Wyrok SN - III RN 22/02
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:III RN 22/02
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/6/92
Data wydania:2003-02-13

Wyrok z dnia 13 lutego 2003 r.
III RN 22/02

Podatkiem od nieruchomości mogą być solidarnie obciążeni wszyscy jej
współposiadacze (art. 2 ust. 4 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i
opłatach lokalnych, Dz.U. Nr 9, poz. 31 ze zm.) także wówczas, gdy posiadanie
każdego z nich wynika z innego tytułu prawnego.

Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera
(sprawozdawca), Roman Kuczyński.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 lutego 2003 r.,
sprawy ze skargi Jednostki Wojskowej [...] w B. na decyzję Samorządowego Kole-
gium Odwoławczego w K. z dnia 31 stycznia 2000 r. [...] w przedmiocie określenia
wysokości podatku od nieruchomości, na skutek rewizji nadzwyczajnej Pierwszego
Prezesa Sądu Najwyższego [...] od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w
Warszawie-Ośrodka Zamiejscowego w Katowicach z dnia 30 maja 2001 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Naczelnemu Sądowi Admi-
nistracyjnemu-Ośrodkowi Zamiejscowemu w Katowicach do ponownego rozpozna-
nia.

U z a s a d n i e n i e


Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. decyzją z dnia 31 stycznia 2000 r.
[...] uchyliło w całości decyzję Wójta Gminy O. z dnia 10 września 1999 r. [...], w
przedmiocie zaległości podatkowej z tytułu podatku od nieruchomości za okres od
stycznia do sierpnia 1999 r. i określiło Jednostce Wojskowej [...] w M. zaległość z ty-
tułu tego podatku w kwocie 405.677,30 zł oraz odsetki za zwłokę obliczone na dzień
wydania decyzji w kwocie 109.844 zł. Na wymiar podatku złożyło się opodatkowanie:
budynków mieszkalnych w kwocie 1.772,70 zł, budynków związanych z działalnością
gospodarczą w kwocie 2.886 zł, pozostałych budynków w kwocie 109.291,09 zł,
gruntów związanych z działalnością gospodarczą w kwocie 1.076.439,56 zł, gruntów
pozostałych w kwocie 129.793,98 zł. Jako podstawę prawną decyzji powołano art. 2
ust. 1 pkt 3 oraz art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach
lokalnych (Dz.U. Nr 9, poz. 31 ze zm.). Organ pierwszej instancji określił wysokość
zaległości podatkowej w podatku od nieruchomości za okres od stycznia do sierpnia
1999 r. w związku z pominięciem przez podatnika w złożonej deklaracji podatkowej
gruntów udostępnionych G. Towarzystwu Lotniczemu S.A. w K. jako gruntów zwią-
zanych z działalnością gospodarczą.
Jednostka Wojskowa [...] w M. w swoim odwołaniu od decyzji Wójta Gminy O.
twierdziła, że w związku z okolicznościami, w jakich doszło do zawarcia umów z G.
Towarzystwem Lotniczym S.A. w K., bezzasadne jest ustalenie, iż udostępnienie
części terenu lotniska wymienionej Spółce pozwala na potraktowanie tych gruntów
jako gruntów związanych z działalnością gospodarczą. Jednostka wojskowa takiej
działalności nie prowadzi. Tym samym zakwestionowano wymiar podatku według
stawek określonych w art. 5 ust. 3 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Ponadto
w odwołaniu podniesiono, że Wójt Gminy O. dokonał wymiaru podatku od nierucho-
mości mimo nieustalenia granicy administracyjnej między gminą O. i gminą M., a
więc decyzja została wydana w sytuacji braku podziału administracyjnego między
gminami, na których terenie znajduje się lotnisko.
W uzasadnieniu decyzji z dnia 31 stycznia 2000 r. Samorządowe Kolegium
Odwoławcze w K. stwierdziło, że Jednostka Wojskowa [...] w M. jest jednostką bu-
dżetową podlegającą Ministerstwu Obrony Narodowej i zarządza nieruchomościami
stanowiącymi własność Skarbu Państwa, a zatem ciąży na niej obowiązek podat-
kowy w podatku od nieruchomości na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o podat-
kach i opłatach lokalnych. Jednostka ta zawarła z G. Towarzystwem Lotniczym S.A.
umowy, na podstawie których udostępniła Spółce część lotniska wojskowego dla po-
trzeb cywilnego ruchu lotniczego krajowego i międzynarodowego. Podstawę umów o
współużytkowanie lotniska stanowiły: porozumienie zawarte między Ministrem
Obrony Narodowej i Ministrem Transportu i Gospodarki Morskiej w sprawie użytko-
wania lotnisk wojskowych przez lotnictwo cywilne i lotnisk cywilnych przez lotnictwo
wojskowe w latach 1991-1995, decyzja nr 101/MON Ministra Obrony Narodowej z
dnia 20 czerwca 1996 r. w sprawie udostępnienia lotnisk wojskowych dla ruchu cy-
wilnych statków powietrznych oraz szczegółowe wytyczne Dowódcy Wojsk Lotni-
czych i Obrony Powietrznej nr 686 z dnia 17 lipca 1996 r. w sprawie udostępniania
lotnisk wojskowych lotnictwu cywilnemu. Organ odwoławczy stwierdził, że art. 5 ust.
1 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych różnicuje wysokość stawek podatkowych
dla gruntów związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą oraz gruntów po-
zostałych. Równocześnie art. 5 ust. 3 tej ustawy definiuje pojęcie gruntów związa-
nych z działalnością gospodarczą określając, iż za grunty związane z prowadzeniem
takiej działalności uważa się grunty zabudowane i niezabudowane będące w posia-
daniu przedsiębiorcy. Przedstawione w odwołaniu stanowisko, że to G. Towarzystwo
Lotnicze S.A. powinno być obciążone podatkiem od nieruchomości jako przedsię-
biorca, w którego posiadaniu znajdują się te nieruchomości, nie znajduje - zdaniem
Samorządowego Kolegium Odwoławczego - uzasadnienia w przepisach, ponieważ
posiadany przez tę Spółkę tytuł prawny - wynikający z umowy o współużytkowaniu
części nieruchomości - nie wyczerpuje przesłanek niezbędnych do uznania, iż to na
niej właśnie ciąży obowiązek podatkowy w podatku od nieruchomości. Następnie or-
gan odwoławczy wskazał, iż statutowa działalność Jednostki Wojskowej, będącej
jednostką budżetową, nie jest działalnością gospodarczą, a zatem budynki i grunty
wykorzystywane na jej potrzeby nie są związane z prowadzeniem działalności go-
spodarczej innej niż rolnicza lub leśna i podlegają opodatkowaniu według stawek
przewidzianych dla budynków i gruntów pozostałych. Natomiast część gruntów oraz
budynków, które zostały udostępnione G. Towarzystwu Lotniczemu S.A., będącemu
przedsiębiorcą, podlega opodatkowaniu według stawek przewidzianych dla gruntów i
budynków związanych z działalnością gospodarczą, przy czym zobowiązanie w po-
datku od nieruchomości obciąża Jednostkę Wojskową. Odwołując się do art. 336
Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią
włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak
użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy
się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny), organ odwoławczy
stwierdził, iż w świetle tej regulacji prawnej nie jest konieczne uznanie zawartych ze
Spółką umów za umowy najmu lub dzierżawy, bowiem do uznania danego podmiotu
za posiadacza wystarczy posiadanie przezeń jakiegokolwiek prawa, z którym łączy
się określone władztwo nad rzeczą, a takie okoliczności, jak prowadzenie działalno-
ści gospodarczej w ograniczonym zakresie lub wysokość uzyskiwanych dochodów,
nie mają wpływu na wymiar podatku od nieruchomości. Samorządowe Kolegium
Odwoławcze podkreśliło, że ustalenie podstawy opodatkowania nie nastąpiło w dro-
dze oszacowania, lecz w oparciu o dane wynikające z ewidencji gruntów, która to
ewidencja jest miarodajna do ustalenia podatku od nieruchomości, a organ podatko-
wy jest tymi danymi związany, co wynika z treści art. 21 ustawy z dnia 17 maja 1989
r. - Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz.U. Nr 30, poz. 163). W kwestii braku gra-
nicy administracyjnej między gminami O. i M. stwierdzono, iż organy podatkowe nie
są uprawnione do przyjęcia za podstawę wymiaru podatku od nieruchomości innej
powierzchni niż figurująca w rejestrze gruntów prowadzonym przez właściwy organ
geodezyjny, co wynika z art. 21 ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne.
W skardze do Naczelnego Sądu Administracyjnego Jednostka Wojskowa [...]
w B. (jako następca prawny Jednostki Wojskowej [...] w M.) wniosła o uchylenie de-
cyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K., jako niezgodnej z art. 156
k.p.a. Wskazano przy tym, iż we wcześniejszej decyzji kasacyjnej z dnia 8 lutego
1999 r. organ odwoławczy stwierdził brak podstaw faktycznych i prawnych do uzna-
