Wyrok z dnia 21 stycznia 1998 r.
III RN 102/97


Organ celny może żądać aby dla uzyskania zwolnienia od cła próbki
towaru były pozbawione wartości użytkowej (art. II § 2 Konwencji międzynaro-
dowej dla ułatwienia importu próbek handlowych i materiału reklamowego
podpisanej w Genewie dnia 7 listopada 1952 r. - Dz.U. z 1960 r. Nr 38, poz. 221
w związku z art. 7 i art. 77 KPA).

Przewodniczący SSN: Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Andrzej Wasilewski, Andrzej Wróbel.


Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Włodzimierza
Skoniecznego, po rozpoznaniu w dniu 21 stycznia 1998 r. sprawy ze skargi "M."
Spółki z o.o. w Ł. na decyzję Prezesa Głównego Urzędu Ceł w Warszawie z dnia 22
maja 1996 r. [...] w przedmiocie wymiaru cła, na skutek rewizji nadzwyczajnej Minis-
tra Sprawiedliwości [...] od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka
Zamiejscowego w Łodzi z dnia 8 maja 1997 r. [...]


o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną.

U z a s a d n i e n i e


Stan faktyczny sprawy rozstrzygniętej zaskarżonym rewizją nadzwyczajną
wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka Zamiejscowego w Łodzi z
dnia 8 maja 1997 r. przedstawia się następująco:
Decyzją z dnia 26 lutego 1996 r. Dyrektor Urzędu Celnego w Ł. wymierzył
Spółce z o.o. "M." z Niemiec cło w kwocie 79,20 zł z tytułu sprowadzonych materia-
łów medycznych. Przesłankę tej decyzji stanowiła odmowa uwzględnienia wniosku
strony o zwolnienie z opłat celnych na podstawie art. 14 ust. 1 pkt 16 ustawy z dnia
28 grudnia 1989 r. Prawo celne (jednolity tekst: Dz. U. z 1994 r. Nr 71, poz. 312).
W odwołaniu od tej decyzji Spółka powoływała się na to, że przedmiotowe

- 2 -

"materiały medyczne" są próbkami sprowadzonymi w celach promocyjnych, o czym
miało świadczyć to, że Spółka nie prowadzi w Polsce działalności handlowej (nie ma
odpowiedniej koncesji).
Prezes Głównego Urzędu Ceł decyzją z dnia 22 maja 1996 r. utrzymał zas-
karżoną decyzję w mocy ze względu na to, że przedmiotowe materiały medyczne
posiadają wartość handlową, skoro nie zostały jej pozbawione np. przez ostemplo-
wanie lub dziurkowanie.
W skardze do Naczelnego Sądu Administracyjnego Spółka "M." zarzuciła
naruszenie prawa przez błędną interpretację wskazanego przepisu Prawa celnego
oraz Konwencji Międzynarodowej dla Ułatwienia Importu Próbek Handlowych i Mate-
riału Reklamowego podpisanej w Genewie dnia 7 listopada 1952 r. (Dz. U. z 1960 r.
Nr 38, poz. 221). Według skarżącej chodzi w sprawie o objęte konwencją próbki o
nieznacznej wartości handlowej (ogólnej wartości około 200 zł), które nie miały być
wprowadzone do obrotu handlowego.
Naczelny Sąd Administracyjny uchylił zaskarżoną decyzję ustalając jej niez-
godność z prawem tak w zakresie prawa materialnego jak i procesowego. Przede
wszystkim Sąd podzielił zarzut skargi o naruszeniu powołanej Konwencji, która w art.
II § 1 dotyczy zwolnienia od ceł próbek o nieznacznej wartości oraz w art. II § 2
uprawnia organy celne do żądania, aby próbki były w określony sposób pozbawione
wartości użytkowej jako towar. Dopiero odmowa zastosowania się do żądania organu
celnego uzasadniała odmowę zwolnienia od cła próbek, o których mowa w Kon-
wencji. Tymczasem w postępowaniu celnym strona nie była wzywana do stosownego
oznaczenia towaru jako warunku zwolnienia od cła. Sąd stwierdził ponadto, że z na-
ruszeniem art. 7 i art. 77 KPA organy celne nie wyjaśniły w jaki sposób przedmiotowe
materiały miały zostać wykorzystane przez Spółkę. Sposób wykorzystania tych
materiałów ma znaczenie dla ustalenia, czy miały one istotnie charakter próbek o
nieznacznej wartości, sprowadzonych z zagranicy w celu ubiegania się o zamówienia
na towary przez nie zaprezentowane z zamiarem importowania.
Minister Sprawiedliwości zarzucił powyższemu wyrokowi rażące naruszenie
art. 14 ust. 1 pkt 16 i art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. Prawo celne oraz
art. 27 pkt 1 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym i wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku oraz oddalenie skargi względnie o uchylenie tego wyroku i

