Wyrok z dnia 3 września 1997 r.
III RN 36/97

W sprawie dotyczącej komunalizacji nieruchomości należy przede
wszystkim rozważyć zasadność wniosku dawnych właścicieli (następców praw-
nych) o jej zwrot.

Przewodniczący SSN: Andrzej Wróbel, Sędziowie SN: Adam Józefowicz, Janusz
Łętowski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 3 września 1997 r. sprawy ze skargi
Zarządu Gminy W.-T. na decyzję Krajowej Komisji Uwłaszczeniowej w W. z dnia 22
sierpnia 1995 r. [...] w przedmiocie stwierdzenia nabycia przez Dzielnicę-Gminę W. P.-
P. z mocy prawa własności nieruchomości położonej w W. przy ul. R. na skutek rewizji
nadzwyczajnej Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego [...] od wyroku Naczelnego
Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 20 listopada 1996 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Naczelnemu Sądowi Admi-
nistracyjnemu w Warszawie do ponownego rozpoznania.


U z a s a d n i e n i e

Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego wniósł w dniu 15 maja 1997 r. rewizję
nadzwyczajną od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 20
listopada 1996 r. [...] wydanego w sprawie ze skargi Zarządu Gminy W.-T. na decyzję
Krajowej Komisji Uwłaszczeniowej z dnia 22 sierpnia 1995 r. [...]
Powyższemu wyrokowi zarzucił:
1. naruszenie art. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej przez obrazę zasady
zaufania obywateli i podmiotów gospodarczych do państwa i prawa,
2. rażące naruszenie prawa przez obrazę:
a) art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o
samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 32, poz.
191 ze zm.) w związku z art. 551 KC,
b) art. 7,8 i 77 § 1 KPA,
c) uchwały Nr 104 Rady Ministrów z dnia 9 lipca 1990 r. w sprawie sposobu
dokonywania inwentaryzacji mienia komunalnego (M.P. Nr 30, poz. 235) i stanowiącej
załącznik do tej uchwały instrukcji w sprawie sposobu dokonywania inwentaryzacji
mienia komunalnego,
d) art. 22 ust. 1 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie
Administracyjnym (Dz. U. Nr 74, poz. 368 ze zm.), wnosząc w konsekwencji o uchylenie
wymienionego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Stan faktyczny sprawy przedstawiał się następująco:
Decyzją z dnia 4 lipca 1995 r. wydaną na podstawie art. 128 ust. 1 w związku z
art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o samo-
rządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 32, poz. 191
ze zm.) Wojewoda W. stwierdził nabycie przez Dzielnicę-Gminę W. P.-P. z mocy prawa
w dniu 27 maja 1990 r. własności nieruchomości gruntowej położonej w W. przy ul. R.,
stanowiącej działkę ewidencyjną nr 4 o powierzchni 10.998 m2. W uzasadnieniu powołał
się na następujące argumenty.
Przedmiotowa nieruchomość znajdowała się w dniu 27 maja 1990 r. we władaniu
bez tytułu prawnego Przedsiębiorstwa Handlowego "B.". Nieruchomość ta objęta była
działaniem dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na
obszarze m.st. Warszawy. Z mocy zatem art. 1 tego dekretu grunt przeszedł na
własność gminy m.st. Warszawy, a następnie na własność Skarbu Państwa.
Przedwojennym właścicielem było przedsiębiorstwo pod nazwą "Huta i Rafineria Szkła
>T.< K.K. i Synowie", które zostało znacjonalizowane orzeczeniem Nr 37 Ministra
Przemysłu i Handlu z dnia 14 czerwca 1948 r. Decyzja nacjonalizacyjna objęła całość
przedsiębiorstwa, a więc również nieruchomość przy ul. R. Nieruchomość ta stała się
przedmiotem ogłoszenia Prezydenta m.st. Warszawy z dnia 3 listopada 1946 r. o
objęciu gruntów w posiadanie przez gminę m.st. Warszawy i w terminie sześciu
miesięcy od tej daty nie został złożony wniosek o ustanowienie własności czasowej.