nia prowadzenia przez Jednostkę Wojskową działalności gospodarczej w związku z
zawartymi z G, Towarzystwem Lotniczym S.A. umowami o ,,udostępnieniu" bądź
,,użytkowaniu" lotniska. Stąd też Jednostka Wojskowa nie powinna być obciążona
podatkiem w stawce przewidzianej dla gruntów związanych z działalnością gospo-
darczą. Natomiast organ pierwszej instancji nie uwzględnił treści uzasadnienia wcze-
śniejszej decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego i wydał nową decyzję z
dnia 10 września 1999 r., uznając, że część podlegających opodatkowaniu gruntów
jest związana z działalnością gospodarczą. Podkreślono również, iż wszelkie roz-
strzygnięcia w zakresie klasyfikacji działalności polegającej na udostępnianiu lotnisk
wojskowych przedsiębiorcom cywilnym powinny być dokonywane w oparciu o treść
decyzji nr 101/MON z dnia 20 czerwca 1996 r. w sprawie udostępniania lotnisk woj-
skowych dla ruchu cywilnych statków powietrznych oraz szczegółowych wytycznych
dowódcy WLOP nr 686 z dnia 17 lipca 1996 r. w sprawie udostępniania lotnisk woj-
skowych lotnictwu cywilnemu.
Na rozprawie przed Naczelnym Sądem Administracyjnym pełnomocnik strony
skarżącej podniósł, że od 1991 r. powierzchnia lotniska nie została precyzyjnie okre-
ślona, oraz podkreślił brak kompetencji Wójta Gminy O. do orzekania w sprawie po-
datku od nieruchomości naliczonego od całej powierzchni lotniska wobec braku roz-
graniczenia obszaru lotniska na poszczególne gminy, na których terenie jest ono
umiejscowione. Przedłożył mapę pokrycia arkuszami map ewidencyjnych należących
do gmin O. i M. oraz wypisy z rejestru gruntów dotyczące lotniska, z których wynika-
ło, że część lotniska leży na obszarze jednostki ewidencyjnej M., a część na obsza-
rze jednostki ewidencyjnej O.
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie-Ośrodek Zamiejscowy w Katowi-
cach wyrokiem z dnia 30 maja 2001 r. [...] uchylił zaskarżoną decyzję Samorządo-
wego Kolegium Odwoławczego. Zdaniem Sądu, Wójt Gminy O. nie miał uprawnień
do orzekania w sprawie podatku od nieruchomości od terenu całego lotniska, a tym
samym decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego określająca zaległość
podatkową z tytułu omawianego podatku na rzecz gminy O. nie mogła pozostać w
obrocie prawnym.
Zgodnie z art. 3 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o dochodach
jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999-2001 (Dz.U. Nr 150, poz. 983 ze
zm.), która zastąpiła ustawę z dnia 10 grudnia 1993 r. o finansowaniu gmin (tekst
jednolity: Dz.U. z 1998 r. Nr 30, poz. 164 ze zm.), dochodami gmin były i są wpływy z
ustalanych i pobieranych na podstawie odrębnych ustaw podatków, w tym podatku
od nieruchomości. Równocześnie, zgodnie z art. 6 ust. 8 pkt 1 ustawy z dnia 12
stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych, osoby prawne, jednostki organiza-
cyjne nie mające osobowości prawnej, jednostki organizacyjne Agencji Własności
Rolnej Skarbu Państwa oraz jednostki organizacyjne Lasów Państwowych są obo-
wiązane składać, w terminie do dnia 15 stycznia, organowi gminy właściwemu ze
względu na miejsce położenia nieruchomości deklaracje na podatek od nieruchomo-
ści na dany rok podatkowy. Z treści wyżej podanych przepisów wynika zatem, iż po-
datek od nieruchomości stanowiący dochód konkretnej gminy musi być ustalany i
pobierany przez gminę, na terenie której położona jest nieruchomość, czyli przedmiot
opodatkowania tym podatkiem. Zdaniem Sądu, faktem bezspornym w sprawie było,
iż Wójt Gminy O. dokonał wymiaru podatku od nieruchomości od terenu lotniska
znajdującego się w zarządzie skarżącej Jednostki Wojskowej, mimo iż nieruchomość
ta położona jest na terenie dwóch gmin - O. i M., a granica administracyjna między
tymi gminami nie została wytyczona. Rozstrzygnięcie to, w ocenie Sądu, nie odpo-
wiada prawu, a zarzuty skarżącej w tym przedmiocie nie zostały rozpatrzone przez
organy podatkowe. Nie można bowiem uznać, iż fakt dokonania wymiaru podatku na
podstawie danych wynikających z ewidencji gruntów jest wystarczającą przesłanką
do zaakceptowania legalności decyzji wydanych z naruszeniem właściwości miej-
scowej określonej w ustawie podatkowej, czego konsekwencją jest pozbawienie jed-
nej z gmin należnych jej dochodów. Naczelny Sąd Administracyjny odwołał się do
ogólnych zasad postępowania podatkowego sformułowanych w art. 120 - 129 ustawy
z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr 137, poz. 926 ze zm.), a
zwłaszcza do jej art. 122, który zobowiązuje organy podatkowe do dochodzenia
prawdy obiektywnej poprzez podejmowanie wszelkich działań w celu dokładnego
wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy. Sąd wskazał, iż jakkolwiek
wymiar podatku od nieruchomości został dokonany w oparciu o zapisy figurujące w
ewidencji gruntów, to bezsprzeczne jest również to, iż strona kwestionowała zgod-
ność tych zapisów ze stanem faktycznym, natomiast organy podatkowe nie podjęły
działań zmierzających do wyjaśnienia tej istotnej dla sprawy okoliczności, powołując
się na tajemnicę wojskową. Argumentacja ta nie może zostać zaakceptowana. Skar-
żąca przedstawiła bowiem szereg dokumentów, łącznie ze szczegółową mapą lotni-
ska oraz wypisami z ewidencji gruntów. Naczelny Sąd Administracyjny nie zgodził się
przy tym z poglądem, iż podstawę wymiaru podatku od nieruchomości stanowi wy-
łącznie zapis w ewidencji gruntów i budynków. Zgodnie bowiem z art. 4 ustawy z
dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa, zakres podmiotowy obowiązku po-
datkowego, przedmiot opodatkowania, moment powstania obowiązku podatkowego
oraz stawki podatkowe określają ustawy podatkowe, a przepisy ustawy z dnia 12
stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych, która bezspornie jest ustawą po-
datkową, w żadnym przypadku nie odsyłają do ewidencji gruntów i budynków. Wręcz
przeciwnie, treść art. 6 ust. 3 i 7a wskazuje na konieczność korekty wymiaru podatku
w przypadku zmiany sposobu wykorzystywania budynku lub gruntu albo ich części.
Zdaniem Sądu, ewidencja budynków i gruntów może stanowić dokument wyjściowy
do ustalenia podstawy opodatkowania, ale wyłącznie w przypadku, gdy dane wyni-
kające z tej ewidencji są zgodne ze stanem faktycznym. Naczelny Sąd Administra-
cyjny nie uwzględnił zarzutu dotyczącego naruszenia art. 156 Kodeksu postępowania
administracyjnego, ponieważ postępowanie podatkowe było prowadzone według
przepisów Ordynacji podatkowej, a organ pierwszej instancji nie był związany poglą-
dem prawnym wyrażonym w decyzji kasacyjnej organu odwoławczego wydanej na
podstawie art. 233 § 2 tej ustawy. Sąd stwierdził również, że bezzasadne jest kwe-
stionowanie prawidłowości wymiaru podatku od nieruchomości od części gruntów
według stawek właściwych dla gruntów związanych z działalnością gospodarczą.
Jednostka Wojskowa jest jednostką budżetową, która zarządza nieruchomościami
stanowiącymi własność Skarbu Państwa, a zatem ciąży na niej obowiązek podatko-
wy w podatku od nieruchomości, zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatkach i
opłatach lokalnych. Bezsporne jest również, że Jednostka ta udostępniła część lotni-
ska wojskowego G. Towarzystwu Lotniczemu S.A., prowadzącemu działalność go-
spodarczą między innymi w zakresie usług transportu lotniczego, usług lotniczych i
towarzyszących. Spełnione zostały zatem, w ocenie Naczelnego Sądu Administra-
cyjnego, przesłanki definicji gruntów związanych z działalnością gospodarczą, okre-
ślonej w art. 5 ust. 3 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Sąd podkreślił przy
tym, iż słusznie organ odwoławczy odwołał się do uregulowań zawartych w art. 336
k.c. wskazując, że w pojęciu posiadania mieści się każde inne prawo, z którym łączy
się określone władztwo nad cudzą rzeczą (w tym posiadanie zależne). Dlatego też w
ustalonym stanie faktycznym i prawnym bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy
pozostają wewnętrzne akty resortowe w postaci decyzji nr 101/MON z dnia 20
czerwca 1996 r. i szczegółowych wytycznych dowódcy WLPO nr 686 z dnia 17 lipca
1996 r., które precyzują wyłącznie warunki i tryb udostępniania lotnisk wojskowych
na potrzeby lotnictwa cywilnego i w żadnym przypadku nie mogą odnosić skutku w
zakresie obowiązków podatkowych wynikających z ustaw.

