraz po drugie
- gdy grunty należące do Państwowego Funduszu Ziemi lub przejęte z tego Funduszu
do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa zostały objęte w trwałe
zagospodarowanie w celu utworzenia nowego lub powiększenia już istniejącego
gospodarstwa o powierzchni nie przekraczającej 100 ha.
W rozpoznawanej sprawie jest bezsporne, że grunt nabyty przez skarżącą w
drodze ?umowy zamiany@ nie należał do Państwowego Funduszu Ziemi, ani też nie
został przejęty z tego Funduszu do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, lecz
pozostawał w użytkowaniu Stacji Hodowli Roślin w M. Z tej przyczyny Naczelny Sąd
Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy w Lublinie wyrokiem z dnia 19 lutego 1997 r. [...]
oddalił skargę na decyzję w sprawie wymiaru podatku rolnego. Jednakże, jak wynika z
treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku, Naczelny Sąd Administracyjny, który nie jest
związany granicami skargi (art. 51 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie
Administracyjnym, Dz.U. Nr 74, poz. 368 ze zm.), w niniejszej sprawie w ogóle nie
wyjaśnił, czy w danym wypadku brak było również podstaw dla zwolnienia od podatku
rolnego z tytułu nabycia gruntu ?w drodze kupna@, zakładając brak takiej przesłanki,
skoro nabycie gruntu nastąpiło w formie umowy określonej w akcie notarialnym mianem
?umowa zamiany@. Tymczasem, jak wynika z akt sprawy, skarżąca już w swym
odwołaniu do Kolegium Odwoławczego zwróciła uwagę na okoliczność, że wprawdzie w
1995 r. dokonała zamiany gruntu z Agencją Własności Rolnej Skarbu Państwa, ale:
?Różnicę ceny tych gruntów dopłaciłam@ (co potwierdza treść § 5 zawartej ?umowy
zamiany@). W rewizji nadzwyczajnej wywodzi się trafnie, że jest to okoliczność prawna,
której ocena nie jest obojętna dla rozstrzygnięcia w rozpoznawanej sprawie, zwłaszcza
jeżeli zważyć, że sama nazwa zawartej umowy (?umowa zamiany@) nie przesądza
jeszcze ani o jej treści (art. 603 - art. 604 KC), a w konsekwencji także o jej charakterze
prawnym. I to tym bardziej, że w danym wypadku w § 10 ?umowy zamiany@ znalazło
się ponadto wyraźne stwierdzenie, iż ?Grażyna W. (...) powyższą nieruchomość
nabywa z przeznaczeniem do użytkowania rolniczego i na powiększenie prowadzonego
gospodarstwa rolnego@. W tej sytuacji, ponieważ w treści uzasadnienia zaskarżonego
wyroku brak jest jakiegokolwiek bliższego wyjaśnienia stanowiska Sądu w tej istotnej
dla rozstrzygnięcia sprawy kwestii prawnej, zarzut rewizji nadzwyczajnej rażącego
naruszenia art. 328 § 2 KPC w związku z art. 59 ustawy o Naczelnym Sądzie
Administracyjnym jest zasadny.
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 10 ustawy z dnia
1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta
Rzeczypospolitej - Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu
postępowania administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 43, poz. 189) w związku z art. 39312 KPC orzekł,
jak w sentencji.

========================================