Wyrok z dnia 17 kwietnia 1997 r.
III RN 10/97

Wyrażenie w uzasadnieniu zaskarżonego rewizją nadzwyczajną wyroku
sądu administracyjnego poglądu prawnego sprzecznego ze stanowiskiem Sądu
Najwyższego nie uzasadnia samo przez się uchylenia takiego wyroku. Konieczne
jest wykazanie, że wyrok taki rażąco narusza prawo, gdyż powoduje skutki
niemożliwe do zaakceptowania w demokratycznym państwie prawnym.

Przewodniczący SSN: Jerzy Kwaśniewski, Sędziowie SN: Andrzej Wróbel
(sprawozdawca), Andrzej Wasilewski.

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Waldemara
Grudzieckiego, po rozpoznaniu w dniu 17 kwietnia 1997 r. sprawy ze skargi Jerzego S.
na decyzję Wojewody L. z dnia 12 września 1995 r. [...] w przedmiocie nakazania
rozbiórki obiektu budowlanego, na skutek rewizji nadzwyczajnej Pierwszego Prezesa
Sądu Najwyższego [...] od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie
Ośrodka Zamiejscowego w Poznaniu z dnia 27 sierpnia 1996 r. [...]

o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną.

U z a s a d n i e n i e

Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego w rewizji nadzwyczajnej od wyroku Naczel-
nego Sądu Administracyjnego-Ośrodka Zamiejscowego w Poznaniu z dnia 27 sierpnia
1996 r. [...] uchylającego decyzję Wojewody L. z dnia 12 września 1995 r. [...] oraz
utrzymaną w mocy tą decyzją decyzję Kierownika Urzędu Rejonowego w K. z dnia 3
lipca 1995 r. [...] nakazującą Jerzemu S. rozbiórkę szopy drewnianej oraz ustępu
suchego drewnianego, usytuowanych na działce położonej w miejscowości Ż. gmina K.,
zarzucił zaskarżonemu wyrokowi rażące naruszenie przepisów art. 37 ust. 1 pkt 1
ustawy z dnia 24 października 1974 r. - Prawo budowlane (Dz. U. Nr 38, poz. 229 ze
zm.) w związku z art. 103 ust. 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz.
U. Nr 89, poz. 414 ze zm.) oraz art. 22 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o
Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz. U. Nr 74, poz. 386 ze zm.) i wniósł o
uchylenie wyżej wymienionego wyroku i przekazanie sprawy temu Sądowi do
ponownego rozpoznania.
W ocenie Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego stanowisko przyjęte w
zaskarżonym wyroku, że art. 37 ust. 1 pkt 1 Prawa budowlanego z 1974 r. uzasadnia
wydanie decyzji o przymusowej rozbiórce wyłącznie w sytuacji, gdy obiekt znajduje się
na terenie, który zgodnie z planem zagospodarowania przestrzennego, mającym
charakter prawa miejscowego, nie jest przeznaczony pod zabudowę albo przeznaczony
jest pod innego rodzaju zabudowę, oznacza zakwestionowanie utrwalonej w
orzecznictwie Sądu Najwyższego wykładni tego przepisu. Wyrazem tej wykładni jest
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 1985 r., III ARN 11/85 (OSNCP 1986 z. 3
poz. 40), w którym przyjęto, że terenem, który zgodnie z przepisami o planowaniu
przestrzennym nie jest przeznaczony pod zabudowę, jest nie tylko teren przeznaczony
w istniejącym planie ogólnym lub szczegółowym na inne cele lub pod innego rodzaju
zabudowę, ale także teren nie przeznaczony pod zabudowę ze względu na brak takich
planów. W uzasadnieniu podstaw rewizji nadzwyczajnej wskazano, że w przypadku
braku planu przestrzennego należy przyjąć, że ewentualnym nakazem rozbiórki mogą
być objęte tylko te obiekty, których budowa wymagała uzyskania pozwolenia
budowlanego. Tymczasem Sąd nie wypowiadając się co do rodzaju i charakteru
obiektów wzniesionych przez skarżącego nie mógł prawidłowo ocenić zgodności z
prawem decyzji organów administracji obu instancji.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z przepisem art. 103 ust. 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo
budowlane (Dz.U. Nr 89, poz. 414 ze zm.) przepisu art. 48 tej ustawy nie stosuje się do
obiektów, których budowa została zakończona przed dniem jej wejścia w życie. Do tych
obiektów stosuje się odpowiednio przepisy dotychczasowe. W odniesieniu do takich
obiektów nie stosuje się zatem przepisu art. 48 ustawy stanowiącego, że właściwy
organ nakazuje ,w drodze decyzji, rozbiórkę obiektu budowlanego lub jego części,