Rewizję nadzwyczajną od powyższego wyroku Naczelnego Sądu Administra-
cyjnego wniósł Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, zarzucając zaskarżonemu
orzeczeniu rażące naruszenie prawa, a mianowicie:

1) art. 2 ust. 4 i 6 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lo-
kalnych, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 1997 r., w związku z art. 2 ust. 1
pkt 3 tej ustawy, w związku z art. 51 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Są-
dzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74, poz. 368 ze zm., zwanej w dalszym ciągu
ustawą o NSA), w wyniku przejścia do porządku nad faktem, że część rozstrzygnięć
decyzji organów podatkowych obu instancji dotyczyła nieruchomości będących
przedmiotem takiego współposiadania, które rodziło obowiązek wydania przez orga-
ny podatkowe odrębnej decyzji określającej zobowiązanie w podatku od nierucho-
mości będących przedmiotem współposiadania i uczynienia adresatem tego rodzaju
decyzji wszystkich współposiadaczy,

2) art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. - Prawo geodezyjne i kartogra-
ficzne (jednolity tekst: Dz.U. z 2000 r. Nr 100, poz. 1086 ze zm.) wobec braku
uwzględnienia domniemania wynikającego z tego przepisu prawa, a mianowicie
tego, że określone nieruchomości, ujmowane w ewidencji gruntów jako przynależne
do gminy O., znajdują się w faktycznych granicach tej gminy, a więc mogą być także
przedmiotem decyzji określającej zobowiązanie w podatku od takich nieruchomości
wydanej przez wójta tej gminy,

3) art. 22 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 3 ustawy o NSA w związku z brakiem pod-
staw do zastosowania tego zespołu przepisów prawa, wobec wadliwego uznania, że
doszło do opodatkowania podatkiem od nieruchomości przez Wójta Gminy O. terenu
całego lotniska, którego część jest położona w granicach gminy M.,

4) art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 59 ustawy o NSA wobec braku wyjaśnie-
nia, na czym miała polegać ewentualna niezgodność między danymi wynikającymi z
ewidencji gruntów i budynków i z mapy, jakie znajdują się w aktach administracyj-
nych sprawy, a danymi wynikającymi z map i wypisów z ewidencji udostępnionych
przez stronę skarżącą na rozprawie przed Sądem,

5) art. 22 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy o NSA w związku z art. 51 ustawy o
NSA i w związku z powołanymi wyżej przepisami prawa materialnego, w wyniku
braku uchylenia zaskarżonych decyzji obu instancji co najmniej w tej części, w jakiej
owe decyzje dotyczyły opodatkowania nieruchomości stanowiących przedmiot
współużytkowania strony skarżącej i G. Towarzystwa Lotniczego S.A.
W związku z powyższymi zarzutami na podstawie art. 57 ust. 2 ustawy o NSA,
Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego wniósł:

1) o uchylenie (zmianę) zaskarżonego wyroku Naczelnego Sądu Administra-
cyjnego - Ośrodka Zamiejscowego w Katowicach i uchylenie decyzji Samorządowe-
go Kolegium Odwoławczego w Katowicach z dnia 31 stycznia 2000 r., nr
SKO/F/II/689/99, oraz poprzedzającej tę decyzję decyzji Wójta Gminy O. z dnia 10
września 1999 r. [...] w przedmiocie określenia zaległości w podatku od nieruchomo-
ści za okres od stycznia do sierpnia 1999 r., albo

2) o uchylenie (zmianę) zaskarżonego wyroku i uchylenie wyżej wymienionych
decyzji obu instancji w tej części, w jakiej dotyczyły nieruchomości stanowiących
przedmiot współposiadania strony skarżącej oraz G. Towarzystwa Lotniczego S.A.,
albo