Decyzją Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 13 października 1993 r. stwierdzono
nieważność orzeczenia o przejęciu na własność państwa przedsiębiorstwa "Huta i
Rafineria Szkła K.K. i Synowie", a decyzja ta została uznana za zgodną z prawem
wyrokiem NSA z dnia 9 grudnia 1994 r., sygn.akt IV SA 2139/93. Prawomocne
stwierdzenie nieważności nacjonalizacji przedsiębiorstwa oznacza, że nie wywołało ono
żadnych skutków prawnych, nie można zatem uznać, że budynki znajdujące się na
gruncie przy ul. R. stanowiły w dniu wejścia w życie ustawy z dnia 10 maja 1990 r.
część składową gruntu. W konsekwencji budynki te nie będące własnością państwową
nie mogą stanowić przedmiotu komunalizacji.
Krajowa Komisja Uwłaszczeniowa po rozpoznaniu odwołania Zastępcy Bur-
mistrza Gminy W.-T. i Przedsiębiorstwa Handlowego "B." sp. z o.o. w W. decyzją z dnia
22 sierpnia 1995 r. utrzymała w mocy powyższą decyzję Wojewody W. W uzasadnieniu
decyzji podniesiono między innymi, że w sytuacji, gdy orzeczenie nacjonalizacyjne,
które poprzedziło rozpoczęcie biegu terminu do złożenia wniosku w trybie art. 7 ust. 1
dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze
m.st. Warszawy, zostało uznane za nieważne, bieg tego terminu winien być liczony od
wydania ostatecznej decyzji stwierdzającej nieważność orzeczenia nacjonalizacyjnego.
Z tego względu wyłączenie budynków znajdujących się na gruncie z zakresu
komunalizacji jest uzasadnione.
Skargę na powyższą decyzję wniósł w dniu 12 października 1995 r. Zarząd
Gminy W.-T. i domagał się stwierdzenia nieważności decyzji Krajowej Komisji Uwłasz-
czeniowej, powołując się na art. 196 § 1, art. 200 oraz art. 207 § 1 KPA.
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie po rozpoznaniu tej skargi wyrokiem
z dnia 20 listopada 1996 r. uchylił zaskarżoną decyzję Krajowej Komisji Uwłasz-
czeniowej oraz decyzję Wojewody W. z dnia 4 lipca 1995 r. W uzasadnieniu tego wy-
roku NSA wyraził pogląd, że wydane w dniu 14 czerwca 1948 r. przez Ministra Prze-
mysłu i Handlu orzeczenie w przedmiocie nacjonalizacji "Huty i Rafinerii Szkła >T.< K.K.
i Synowie" nie wpływało w sensie prawnym na dopuszczalność zgłoszenia wniosku
przez uprawniony podmiot o przyznanie do gruntu prawa wieczystej jego dzierżawy w
terminie określonym w art. 7 ust. 1 dekretu o własności i użytkowaniu gruntów na
obszarze m.st. Warszawy. Jeżeli zatem wniosek taki nie został przez osoby uprawnione
złożony, brak było podstaw do wyłączenia z komunalizacji budynków znajdujących się
na gruncie.
Wnosząc rewizję nadzwyczajną od powyższego wyroku Pierwszy Prezes SN
zajął in merito następujące stanowisko.
W świetle ustaleń zawartych w uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sędziów
Sądu Najwyższego z dnia 29 lipca 1993 r., III CZP 64/93 (OSNCP 1993 z. 12 poz. 209),
należy przyjąć, iż w sprawie niniejszej kluczowe jest ustalenie, czy nieruchomość
zabudowana objęta wymienioną decyzją komunalizacyjną Wojewody W. z dnia 4 lipca
1995 r. w dniu 27 maja 1990 r. stanowiła rzeczywiście własność Skarbu Państwa
należącą do jednego z podmiotów wymienionych w art. 5 ust. 1 wymienionej ustawy z
dnia 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym,
nazywanej dalej ustawą komunalizacyjną.
Zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwala - zdaniem rewidującego - na
następujące ustalenia:
1) Przedmiotowa nieruchomość jest nieruchomością zabudowaną położoną na
terenie objętym działaniem dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytko-
waniu gruntów na terenie m.st. Warszawy (Dz. U. Nr 50, poz. 273), nazywanego dalej
dekretem lub dekretem o gruntach warszawskich. Z mocy rzeczonego dekretu grunt
stanowiący ową nieruchomość stał się własnością Gminy Warszawa, a od 1950 r. w
związku z likwidacją samorządu terytorialnego własnością Skarbu Państwa.
2) W dniu wejścia w życie wspomnianego dekretu przedmiotowa nieruchomość
zabudowana stanowiła własność funkcjonującego w formie spółki jawnej
przedsiębiorstwa "Huta i Rafineria Szkła >T.< Kazimierz K. i Synowie".
3) Przed objęciem w posiadanie przedmiotowej nieruchomości przez Gminę
Warszawa w sposób przewidziany w powołanym dekrecie, doszło do wadliwej nacjo-
nalizacji owego przedsiębiorstwa orzeczeniem Nr 37 z dnia 14 czerwca 1948 r. Ministra
Przemysłu i Handlu. W świetle postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 26 paź-
dziernika 1994 r., I CRN 119/94 (OSNCP 1995 z. 1 poz. 22) należy przyjmować, iż
nacjonalizacją zostały objęte wszystkie składniki majątkowe owego przedsiębiorstwa, w
szczególności przedmiotowa nieruchomość zabudowana, a w związku z następstwami
wynikającymi z dekretu o gruntach warszawskich - również potencjalne roszczenia
przewidziane w art. 7 wspomnianego dekretu.
4) Owe wadliwe orzeczenie nacjonalizacyjne uczyniło prawnie niedopuszczalnym
wystąpienie bezpośrednio po dniu 25 listopada 1948 r., kiedy to Gmina Warszawa
objęła w posiadanie przedmiotową nieruchomość w sposób przewidziany w dekrecie o
gruntach warszawskich z roszczeniem przewidzianym w art. 7 wspomnianego dekretu,
które miało służyć uzyskaniu prawa własności czasowej do gruntu stanowiącego
przedmiotową nieruchomość oraz zachowaniu prawa własności do budynków
usytuowanych na tejże nieruchomości,
5) Wymienione orzeczenie nacjonalizacyjne decyzją Ministra Przemysłu i Handlu
z dnia 13 października 1993 r. nr DRU/721/P/93/Ch/2340/MŚ zostało uznane za
nieważne, przy czym Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 9
grudnia 1994 r. w sprawie o sygn. akt IV SA 2139/93 uznał za zgodną z prawem ową
decyzję z dnia 13 października 1993 r. Opisane w pkt 3 orzeczenie nacjonalizacyjne
uważać należy zatem za niebyłe od dnia jego wydania, czyli od 14 czerwca 1948 r. Z
ustaleń zawartych w wymienionej decyzji z dnia 13 października 1993 r. wynika, iż w
szczególności przedmiotowa nieruchomość stanowiąca składnik mienia wspomnianej
spółki jawnej nigdy nie została przejęta przez Skarb Państwa wymaganym przez
przepisy nacjonalizacyjne protokołem zdawczo-odbiorczym.
6) W 1955 r. wspomniana spółka jawna została wykreślona z rejestru handlo-
wego jako nie prowadząca działalności gospodarczej. Uprawnienia do mienia rzeczonej
spółki, jako spółki osobowej a nie kapitałowej, przeszły na współwłaścicieli lub
następców prawnych współwłaścicieli tejże spółki.
7) Ostateczny charakter wymienionej decyzji Ministra Przemysłu i Handlu z dnia
13 października 1993 r. sprawił, iż w świetle art. 110 KPA z dniem doręczenia lub
ogłoszenia rzeczonej decyzji współwłaściciele lub następcy prawni współwłaścicieli
odzyskali potencjalne prawo do wystąpienia z roszczeniami przewidzianymi w art. 7
dekretu o gruntach warszawskich.
