Wyrok z dnia 6 lutego 2002 r.
III RN 208/00

Postępowanie w sprawie weryfikacji uprawnień kombatanckich, prze-
prowadzane na podstawie art. 25 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatan-
tach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu
powojennego (jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 142, poz. 950 ze zm.) oraz prze-
pisów rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 września 1997 r. w
sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach dotyczących
pozbawienia i przywrócenia uprawnień kombatanckich oraz zasad przeprowa-
dzania weryfikacji tych uprawnień (Dz.U. Nr 116, poz. 745) może być prowadzo-
ne także po śmierci osoby, której uprawnień kombatanckich postępowanie do-
tyczy. W takim przypadku stroną postępowania weryfikacyjnego jest współmał-
żonek, który uzyskał po zmarłej osobie uprawnienia kombatanckie lub złożył
wniosek o ich przyznanie (art. 25 ust. 4-6 ustawy o kombatantach oraz § 2 ust. 2
powołanego rozporządzenia).


Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Jerzy
Kwaśniewski, Andrzej Wasilewski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Ryszarda Wal-
czaka, po rozpoznaniu w dniu 6 lutego 2002 r. sprawy ze skargi Albiny M. na decyzję
Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych w W. z dnia
26 lutego 1999 r. [...] w przedmiocie przyznania uprawnień dla wdowy, na skutek re-
wizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku Naczelnego Sądu Admi-
nistracyjnego-Ośrodka Zamiejscowego w Szczecinie z dnia 12 kwietnia 2000 r. [...]


u c h y l i ł zaskarżony wyrok i oddalił skargę.

U z a s a d n i e n i e


Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych w W.
decyzją z dnia 26 lutego 1999 r. utrzymał w mocy swą uprzednio wydaną decyzję z
dnia 13 stycznia 1999 r. odmawiającą przyznania Albinie M. uprawnień wdowy po
kombatancie. W uzasadnieniu tej decyzji Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i
Osób Represjonowanych stwierdził, że w toku postępowania weryfikacyjnego ustalo-
no, że zmarły mąż wnioskodawczyni - Józef M. pełnił służbę zawodową w struktu-
rach informacji wojskowej, co - zgodnie z art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. a oraz art. 25 ust. 2
pkt 1 lit. a ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach i niektórych osobach
będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (jednolity tekst: Dz.U. z
1997 r. Nr 142, poz. 950) - przesądzało o tym, że nie mógł on korzystać z uprawnień
kombatanckich, a w wypadku ich wcześniejszego przyznania, powinien był być ich
pozbawiony, o ile nie zostaną przedstawione dowody przeciwne, o których mowa w
art. 21 ust. 3 pkt 1 i pkt 2 ustawy o kombatantach. Zatem, Albinie M., jako wdowie po
kombatancie, przysługiwałyby uprawnienia pochodne w stosunku do uprawnień jej
zmarłego męża - Józefa M. (art. 20 ust.3 ustawy o kombatantach), ale w tym celu
musiałaby ona dowieść, że w rozpoznawanej sprawie miały miejsce okoliczności, o
których mowa jest w art. 21 ust. 3 pkt 1 i pkt 2 ustawy o kombatantach. Tymczasem,
w rozpoznawanej sprawie, wnioskodawczyni - Albina M. twierdzi wprawdzie, że jej
zmarły mąż - Józef M. uzyskał uprawnienia kombatanckie z tytułu działalności w Ru-
chu Oporu w okresie od dnia 14 kwietnia 1944 r. do dnia 16 sierpnia 1944 r., ale
twierdzenia tego nie poparła ona żadnymi dowodami wymaganymi stosownie do art.
21 ust. 3 pkt 1 i pkt 2 ustawy o kombatantach.
W wyniku skargi Albiny M. na powyższą decyzję, Naczelny Sąd Administracyj-
ny-Ośrodek Zamiejscowy w Szczecinie wyrokiem z dnia 12 kwietnia 2000 r. [...]
uchylił zaskarżoną decyzję Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Re-
presjonowanych w W. z dnia 26 lutego 1999 r. i poprzedzającą ją decyzję tego orga-
nu z dnia 13 stycznia 1999 r. W uzasadnieniu tego wyroku Naczelny Sąd Administra-
cyjny stwierdził, że: ,,Skoro nie żyjący kombatant posiadał uprawnienia oparte na ty-
tule wskazanym w art. 1 ust. 2, art. 2 oraz art. 4 ustawy kombatanckiej i nie został ich
pozbawiony za życia - po jego śmierci przysługują one wdowie (wdowcowi) z mocy
prawa - tj. art. 20 ust. 3 ustawy kombatanckiej. Brak jest podstawy prawnej do wery-
fikacji uprawnień zmarłych kombatantów i przenoszenia rezultatów takiej weryfikacji
na wdowy (wdowców)".

Minister Sprawiedliwości pismem z dnia 5 grudnia 2000 r. [...] wniósł rewizję
nadzwyczajną od powyższego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka
Zamiejscowego w Szczecinie z dnia 12 kwietnia 2000 r. [...], zarzucając temu wyro-
kowi rażące naruszenie art. 22 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 11 maja 1995
r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74, poz. 368 ze zm.) oraz art. 20
ust. 3 i art. 25 ust. 2 pkt 1 lit. a w związku z art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. a ustawy o kom-
batantach, a w konsekwencji na podstawie art. 57 ust. 2 ustawy o NSA wniósł o
uchylenie zaskarżonego wyroku i oddalenie skargi. W uzasadnieniu rewizji nadzwy-
czajnej podniesiono w szczególności, że w rozpoznawanej sprawie jest poza spo-
rem, iż zmarły - Józef M. w okresie od października 1952 r. do 29 stycznia 1957 r.
pełnił służbę wojskową w strukturach Informacji Wojskowej, a zatem spełniał prze-
słanki stanowiące podstawę pozbawienia go uprawnień kombatanckich (art. 25 ust. 2
pkt 1 lit. a oraz art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. a ustawy o kombatantach). Natomiast skarżąca
wdowa po kombatancie - Albina M., która jest osobą wywodzącą na podstawie art.
20 ust. 3 ustawy o kombatantach swe prawa pochodne w stosunku do uprawnień
pierwotnych zmarłego męża - Józefa M., nie przedstawiła żadnych dowodów wyma-
ganych stosownie do art. 21 ust. 3 pkt 1 i pkt 2 ustawy o kombatantach, które po-
zwalałyby na odstąpienie od decyzji o cofnięciu uprawnień kombatanckich jej zmar-
łemu mężowi z przyczyn wyżej określonych.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Rewizja nadzwyczajna jest zasadna. Zasady prawne weryfikacji uprawnień
kombatanckich określa art. 25 ustawy o kombatantach (w brzmieniu obowiązującym
w 1999 r.) oraz rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 września 1997 r.
w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach dotyczących po-
zbawienia i przywrócenia uprawnień kombatanckich oraz przeprowadzania weryfika-
cji tych uprawnień (Dz.U. Nr 116, poz. 745 - powoływane nadal jako rozporządze-
nie), które wydane zostało na podstawie art. 25 ust. 6 tej ustawy. Z przepisów tych
jednoznacznie wynika, że w sytuacji, gdy osoba, której uprawnień kombatanckich
dotyczy postępowanie weryfikacyjne, zmarła, stroną tego postępowania jest pozo-
stały po niej współmałżonek, któremu - na podstawie art. 20 ust. 3 ustawy o komba-
tantach - przysługuje uprawnienie (uprawnienie pochodne) do korzystania z upraw-
nień kombatanckich po zmarłym współmałżonku (§ 2 oraz § 10 pkt 2 lit. b rozporzą-
dzenia). Oznacza to, że wyrażony w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Naczelnego
Sądu Administracyjnego pogląd prawny, iż ,,brak jest podstawy prawnej do weryfika-
cji uprawnień zmarłych kombatantów i przenoszenia rezultatów takiej weryfikacji na
wdowy (wdowców)", jest oczywiście niezgodny z obowiązującą ustawą o kombatan-
tach i wydanym na jej podstawie rozporządzeniem.

W rozpoznawanej sprawie jest poza sporem, że Józef M. w okresie od paź-
dziernika 1952 r. do dnia 29 stycznia 1957 r. pełnił zawodową służbę wojskową w
strukturach Informacji Wojskowej i na tej podstawie - zgodnie z dyspozycją art. 25
ust. 2 pkt 1 lit. a w związku z art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. a ustawy o kombatantach (w
brzmieniu obowiązującym w 1999 r.) - Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i
Osób Represjonowanych w W. decyzją z dnia 13 stycznia 1999 r. pozbawił go
uprawnień kombatanckich. Jest również poza sporem, że Albina M. - wdowa po
zmarłym Józefie M., która w dniu 1 lutego 1999 r. wystąpiła do Kierownika Urzędu do
Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych w W. z wnioskiem o ponowne roz-
poznanie sprawy o odmowie przyznania jej uprawnień kombatanckich po zmarłym
mężu, powołując się na działalność zmarłego męża w Ruchu Oporu w okresie od
dnia 14 kwietnia 1944 r. do dnia 16 sierpnia 1944 r., nie przedłożyła żadnych dowo-
dów, wymaganych stosownie do dyspozycji art. 21 ust. 3 pkt 1 lub pkt 2 ustawy o
kombatantach oraz § 10 pkt 2 lit. b (in fine) rozporządzenia, które uzasadniałyby
zmianę decyzji pozbawiającej jej zmarłego męża - Józefa M. uprawnień kombatanc-
kich, co w konsekwencji przesądziło o tym, że Kierownik Urzędu do Spraw Komba-
tantów i Osób Represjonowanych w W. decyzją z dnia 26 lutego 1999 r. utrzymał w
mocy swą uprzednią decyzję z dnia 13 stycznia 1999 r. o odmowie przyznania Albi-
nie M. uprawnień przysługujących wdowie po kombatancie.
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39315 KPC w
związku z art.10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania
cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo upadłościowe i
Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania administracyjnego,
ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych ustaw
(Dz.U. Nr 43, poz.189 ze zm.) orzekł jak w sentencji.
========================================