3) o uchylenie zaskarżonego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego-
Ośrodka Zamiejscowego w Katowicach i przekazanie sprawy temu Sądowi do po-
nownego rozpoznania.
W uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego
zauważył, że w rozpoznawanej sprawie istotny problem dotyczył właściwego opodat-
kowania podatkiem od nieruchomości zobowiązanych podmiotów, o których stanowił
art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (w brzmieniu obowiązują-
cym w roku podatkowym 1999, którego dotyczy sprawa). W ocenie wnoszącego re-
wizję nadzwyczajną dla właściwego rozstrzygnięcia tego problemu konieczne jest
rozważenie kilku kwestii.
Po pierwsze, ważne jest rozstrzygnięcie, czy organ orzekający w sprawie po-
datku od nieruchomości położonych w sąsiedztwie granicy między gminami - granicy,
która nie została określona w rozporządzeniu Rady Ministrów wymaganym według
art. 4 ust.1 pkt 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jed-
nolity: Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz.1591) - może ustalić, że o rzeczywistej granicy, a
więc i o właściwości organu pierwszej instancji w przedmiocie określenia podatku od
konkretnej nieruchomości, decyduje taka lub inna mapa, a nie, zgodnie z danymi z
ewidencji gruntów i budynków, stosownie do treści art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 17
maja 1989 r. - Prawo geodezyjne i kartograficzne, fakt uznania określonej nierucho-
mości w owej ewidencji jako przynależnej do gminy X a nie gminy Y. Zdaniem wno-
szącego rewizję nadzwyczajną, brak wymaganego prawem rozporządzenia Rady
Ministrów w przedmiocie ustalenia przebiegu granicy między gminami X i Y nie stoi
na przeszkodzie określaniu i pobieraniu podatków od nieruchomości położonych na
obszarze usytuowanym w pobliżu faktycznej, niespornej granicy między takimi gmi-
nami, o ile z danych zawartych w ewidencji gruntów i budynków wynika, które z nie-
ruchomości mogą być traktowane jako położone na obszarze gminy X, a które jako
położone na obszarze gminy Y. Według Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, za
takim stanowiskiem przemawia w szczególności treść art. 21 ust. 1 ustawy - Prawo
geodezyjne i kartograficzne. Odmienne zapatrywanie oznaczałoby, że określone
,,graniczne" nieruchomości do czasu wydania stosownego rozporządzenia Rady Mi-
nistrów w ogóle nie byłyby opodatkowane podatkiem od nieruchomości z tej przyczy-
ny, iż nie byłoby wiadomo, która z gmin jest władna pobierać podatek od tych nieru-
chomości. Wnoszący rewizję nadzwyczajną podkreślił, że zainteresowane gminy nie
pozostają w sporze co do faktycznego przebiegu granicy między nimi. Brak jest także
danych, z których mogłoby wynikać, że dane zawarte w ewidencji gruntów i budyn-
ków nie odpowiadają stanowi faktycznemu, a istnieje co najmniej domniemanie, iż
dane zawarte w tej ewidencji odpowiadają stanowi rzeczywistemu. Faktem jest rów-
nież, że w aktach sprawy - poza dyskusyjnymi mapami przedłożonymi przez stronę
skarżącą dopiero na etapie postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyj-
nym - nie ma dowodu co do ewentualnej niezgodności danych w ewidencji gruntów i
budynków (uwidocznionych w aktach sprawy) ze stanem rzeczywistym, a Sąd w
uzasadnieniu zaskarżonego wyroku nie wypowiedział się co do tego, na czym - jego
zdaniem - miałaby polegać ewentualna rozbieżność między mapą przedłożoną przez
stronę skarżącą na rozprawie a danymi wynikającymi z ewidencji gruntów i budyn-
ków i z mapy znajdującej się w aktach administracyjnych. Bezdyskusyjne jest także,
zdaniem Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, to, że Wójt Gminy O. objął swoją
decyzją tylko część nieruchomości wykorzystywanych jako lotnisko lub dla potrzeb
obsługi lotniska, a mianowicie tę część, która w świetle danych zawartych w ewiden-
cji gruntów i budynków pozostawała w granicach gminy O., a zarazem tę część, która
była uwidoczniona w deklaracji podatkowej złożonej tej gminie przez przedstawicieli
Skarbu Państwa - określonej jednostki wojskowej, częściowo samodzielnie, czę-
ściowo wspólnie z przedsiębiorcą korzystającym z terenu lotniska i terenów (obiek-
tów) z nim związanych.
Po drugie, konieczne jest rozważenie, czy niekwestionowany fakt wspólnego
użytkowania części lotniska, tej części, jaka jest usytuowana ,,w granicach ewiden-
cyjnych" gminy X, zobowiązuje wójta tej gminy do wydania odrębnych decyzji w za-
kresie podatku od nieruchomości będących przedmiotem wspólnego władania w sto-
sunku do wszystkich współposiadaczy nieruchomości jako odpowiedzialnych solidar-
nie za realizację zobowiązania podatkowego w podatku od takich nieruchomości (art.
2 ust. 4 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych). W ocenie Pierwszego Prezesa
Sądu Najwyższego, na tak postawione pytanie należy udzielić pozytywnej (twierdzą-
cej) odpowiedzi. Formułując tę tezę, wnoszący rewizję nadzwyczajną podzielił sta-
nowisko zaprezentowane w uzasadnieniu uchwały składu pięciu sędziów Naczelne-
go Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 20 grudnia 1999 r., w sprawie FPK
6/99 (ONSA 2000 nr 3, poz. 98). Zdaniem Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego,
współużytkowanie części lotniska przez G. Towarzystwo Lotnicze S.A. oraz przez
Skarb Państwa - określoną jednostkę wojskową upoważnia do stwierdzenia, że w
rozpoznawanej sprawie zaistniał przypadek współposiadania nieruchomości w rozu-
mieniu art. 2 ust. 4 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych w brzmieniu obowiązują-
cym od 1 stycznia 1997 r. Okoliczność ta uzasadniała wydanie odrębnych decyzji w
przedmiocie podatku od nieruchomości będących przedmiotem współposiadania w
stosunku do obu współposiadaczy. Podobne stanowisko, tyle że w odniesieniu do
współwłasności, zajął Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 13 październi-
ka 2000 r., I SA/Gd 399/00, LEX nr 46439, stwierdzając, że tak długo, jak długo ist-
nieje współwłasność nieruchomości, obowiązek podatkowy od nieruchomości ciąży
solidarnie na jej współwłaścicielach, a zatem adresatami decyzji są wszyscy współ-
właściciele, bez względu na to, czy i w jaki sposób wywiązują się z ciążących na nich
zobowiązań podatkowych. Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego zauważył, że powyż-
sza teza w pełni koresponduje z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego i
Naczelnego Sądu Administracyjnego na tle przepisów nieobowiązującej już ustawy o
opłacie skarbowej w przedmiocie solidarnej odpowiedzialności stron czynności cywil-
noprawnej w zakresie obowiązku uiszczenia opłaty skarbowej (por. wyrok SN z dnia
11 marca 1999 r., III RN 153/98, OSNAPiUS 2000 nr 1, poz. 3 i wyrok NSA z dnia 23
sierpnia 2000 r., III SA 1467/99, LEX nr 45410). Błędem organów podatkowych obu
instancji było to, iż w ramach jednej decyzji doszło do wymiaru podatku od nierucho-
mości będących przedmiotem wyłącznego posiadania Skarbu Państwa - określonej
jednostki wojskowej oraz będących przedmiotem współposiadania tej Jednostki i G.
Towarzystwa Lotniczego S.A. Właściwym rozwiązaniem dla wydania rozstrzygnięcia
w przedmiocie podatku od nieruchomości na tle takiego stanu faktycznego było wy-
danie w stosunku do Skarbu Państwa - określonej jednostki wojskowej dwóch decyzji
w przedmiocie zobowiązania podatkowego w podatku od nieruchomości, a mianowi-
cie decyzji w przedmiocie podatku od tych nieruchomości, które były w wyłącznym
władaniu tej Jednostki Wojskowej oraz odrębnej decyzji w przedmiocie podatku od
tych nieruchomości, które są we współposiadaniu tej Jednostki oraz G. Towarzystwa
Lotniczego S.A., przy czym adresatem tej ostatniej decyzji powinno być także to To-
warzystwo. Za tym ostatnim stwierdzeniem przemawia wprost treść art. 2 ust. 6
ustawy o podatkach i opłatach lokalnych.