8) W sytuacji, gdy przedmiotowa nieruchomość zabudowana, została objęta w
posiadanie przez Gminę Warszawa z dniem 25 listopada 1948 r., to kierując się zasadą
zaufania obywateli i podmiotów gospodarczych do państwa i prawa należy przyjąć, iż
współwłaściciele (ich następcy prawni) wspomnianej spółki jawnej uzyskali prawo do
wystąpienia z roszczeniami przewidzianymi w art. 7 dekretu o gruntach warszawskich
dopiero z dniem doręczenia im wymienionej decyzji denacjonalizacyjnej, tj. decyzji
Ministra, Przemysłu i Handlu z dnia 13 października 1993 r. Z tego uprawnienia
skorzystali składając w dniu 27 października 1993 r. stosowny wniosek w Urzędzie
Wojewódzkim w Warszawie. Wniosek ten nie został rozpoznany ani przed wszczęciem
postępowania komunalizacyjnego, ani w trakcie tego postępowania.
9) W 1995 r. na wniosek Gminy W.-T. w stosunku do przedmiotowej nierucho-
mości zostało wszczęte postępowanie komunalizacyjne. Sporządzono nie opatrzoną
jakąkolwiek datą kartę inwentaryzacyjną nr 6/T, która stała się następnie integralną
częścią wydanej z upoważnienia Wojewody W. decyzji [...] z dnia 4 lipca 1995 r. [...].
Owa karta inwentaryzacyjna nie tylko nie uwzględnia danych wymaganych przez uch-
wałę Rady Ministrów z dnia 9 lipca 1990 r. w sprawie sposobu dokonywania inwen-
taryzacji mienia komunalnego (między innymi brak danych dotyczących składników
majątkowych funkcjonującego na danym obszarze przedsiębiorstwa), ale zawiera także
- zdaniem rewidującego - nieprawdę, przemilczając fakt, iż w dniu 27 maja 1990 r.
przedmiotowa nieruchomość w świetle uchwały Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9
grudnia 1992 r. (W.13/91) i uzasadnienia tej uchwały (OTK 1992, cz. 2, poz. 37) w
sprawie ustalenia powszechnie obowiązującej wykładni art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 10
maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym, mogła być
traktowana za należącą do Przedsiębiorstwa Handlowo-Usługowego "B." z/s w W. przy
ul. M. mającego w dniu wejścia w życie ustawy komunalizacyjnej status
przedsiębiorstwa państwowego, dla którego organem założycielskim w tym dniu był
Minister Rynku Wewnętrznego. W rzeczonej karcie inwentaryzacyjnej wymienia się
natomiast jako władającą przedmiotową nieruchomością spółkę z o.o. "B." w W., której
w dniu 27 maja 1990 r. nie było, a która powstała w 1993 r.
W tym stanie rzeczy trudno jest uznać za przypadkowe to, iż istniejąca w latach
1990-1994 Gmina W. P.-P. nie występowała o komunalizację na jej rzecz przed-
miotowej nieruchomości.
10) Jeżeli w świetle powołanej wyżej uchwały Trybunału Konstytucyjnego przed-
miotowa nieruchomość w dniu wejścia w życie ustawy komunalizacyjnej mogła uchodzić
za należącą do nie istniejącego obecnie p.p. "B." w W., to konieczne było ustalenie, czy
było to przedsiębiorstwo państwowe, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2, ewentualnie w
art. 5 ust. 2 pkt 2 ustawy komunalizacyjnej, a w szczególności kto był organem
założycielskim dla owego przedsiębiorstwa w dniu 27 maja 1990 r. Żaden z dotychczas
działających w sprawie organów państwa nie wyjaśnił tej kwestii. Przyjęcie, że organem
założycielskim dla tego przedsiębiorstwa w dniu 27 maja 1990 r. był Minister Rynku
Wewnętrznego, co wynika z pisma załączonego do rewizji nadzwyczajnej, razem z
innymi dowodami sprawia, iż owe przedsiębiorstwo (mienie należące do owego
przedsiębiorstwa) nie mogło być objęte komunalizacją na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 2
ustawy komunalizacyjnej.