będącego w budowie albo wybudowanego bez pozwolenia na budowę, albo zgłoszenia,
bądź też pomimo wniesienia sprzeciwu przez właściwy organ, lecz przepis art. 37
ustawy z dnia 24 października 1974 r. - Prawo budowlane (Dz. U. Nr 38 poz. 229 ze
zm.), zgodnie z którym obiekty budowlane lub ich części, będące w budowie lub
wybudowane niezgodnie z przepisami obowiązującymi w okresie ich budowy podlegają
przymusowej rozbiórce, gdy organ administracji państwowej stwierdzi, że obiekt
budowlany lub jego część znajduje się na terenie, który zgodnie z przepisami o
planowaniu przestrzennym nie jest przeznaczony pod zabudowę albo przeznaczony
jest pod innego rodzaju zabudowę, lub w razie wybudowania spowodowałby
niebezpieczeństwo dla ludzi lub mienia albo niedopuszczalne pogorszenie warunków
zdrowotnych lub użytkowych dla otoczenia.
Nie jest trafny zarzut wnoszącego rewizję nadzwyczajną, że Sąd nie wypo-
wiadając się co do rodzaju i charakteru obiektów wzniesionych przez skarżącego nie
mógł prawidłowo ocenić zgodności z prawem decyzji organów administracji obu ins-
tancji. Z przepisów § 44 ust. 1, 2 i 3 rozporządzenia Ministra Gospodarki Terenowej i
Ochrony Środowiska z dnia 20 lutego 1975 r. w sprawie nadzoru urbanistyczno-bu-
dowlanego (Dz.U. Nr 8 poz. 48 ze zm.) wynika bowiem, że wybudowanie przez skar-
żącego wskazanych obiektów mogło wymagać pozwolenia na budowę, jeżeli obiekty te
mogły wprowadzić lub zwiększyć uciążliwości pogarszające warunki sanitarne, bez-
pieczeństwa ludzi lub mienia albo warunki wykorzystania terenów sąsiednich. Sąd
trafnie przyjął, że brak jest przeszkód do wydania decyzji o rozbiórce wzniesionych
przez skarżącego obiektów w razie spełnienia przesłanek wynikających z art. 37 ust. 1
pkt 2 lub art. 37 ust. 2 Prawa budowlanego z 1974 r. Brak ustaleń w powyższym
zakresie w zaskarżonej decyzji, co słusznie podkreślił Sąd w uzasadnieniu wyroku,
stanowiło uzasadnioną podstawę do jej uchylenia. Ocena, czy wystąpiły te przesłanki
należy do właściwych organów administracji państwowej, a nie do Sądu orzekającego o
zgodności decyzji z prawem.
Odnośnie do zarzutu naruszenia przepisu art. 37 ust. 1 pkt 1 Prawa budowla-
nego z 1974 r. należy stwierdzić, że w istocie pogląd Sądu, iż przepis ten uzasadnia
wydanie decyzji o przymusowej rozbiórce wyłącznie w sytuacji, gdy obiekt znajduje się
na terenie, który zgodnie z planem zagospodarowania przestrzennego, mającym
charakter prawa miejscowego, nie jest przeznaczony pod zabudowę albo przeznaczony
jest pod budowę innego rodzaju, oznacza zakwestionowanie wykładni tego przepisu
przedstawionej w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 1985 r., III ARN 11/85
(OSNCP 1986 z. 3, poz. 40). W wyroku tym przyjęto, że terenem, który zgodnie z
przepisami o planowaniu przestrzennym nie jest przeznaczony pod zabudowę jest nie
tylko teren przeznaczony w istniejącym planie ogólnym lub szczegółowym na inne cele
lub pod innego rodzaju zabudowę, ale także teren nie przeznaczony pod zabudowę ze
względu na brak takich planów. Należy jednak wskazać, że Sąd Najwyższy uwzględnia
rewizję nadzwyczajną, jeżeli stwierdzi, że zaskarżony wyrok sądu administracyjnego
rażąco narusza prawo. W rozpoznawanej sprawie samo wypowiedzenie przez Sąd
poglądu prawnego, który jest sprzeczny ze stanowiskiem wyrażonym przez Sąd
Najwyższy nie uzasadnia jeszcze uchylenia wyroku zawierającego taki pogląd.
Niezbędne jest bowiem, aby wyrok oparty na takim poglądzie powodował skutki, które
nie mogą być zaakceptowane w demokratycznym państwie prawnym. W
rozpoznawanej sprawie Sąd dokonując wykładni przepisu art. 37 ust. 1 pkt 1 Prawa
budowlanego z 1974 r. naruszył treść tego przepisu ustaloną w powołanym wyroku
Sądu Najwyższego, lecz nie jest to naruszenie rażące. Sąd bowiem nie przesądził
ostatecznie kwestii dopuszczalności rozbiórki obiektów wzniesionych przez skarżącego,
lecz jedynie uzależnił wydanie takiej decyzji od spełnienia przesłanek wymienionych w
art. 37 ust. 1 pkt 2 lub art. 37 ust. 2 tego Prawa.
Biorąc powyższe pod rozwagę Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.

========================================