Po trzecie, ostatnią kwestią, która powinna być rozważona, jest pytanie, czy
nieruchomość gruntowa będąca przedmiotem współposiadania podlega opodatko-
waniu jako grunt związany z działalnością gospodarczą w rozumieniu ustawy o po-
datkach i opłatach lokalnych, a zwłaszcza art. 5 ust. 3 tej ustawy, jeżeli przez jedne-
go ze współposiadaczy jest wykorzystywana jako grunt związany z prowadzoną
przez niego działalnością gospodarczą w rozumieniu tej ustawy, a drugi ze współpo-
siadaczy takiej działalności nie prowadzi. W ocenie Pierwszego Prezesa Sądu Naj-
wyższego, okoliczność, iż na określonych nieruchomościach będących przedmiotem
współposiadania tylko jeden ze współposiadaczy prowadzi działalność gospodarczą
w rozumieniu przepisów ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, nie zmienia faktu,
że takie nieruchomości jako związane z działalnością gospodarczą podlegają opo-
datkowaniu z uwzględnieniem stawek przewidzianych dla gruntów związanych z
działalnością gospodarczą. To, w jaki sposób w związku z tym faktem będą się ze
sobą rozliczali tacy ,,różni" współposiadacze (jeden prowadzący działalność gospo-
darczą i drugi tej działalności nieprowadzący), pozostaje poza przedmiotem zaintere-
sowania prawa podatkowego, a w konsekwencji nie może być także przedmiotem
jakichkolwiek rozważań w sprawie.
Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, wnosząc alternatywnie o uchylenie
(zmianę) zaskarżonego wyroku i uchylenie decyzji obu instancji w całości albo tylko
w tej części, w jakiej dotyczyły podatku od nieruchomości będących przedmiotem
współużytkowania Skarbu Państwa - określonej jednostki wojskowej i G. Towarzy-
stwa Lotniczego S.A., miał na uwadze to, iż po wyrokowaniu przez Sąd Najwyższy w
tej sprawie może nie istnieć możliwość wydania merytorycznego rozstrzygnięcia ze
względu na upływ jednego z terminów przedawnienia, o których mowa w art. 68 § 2
pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa. Nie ma natomiast
żadnych powodów, także w kontekście konstytucyjnej zasady sądowej ochrony sa-
modzielności gminy (jednostki samorządu terytorialnego), a więc i ochrony źródeł
dochodów gminy, aby gmina O. utraciła tytuł do egzekucji części właściwie określo-
nego i rzeczywiście należnego jej podatku od nieruchomości, tej części, która doty-
czyła nieruchomości pozostających w wyłącznym władaniu Skarbu Państwa - okre-
ślonej jednostki wojskowej, położonych - w świetle danych zawartych w istniejącej
ewidencji gruntów i budynków - w granicach administracyjnych tej jednostki samo-
rządu terytorialnego.

Rozpoznając rewizję nadzwyczajną Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