11) W przypadku uznania za prawdziwe powyższych argumentów należy również
przyjąć, iż nawet gdyby przedmiotowa nieruchomość zabudowana w dniu 27 maja 1990
r. w całości stanowiła własność Skarbu Państwa, to i tak nie mogłaby zostać uznana za
skomunalizowaną na podstawie art. 5 ust. 1 lub ust. 2 ustawy komunalizacyjnej. W
przypadku bowiem potwierdzenia uprawnień właścicielskich Skarbu Państwa do
rzeczonej nieruchomości mogłoby dojść do ewentualnej jej komunalizacji na podstawie
art. 5 ust. 3 lub na podstawie art. 14 ostatnio powołanej ustawy. Tak jednak się nie
stało.
Rewidujący stwierdza dalej, iż sprawowana przez Naczelny Sąd Administracyjny
kontrola legalności decyzji komunalizacyjnych wydawanych na podstawie art. 5 ust. 1
ustawy komunalizacyjnej powinna obejmować w szczególności:
1) kontrolę zgodności z prawem sporządzanych przez gminne komisje inwentaryzacyj-
ne kart inwentaryzacyjnych nieruchomości,
2) kontrolę istnienia uprawnień właścicielskich Skarbu Państwa do określonej nieru-
chomości według stanu na dzień 27 maja 1990 r.,
3) kontrolę istnienia uprawnień jednostek organizacyjnych takich jak wymienione w art.
5 ust. 1 ustawy komunalizacyjnej do określonych składników mienia ogólnonarodowego.
Zgodnie ze zdaniem rewidującego, NSA przeszedł do porządku nad oczywistymi
wadliwościami karty inwentaryzacyjnej, bez należytego wyjaśnienia także uprawnień
gminnej komisji inwentaryzacyjnej w sytuacji, gdy w 1995 r. nie mogła już ona działać
wobec zlikwidowania w 1994 r. Gminy W. P.-P. Brak jest też ustaleń czy komisja, która
sporządziła powyższą kartę inwentaryzacyjną mogła być i czy była ustanowiona przez
Gminę W.T. w sytuacji, gdy ewentualna komunalizacja na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy
komunalizacyjnej mogła nastąpić jedynie na rzecz nie istniejącej już w 1995 r. Gminy
W. P.-P.
Naczelny Sąd Administracyjny nie ustalił również na podstawie którego z
punktów art. 5 ust. 1 ustawy komunalizacyjnej mogła, jeżeli mogła, nastąpić komuna-
lizacja przynajmniej tej części mienia ogólnonarodowego, do której uprawnienia właś-
cicielskie Skarbu Państwa według stanu na dzień 27 maja 1990 r. nie mogły budzić i nie
budzą wątpliwości, to jest do gruntu stanowiącego rzeczoną nieruchomość.
W konsekwencji rewidujący stwierdza, iż Naczelny Sąd Administracyjny kwes-
tionując w przedstawionym wyżej stanie faktycznym istnienie uprawnień następców
prawnych byłych współwłaścicieli spółki - uprawnienia wynikające z art. 7 dekretu o
gruntach warszawskich - nie tylko naruszył określoną w art. 1 Konstytucji Rzeczypos-
politej Polskiej zasadę zaufania do państwa i prawa, ale wykroczył również poza granice
kontroli legalności decyzji komunalizacyjnych.
Naczelny Sąd Administracyjny nie powinien był bowiem - zdaniem rewidującego -
wypowiadać się w kwestii, która nie miała nawet znaczenia prejudycjalnego w tej
sprawie, a mianowicie co do ewentualnych uprawnień następców prawnych współwłaś-
cicieli spółki jawnej do przedmiotowej nieruchomości, a także jej części składowych.
Kwestia ta powinna być bowiem przedmiotem odrębnego rozstrzygnięcia ad-
ministracyjnego wywołanego wnioskiem owych następców prawnych z dnia 27 paź-
dziernika 1993 r., które to rozstrzygnięcie mogło być lub może być przedmiotem kontroli
Naczelnego Sądu Administracyjnego po wniesieniu skargi przez podmiot uprawniony.
