Wyrok z dnia 21 stycznia 1998 r.
III RN 101/97


Przepis art. 63 ustawy z dnia 2 lipca 1994 r. o najmie lokali mieszkal-
nych i dodatkach mieszkaniowych (Dz.U. Nr 105, poz. 509 ze zm.) nie stoi na
przeszkodzie uchyleniu na podstawie art. 156 § 1 pkt 2 KPA dotychczasowej
decyzji o przydziale lokalu. Organ administracji publicznej uchylając dotych-
czasową decyzję o przydziale lokalu jest obowiązany do umorzenia postępo-
wania.

Przewodniczący SSN: Jerzy Kwaśniewski, Sędziowie SN: Andrzej
Wasilewski, Andrzej Wróbel (sprawozdawca).


Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 21 stycznia 1998 r. sprawy ze skargi
Krystyny i Stanisława S. na decyzję Samorządu Kolegium Odwoławczego w P. z dnia
13 listopada 1996 r. [...] w przedmiocie cofnięcia przydziału lokalu mieszkalnego, na
skutek rewizji nadzwyczajnej Rzecznika Praw Obywatelskich [...] od wyroku
Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka Zamiejscowego w Rzeszowie z dnia 6
maja 1997 r. [...]


u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Naczelnemu Sądowi Ad-
ministracyjnemu-Ośrodkowi Zamiejscowemu w Rzeszowie do ponownego rozpozna-
nia.

U z a s a d n i e n i e:


Prezydent Miasta P. decyzją z dnia 23 lutego 1994 r. odmówił cofnięcia
przydziału lokalu mieszkalnego Stanisławowi S., zamieszkałemu w lokalu przy ul. M.
w P. Organ ten ustalił, że Stanisław S. zajmuje powyższy lokal na podstawie decyzji
z dnia 8 czerwca 1982 r. o przydziale lokalu. Uprawnienia do zamieszkiwania w tym
lokalu posiadają Stanisław S., jego żona Krystyna oraz na pobyt czasowy do dnia 21
lipca 1994 r., córka B. Z. z mężem i dwojgiem dzieci. Postępowanie dowodowe nie

- 2 -

wykazało prawdziwości twierdzeń Ewy K., działającej w imieniu Heleny P. - właści-
cielki budynku, że państwo S. posiadają ,,inny budynek własny" i że faktycznie nie za-
mieszkują w lokalu położonym w budynku przy ulicy M. w P.

W decyzji z dnia 28 października 1994 r., wydanej w wyniku wznowienia
postępowania, Prezydent Miasta P. orzekł o cofnięciu przydziału przedmiotowego
lokalu mieszkalnego Stanisławowi i Krystynie S. Organ ten ustalił, że Stanisław i
Krystyna małżonkowie S. przeprowadzili się z lokalu przydzielonego im decyzją ad-
ministracyjną do wynajętego przez nich budynku [...] przy ulicy Z. w P. i dokonali
podnajmu lokalu przy ulicy M. w P. W związku z tym cofnięcie im przydziału lokalu
mieszkalnego jest uzasadnione przepisami art. 41 ust. 1 i art. 51 ust. 3 Prawa loka-
lowego z 1974 r.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w P. decyzją z dnia 29 sierpnia 1995
r. uchyliło decyzję Prezydenta Miasta P. z dnia 28 października 1994 r. oraz decyzję
z dnia 23 lutego 1994 r. i orzekło o cofnięciu Stanisławowi i Krystynie S. przydziału
lokalu mieszkalnego położonego w budynku przy ul. M. w P. W ocenie organu od-
woławczego konieczność uchylenia decyzji wydanej w wyniku wznowienia postępo-
wania wynika z tego, że organ administracji państwowej powinien zgodnie z przepi-
sem art. 151 § 1 pkt 2 KPA uchylić decyzję dotychczasową, czego nie uczynił; jest to
wada skutkująca stwierdzeniem nieważności takiej decyzji. Organ odwoławczy usta-
lił, że w okresie od maja 1990 r. do grudnia 1995 r. państwo S. nie zamieszkiwali
stale w przedmiotowym lokalu, który udostępnili córce i jej rodzinie, czym wypełnili
dyspozycję przepisów art. 51 pkt 2 i 3 Prawa lokalowego z 1974 r.
Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy w Rzeszowie wyro-
kiem z dnia 27 maja 1996 r. stwierdził nieważność zaskarżonej przez Stanisława i
Krystynę S. decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia 29 sierpnia
1995r. uznając, że organ odwoławczy naruszył prawo rozstrzygając o decyzji organu
pierwszej instancji nie będącej przedmiotem odwołania.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze, po ponownym rozpatrzeniu odwoła-
nia Stanisława i Krystyny S. od decyzji Prezydenta Miasta P. z dnia 28 października
1994 r. w sprawie cofnięcia przydziału lokalu mieszkalnego, decyzją z dnia 21 sierp-
nia 1996 r uchyliło zaskarżoną decyzję. Prezydent Miasta P. decyzją z dnia 25
września 1996 r. uchylił swoją decyzję z dnia 23 lutego 1994 r. odmawiającą cofnię-