I. Słuszny jest zarzut naruszenia art. 2 ust. 4 i ust. 6 w związku z art. 2 ust. 1
pkt 3 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych. Przepisy te,
w brzmieniu obowiązującym w roku podatkowym 1999, stanowiły między innymi, że:
po pierwsze - obowiązek podatkowy w podatku od nieruchomości ciąży na osobach
fizycznych, osobach prawnych oraz jednostkach organizacyjnych niemających oso-
bowości prawnej, które są posiadaczami nieruchomości albo obiektów budowlanych
niezłączonych trwale z gruntem, stanowiących własność Skarbu Państwa lub jed-
nostki samorządu terytorialnego, jeżeli posiadanie wynika z umowy zawartej z wła-
ścicielem lub z innego tytułu prawnego, a także umowy zawartej z Agencją Własno-
ści Rolnej Skarbu Państwa albo z ustanowionego zarządu (art. 2 ust. 1 pkt 3), po
drugie - jeżeli nieruchomość stanowi współwłasność albo współposiadanie innych
osób niż małżonkowie, obowiązek podatkowy od tej nieruchomości ciąży solidarnie
na wszystkich współwłaścicielach lub współposiadaczach (art. 2 ust. 4), po trzecie -
jeżeli nieruchomość jest współwłasnością albo jest we współposiadaniu dwóch lub
więcej osób prawnych albo osób fizycznych, to stanowi odrębny przedmiot opodat-
kowania (art. 2 ust. 6).
W art. 2 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych został określony zakres
podmiotowy podatku od nieruchomości. Z treści tego przepisu wynika, że podatni-
kami podatku od nieruchomości są osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki or-
ganizacyjne niemające osobowości prawnej, którym przysługuje określony tytuł
prawny do korzystania z nieruchomości (które są ich właścicielami albo użytkowni-
kami wieczystymi), albo które są posiadaczami samoistnymi lub zależnymi albo za-
rządzają nieruchomościami stanowiącymi własność Skarbu Państwa lub jednostki
samorządu terytorialnego, jeżeli posiadanie wynika z umowy zawartej z właścicielem
lub z innego tytułu prawnego, a także z ustanowionego zarządu (art. 2 ust. 1 ustawy).
Warunkiem więc odpowiedzialności podatkowej posiadacza zależnego jest zawarcie
umowy z właścicielem, zarządcy zaś - ustanowienie zarządu przez właściciela (por.
wyrok NSA z dnia 14 grudnia 1992 r., SA/Wr 1422/92, ,,Wokanda" 1993 nr 6, s. 19-
21).
W rozpoznawanej sprawie mamy do czynienia z nieruchomością stanowiącą
własność Skarbu Państwa. Skarb Państwa jest osobą prawną (art. 33 k.c.). W sto-
sunkach cywilnoprawnych jest on podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mie-
nia państwowego, nienależącego do innych państwowych osób prawnych (art. 34
k.c.). Skarb Państwa jednak jest osobą prawną o charakterze szczególnym, różniącą
się od innych osób prawnych. Nie zarządza on bowiem żadną częścią mienia pań-
stwowego, gdyż całe mienie znajduje się w zarządzie innych państwowych osób
prawnych lub państwowych jednostek organizacyjnych niemających osobowości
prawnej. Czynności związane z zarządzaniem wykonują państwowe jednostki orga-
nizacyjne. Do takich jednostek należy zaliczyć również jednostkę wojskową jako
państwową jednostkę organizacyjną niemająca osobowości prawnej, reprezentującą
Skarb Państwa w zakresie zarządzanego mienia. Skoro więc Skarb Państwa jest w
stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia
państwowego nienależącego do innych państwowych osób prawnych, to każda
czynność cywilnoprawna państwowej jednostki organizacyjnej jest de iure civili czyn-
nością Skarbu Państwa, gdyż jednostki te działają w imieniu i na rachunek Skarbu
Państwa (por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 14 paź-
dziernika 1994 r., OSNC 1995 nr 3, poz. 40). W rozpoznawanej sprawie oznacza to,
że umowa o udostępnieniu części lotniska G. Towarzystwu Lotniczemu S.A. w K.,
zawarta przez Jednostkę Wojskową [...] w M. z punktu widzenia prawa cywilnego jest
umową zawartą ze Skarbem Państwa, czyli z właścicielem nieruchomości.
Z ustaleń faktycznych dokonanych przez organy podatkowe wynika, że w
1999 r. zarówno Jednostka Wojskowa [...] w M. (jako jednostka organizacyjna nie-
mająca osobowości prawnej), jak i G. Towarzystwo Lotnicze S.A. w K. (jako osoba
prawna), miały przymiot posiadacza nieruchomości stanowiących własność Skarbu
Państwa, położonych w obrębie lotniska wojskowego, którego część znajduje się na
obszarze gminy O., a część na obszarze gminy M. Posiadanie Jednostki Wojskowej
wynikało z oddania jej w trwały zarząd (ustanowienia na jej rzecz zarządu) gruntów
stanowiących własność Skarbu Państwa. Z kolei posiadanie Spółki wynikało z
umowy "o udostępnieniu" lub "o współużytkowaniu" części lotniska zawartej z Jed-
nostką Wojskową jako zarządcą nieruchomości i jednocześnie państwową jednostką
organizacyjną reprezentującą Skarb Państwa, a więc albo z umowy zawartej z wła-
ścicielem, albo z innego tytułu w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatkach i
opłatach lokalnych (co ma drugorzędne znaczenie).
Z treści przytoczonych przepisów art. 2 ustawy o podatkach i opłatach lokal-
nych (w brzmieniu obowiązującym w 1999 r.) wynika, że w rozpoznawanej sprawie
rozważenia wymagało to, czy decyzja określająca obowiązek podatkowy w podatku
od nieruchomości znajdującej się w posiadaniu dwóch różnych podmiotów, doty-
cząca tej części nieruchomości (części lotniska), którą obejmowała umowa o udo-
stępnieniu lotniska G. Towarzystwu Lotniczemu S.A. do współkorzystania (współ-
użytkowania), powinna uwzględniać regulację wynikającą z art. 2 ust. 4 ustawy po-
datkach i opłatach lokalnych, w myśl którego, jeżeli nieruchomość stanowi współwła-
sność lub współposiadanie innych osób niż małżonkowie, obowiązek podatkowy od
tej nieruchomości ciąży solidarnie na wszystkich współwłaścicielach albo współpo-
siadaczach. Solidarna odpowiedzialność z tytułu zobowiązań podatkowych oznacza,
że z punktu widzenia organu podatkowego jest bez znaczenia, który ze współposia-
daczy podatek ten uiści, a kwestia sposobu repartycji tych zobowiązań między
współposiadaczami (np. w postaci częściowego refundowania tego podatku przez
przedsiębiorcę państwowej jednostce organizacyjnej uiszczającej ten podatek) nie
ma prawnej doniosłości z punktu widzenia samej zasady solidarnej odpowiedzialno-
ści z tytułu obowiązku podatkowego w podatku od nieruchomości, wynikającej z art.
2 ust. 4 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Nie ulega przy tym wątpliwości, że
jeżeli jeden ze współposiadaczy (będący przedsiębiorcą) wykorzystuje nieruchomość
dla celów prowadzenia działalności gospodarczej, wówczas opodatkowanie podat-
kiem od nieruchomości następuje według stawek przewidzianych dla gruntów zwią-
zanych z działalnością gospodarczą (zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 6 w związku z ust. 3
ustawy o podatkach i opłatach lokalnych), także wówczas, gdy drugi ze współposia-
daczy (będący państwową jednostką organizacyjną) działalności gospodarczej nie
prowadzi. Sposób korzystania z posiadanej nieruchomości przez każdego ze współ-
posiadaczy oraz rodzaj prowadzonej działalności (np. gospodarczej) nie mają przy
tym znaczenia dla ich solidarnej odpowiedzialności z tytułu obowiązku podatkowego,
mogą mieć natomiast znaczenie dla ustalenia sposobu rozliczeń między nimi z tytułu
obciążeń w podatku od nieruchomości.
Wątpliwość prawna dotyczy ustalenia zakresu przedmiotowego regulacji za-
wartej w art. 2 ust. 4 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokal-
nych. Nie jest bowiem jasne, czy przepis ten odnosi się jedynie do takich przypadków
współposiadania, które wynikają ze wspólnego dla wszystkich współposiadaczy
prawa (tytułu prawnego), czy także do takich przypadków, w których współposiada-
nie dotyczy tej samej nieruchomości posiadanej przez kilka osób w tym samym cza-
sie, ale wynika dla każdego posiadacza z innego tytułu prawnego. Stan faktyczny, w
którym dwie różne części jednej nieruchomości pozostają w posiadaniu (samoistnym
lub zależnym) dwóch różnych podmiotów, z których każdy posiada na wyłączność
,,swoją" część nieruchomości nie mieści się w pojęciu ,,współposiadania", a zatem
również w zakresie objętym regulacją zawartą we wspomnianym przepisie art. 2 ust.
4 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych.
Z treści analizowanego art. 2 ust. 4 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych
wynika, że kreuje on solidarną odpowiedzialność podatników w podatku od nieru-
chomości w dwojakiego rodzaju wypadkach. Chodzi wyłącznie o sytuacje, gdy nieru-