Zdaniem rewidującego w ponownym postępowaniu przed Naczelnym Sądem
Administracyjnym Sąd ten powinien także zbadać dopuszczalność wniesienia skargi w
sprawie takiej, jak przedmiotowa przez Gminę W. T. w sytuacji, gdy ustawa z dnia 25
marca 1994 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy (Dz. U. Nr 48, poz. 195 ze zm.),
mocą której została stworzona ta Gmina, nie zawiera przepisu dotyczącego ewentualnej
sukcesji nowych gmin warszawskich w zakresie ubiegania się o komunalizację mienia
ogólnonarodowego na rzecz gmin warszawskich, które istniały w dniu 27 maja 1990 r.,
jeżeli odpowiednie postępowanie komunalizacyjne nie zostało wszczęte przed dniem
wejścia w życie tej ostatniej ustawy. Dane zawarte w aktach administracyjnych i
sądowych, przedstawione w załączeniu, wydają się świadczyć raczej o tym, że
odpowiedni wniosek od Wojewody W. trafił dopiero w 1995 r. [...]
W konkluzji rewidujący stwierdza. Jeżeli nawet dyskusyjny mógł być charakter
uprawnień p.p. "B." do przedmiotowej nieruchomości tak w dniu 27 maja 1990 r., jak i w
dniu 5 grudnia 1990 r., co wynika między innymi z powołanej wyżej decyzji [...] Woje-
wody W., to nie ulega wątpliwości, iż nieruchomość ta pozostawała w dyspozycji Skarbu
Państwa - Ministra Rynku Wewnętrznego, który w tym czasie pełnił funkcje organu
założycielskiego rzeczonego przedsiębiorstwa. Uprawnienia właścicielskie w imieniu
Skarbu Państwa do tejże nieruchomości wykonywał podówczas rzeczony Minister.
Przedmiotowa nieruchomość nie powinna być zatem uznana za nieruchomość, o której
jest mowa w art. 5 ust. 1 ustawy komunalizacyjnej, jako nie należąca ani do rad
narodowych stopnia podstawowego, ani do związanych z tymi radami terenowych
organów administracji państwowej, ani też do przedsiębiorstw państwowych
nadzorowanych przez rady narodowe i terenowe organy administracji państwowej
stopnia podstawowego. Za takim ustaleniem może przemawiać także pogląd zawarty w
wyroku NSA w Warszawie z dnia 9 marca 1994 r., I SA 1966/93 (Wspólnota 1996 z. 27
poz. 226), w którym stwierdzono między innymi, że "mienie Przedsiębiorstwa Poczta
Polska, Telegraf i Telefon, jako mienie ogólnonarodowe należące do przedsiębiorstwa
państwowego podporządkowanego Ministrowi Łączności, nie podlega komunalizacji z
mocy prawa". W tej sytuacji rewidujący stwierdza, iż fakt władania w dniu 27 maja 1990
r. nieruchomością uznawaną podówczas za stanowiącą własność Skarbu Państwa
przez przedsiębiorstwo państwowe, dla którego organem założycielskim był naczelny
organ administracji, wykluczał możliwość komunalizacji z mocy prawa takiej nierucho-
mości. Uważa również, iż za przedstawionym stanowiskiem przemawia także oko-
liczność, iż ustawodawca zezwolił Radzie Ministrów na wyłączenie spod komunalizacji
tych przedsiębiorstw państwowych, które były podporządkowane lub nadzorowane
przez byłe rady narodowe i terenowe organy administracji państwowej stopnia podsta-
wowego w przypadku uznania, iż są niezbędne dla realizacji zadań państwowych lub o
znaczeniu ponadwojewódzkim (por. rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 lipca 1990
r. w sprawie wykazu takich przedsiębiorstw, Dz. U. Nr 51, poz. 301).

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Należy się zgodzić z argumentacją zawartą w uzasadnieniu rewizji nadzwyczaj-
nej Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, iż w rozpatrywanej sprawie rzeczywiście
doszło w ciągu wielu lat do rozlicznych naruszeń prawa, które w toku postępowania
przed Naczelnym Sądem Administracyjnym nie zostały w sposób dostateczny
usystematyzowane, przeanalizowane i naprawione. W 1945 r. działka będąca przed-
miotem sporu została - zgodnie z obowiązującymi wówczas przepisami - "skomunalizo-
wana" (stając się własnością Gminy Warszawa), a następnie (w 1950 r.) stała się z kolei
własnością Skarbu Państwa. W międzyczasie - w 1948 r. - doszło do jej "powtórnej"
wadliwej nacjonalizacji w drodze wspomnianego już orzeczenia Nr 37 Ministra
Przemysłu i Handlu. W 1993 r. to orzeczenie zostało z kolei decyzją tegoż Ministra
uznane za nieważne, co zostało potwierdzone orzeczeniem NSA, który w 1991 r. uznał
powyższą decyzję Ministra za zgodną z prawem. Należy tu dodać, że Minister Prze-
mysłu i Handlu wcześniej przekazał ową nieruchomość przedsiębiorstwu państwowemu
"B.", dla którego był organem założycielskim. Z kolei Wojewoda W. decyzją z 4 lipca
1995 r. stwierdził nabycie przez Gminę W. P.-P. tej działki, w trybie przewidzianym
przez tzw. ustawę komunalizacyjną. Zgodnie z poglądem wyrażonym w rewizji
nadzwyczajnej, orzeczenie to było niedopuszczalne, skoro w tym czasie nieruchomość
znajdowała się we władaniu Skarbu Państwa (art. 5 ust. 1 ustawy komunalizacyjnej z 10
maja 1990 r....). Rewidujący zwraca też uwagę, że dokumenty ("karta
inwentaryzacyjna") są niejasne, niepełne i zawierające nieprawdziwe dane. Tego ro-
dzaju postępowanie i sposób rozstrzygnięcia stanowił też naruszenie praw następców
prawnych właścicieli spornej działki, na których rzecz działała decyzja Ministra o
nieważności decyzji nacjonalizacyjnej z 1948 r., a którzy już w dniu 27 października
1993 r. złożyli wniosek o zwrot odebranej im bezprawnie nieruchomości, który to wnio-
sek w toku postępowania komunalizacyjnego nie został w ogóle wzięty pod uwagę. Jak
stwierdza rewidujący, tego rodzaju działania administracji należy kwalifikować jako
niedopuszczalne, choćby w świetle art. 1 Konstytucji. Sąd Najwyższy podziela ten
pogląd. Sąd Najwyższy stwierdza także, iż podziela argumenty zawarte w rewizji
nadzwyczajnej dotyczące wątpliwej legitymacji Gminy W.T. do działania w przedmio-
towej sprawie wobec braku w ustawie z dnia 25 marca 1994 r. o ustroju m.st. Warszawy
(Dz. U. Nr 48, poz. 195 ze zm.) przepisu statuującego sukcesję nowoutworzonych
wówczas gmin co do prowadzenia postępowania komunalizacyjnego na rzecz gmin
istniejących wcześniej. Przede wszystkim jednak należy podzielić pogląd, że
pierwszoplanowanym działaniem w przedmiotowej sprawie powinno być rozstrzygnięcie
o uprawnieniach następców prawnych dawnych właścicieli do odzyskania spornej
działki w świetle decyzji Ministra Przemysłu i Handlu z 1993 r. W następnej kolejności
należy rozważyć, czy nieruchomość ta, pozostająca w 1990 r. zgodnie z istniejącymi w
aktach dowodami w dyspozycji Skarbu Państwa w ogóle mogła podlegać komunalizacji
zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z 10 maja 1990 r., co w świetle dowodów i argumentacji
rewidującego wydaje się niedopuszczalne.
Wobec tego rodzaju nierozstrzygniętych w toku postępowania administracyjnego
i sądowego zasadniczych wątpliwości Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji.

========================================