- 3 -

cia przydziału lokalu mieszkalnego i jednocześnie orzekł o cofnięciu Stanisławowi i
Krystynie S. przydziału lokalu mieszkalnego położonego w budynku przy ul. M. w P.
Samorządowe Kolegium Odwoławcze w P. decyzją z dnia 13 listopada 1996 r.
utrzymało w mocy powyższą decyzję Prezydenta Miasta P. W skardze na powyższą
decyzję Stanisław i Krystyna S. zarzucili, że zaskarżona decyzja została wydana na
podstawie przepisów Prawa lokalowego z 1974 r., które zostały uchylone przez
ustawę o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych. Ponadto skarżący
zarzucili, że w oparciu o ten sam stan faktyczny Prezydent Miasta P. wydał dwie
różne decyzje, przy czym w postępowaniu zakończonym decyzją z dnia 25 września
1996 r. nie przeprowadzono żadnego postępowania dowodowego i uniemożliwiono
skarżącym złożenie wyjaśnień w sprawie i nie zapoznano ich z zebranym materiałem
dowodowym.

Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy w Rzeszowie wyro-
kiem z dnia 6 maja 1997 r. [...] oddalił skargę Stanisława i Krystyny S. na ostateczną
decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia 13 listopada 1996 r. W
ocenie Sądu z przepisu art. 63 ustawy z dnia 2 lipca 1994 r. o najmie lokali miesz-
kalnych i dodatkach mieszkaniowych (Dz. U. Nr 105, poz. 509) wynika, że postępo-
wanie wszczęte na podstawie przepisów Prawa lokalowego z 1974 r. i nie zakoń-
czone do dnia wejścia w życie ustawy o najmie lokali mieszkalnych decyzją osta-
teczną powinno być umorzone. Przepis powyższy nie dotyczy jednak postępowania
wszczętego na podstawie przepisów rozdziału 12 Działu II i art. 156-161 KPA.
Oznacza to, że przepis art. 63 ustawy dopuszcza prowadzenie postępowań w zakre-
sie Prawa lokalowego wszczętych na podstawie powyższych przepisów KPA przed
dniem wejścia w życie ustawy o najmie lokali mieszkalnych, jeżeli te postępowania
nie zostały do tego dnia zakończone decyzją ostateczną. Uznając zatem, że istnieją
merytoryczne przesłanki do cofnięcia przydziału lokalu mieszkalnego na podstawie
art. 51 ust. 2 i 3 Prawa lokalowego Sąd oddalił skargę, nie ustosunkowując się do
zarzutów odnoszących się do naruszenia prawa skarżących do udziału w postępo-
waniu dowodowym.

Rzecznik Praw Obywatelskich w rewizji nadzwyczajnej od powyższego wy-
roku Naczelnego Sądu Administracyjnego zarzucił temu wyrokowi rażące naruszenie
art. 63 ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych; wniósł o

- 4 -

uchylenie zaskarżonego wyroku i ,,przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania".