chomość będąca przedmiotem opodatkowania stanowi bądź to współwłasność, bądź
to współposiadanie podatników. W związku z tym konieczne jest ustalenie, na czym
powinno polegać współposiadanie, aby współposiadacze ponosili solidarną odpo-
wiedzialność i czy w rozpoznawanej sprawie ma miejsce taka właśnie sytuacja.
Rozważając to zagadnienie, należy zwrócić uwagę na to, że ustawa o podatkach i
opłatach lokalnych nie definiuje ani pojęcia ,,współwłasności", ani pojęcia ,,współpo-
siadania". To sprawia, że poszukując znaczenia tych pojęć trzeba sięgnąć do księgi
drugiej Kodeksu cywilnego, zawierającej zasadniczą część regulacji prawnej odno-
szącej się zarówno do współwłasności, jak i do współposiadania (por. pogląd wyra-
żony w uchwale składu pięciu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia
20 grudnia 1999 r. , FPK 6/99, ONSA 2000 nr 3, poz. 98). Zgodnie z art. 195 k.c.
współwłasność oznacza sytuację, gdy własność tej samej rzeczy niepodzielnie przy-
sługuje kilku osobom. Polskiemu porządkowi prawnemu znane są przy tym dwa jej
rodzaje, a mianowicie współwłasność w częściach ułamkowych oraz współwłasność
łączna (art. 196 § 1 k.c.). W rozpoznawanej sprawie niewątpliwie nie istniała współ-
własność Skarbu Państwa - Jednostki Wojskowej [...] w M. i G. Towarzystwa Lotni-
czego S.A. w K. w stosunku do nieruchomości stanowiących przedmiot opodatkowa-
nia podatkiem od nieruchomości. W związku z tym rozważenia wymaga, czy w spra-
wie tej miała miejsce druga z sytuacji przewidzianych w art. 2 ust. 4 ustawy o podat-
kach i opłatach lokalnych, a mianowicie czy nieruchomość była przedmiotem współ-
posiadania. Można się zgodzić z wnoszącym rewizję nadzwyczajną Pierwszym Pre-
zesem Sądu Najwyższego, że na tak sformułowane pytanie należy odpowiedzieć
twierdząco. Ilekroć ustawa, nie tylko przepisy prawa cywilnego, używa terminu ,,po-
siadanie", nie nadając mu szczególnego znaczenia, tylekroć należy przez to rozu-
mieć stan określony w art. 336 k.c. Chodzi zatem o sytuację, w której posiadanie re-
alizuje osoba faktycznie władającą rzeczą jak właściciel (posiadanie samoistne),
bądź jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo (posia-
danie zależne). Współposiadanie z kolei, będące szczególną postacią władztwa nad
rzeczą, zachodzi wtedy, gdy posiadanie tej samej rzeczy jest wykonywane przez
kilka osób, przy czym istota władztwa każdej z tych osób jest taka sama - identyczna
lub analogiczna. Inaczej mówiąc, stan współposiadania występuje wówczas, gdy
jednolite co do charakteru posiadanie rzeczy wykonuje kilka osób. Podobnie jak przy
indywidualnym posiadaniu, także współposiadanie może wypływać z określonego
stosunku prawnego i stanowić wyraz przysługującego współposiadaczom wspólnie
prawa podmiotowego (współwłasności lub innego wspólnego prawa), bądź też sta-
nowić postać faktycznego współposiadania bez tytułu prawnego. Wynika z tego, że
przez współposiadanie należy rozumieć taki stan, gdy rzecz znajduje się we wspól-
nym władztwie kilku osób, które władają nią w taki sposób, jak to czynią współwłaści-
ciele, współnajemcy lub inne osoby, którym przysługuje wspólnie to samo prawo
podmiotowe, a więc czynią to z wolą wykonywania wspólnie przysługującego im
prawa (taki pogląd przedstawił Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale składu pię-
ciu sędziów z dnia 20 grudnia 1999 r. , FPK 6/99, ONSA 2000 nr 3, poz. 98).
W stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy nie miała miejsca sytuacja, w któ-
rej dwa podmioty - Jednostka Wojskowa [...] w M. oraz G. Towarzystwo Lotnicze S.A.
w K. realizowałyby to samo wspólne im prawo podmiotowe do nieruchomości. Posia-
danie Jednostki Wojskowej jako państwowej jednostki organizacyjnej niemającej
osobowości prawnej wynikało z trwałego zarządu wykonywanego w stosunku do nie-
ruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa, posiadanie Spółki - z zawartej
z tą Jednostką umowy o "udostępnieniu" lotniska do ,,współużytkowania". Mogłaby w
związku z tym powstać wątpliwość, czy rzeczywiście nieruchomość pozostawała we
,,współposiadaniu" tych dwóch podmiotów w ujęciu wyżej przedstawionym, przyjętym
w uchwale NSA z dnia 20 grudnia 1999 r., FPK 6/99. Wątpliwość tę należy rozstrzy-
gnąć z uwzględnieniem po pierwsze - funkcji podatku od nieruchomości jako podatku
od posiadania majątku, po drugie - ustalonego stanu faktycznego.
W rozwoju historycznym podatek od nieruchomości był zawsze podatkiem
ciążącym na tej osobie, która rzecz faktycznie posiadała i czerpała z niej korzyści.
Istota prawna podatku od nieruchomości pozwala na uznanie tego podatku za po-
datek od posiadania majątku, a więc od uzyskiwania szczególnego rodzaju docho-
dów, których nie uzyskują osoby pozbawione tego posiadania. Do uiszczania tego
podatku winien być zobowiązany przede wszystkim posiadacz samoistny lub zależ-
ny, który faktycznie włada nieruchomością, niezależnie od przysługującego mu tytułu
prawnego. W uchwale składu pięciu sędziów z dnia 26 maja 1999 r., FPK 6/97 (LEX
nr 44148), Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że po pierwsze - obowiązek po-
datkowy w podatku od nieruchomości ciąży na posiadaczu zależnym lub zarządcy,
pod warunkiem, że legitymują się oni prawem do władania nieruchomością udzielo-
nym przez właściciela nieruchomości, po drugie - prawo zarządu nieruchomością nie
powstaje wskutek dokonania wpisu podmiotu do ewidencji gruntów jako władające-
go, lecz z mocy decyzji administracyjnej, z mocy prawa bądź w drodze umowy cywil-
noprawnej. Wpis do ewidencji gruntów ma zatem charakter wtórny w stosunku do
aktu ustanawiającego zarząd nieruchomością. W rozpoznawanej sprawie obydwaj
współposiadacze legitymowali się prawem do władania nieruchomością w analogicz-
nym zakresie.
Z kolei, w ustalonym stanie faktycznym nie budziło wątpliwości, że obydwa
podmioty w tym samym czasie posiadały tę samą część nieruchomości (część lotni-
ska wojskowego, obejmującą np. pasy startowe, drogi kołowania samolotów, place
postoju samolotów, a także miejsca, w których ulokowane były urządzenia służące
do obsługi startów i lądowań oraz manewrowania statków powietrznych) i w tym zna-
czeniu nieruchomość będąca przedmiotem opodatkowania znajdowała się we
wspólnym ich władztwie. Każdy z nich władał tą samą częścią nieruchomości, stan
ten nie był w żaden sposób zbliżony do sytuacji, w której następuje podział rzeczy
quo ad usum (w takim bowiem przypadku współposiadanie nie występuje).
W przypadku, gdy w wyniku umowy cywilnoprawnej zawartej z państwową
jednostką organizacyjną niemającą osobowości prawnej przekazano w posiadanie
zależne nieruchomość stanowiącą własność Skarbu Państwa, obowiązek podatkowy
w podatku od nieruchomości ciąży na posiadaczu zależnym (por. podobny pogląd
wyrażony w uchwale składu pięciu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z
dnia 19 sierpnia 1996 r., FPK 9/96, ONSA 1996 nr 4, poz. 152, w odniesieniu do
umowy zawartej z jednostką organizacyjną Państwowego Gospodarstwa Leśnego
,,Lasy Państwowe"). Nie ma zatem przeszkód, aby przyjąć, że obowiązek ten obciąża
i państwową jednostkę organizacyjną wykonującą zarząd nieruchomością Skarbu
Państwa, i posiadacza zależnego.
Podatek od nieruchomości zalicza się do kategorii podatków majątkowych,
gdyż przedmiotem opodatkowania jest majątek. Przedmiotem opodatkowania w po-
datkach majątkowych jest posiadanie majątku bądź też nabycie lub zbycie praw ma-
jątkowych. Ustawowa konstrukcja podatku od nieruchomości wskazuje, że należy on
do grupy podatków od posiadania majątku. Charakter i zadania tej kategorii podat-
ków są zróżnicowane w zależności od sposobu wykorzystywania majątku. Posiada-
cze majątku uzyskują dochody w naturze polegające na zaspokajaniu potrzeb byto-
wych, socjalnych czy ekonomicznych na wyższym poziomie niż osoby nieposiadają-
ce takiego majątku. Właściwości te ma również podatek od nieruchomości. Obciąże-
nie tym podatkiem zależy od rodzaju i sposobu wykorzystywania majątku. Zgodnie z
art. 5 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych wykorzy-
stywanie majątku do prowadzenia działalności gospodarczej powoduje stosowanie
wyższych stawek podatku niż wykorzystywanie tego majątku do innych celów. Po-
wyższe uwagi prowadzą do wniosku, że podatnikiem podatku od nieruchomości jest
osoba, która faktycznie włada majątkiem. Takie stanowisko zajął również Trybunał
