Wyrok z dnia 24 kwietnia 1997 r.
III RN 16/97

Decyzja w sprawie o zwrot nieruchomości na podstawie art. 69 ust. 1 us-
tawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nie-
ruchomości (jednolity tekst: Dz. U. z 1991 r., Nr 30, poz. 127 ze zm.) ma charakter
decyzji konstytutywnej i wywołuje skutki prawne od chwili jej wydania. Natomiast
decyzja o stwierdzeniu przekształcenia "prawa zarządu" nieruchomości w prawo
wieczystego użytkowania(art. 2 ust. 1 i ust. 3 ustawy z dnia 29 września 1990 o
zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości - Dz. U.
Nr 79, poz. 464 ze zm) ma charakter decyzji deklaratoryjnej w odniesieniu do
stanu prawnego, jaki istniał w dniu 5 grudnia 1990 r. i niezależnie od daty jej
wydania wywołuje skutki prawne z mocą wsteczną (ex tunc) tzn. od dnia 5
grudnia 1990 r. W związku z tym wynik postępowania w sprawie zwrotu
nieruchomości wszczętego po dniu 5 grudnia 1990 r. nie stanowi zagadnienia
wstępnego w rozumieniu art. 97 § 1 pkt 4 KPA dla postępowania uwłasz-
czeniowego prowadzonego na podstawie art. 2 ust. 1 i ust. 3 powołanej ustawy z
dnia 29 września 1990 r.

Przewodniczący SSN: Jerzy Kwaśniewski, Sędziowie SN: Adam Józefowicz
(sprawozdawca), Andrzej Wasilewski (autor uzasadnienia).

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Waldemara
Grudzieckiego, po rozpoznaniu w dniu 24 kwietnia 1997 r. sprawy ze skargi "T." Spółki z
o.o. w W. i Wspólnoty Leśnej w S.na decyzję Ministra Gospodarki Przestrzennej i
Budownictwa z dnia 30 stycznia 1996 r. [...] w przedmiocie uwłaszczenia nierucho-
mością Kopalni Piasku "M.-B." w S. na skutek rewizji nadzwyczajnej Prezesa Naczel-
nego Sądu Administracyjnego w Warszawie [...] od wyroku Naczelnego Sądu Adminis-
tracyjnego w Warszawie z dnia 11 października 1996 r. [...]

o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną

U z a s a d n i e n i e

Wojewoda Katowicki decyzją z dnia 5 grudnia 1994 r. wydaną na podstawie art.
2 ust.1 i ust.3 ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce
gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 79, poz. 464 ze zm. - powoływanej
dalej jako ustawa o zm. u.g.g. i w.n.) stwierdził nabycie z mocy prawa z dniem 5 grudnia
1990 r. przez Kopalnię Piasku ?M.-B.@ w S. użytkowania wieczystego gruntu
stanowiącego własność Skarbu Państwa, a położonego w S. i oznaczonego jako dział-
ka nr 2/5 o powierzchni 46.888 m2 oraz prawa własności niezabudowanego terenu bazy
przeładunkowej węgla C. Od decyzji tej wniosła odwołanie Wspólnota Leśna w S. oraz
?T.@ Spółka z o.o. w W. Minister Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa decyzją z
dnia 30 stycznia 1996 r. utrzymał w mocy powyższą decyzję Wojewody K., podając w
uzasadnieniu, że grunt oznaczony jako działka 2/5 nabyty został od Wspólnoty Leśnej w
S. aktem notarialnym z dnia 8 grudnia 1982 r. spisanym na podstawie art. 6 ustawy z
dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (jednolity tekst:
Dz. U. z 1974 r. Nr 10, poz. 64 ze zm.) przez Przedsiębiorstwo Materiałów
Podsadzkowych Przemysłu Węglowego w K. Następnie Przedsiębiorstwo to uległo
podziałowi na osiem przedsiębiorstw, które przejęły jego składniki majątkowe. Jednym z
nowopowstałych w wyniku tego podziału przedsiębiorstw była Kopalnia Piasku ?M.-B.@
w S., która uzyskała osobowość prawną w dniu 5 maja 1990 r. i przejęła w swój zarząd
między innymi wymieniony wyżej grunt. Biorąc pod uwagę, że w dniu 5 grudnia 1990 r.