- 3 -

przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu rewizji nadzwy-
czajnej Minister Sprawiedliwości wyraził pogląd, że organ celny nie może mieć
wpływu na stan towaru poddanego kontroli celnej. Ingerencja organów celnych nie
może polegać na żądaniu, aby podmiot dokonujący obrotu towarowego z zagranicą
zmieniał stan towaru poddawanego kontroli celnej. Także powołany przez Sąd arty-
kuł II § 2 Konwencji - zdaniem Ministra Sprawiedliwości - nie daje organom celnym
takich uprawnień. Sprowadzone przez Spółkę materiały medyczne będące niewąt-
pliwie nowością w Polsce nie miały w momencie zgłoszenia ich do odprawy celnej
żadnych cech świadczących o tym, że są to tylko próbki handlowe tych materiałów.
Organy celne prawidłowo zatem oceniły, że materiały te posiadają wartość handlową
i nie mogą korzystać ze zwolnienia celnego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Minister Sprawiedliwości nie kwestionuje obowiązywaniu Konwencji Mię-
dzynarodowej dla Ułatwienia Importu Próbek Handlowych i Materiału Reklamowego z
7 listopada 1952 r., która została przez Polskę: "przyjęta, ratyfikowana i potwier-
dzona" (akt ratyfikacji - Dz. U. z 1960 r. Nr 38 poz. 221).
Stosownie do art. 91 ust. 1 Konstytucji ratyfikowana umowa międzynaro-
dowa po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw stanowi część krajowego porządku praw-
nego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od
wydania ustawy. Stosowania Konwencji Genewskiej z 7 listopada 1952 r. nie wyklu-
czyło ustalenie zasad obrotu towarowego z zagranicą, w tym przedmiotów wolnych
od cła, w ustawie z dnia 28 grudnia 1989 r. Prawo celne (jednolity tekst: Dz. U. z
1994 r. Nr 71, poz. 312). W myśl bowiem art. 3 tej ustawy: "Obrót towarowy z zagra-
nicą jest dozwolony każdemu na równych prawach z zachowaniem warunków i ogra-
niczeń określonych w przepisach prawa i umowach międzynarodowych". Ponadto
według art. 4 ust. 1: "Przywóz towarów z zagranicy podlega cłu, z wyjątkami określo-
nymi w przepisach prawa". Nie ma także podstaw do przyjęcia, że regulacja zawarta
w art. 14 ust. 1 pkt 16 Prawa celnego objęła wszystkie elementy regulacji zawartej w
art. II Genewskiej Konwencji Międzynarodowej z 7 listopada 1952 r.
Istotne jest zwłaszcza, co miał na uwadze Naczelny Sąd Administracyjny, unormo-

- 4 -

wanie z art. II § 2 Konwencji, w którym określony został funkcjonalny sposób rozs-
trzygania spornych przypadków - czy sprowadzony z zagranicy towar rzeczywiście
należy do kategorii próbek określonych w art. II pkt 1 Konwencji. W takiej sytuacji
organy celne: "mogą żądać, aby - dla uzyskania zwolnienia od cła przy imporcie
zgodnie z paragrafem 1 niniejszego artykułu - próbki były pozbawione wartości użyt-
kowej jako towar, czy to przez ostemplowanie, rozdarcie, dziurkowanie, czy w inny
sposób, bez uiszczenia jednak ich wartości jako próbek wzorów."

Uprawnienie organów celnych, określone w art. II §2 Konwencji nie zostało
przewidziane w przepisach ustawy Prawo celne. Z tego powodu należałoby przyj-
mować restrykcyjny kierunek korzystania z tego uprawnienia, gdyż może ono koli-
dować z ustawowo określonymi uprawnieniami podmiotów dokonujących obrotu to-
warowego z zagranicą. Chodzi tu w pierwszym rzędzie o przedstawione w rewizji
nadzwyczajnej przepisy Prawa celnego ale także o wskazane w zaskarżonym wy-
roku NSA zasady postępowania administracyjnego określone w art. 7 i 77 KPA, które
mają zastosowanie w postępowaniu celnym (art. 1 ust. 2 Prawa celnego). W kon-
kretnych okolicznościach sprawy może okazać się, że skorzystanie z uprawnienia
przez organ celny, o którym jest mowa w Konwencji odpowiada celom postępowania
ażeby stan faktyczny sprawy został dokładnie wyjaśniony z uwzględnieniem interesu
społecznego i słusznego interesu strony. Odnosić się to może w szczególności do
sprawy, w której ze stanu towarów objętych wnioskiem o zwolnienie od cła nie wy-
nika, że są to próbki wolne od cła na podstawie art. 14 ust. 1 pkt 16 Prawa celnego
oraz art. II § 1 Konwencji Genewskiej z 1952 r. W takiej sytuacji zaniechanie sko-
rzystania przez organ celny z uprawnienia określonego w art. II § 2 Konwencji i w
konsekwencji nieuwzględnienia wniosku o zwolnienie od cła pozostawałyby w
sprzeczności z powołanymi w zaskarżonym wyroku zasadami postępowania admi-
nistracyjnego.
Z powyższych przyczyn Sąd Najwyższy uznał, że zarzuty wysunięte w rewi-
zji nadzwyczajnej są niezasadne. Rewizja nadzwyczajna nie miała zatem usprawied-
liwionych podstaw i podlegała oddaleniu (art. 39312 KPC w związku z art. 10 ustawy z
dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego... Dz. U. Nr 43,
poz. 189).
========================================