W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich niezależnie od tego, że Sąd nie
ustosunkował się do zarzutów w kwestii uczestnictwa skarżących w postępowaniu,
które to zarzuty w świetle akt administracyjnych wydają się być bezpodstawne, to
przede wszystkim rażąco naruszył przepis art. 63 ustawy o najmie lokali mieszkal-
nych. Rzecznik powołał się w tym zakresie na słuszną - jego zdaniem - tezę wyroku
Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 4 czerwca 1996 r. I SA 943/95 (ONSA
1997 nr 2 poz. 91), że przepis art. 63 ustawy o najmie lokali mieszkalnych nie stoi na
przeszkodzie uchyleniu decyzji dotychczasowej na podstawie art. 151 § 1 pkt 2 KPA,
jednakże uzasadnia umorzenie postępowania w części dotyczącej wydania nowej
decyzji rozstrzygającej o istocie sprawy. Skoro zatem w dniu wydawania decyzji nie
istniała podstawa prawna do orzekania o istocie sprawy postępowanie w tym zakre-
sie należało umorzyć, stosownie do wskazania zawartego w zdaniu pierwszym art.
63 ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Z treści art. 63 zdanie pierwsze ustawy z dnia 2 lipca 1994 r. o najmie lokali
mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych (Dz. U. Nr 105, poz. 509) wynika w spo-
sób nie budzący wątpliwości, że przepis zobowiązuje właściwy organ administracji
państwowej do wydania decyzji o umorzeniu postępowania wszczętego na podstawie
przepisów ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. - Prawo lokalowe (jednolity tekst: Dz. U.
z 1987 r. Nr 30, poz. 165 ze zm.) i nie zakończonego, do dnia wejścia w życie tej
pierwszej ustawy, decyzją ostateczną. Zgodnie zaś z przepisem art. 63 zdanie drugie
ustawy, przepis art. 63 zdanie pierwsze nie dotyczy postępowania wszczętego na
podstawie przepisów rozdziału 12 w dziale II i art. 156-161 Kodeksu postępowania
administracyjnego, tj. postępowania w sprawie wznowienia postępowania, postę-
powania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji oraz postępowań określonych
w art. 160 i 161 tego Kodeksu. W związku z tym należy stwierdzić, że dyspozycją art.
63 zdanie drugie ustawy o najmie lokali mieszkalnych objęte są wymienione w tym
przepisie, tzw. postępowania nadzwyczajne wszczęte i nie zakończone przed dniem
wejścia w życie ustawy, natomiast użyty w przepisie art. 63 zdanie drugie tej ustawy

- 5 -

zwrot: "nie dotyczy" odnosi się do określonego w zdaniu pierwszym art. 63 ustawy
obowiązku umorzenia postępowania. Należy zatem przyjąć, że przepis art. 63 zdanie
drugie dopuszcza prowadzenie postępowań w sprawach z zakresu Prawa
lokalowego, wszczętych na podstawie powołanych wyżej przepisów KPA przed
dniem wejścia w życia ustawy, które to postępowania nie zostały do tego dnia
zakończone decyzją ostateczną. Jak bowiem trafnie wskazał Sąd w uzasadnieniu
zaskarżonego wyroku użyte w art. 63 zdanie pierwsze i zdanie drugie wyrażenia
"wszczęte" i "wszczętego" należy rozumieć jednakowo, a zatem jako odnoszące się
do spraw będących w toku. Należy ponadto stwierdzić, że za takim stanowiskiem
przemawia także wykładnia systemowa, uwzględniająca zamieszczenie powyższego
przepisu w rozdziale 8 ustawy "Przepisy szczególne, przejściowe i końcowe". Z cha-
rakteru tego przepisu jako przepisu przejściowego wynika bowiem, że reguluje on
kwestie związane z oddziaływaniem ustawy o najmie lokali mieszkalnych na byt
prawny postępowań wszczętych i nie zakończonych przed dniem wejścia tej ustawy
(uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 1996 r. III AZP 4/96 -
OSNAPiUS 1997 nr 4 poz. 42).

W rozpoznawanej sprawie jest niesporne, że postępowanie w sprawie cof-
nięcia Stanisławowi i Krystynie S. przydziału lokalu mieszkalnego położonego w bu-
dynku przy ulicy M. w P., wznowione postanowieniem Prezydenta Miasta P. z dnia 6
sierpnia 1996 r., nie zostało przed dniem wejścia w życie ustawy o najmie lokali
mieszkalnych, tj. przed dniem 12 listopada 1994 r., zakończone decyzją ostateczną.
Zgodnie zatem z przepisem art. 63 zdanie drugie ustawy prowadzenie po tym dniu
postępowania administracyjnego w sprawie cofnięcia przydziału lokalu mieszkalnego
wszczętego na podstawie postanowienia o wznowieniu tego postępowania było do-
puszczalne. Sąd Administracyjny nie uwzględnił jednakże, iż zgodnie z przepisem
art. 151 § 1 KPA organ administracji państwowej po przeprowadzeniu postępowania
wznowionego może odmówić uchylenia decyzji dotychczasowej, gdy stwierdzi brak
podstaw do jej uchylenia na podstawie art. 145 § 1 KPA albo może uchylić decyzje
dotychczasową, gdy stwierdzi istnienie podstaw do jej uchylenia na podstawie art.
145 § 1 KPA i wydać nową decyzję rozstrzygającą o istocie sprawy. W ocenie Sądu
Najwyższego przepis art. 63 ustawy o najmie lokali mieszkalnych nie stoi na prze-
szkodzie wydaniu przez organ administracji państwowej po dniu wejścia w życie tej

- 6 -

ustawy decyzji o odmowie uchylenia decyzji dotychczasowej, bowiem przedmiotem
rozstrzygnięcia zawartego w tej decyzji jest wyłącznie kwestia braku podstaw wymie-
nionych w art. 145 § 1 KPA. W decyzji, o której mowa w art. 151 § 1 pkt 1 KPA, or-
gan nie rozstrzyga o istocie sprawy, a zatem nie stosuje przepisów prawa material-
nego, do których należą przepisy Prawa lokalowego z 1974 r. Odmiennie przedsta-
wia się rozpatrywana kwestia w odniesieniu do decyzji określonych w art. 151 § 1 pkt
2 KPA. W tym przypadku organ administracji państwowej, który stwierdził istnienie
przesłanek określonych w art. 145 § 1 KPA jest obowiązany uchylić decyzję dotych-
czasową i orzec co do istoty sprawy. Orzeczenie o istocie sprawy wymaga od organu
administracji państwowej zastosowania przepisów prawa materialnego obo-
wiązujących w dacie orzekania. Z akt sprawy wynika jednoznacznie, że ostateczne
rozstrzygnięcie merytoryczne w tej sprawie zawiera decyzja Prezydenta Miasta P. z
dnia 25 września 1996 r., którą uchylił swoją decyzję z dnia 23 lutego 1994 r. odma-
wiającą cofnięcia przydziału lokalu mieszkalnego i jednocześnie orzekł o cofnięciu S.
i K. S. przydziału lokalu mieszkalnego położonego w budynku przy ul. 3-go Maja w P.
Organ odwoławczy w ogóle nie rozważył zagadnienia podstawy prawnej powyższej
decyzji, a w szczególności nie ocenił dopuszczalności rozstrzygnięcia sprawy co do
jej istoty na podstawie uchylonych przepisów Prawa lokalowego, aczkolwiek powołał
się w decyzji utrzymującej w mocy zaskarżoną odwołaniem decyzję organu pierwszej
instancji na przepis art. 63 ustawy o najmie lokali mieszkalnych, jednakże bez
uzasadnienia zastosowania tej podstawy prawnej. Tymczasem zarówno w chwili
wydawania zaskarżonej do Sądu decyzji organu odwoławczego jak i decyzji meryto-
rycznej organu pierwszej instancji nie obowiązywały przepisy Prawa lokalowego z
1974 r., co zobowiązywało organ pierwszej instancji do uchylenia decyzji dotychcza-
sowej i umorzenia postępowania w sprawie cofnięcia przydziału lokalu mieszkalnego.
Utrzymanie w takich warunkach decyzji organu pierwszej instancji przez organ
odwoławczy należy ocenić jako rażące naruszenie przepisów prawa w rozumieniu
art. 156 § 1 pkt 2 KPA, a wyrok Sądu oddalający skargę na taką decyzję rażąco na-
rusza przepis art. 63 ustawy o najmie lokali i dodatkach mieszkaniowych.
Biorąc powyższe pod rozwagę Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================