Kopalnia Piasku ?M.-B.@ w S. zarządzała przedmiotową nieruchomością, a więc
spełniała warunki określone w art. 2 ustawy o zm. u.g.g. i w.n., Minister Gospodarki
Przestrzennej i Budownictwa uznał, że decyzja Wojewody K. jest zgodna z prawem.
Na powyższą decyzję Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa skargę
do Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie złożyła Wspólnota Leśna w S.
oraz ?T.@ Spółka z o.o. w W. Wspólnota Leśna zarzuciła w skardze naruszenie art. 69
ust.1 i art. 47 ust.4 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i
wywłaszczaniu nieruchomości (jednolity tekst: Dz. U. z 1991 r., Nr 30, poz. 127 ze zm. -
powoływanej dalej jako: ustawa o g.g. i w.n.) oraz art. 2 ustawy o zm. u.g.g. i w.n. i § 4
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 marca 1993 r. w sprawie przepisów
wykonawczych dotyczących uwłaszczenia osób prawnych nieruchomościami będącymi
dotychczas w ich zarządzie lub użytkowaniu (Dz. U. Nr 23, poz. 97). Wspólnota Leśna
zarzuciła w szczególności, że Minister wydając decyzję nie wziął pod uwagę istotnej
okoliczności, że już w dniu 5 października 1993 r., a więc na dwa miesiące przed datą
wydania w niniejszej sprawie decyzji uwłaszczeniowej przez Wojewodę K., Wspólnota
Leśna w S. zgłosiła wniosek o zwrot tego gruntu w trybie art. 69 ust.1 ustawy o g.g. i
w.n. Ponadto zarzuciła także, że w postępowaniu uwłaszczeniowym brak było podstaw
dla przyjęcia ustalenia, że Kopalnia Piasku ?M.-B.@ w S. nabyła prawo zarządu
wskazaną nieruchomością. Także Spółka ?T.@ zarzuciła w skardze, że błędne jest
ustalenie postępowania uwłaszczeniowego dotyczące istnienia prawa zarządu Kopalni
Piasku ?M.-B.@ w S. na spornej nieruchomości oraz ustalenie, iż podlegający
uwłaszczeniu grunt jest gruntem niezabudowanym.
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 11 października
1996 r. [...] oddalił obie skargi uznając, że zarówno Wspólnota Leśna w S., jak i ?T.@
Spółka z o.o. w W. nie mają legitymacji prawnej dla występowania w charakterze strony
w postępowaniu uwłaszczeniowym dotyczącym Kopalni Piasku ?M.-B.@ w S., w wyniku
którego wydana została zaskarżona decyzja. Naczelny Sąd Administracyjny stanął na
stanowisku, że Wspólnota Leśna w S., która wystąpiła z wnioskiem o zwrot
nieruchomości w trybie art. 69 ust.1 ustawy o g.g. i w.n. jest wprawdzie zainteresowana
tym, aby Kopalnia Piasku ?M.-B.@ w S. nie nabyła użytkowania wieczystego spornego
gruntu, ale - zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego - w postępowaniu
uwłaszczeniowym tego typu interes może być kwalifikowany wyłącznie jako interes
faktyczny, a nie jako interes prawny. Natomiast ?T.@ Spółka z o.o., która korzysta z
uwłaszczonej nieruchomości na podstawie umowy dzierżawy zawartej z Kopalnią
Piasku ?M.-B.@ w S., nie posiada żadnego prawnorzeczowego tytułu do spornego
gruntu, a swój interes prawny opiera wyłącznie na stosunku zobowiązaniowym, który w
żadnym razie nie stwarza podstawy dla udziału w charakterze strony w postępowaniu
uwłaszczeniowym.
Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie pismem z dnia 11
marca 1997 r. złożył rewizję nadzwyczajną od tego wyroku Naczelnego Sądu Admi-
nistracyjnego w Warszawie z dnia 11 października 1996 r. [...] zarzucając rażące
naruszenie art. 2 ust.1 ustawy o zm. u.g.g. i w.n. oraz art. 33 ust.2 ustawy z dnia 11
maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz. U. Nr 74, poz. 368 ze zm.) i
wniósł o uchylenie wyroku w części dotyczącej oddalenia skargi Wspólnoty Leśnej w S.
oraz o przekazanie sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie do
ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej podniesiono w
szczególności, że w sytuacji zbiegu wynikających z art. 2 ust.1 ustawy o zm. u.g.g. i
w.n. uprawnień państwowych osób prawnych oraz wynikających z art. 69 ust.1 ustawy o
g.g. i w.n. uprawnień właścicieli wywłaszczonych nieruchomości, gdy wywłaszczona
nieruchomość była w dniu 5 grudnia 1990 r. zbędna na cel określony w decyzji o
wywłaszczeniu, pierwszeństwo należy przyznać uprawnieniom wywodzonym z art. 69
ust.1 ustawy o g.g. i w.n., który stanowi lex specialis względem art. 2 ust.1 ustawy o zm.
u.g.g. i w.n. W wyniku analizy obowiązującego stanu prawnego w przedmiotowej
sprawie oraz orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego i Na-
czelnego Sądu Administracyjnego, w rewizji nadzwyczajnej wyrażony został pogląd, że
ustawa z 1990 r., która wprowadziła do porządku prawnego art. 2 ust.1 ustawy o zm.
u.g. i w.n., nie tylko nie osłabiła sytuacji prawnej właściciela żądającego zwrotu
nieruchomości na podstawie art. 69 ust.1 ustawy o g.g. i w.n., ale wręcz przeciwnie,
dzięki dokonanej nią równoczesnej nowelizacji ustawy o gospodarce gruntami i wy-
właszczaniu nieruchomości, która obecnie w tekście jednolitym tej ustawy oznaczona
jest jako art. 47 ust. 4, pozycję prawną właściciela wzmocniła. W rewizji nadzwyczajnej
wyrażona została także opinia, że skoro decyzja uwłaszczeniowa wydawana na
podstawie art. 2 ust.1 ustawy o zm. u.g.g. i w.n. ma charakter decyzji deklaratoryjnej, to
wynika stąd, że: ?postępowanie uwłaszczeniowe ma na celu nie tylko ustalenie jakie
nieruchomości pozostają w zarządzie osoby prawnej, ale także i tego czy osoby trzecie
(np. byli właściciele) nie zgłosiły praw do nich@. Taki jest między innymi, zdaniem
rewizji nadzwyczajnej, sens zamieszczonej w art. 2 ust.1 ustawy zm. u.g.g. i w.n.
klauzuli, że uwłaszczenie ?nie narusza praw osób trzecich@.
W nawiązaniu do rewizji nadzwyczajnej Kopalnia Piasku ?M.-B.@ Spółka z o.o.
w S. pismem z dnia 16 kwietnia 1997 r. wniosła o oddalenie rewizji nadzwyczajnej,
powtarzając w uzasadnieniu argumentację przytoczoną w uzasadnieniu wyroku
Naczelnego Sądu Administracyjnego w niniejszej sprawie. Natomiast Wspólnota Leśna
w S. oraz ?T.@ Spółka z o.o. w W. popierały rewizję nadzwyczajną, uzasadniając swe
stanowiska analogicznie, jak w postępowaniu przed Naczelnym Sądem
Administracyjnym.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Wedle art. 2 ust.1 zdanie pierwsze ustawy o zm. u.g.g. i w.a., grunty stanowiące
własność Skarbu Państwa lub własność gminy (z wyłączeniem gruntów wchodzących w
skład Państwowego Funduszu Ziemi, a obecnie Agencji Własności Rolnej Skarbu
Państwa), które w dniu 5 grudnia 1990 r. pozostawały w zarządzie państwowych osób
prawnych innych aniżeli Skarb Państwa, stają się z tym dniem z mocy prawa
przedmiotem użytkowania wieczystego tych osób prawnych. Na podstawie tego
przepisu, z mocy samej ustawy (ex lege) dokonana została konwersja, czyli
przekształcenie dotychczasowego ?zarządu@ państwowych osób prawnych na grun-
tach stanowiących własność Skarbu Państwa lub gminy w ?użytkowanie wieczyste@ i
to bez zmiany dotychczasowego właściciela tych gruntów, którym nadal w tego typu
sytuacjach pozostaje Skarb Państwa lub gmina. Redakcja tego przepisu jednoznacznie
wskazuje (?Grunty [...] stają się z tym dniem z mocy prawa przedmiotem użytkowania
wieczystego@), że wspomniana konwersja praw, czyli przekształcenie praw
państwowych osób prawnych na gruntach stanowiących własność Skarbu Państwa lub
gminy, dokonana została z dniem 5 grudnia 1990 r. wprost z mocy samej ustawy (ex
lege). Oznacza to, że z punktu widzenia skutków prawnych wejścia w życie art. 2 ust.1
ustawy o zm. u.g.g. i w.n., miała ona znaczenie konstytutywne dla państwowych osób
prawnych, które w dniu 5 grudnia 1990 r. posiadały w zarządzie tego typu grunty. Z
kolei art. 2 ust.3 ustawy o zm. u.g.g. i w.n. stanowi, że formalne stwierdzenie czy
indywidualnie oznaczona państwowa osoba prawna uzyskała z mocy ustawy, tzn. w
trybie art. 2 ust.1 zdanie pierwsze ustawy o zm. u.g.g. i w.n., prawo wieczystego
użytkowania określonego gruntu stanowiącego własność Skarbu Państwa lub gminy,
następuje w drodze decyzji, którą w odniesieniu do nieruchomości stanowiących
własność Skarbu Państwa wydaje wojewoda, a w odniesieniu do nieruchomości
stanowiących własność gminy - zarząd gminy (szczegółowe zasady postępowania
dotyczące wydawania tego typu decyzji określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia
16 marca 1993 r. w sprawie przepisów wykonawczych dotyczących uwłaszczania osób
prawnych nieruchomościami będącymi dotychczas w ich zarządzie lub użytkowaniu, Dz.
U. Nr 23, poz. 97 ze zm.).W świetle obowiązujących przepisów prawnych decyzje takie
mają charakter deklaratoryjny, tzn. ich celem nie jest przyznanie lub odmowa
przyznania indywidualnie oznaczonej państwowej osobie prawnej prawa użytkowania
wieczystego określonej nieruchomości, ale jedynie autorytatywne stwierdzenie, czy w
konkretnym wypadku spełnione zostały prawem wymagane warunki, na podstawie
których dana państwowa osoba prawna w dniu 5 grudnia 1990 r. z mocy samej ustawy
uzyskała prawo wieczystego użytkowania określonej nieruchomości. Ponieważ decyzja
taka stanowi wyłączną podstawę prawną dla stwierdzenia, czy w konkretnym wypadku
doszło do przekształcenia się z mocy ustawy ?zarządu@ w ?wieczyste użytkowanie@
nieruchomości będącej własnością Skarbu Państwa lub gminy, przeto z prawnego
punktu widzenia wydanie takiej decyzji wywołuje dwojakiego rodzaju skutki prawne: po
pierwsze - stwierdza ona autorytatywnie czy indywidualnie oznaczona osoba prawna z
dniem 5 grudnia 1990 r. uzyskała na podstawie art. 2 ust.1 ustawy o zm. u.g.g. i w.n.
prawo wieczystego użytkowania w odniesieniu do określonej nieruchomości (w tym
zakresie chodzi o deklaratoryjny aspekt tej decyzji, dotyczący skutków prawnych
sytuacji zaistniałej przed jej wydaniem, w związku z czym decyzja ta wywołuje skutki
prawne z mocą wsteczną - ex tunc), a po drugie - dopiero od chwili wydania tej decyzji
państwowa osoba prawna może się skutecznie powoływać na przysługujące jej z mocy
prawa użytkowanie wieczyste względem określonej nieruchomości (w tym zakresie
można mówić o konstytutywnym aspekcie obowiązywania decyzji deklaratoryjnej,
bowiem - jak każdy akt prawny - może ona wywoływać skutki prawne dopiero od chwili
jej wydania - ex nunc).
Równocześnie art. 2 ust.1 zdanie drugie ustawy o zm. u.g.g. i w.n. wyraźnie
zastrzega, że dokonane z dniem 5 grudnia 1990 r. ex lege przekształcenie ?zarządu@
nieruchomościami państwowych osób prawnych w ?wieczyste użytkowanie@ na nie-
ruchomościach stanowiących własność Skarbu Państwa lub gminy (art. 2 ust.1 zdanie
pierwsze tej ustawy) nie narusza praw osób trzecich. Tego typu gwarancja ustawowa
ochrony praw osób trzecich nie uchyla sama przez się skutków prawnych dokonanego z
mocy samej ustawy (ex lege) przekształcenia wykonywanego przez państwowe osoby
prawne ?zarządu@ nieruchomościami we ?wieczyste użytkowanie@, o ile zostały
spełnione przesłanki ustawowe, o których mowa w art. 2 ust.1 ustawy o zm. u.g.g. i w.n.
Ustawowa gwarancja ochrony praw osób trzecich oznacza natomiast, że dokonane z
mocy samej ustawy przekształcenie prawa państwowych osób prawnych w niczym nie
ogranicza (ani tym bardziej nie uchyla) praw osób trzecich zarówno wobec samego
właściciela (Skarbu Państwa lub gminy), jak i wobec państwowych osób prawnych
dysponujących określonymi nieruchomościami dotychczas w charakterze zarządcy, a
po przekształceniu ich prawa - w charakterze użytkownika wieczystego. Gwarancja ta
dotyczy w szczególności także prawa właściciela lub jego następcy prawnego do
wystąpienia z wnioskiem o zwrot wywłaszczonej nieruchomości lub jej części w sytuacji,
o której mowa w art. 69 ust.1 ustawy o g.g. i w.n. (co jednoznacznie potwierdzone
zostało w dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz Naczelnego Sądu
Administracyjnego). Natomiast, wbrew poglądowi prezentowanemu w uzasadnieniu
rewizji nadzwyczajnej, (który nota bene nawiązuje w tym względzie do ustaleń jakich
dokonał Trybunał Konstytucyjny w odniesieniu do zasadniczo odmiennego problemu
prawnego, a mianowicie wzajemnego stosunku art. 2 ust.1 i 2 oraz art. 8 ust.1 i 2
ustawy o zm. u.g.g. i w.n., czyli dwóch przepisów tej samej ustawy - por. uchwała
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9 grudnia 1992 r., W.10/91, OTK 1992 cz.II, poz. 36),
w świetle obowiązującego stanu prawnego brak jest jakichkolwiek podstaw do dalej
idącego stwierdzenia, jakoby przepis art. 69 ust.1 ustawy o g.g. i w.n. stanowił lex
specialis względem art. 2 ust.1 ustawy o zm. u.g.g. i w.n. Oba wymienione przepisy
dotyczą zupełnie innych kwestii prawnych i już z tej przyczyny brak pomiędzy nimi
relacji typu ?zasada-wyjątek@, która dawałaby podstawę do wnioskowania w myśl
reguły ?lex generalis - lex specialis@. Z tego punktu widzenia norma wyrażona w art. 2
ust.1 zdanie pierwsze ustawy o zm. u.g.g. i w.n. stanowi lex specialis, ale względem
ogólnie obowiązujących przepisów prawnych dotyczących zasad i trybu ustanawiania
użytkowania wieczystego na gruntach stanowiących własność Skarbu Państwa lub
gminy (art. 232 i nast. KC oraz art. 19 i nast. ustawy o g.g. i w.n.). I właśnie dlatego tak
doniosłe znaczenie prawne ma w tym wypadku zastrzeżenie ustawowe, że powstałe z
mocy samej ustawy (ex lege) prawo użytkowania wieczystego ?nie narusza praw osób
trzecich@ (art. 2 ust.1 zdanie drugie ustawy o zm. u.g. i w.n.). Natomiast norma prawna
sformułowana w art. 69 ust.1 ustawy o g.g. i w.n. winna być interpretowana jako zasada
ogólna (lex generalis) umożliwiająca realizację konstytucyjnej zasady ochrony własności
(art. 7 Konstytucji) w sytuacji, gdy przesłanki stanowiące podstawę wywłaszczenia
nieruchomości okazały się nieaktualne. Przy czym, w celu uzyskania zwrotu
wywłaszczonej nieruchomości na podstawie art. 69 ust.1 ustawy o g.g. i w.n.,
zainteresowany podmiot powinien wystąpić ze stosownym wnioskiem do właściwego
rejonowego organu rządowej administracji ogólnej o wszczęcie postępowania
administracyjnego w tej sprawie (art. 69 w związku z art. 48 ustawy o g.g. i w.n.).
Powyższe ustalenia pozwalają stwierdzić, że właściciel żądający zwrotu nie-
ruchomości na podstawie art. 69 ust.1 ustawy o g.g. i w.n. należy do kręgu osób trze-
cich, których prawa nie mogą być naruszone w wyniku przekształcenia prawa pańs-
twowej osoby prawnej na podstawie art. 2 ust.1 ustawy o zm. u.g.g. i w.n. Stwierdzenie
spełnienia przesłanki prawnej uzasadniającej zwrot wywłaszczonej nieruchomości na
podstawie art. 69 ust.1 ustawy o g.g. i w.n., a więc ustalenie, że dana nieruchomość
?stała się zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu@, powinno nastąpić w
odrębnym postępowaniu administracyjnym wszczętym na wniosek właściciela, a nie w
postępowaniu mającym na celu wydanie decyzji o stwierdzeniu uwłaszczenia
państwowej osoby prawnej (art. 2 ust. 3 ustawy o zm. u.g.g. i w.n.). Natomiast celem
postępowania uwłaszczeniowego (art. 2 ust.1 i ust.3 ustawy o zm. u.g.g. i w.n. oraz
rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 marca 1993 r. w sprawie przepisów
wykonawczych dotyczących uwłaszczania osób prawnych nieruchomościami będącymi
dotychczas w ich zarządzie lub użytkowaniu) jest zasadniczo dokonanie ustalenia czy
przedmiotowa nieruchomość w dniu 5 grudnia 1990 r. pozostawała w zarządzie
określonej państwowej osoby prawnej, co nie ma bezpośredniego związku z
uprawnieniami właściciela z art. 69 ust.1. I w tym sensie są to dwa odrębne postępo-
wania prawne, które dotyczą różnych spraw. Na tę okoliczność powołuje się też
Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu swego wyroku, którym oddalił skargę
Wspólnoty Leśnej w S. na decyzję uwłaszczeniową Ministra Gospodarki Przestrzennej i
Budownictwa. Naczelny Sąd Administracyjny stanął mianowicie na stanowisku, że ze
względu na odmienny cel postępowania uwłaszczeniowego interes właściciela ma w
tym wypadku jedynie znamiona interesu faktycznego, a nie interesu prawnego i z tej
przyczyny właściciel nie może uczestniczyć w postępowaniu w charakterze strony.
Stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego w kwestii oceny legitymacji prawnej
właściciela nieruchomości do udziału w charakterze strony w tego typu postępowaniu
uwłaszczeniowym, w sytuacji gdy wystąpił on z wnioskiem o zwrot tej nieruchomości w
trybie art. 69 ust.1 ustawy o g.g. i w.n., nie jest trafne. Tym bardziej, że stosownie do
postanowienia art. 2 ust.3 zdanie drugie ustawy o zm. u.g.g. i w.n., w decyzji wydanej w
postępowaniu uwłaszczeniowym ustala się również ?warunki użytkowania wieczystego
na zasadach określonych w art. 236 KC@, w tym także cel na jaki ma być
przeznaczona nieruchomość; a więc jest to decyzja, której ustalenia mają dla
właściciela istotne znaczenie z punktu widzenia możliwości realizacji jego uprawnienia
w postępowaniu prowadzonym na podstawie art. 69 ust.1 ustawy o g.g. i w.n.
To błędne uzasadnienie wyroku przez Naczelny Sąd Administracyjny nie miało
jednak wpływu na zasadność samego rozstrzygnięcia, tzn. oddalenie skargi Wspólnoty
Leśnej w S., bowiem Minister Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa rozpatrzył i
załatwił decyzją z dnia 30 stycznia 1996 r. odwołanie Wspólnoty Leśnej w S. od decyzji
wojewody z dnia 5 grudnia 1994 r. w przedmiotowej sprawie.
W rewizji nadzwyczajnej zwrócono natomiast uwagę, że ponieważ Wspólnota
Leśna w S. w swoim odwołaniu powołała się między innymi na okoliczność, że w dniu 5
października 1993 r., a więc jeszcze przed wydaniem przez Wojewodę K. decyzji z dnia
5 grudnia 1994 r. w sprawie uwłaszczenia Kopalni Piasku ?M.-B.@ w S., złożyła we
właściwym urzędzie rejonowym wniosek o zwrot spornej nieruchomości w trybie art. 69
ust.1 ustawy o g.g. i w.n., to w tej sytuacji organ powinien zawiesić postępowanie
uwłaszczeniowe na podstawie art. 97 § 1 pkt 4 KPA, przyjmując, że wynik
postępowania o zwrot wywłaszczonej nieruchomości jest zagadnieniem wstępnym dla
postępowania o stwierdzenie nabycia użytkowania wieczystego. W tym kontekście
rewizja nadzwyczajna odwołuje się do orzecznictwa Naczelnego Sądu Admi-
nistracyjnego (powołując wyroki w sprawach IV SA 870/93 i SA/Gd 17/94) oraz przy-
tacza tezę wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 1996 r. (III ARN 65/95,
OSNAPiUS 1996 nr 16, poz. 219), w myśl której: ?Wywłaszczona nieruchomość, która
w dniu 5 grudnia 1990 r. pozostawała w zarządzie państwowej osoby prawnej, nie staje
się ex lege przedmiotem prawa użytkowania wieczystego, jeżeli przed tą datą
zaktualizowały się przesłanki zwrotu takiej nieruchomości byłemu właścicielowi (art. 69
ust.1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu
nieruchomości, Dz. U. Nr 30, poz. 127 ze zm. w zw. z art. 2 ust.1 ustawy z dnia 29
września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieru-
chomości, Dz. U. Nr 79, poz. 464 ze zm.)".
Trafność powołanej tezy nie podlega dyskusji jedynie w odniesieniu do sytuacji,
gdy wniosek o zwrot wywłaszczonej nieruchomości na podstawie art. 69 ust.1 ustawy o
g.g. i w.n. zgłoszony został przed dniem 5 grudnia 1990 r., tzn. przed datą, w której z
mocy prawa nastąpić miałoby uwłaszczenie. Tymczasem została ona sformułowana
przy okazji rozstrzygania sprawy, w której wniosek taki zgłoszony został już po dniu 5
grudnia 1990 r., (chociaż w uzasadnieniu tego wyroku przytoczone zostały okoliczności
ujawnione w toku postępowania w sprawie o zwrot nieruchomości, z których
jednoznacznie wynika, że nieruchomość ta okazała się zbędna dla celów, dla których ją
uprzednio wywłaszczono). Należy bowiem mieć na względzie doniosłą prawnie
okoliczność, że decyzja wydana w wyniku postępowania o zwrot nieruchomości na
podstawie art. 69 ust.1 ustawy o g.g. i w.n. ma zawsze charakter decyzji
konstytutywnej (a nie deklaratoryjnej) i wywołuje ona skutki prawne dopiero od chwili jej
wydania (ex nunc), nawet jeżeli okoliczności uzasadniające wydanie takiej decyzji
istniały już wcześniej. Natomiast decyzja o stwierdzeniu przekształcenia ?zarządu@
nieruchomością we ?wieczyste użytkowanie@ (art. 2 ust.1 i ust.3 ustawy o zm. u.g.g. i
w.n.) ma charakter decyzji deklaratoryjnej w odniesieniu do stanu prawnego (a nie
faktycznego), jaki istniał w dniu 5 grudnia 1990 r. i niezależnie od daty jej wydania
wywołuje skutki prawne z mocą wsteczną (ex tunc), tzn. od dnia 5 grudnia 1990 r. Dla-
tego nie można przyjąć, że wynik postępowania w sprawie zwrotu nieruchomości,
zwłaszcza w sytuacji, gdy wniosek o zwrot złożony został po dniu 5 grudnia 1990 r.,
stanowi ?zagadnienie wstępne@ w rozumieniu art. 97 § 1 pkt 4 KPA dla postępowania
uwłaszczeniowego prowadzonego na podstawie art. 2 ust.1 i ust.3 ustawy o zm. u.g.g. i
w.n. A w rozpoznawanej sprawie nie ma najmniejszych wątpliwości co do tego, że
wniosek o zwrot nieruchomości w trybie art. 69 ust.1 ustawy o g.g. i w.n. złożony został
po dniu 5 grudnia 1990 r., skoro sama Wspólnota Leśna w S. twierdzi, że wniosek taki
złożyła w Urzędzie Rejonowym w O. w dniu 5 października 1993 r. Jednakże podkreślić
trzeba, że sam fakt wydania ostatecznej decyzji na podstawie art. 2 ust.1 i ust.3 ustawy
o zm. u.g.g. i w.n., która w odniesieniu do indywidualnie oznaczonej państwowej osoby
prawnej, w tym wypadku w odniesieniu do Kopalni Piasku ?M.-B.@ w S. stwierdza,
przekształcenie z dniem 5 grudnia 1990 r. "zarządu@ określoną nieruchomością we
?wieczyste użytkowanie@ tej nieruchomości, nie narusza prawa właściciela lub jego
następcy prawnego do wystąpienia z wnioskiem o zwrot takiej nieruchomości na
podstawie art. 69 ust.1 ustawy o g.g. i w.n. Jeżeli w wyniku takiego postępowania okaże
się, że wywłaszczona nieruchomość stała się zbędna na cel określony w decyzji o jej
wywłaszczeniu, to wówczas w celu umożliwienia jej zwrotu, stosownie do przyjętego
przez Sąd Najwyższy stanowiska: ?Dopuszczalne jest rozwiązanie użytkowania
wieczystego gruntu w drodze decyzji administracyjnej wydanej na podstawie art. 26
ust.2 i ust.3 ustawy o g.g. i w.n. także wtedy, gdy prawo to powstało na podstawie art. 2
ust.1 ustawy o zm. u.g.g. i w.n. (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 1995 r.,
III AZP 5/95, OSNAPiUS 1995 nr 19 poz. 235).
W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy na podstawie art. 39311 oraz art. 39312 KPC
w związku z art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania
cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo upadłościowe i Prawo o
postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania administracyjnego, ustawy o
kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 43,
poz. 189) orzekł jak w sentencji.

========================================