Konstytucyjny w uchwale z dnia 6 września 1995 r. , W 20/94 (OTK 1995 nr 1, poz.
6). Wszystkie te okoliczności prowadzą do wniosku, że podatkiem od nieruchomości
powinni być obciążeni w rozpoznawanej sprawie solidarnie obydwaj współposiada-
cze.
Odrębną kwestią jest sposób rozstrzygnięcia o obowiązku podatkowym w po-
datku od nieruchomości w przypadku współposiadania. Skoro obowiązek podatkowy
ciąży solidarnie na wszystkich współwłaścicielach nieruchomości, to decyzję ustala-
jącą wysokość podatku od nieruchomości należy wydać obejmując nią wszystkich
współwłaścicieli (por. wyrok NSA w Krakowie z dnia 18 maja 2001 r., I SA/Kr
1487/00, Przegląd Orzecznictwa Podatkowego 2003 nr 3, poz. 101). Tak długo, jak
długo istnieje współwłasność nieruchomości, obowiązek podatkowy od nieruchomo-
ści ciąży solidarnie na jej współwłaścicielach, a zatem adresatami decyzji są wszyscy
współwłaściciele, bez względu na to, czy i w jaki sposób wywiązują się z ciążących
na nich zobowiązań podatkowych (por. wyrok NSA w Gdańsku z dnia 13 październi-
ka 2000 r., I SA/Gd 399/00, LEX nr 46439). Poglądy te - dotyczące współwłasności
nieruchomości - można odnieść również do jej współposiadania. Ponadto, co wyraź-
nie wynika z art. 2 ust. 6 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, nieruchomość
znajdująca się we współposiadaniu dwóch lub więcej podmiotów stanowi odrębny
przedmiot opodatkowania. Oznacza to, że w rozpoznawanej sprawie odrębne decy-
zje powinny być wydane na tę część lotniska wojskowego, która nie została
"udostępniona" do ,,współużytkowania" G. Towarzystwu Lotniczemu S.A. i znajdo-
wała się w wyłącznym posiadaniu Jednostki Wojskowej [...] w M., oraz tę cześć lotni-
ska, która znalazła się we współposiadaniu obydwu podmiotów.
II. Częściowo słuszne są również zarzuty rewizji nadzwyczajnej dotyczące za-
gadnień procesowych, a mianowicie przyjęcia przez Naczelny Sąd Administracyjny w
zaskarżonym wyroku - w ramach podstawy faktycznej rozstrzygnięcia - że faktem
bezspornym jest, iż Wójt Gminy O. dokonał wymiaru podatku od nieruchomości od
terenu całego lotniska będącego w zarządzie Jednostki Wojskowej [...] w M., mimo
że nieruchomość ta (lotnisko) położona jest na terenie dwóch gmin: O. i M., a granica
administracyjna między nimi nie została wytyczona. Inaczej rzecz ujmując, słusznie
kwestionuje się w rewizji nadwyczajnej przyjęcie przez Naczelny Sąd Administracyj-
ny, że doszło do opodatkowania podatkiem od nieruchomości przez Wójta Gminy O.
terenu całego lotniska, którego część jest położona w granicach gminy M.
Okoliczności tej nie można uznać za bezsporną. Tak twierdził na rozprawie
przed Naczelnym Sądem Administracyjnym pełnomocnik skarżącej Jednostki Woj-
skowej. Pełnomocnik organu odwoławczego temu zaprzeczał. Złożone w postępo-
waniu przed sądem administracyjnym wypisy z rejestru gruntów - w połączeniu z
mapą przeglądową pokrycia arkuszami map ewidencyjnych należących do gmin O. i
M. - wyraźnie wskazywały na to, że część gruntów pod lotniskiem wojskowym znaj-
duje się na terenie gminy O., część zaś na terenie gminy M. Nie wynika jednak z tych
dokumentów - bo wynikać nie może - jaka część gruntów, których te wypisy z reje-
stru gruntów dotyczą, została objęta decyzjami organów podatkowych (Wójta Gminy
O. oraz Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K.). To powinno natomiast wy-
raźnie wynikać z decyzji organów podatkowych. W uzasadnieniu decyzji Wójta
Gminy O. wskazano, że do gruntów podlegających opodatkowaniu podatkiem od nie-
ruchomości wyliczonym według stawek należnych od gruntów związanych z działal-
nością gospodarczą zaliczono między innymi: powierzchnię działki Nr 497/35 (obręb
P.), powierzchnię działki Nr 815 (obręb O.) oraz powierzchnię działki Nr 816 (obręb
O.). Innych numerów działek ewidencyjnych wraz z ich obrębem decyzja nie wymie-
nia. Z kolei w decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. powołano sze-
reg dalszych numerów działek ewidencyjnych (według wypisu z rejestru gruntów spo-
rządzonego 3 lutego 1999 r.), od których powierzchni naliczono podatek (nr 230, nr
655, nr 434, nr 182/11, nr 182/12, nr 387/2, nr 393/2, nr 490/17 i nr 497/18). Ani z
treści skargi do Naczelnego Sądu Administracyjnego wniesionej przez Jednostkę
Wojskową [...] w B., ani z protokołu rozprawy przed Naczelnym Sądem Administra-
cyjnym nie wynika, które ze wskazanych w powołanych decyzjach administracyjnych
organów podatkowych działek ewidencyjnych (według numeracji wynikającej z wy-
pisu z rejestru gruntów) nie znajdowały się w roku podatkowym 1999 na terenie
gminy O.
W tym kontekście uzasadniony jest zarzut rewizji nadzwyczajnej dotyczący
naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 59 ustawy o NSA wobec nieujawnienia
w treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku, na czym miała polegać ewentualna nie-
zgodność między danymi wynikającymi z ewidencji gruntów, znajdującymi się w ak-
tach administracyjnych, które stanowiły podstawę wydania decyzji, oraz danymi wy-
nikającymi z map i z wypisów z rejestru gruntów złożonych przez stronę skarżącą na
rozprawie przed sądem administracyjnym.
Wymiar podatków od nieruchomości powinien być dokonany na podstawie
danych wynikających z ewidencji gruntów i budynków, o czym stanowi art. 21 ustawy
z dnia 17 maja 1989 r. - Prawo geodezyjne i kartograficzne. Taki pogląd wynika z
przyjętego orzecznictwa (por. wyrok NSA w Warszawie z dnia 18 maja 1994 r., III SA
1685/93, Przegląd Orzecznictwa Podatkowego 1999 nr 2, poz. 67, wyrok NSA we
Wrocławiu z dnia 11 kwietnia 1995 r., SA/ Wr 1703/94, Wspólnota 1995 nr 42, poz.
24). Dane wynikające z ewidencji gruntów lub budynków mogą być oczywiście za-
kwestionowane w toku postępowania, a wynikające z nich domniemanie zgodności z
rzeczywistym stanem rzeczy może być obalone, jednakże strona kwestionująca
zgodność danych wynikających z ewidencji gruntów ze stanem faktycznym powinna
wykazać w odpowiednim trybie, na czym ta niezgodność polega, w szczególności,
czy chodzi o powierzchnię, czy o osobę władającego, czy o umiejscowienie określo-
nej działki w takim a nie innym obrębie, czy o jeszcze jakieś inne dane. Z orzecznic-
twa wynika, również, że ewidencja gruntów i budynków jest urzędowym źródłem in-
formacji faktycznych wykorzystywanych w postępowaniach administracyjnych, w tym
i w postępowaniu podatkowym (o czym stanowi art. 21 ustawy z dnia 17 maja 1989 r.
- Prawo geodezyjne i kartograficzne); jeżeli skarżący kwestionuje zawarte tam dane,
to powinien najpierw wystąpić o ich korektę, w trybie określonym w powołanym akcie
prawnym, a następnie, w przypadku uwzględnienia jego zastrzeżeń, na podstawie
zmienionych danych z ewidencji wnosić o wzruszenie ostatecznych decyzji ustalają-
cych wysokość zobowiązań podatkowych w oparciu o ewidencję gruntów i budynków
(por. wyrok NSA w Warszawie z dnia 12 stycznia 1994 r., III SA 911/94, OSS 1994/4-
5/164).
Można się zgodzić z poglądem Naczelnego Sądu Administracyjnego, wyrażo-
nym w zaskarżonym wyroku, że ewidencja gruntów i budynków może stanowić do-
kument wyjściowy do ustalenia podstawy opodatkowania, ale wyłącznie w przypad-
ku, gdy dane wynikające z ewidencji są zgodne z rzeczywistym stanem rzeczy (sta-
nem faktycznym i prawnym). Zakwestionowanie tych danych musi się jednak odbyć
w określony sposób, a nie przez zwykłe, niczym nieudokumentowane, stwierdzenie
strony skarżącej (podatnika), że dane te są niezgodne z rzeczywistością.
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 393?? § 1
k.p.c. w związku art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępo-
wania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo upadłościowe i
Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania administracyjnego,
ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych ustaw
(Dz.U. Nr 43, poz. 189 ze zm.) orzekł jak w sentencji.
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] III RN 135/03   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/16/274
2003-12-12 
[IA] III RN 45/03   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/11/185
2003-07-22 
[IA] III RN 36/03   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/12/201
2003-07-31 
[IA] III RN 17/03   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/11/186
2003-07-31 
[IA] III RN 12/03   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/13/218
2003-08-12 
  • Adres publikacyjny: