Wyrok z dnia 17 marca 2005 r.
III PK 83/04

Przepisy Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej nie mogą być sku-
tecznie powoływane przed sądami krajowymi jako samoistne źródło praw jed-
nostek lub jako wzorzec oceny zgodności prawa krajowego z prawami podsta-
wowymi zawartymi w Karcie.

Przewodniczący SSN Andrzej Wróbel (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Zbigniew Myszka, Maria Tyszel.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 marca 2005 r. sprawy
z powództwa Kazimiery M., Wandy W., Teresy B. i Anny Z. przeciwko Telekomunika-
cji Polskiej SA - Obszarowi Telekomunikacji w R. o przywrócenie do pracy, wynagro-
dzenie za czas pozostawania bez pracy, na skutek kasacji powódki Anny Z. od wyro-
ku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Radomiu z dnia 15
lipca 2004 r. [...]

1. o d d a l i ł kasację,
2. zasądził od powódki na rzecz pozwanej kwotę 120 (sto dwadzieścia) zło-
tych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń w Radomiu wyrokiem z dnia 25
marca 2004 r. [...] zasądził od Telekomunikacji Polskiej SA - Obszarowi Telekomuni-
kacji w R. na rzecz Kazimiery M. kwotę 9.173,70 zł, na rzecz Wandy W. kwotę 9
424,62 zł, na rzecz Anny Z. kwotę 8.875,53 zł i na rzecz Teresy B. kwotę 8.651,19 zł,
wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 25 marca 2004 r. do dnia zapłaty.
Sąd Rejonowy ustalił, iż Wanda W. od 11 lipca 1979 r., a Teresa B. od 15
września 1975 r., były zatrudnione w Wojewódzkim Urzędzie Telekomunikacji w R.
początkowo na podstawie umowy o pracę (staż), a później na podstawie umowy o
pracę na czas nieokreślony. Anna Z. od 17 stycznia 1989 r., a Kazimiera M. od 7
sierpnia 1989 r., zatrudnione były początkowo na podstawie umów o pracę na okres
próbny, a później na czas nieokreślony w Polskiej Poczcie Telegrafie i Telefonie Dy-
rekcji Wojewódzkiej w R. - następcy prawnym Wojewódzkiego Urzędu Telekomuni-
kacji w R. W związku z przekształceniem państwowej jednostki organizacyjnej ,,Pol-
ska Poczta Telegraf i Telefon" w przedsiębiorstwo użyteczności publicznej ,,Poczta
Polska" i Telekomunikacja Polska SA powódki stały się z dniem 1 stycznia 1992 r.
pracownicami Telekomunikacji Polskiej SA z zachowaniem dotychczasowego sto-
sunku pracy i wynikających z niego praw i obowiązków.
Teresa B. pracowała na stanowisku instruktora w pionie sieci. Z dniem 15
grudnia 2001 r. została ,,przekazana" wraz z innymi pracownikami do Pionu Obsługi
Klientów, gdzie zajmowała stanowisko instruktora w Wydziale Telefonicznej Obsługi
Klientów. Anna Z., Kazimiera M. i Wanda W. w ostatnim okresie zatrudnienia u poz-
wanego pracowały na stanowisku radcy. Wobec przeprowadzanej od 2001 r. re-
strukturyzacji we wszystkich jednostkach organizacyjnych Telekomunikacji Polskiej
SA, co wiązało się z koniecznością likwidacji stanowisk pracy i zmniejszeniem za-
trudnienia - w porozumieniu ze związkami zawodowymi - ustalony został ,,Pakiet
Socjalny", w którym zawarto ,,program dobrowolnych odejść" skierowany do pracow-
ników, którzy zwrócą się o rozwiązanie umowy o pracę na mocy porozumienia stron.
Począwszy od drugiej połowy 2001 r. część pracowników rozwiązała umowy o pracę
na zasadach określonych w ,,programie dobrowolnych odejść", a stanowiska pozo-
stałych pracowników były likwidowane lub przesuwano na nie pracowników zagrożo-
nych zwolnieniem z przyczyn dotyczących zakładu pracy.
Propozycje dobrowolnego odejścia na zasadzie porozumienia stron z przy-
czyn dotyczących pracodawcy zostały przedstawione Annie Z., Wandzie W. i Kazi-
mierze M. Pracownice te zostały poinformowane o zamiarze rozwiązania z nimi
umów o pracę na zasadzie porozumienia stron z pouczeniem o możliwości złożenia
przez nie umotywowanych zastrzeżeń w terminie 5 dni. Powódki nie wyraziły na to
zgody i złożyły zastrzeżenia. W dniu 11 czerwca 2002 r. powódki zwróciły się do dy-
rektora strony pozwanej o zaniechanie wypowiadania im umów o pracę i objęcie ich
szkoleniami celem przekwalifikowania. W dniu 25 czerwca 2002 r. strona pozwana
złożyła Wandzie W. i Annie Z. oświadczenia o wypowiedzeniu umów o pracę ze
skróconym do 1 miesiąca okresem wypowiedzenia, który miał upłynąć z dniem 31
lipca 2002 r., a następnie w dniu 22 lipca 2002 r. cofnęła je. W dniu 29 lipca 2002 r.
strona pozwana ponownie wypowiedziała powódkom umowy o pracę z zastosowa-
niem jednomiesięcznego skróconego okresu wypowiedzenia, który miał upłynąć z
dniem 31 sierpnia 2002 r. W dniu 25 czerwca 2002 r. pozwana wypowiedziała Kazi-
mierze M. umowę o pracę z zastosowaniem skróconego dwumiesięcznego okresu
wypowiedzenia z dniem 31 sierpnia 2002 r. Przyczyną wypowiedzenia umów o pracę
powódkom było zmniejszenie zatrudnienia oraz brak możliwości zatrudnienia ich na
zmienionych warunkach. Powódki zostały objęte programem przekwalifikowania,
jednakże nie zostały zakwalifikowane do pracy, a po rozwiązaniu umów o pracę zaj-
mowane przez nie stanowiska pracy zostały zlikwidowane z dniem 1 września 2002
r. Teresa B. w dniu 30 lipca 2002 r. uczestniczyła w szkoleniu. W dniu 19 września
2002 r. Teresa B. otrzymała pismo informujące ją, że stanowisko które zajmuje jest
przeznaczone do likwidacji i została powiadomiona o zamiarze rozwiązania z nią sto-
sunku pracy ze skróconym okresem wypowiedzenia wynoszącym jeden miesiąc, z
pouczeniem o prawie do złożenia w terminie 5 dni umotywowanych zastrzeżeń. Po-
wódka zastrzeżenia złożyła w dniu 27 września 2002 r. W dniu 21 października 2002
r. Teresa B. została poinformowana o możliwości przeniesienia do pracy w C. i kon-
tynuowania zatrudnienia na stanowisku telefonistki, a w dniu 23 października 2002 r.
otrzymała pismo o rozwiązaniu z nią umowy o pracę z zastosowaniem skróconego
okresu wypowiedzenia wynoszącego 1 miesiąc i upływającego w dniu 30 listopada
2002 r. Jako przyczynę podano likwidację Obszaru do spraw Usług Operatora w TP
SA OT R. oraz brak możliwości zatrudnienia na zmienionych warunkach, gdyż z
dniem 1 października 2002 r. doszło do likwidacji Obszaru do spraw Usług Operatora
TP SA OT R. i likwidacji stanowisk pracy telefonistek.
Sąd pierwszej instancji ustalił, że w okresie od 12 lipca 2002 r. do 11 paź-
dziernika 2002 r. pozwana z przyczyn dotyczących zakładu pracy wypowiedziała
umowy o pracę 36 pracownikom, 28 pracowników rozwiązało umowy o pracę za po-
rozumieniem stron w ramach ,,programu dobrowolnych odejść", a 169 w ramach pro-
gramu ,,praca dla pracowników". W okresie od 13 października 2002 r. do 13 stycznia
2003 r. pozwany wypowiedziała umowę o pracę 54 pracownikom z przyczyn
dotyczących zakładu pracy, 14 pracowników rozwiązało umowy o pracę za porozu-
mieniem stron w ramach ,,programu dobrowolnych odejść", a 154 w ramach progra-
mu ,,praca dla pracowników". W drugiej połowie 2002 r. zadania TP SA przejęły firmy
zewnętrzne, co wiązało się z koniecznością zmniejszenia zatrudnienia w Pionie
Sieci. W celu złagodzenia skutków zmniejszenia zatrudnienia u pozwanej został
wprowadzony program ,,praca za pracowników", w ramach którego pracownicy mogli
rozwiązać umowy o pracę z pozwaną na zasadzie porozumienia stron. Łączyło się to
z przyjęciem oferty zatrudnienia w firmie zewnętrznej.
W swoich rozważaniach Sąd stwierdził, że w sprawie ma zastosowanie art. 1
ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z
pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmia-
nie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz.19 ze zm.). Ponieważ u pozwanego
liczba pracowników przekraczała 1000 osób, dla uznania, że nastąpiło zmniejszenie
zatrudnienia, o którym mowa w w/w przepisie, wymagane było ustalenie okoliczności
rozwiązania stosunków pracy z grupą pracowników obejmującą co najmniej 100 pra-
cowników w okresie nie dłuższym niż 3 miesiące. Zdaniem Sądu rozwiązania umów
o pracę na zasadzie porozumienia stron w ramach ,,programu dobrowolnych odejść"
oraz programu ,,praca za Pracowników" spowodowały zmniejszenie zatrudnienia z
przyczyn określonych we wskazanym przepisie. W przypadku ,,programu dobrowol-
nych odejść" stanowiska pracy pracowników, z którymi rozwiązano w tym trybie
umowy o pracę były likwidowane, bądź przesuwano na nie pracowników zajmujących
stanowiska zagrożone likwidacją. Natomiast odnośnie do programu ,,praca za pra-
cowników" niekwestionowane było, że rozwiązania umów o pracę w tym trybie wyni-
kały ze zmian organizacyjnych u pozwanej, polegających na przekazaniu zadań
związanych z instalacją i konserwacją sieci firmie zewnętrznej. Okoliczność, że pra-
cownicy ci zostali zatrudnieni w innym zakładzie świadczącym usługi na rzecz poz-
wanej nie ma znaczenia, bowiem ich umowy o pracę zostały z pozwaną rozwiązane.
Sąd nie podzielił stanowiska pozwanej, że rozwiązania umów o pracę z pra-
cownikami korzystającymi z ,,programu dobrowolnych odejść" nie miały cech zwol-
nień z przyczyn dotyczących zakładu pracy, ponieważ pracownicy ci sami występo-
wali z odpowiednim wnioskiem o rozwiązanie umowy o pracę na mocy porozumienia
stron, zamiast odpraw pieniężnych otrzymywali odszkodowania i dodatkowe wypłaty
wynikające z ,,Pakietu Socjalnego" oraz na świadectwach pracy tych osób nie za-
mieszczano informacji, że rozwiązanie nastąpiło z przyczyn dotyczących zakładu
pracy. Podobnie w przypadku programu PZP ,,praca za pracowników" rozwiązanie
umów o pracę następowało na zasadzie porozumienia stron i nie umieszczano na
świadectwach pracy informacji, że rozwiązanie nastąpiło z przyczyn dotyczących
zakładu pracy. Nadto pracownicy ci otrzymywali ofertę pracy w firmie zewnętrznej
oraz świadczenia z ,,Pakietu Socjalnego".
Zdaniem Sądu Rejonowego wskazanie przez strony przyczyny rozwiązania
umowy o pracę na mocy ich porozumienia nie stanowi elementu oświadczenia woli,
którego treścią jest jedynie wywołanie skutku prawnego w postaci rozwiązania
umowy o pracę. Nadto z ustalonego stanu faktycznego wynika, że pracownicy mieli
świadomość, iż niewyrażenie zgody na rozwiązanie umowy o pracę w ramach ,,pro-
gramu dobrowolnych odejść" spowoduje i tak wypowiedzenie stosunku pracy z przy-
czyn dotyczących zakładu pracy. Przyznanie tym pracownikom wyższych świadczeń
od odprawy pieniężnej przewidzianej w ustawie z dnia 28 grudnia 1989 r. o szcze-
gólnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn doty-
czących zakładu pracy i nazwanie tych świadczeń odszkodowaniem, dodatkową wy-
płatą, nie przekreśla tego, że faktyczną przyczyną rozwiązania tych stosunków pracy
były przyczyny dotyczące zakładu pracy. Potwierdzają to również postanowienia
,,Pakietu Socjalnego", z których wynika, że ,,program dobrowolnych odejść" będzie
stosowany w celu dostosowania struktury zatrudnienia do potrzeb Spółki. Wyklucza
to zdaniem Sądu stosowanie ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasa-
dach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących za-
kładu pracy. W związku z tym zdaniem Sądu należy uznać je za nieważne w świetle
art. 9 § 2 k.p.
W związku z powyższym, ponieważ pozwana przy uwzględnieniu ,,programu
dobrowolnych odejść" i programu ,,praca za pracowników" w okresie od 11 kwietnia
2002 r. do 11 lipca 2002 r. rozwiązała umowy o pracę łącznie z 64 pracownikami, w
tym z powódką Kazimierą M., w okresie od 12 lipca 2002 r. do 12 października 2002
r. z 233 pracownikami, w tym z Anną Z. i Wandą W. oraz w okresie od 13 październi-
ka 2002 r. do 13 stycznia 2003 r. z 222 pracownikami, w tym z Teresą B. - zdaniem
Sądu - w stosunku do Anny Z., Wandy W. i Teresy B. powinna zastosować procedu-
rę grupowych zwolnień przewidzianą w art. 2, 3, 4 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
dotyczących zakładu pracy. Procedury tej zdaniem Sądu nie wymagało rozwiązanie
umowy o pracę z Kazimierą M. Naruszenie przepisów dotyczących tej procedury -
przy wypowiadaniu umów na czas nieokreślony - powoduje powstanie roszczeń z art.
45 § 1 k.p.
Sąd Rejonowy stwierdził, że wobec Anny Z., Wandy W. i Kazimiery M. praco-
dawca dopuścił się również naruszenia § 10 ust. 2 Ponadzakładowego Układu Zbio-
rowego Pracy dla Pracowników Telekomunikacji Polskiej SA, ponieważ nie udzielił
na piśmie odpowiedzi na zgłoszone przez powódki w tej formie zastrzeżenia co do
dokonanych im wypowiedzeń umów o pracę. W dalszych rozważaniach Sąd uznał,
że pracodawca spełnił wobec Wandy W. i Kazimiery M. wymóg konsultacji ponieważ
dwukrotnie zwrócił się do zakładowego związku zawodowego o przedstawienie wy-
kazu osób objętych szczególną ochroną związku oraz członków tego związku i na
żadnym z nich nie były umieszczone ich nazwiska. Już od daty pierwszego pisma
pracodawcy w tej kwestii rzeczą związku zawodowego było poinformowanie pozwa-
nego o objęciu ochroną pracowników. Nadto wbrew twierdzeniom powódek - zda-
niem Sądu - pracodawca nie naruszył obowiązku w § 12 ust. 1 PZUP, zapewnił bo-
wiem Annie Z., Wandzie W. i Kazimierze M. udział w szkoleniach, natomiast Teresie
B. zaproponował zatrudnienie w Obszarze Telekomunikacji C. Odmowa przyjęcia tej
propozycji - zdaniem Sadu - zwalniała pracodawcę z obowiązku przekwalifikowania
lub przyuczenia jej do pracy na innym stanowisku. Sąd doszedł do przekonania, że
przyczyna podana w pismach wypowiadających powódkom umowy o pracę była
rzeczywista i prawdziwa, ponieważ ich stanowiska pracy zostały zlikwidowane. Mając
na względzie rodzaj uchybień formalnych przy wypowiedzeniu umowy o pracę po-
wódkom, prawdziwość przyczyny wypowiedzenia i jej charakter oraz trwającą w
dalszym ciągu u pozwanej restrukturyzację, wywołującą kolejne ograniczenia zatrud-
nienia, Sąd doszedł do przekonania, że przywrócenie powódek do pracy jest niece-
lowe.
Apelacje od powyższego wyroku wniosła powódka Anna Z. oraz strona po-
zwana.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Radomiu wyrokiem z
dnia 15 lipca 2004 r. [...] zmienił zaskarżony wyrok w pkt I podpunkt 1 i w pkt II pod-
punkt 1 w ten sposób, że powództwo oddalił, oraz w pozostałym zakresie apelacje
pozwanego oraz powódki Anny Z. oddalił.
Sąd Okręgowy uznał apelację pozwanego za częściowo zasadną. Wskazał,
że zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu
pracy oraz o zmianie niektórych ustaw, przepisy tej ustawy stosuje się do zakładów
pracy, w których następuje zmniejszenie zatrudnienia z przyczyn ekonomicznych lub
w związku ze zmianami organizacyjnymi, produkcyjnymi albo technologicznymi, w
tym także, gdy zmiany te następują w celu poprawy warunków pracy lub warunków
środowiska naturalnego, jeżeli powodują one konieczność jednorazowego lub w
okresie nie dłuższym niż 3 miesiące rozwiązania stosunków pracy z grupą pracowni-
ków obejmującą co najmniej 10% załogi w zakładach zatrudniających do 1000 pra-
cowników lub co najmniej 100 pracowników w zakładach zatrudniających powyżej
1000 pracowników.
Jak prawidłowo ustalił Sąd pierwszej instancji pierwsze rozwiązanie umowy o
pracę z przyczyn określonych w art. 1 ust. 1 tej ustawy miało miejsce w pozwanym
zakładzie w dniu 10 stycznia 2002 r. Pozwany nie zaprzeczał tym okolicznościom.
Wobec powyższego Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił okresy trzymiesięczne. W
związku z powyższym, biorąc pod uwagę okres od 11 kwietnia 2002 r. do 11 lipca
2002 r., pozwany wypowiedział umowy o pracę 13 pracownikom z przyczyn dotyczą-
cych zakładu pracy, w tym powódce Kazimierze M., 51 pracowników rozwiązało
umowy o pracę za porozumieniem stron w ramach ,,programu dobrowolnych odejść".
Łącznie w tym okresie rozwiązano umowy o pracę z 64 pracownikami. Sąd pierwszej
instancji prawidłowo zauważył, że pozwany nie był zobowiązany do zastosowania w
tym przypadku procedury grupowych zwolnień przewidzianych w art. 2, 3, 4 ustawy z
dnia 28 grudnia 1989 r., w tym w stosunku do Kazimiery M. Jednak to ustalenie,
które powinno prowadzić do oddalenia powództwa w tej części - z niewyjaśnionych
przez Sąd przyczyn - nie zostało uwzględnione w treści wyroku. Podniesione przez
Sąd Rejonowy uchybienia wymogom formalnym określonym w § 10 ust. 2 Ponadza-
kładowego Układu Zbiorowego Pracy dla Pracowników Telekomunikacji Polskiej SA,
nie mogą stanowić podstawy do przyznania Kazimierze M. odszkodowania z tytułu
niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę. Uchybienia te dotyczą bo-
wiem jedynie procedury zawiadomienia pracownika o zamiarze wypowiedzenia
umowy o pracę, nie zaś samego wypowiedzenia i nie mają wpływu na ocenę zgod-
ności z prawem rozwiązania stosunku pracy. W tej kwestii podstawowe znaczenie
ma jedynie ocena czy wypowiedzenie umowy o pracę było zgodne z przepisami Ko-
deksu pracy i ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. W oświadczeniu woli pracodawcy
rozwiązującym z Kazimierą M. stosunek pracy jako przyczyna zostało podane
zmniejszenie zatrudnienia oraz brak możliwości zatrudnienia na zmienionych warun-
kach. Jako podstawę prawną podano art. 10 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. Było to
wskazanie konkretnej przyczyny wypowiedzenia, pozwalające powódce na podjęcie
obrony i kwestionowanie prawdziwości tej przyczyny w procesie przed Sądem Pracy
wszczętym w wyniku jej odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę. W rozpozna-
wanej sprawie pracodawca podał powódce wystarczająco skonkretyzowaną przy-
czynę wypowiedzenia (likwidację stanowiska pracy), czym wypełnił w sposób odpo-
wiedni i wystarczający ciążący na nim obowiązek wynikający z art. 30 § 4 k.p. Bez-
sporne jest, że stanowisko pracy powódki zostało zlikwidowane. Nadto powódka
uczestniczyła w zorganizowanym przez pracodawcę szkoleniu mającym na celu
przekwalifikowanie. Uzyskała jednak negatywną ocenę. Uznać więc należy, że
podana przyczyna rozwiązania stosunku pracy była rzeczywista i prawdziwa. Zgod-
nie z treścią art. 10 ust. 2 powołanej ustawy, przy wypowiadaniu pracownikom sto-
sunków pracy, a także warunków pracy i płacy, mają zastosowanie przepisy art. 38
Kodeksu pracy, który stanowi, że o zamiarze wypowiedzenia pracownikowi umowy o
pracę zawartej na czas nieokreślony pracodawca zawiadamia na piśmie reprezen-
tującą pracownika zakładową organizację związkową, podając przyczynę uzasad-
niającą rozwiązanie umowy. Pozwany dwukrotnie w dniach 16 kwietnia 2002 r. i 22
sierpnia 2002 r. zwracał się do zakładowego związku zawodowego o przedstawienie
wykazu osób objętych szczególną ochroną związku oraz członków tego związku. W
wykazie z dnia 19 kwietnia 2002 r., a także wykazie z dnia 16 sierpnia 2002 r., nie
było nazwiska powódki. Wobec powyższego uznać należy, że wobec Kazimiery M.
został spełniony przez pracodawcę wymóg konsultacji wypowiedzenia umowy o
pracę ze związkami zawodowymi. Powyższe ustalenia prowadzą do wniosku, że wy-
powiedzenie umowy o pracę Kazimierze M. było zgodne z przepisami o wypowiada-
niu umów o pracę. W związku z tym Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.
uwzględniając w części apelację pozwanego, zmienił zaskarżony wyrok w ten spo-
sób, że powództwo Kazimiery M. oddalił.
Sąd Okręgowy w pełni podzielił argumentację Sądu pierwszej instancji popartą
orzecznictwem Sądu Najwyższego, dotyczącą ustalenia, iż faktyczną przyczyną roz-
wiązania umowy o pracę z pracownikami, z którymi umowy o pracę zostały rozwią-
zane na mocy porozumienia stron na zasadzie tzw. dobrowolnych odejść i programu
,,praca za pracowników", były zmiany organizacyjne, będące następstwem przepro-
wadzonej restrukturyzacji, a więc przyczyny leżące po stronie pracodawcy. Z prawi-
dłowo ustalonych przez Sąd Rejonowy okresów trzymiesięcznych wynika, że od 12
lipca 2002 r. do 12 października 2002 r. pracodawca rozwiązał umowy o pracę z 233
pracownikami, w tym z Anną Z. i Wandą W., a w okresie od 13 października do 13
stycznia z 222 pracownikami, w tym z Teresą B., przy uwzględnieniu pracowników,
którzy rozwiązali umowy o pracę na mocy porozumienia stron w ramach ,,programu
dobrowolnych odejść" oraz w ramach programu ,,praca za pracowników". Rozwiąza-
nie umów o pracę przez pozwanego z taką grupą pracowników przy zatrudnieniu
ponad 1000 osób, wymagało zastosowania procedury grupowych zwolnień przewi-
dzianych w art. 2, 3, 4 ustawy z 28 grudnia 1989 r. Bezsporne jest, że apelujący ta-
kiej procedury nie zastosował. Naruszenie przepisów dotyczących procedury zwol-
nień grupowych w okresach obejmujących grupy osób, w tym powódki Annę Z.,
Wandę W. i Teresę B., powoduje -przy wypowiadaniu umów zawartych na czas nie-
określony - powstanie roszczeń z art. 45 k.p. Wobec powyższego zarzuty apelacji w
tej części nie znajdują uzasadnienia.
Według Sądu drugiej instancji na uwzględnienie nie zasługiwała też apelacja
powódki Anny Z. Pierwszy zarzut dotyczy naruszenia prawa materialnego pkt III ust.
1 Pakietu Socjalnego przewidującego gwarancje pracownicze dla pracowników TP
SA przez nieuwzględnienie 40-miesięcznego terminu gwarancji zatrudnienia. Powyż-
szy przepis określa generalną zasadę gwarancji zatrudnienia u pozwanego (niedo-
konywania zwolnień grupowych) w przypadku niezawarcia porozumienia w tej kwestii
ze związkami zawodowymi działającymi w Spółce i zapewnia zatrudnienie przez
okres 40 miesięcy od dnia wejścia w życie Pakietu. Zauważyć jednak należy, że w
punkcie II przewiduje on szereg wyjątków od tej zasady, między innymi, w pkt. b
określono, że dokonywanie zmian w zatrudnieniu jest możliwe w trybie i na zasadach
art. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. Wobec prawidłowych ustaleń Sądu pierwszej
instancji, że w pozwanym zakładzie istotnie doszło do zwolnień grupowych, którymi
została również objęta powódka, zarzut naruszenia tego przepisu jest nieuzasad-
niony.
Apelacja powódki zarzuca naruszenie art. 45 k.p. W świetle ustaleń dokona-
nych w toku postępowania sądowego jest bezsporne, iż stanowisko pracy Anny Z.
zostało zlikwidowane w związku z ,,przeniesieniem opłat" do urzędów pocztowych.
Okoliczność ta nie była przez powódkę kwestionowana. Zdaniem Sądu Okręgowego,
wobec likwidacji zarówno stanowiska pracy powódki, jak i całego działu, w którym
była zatrudniona, przywrócenie jej na to samo stanowisko pracy jest zarówno niece-
lowe, jak i niemożliwe. Dlatego wobec naruszenia przez pracodawcę reguł obowią-
zujących przy zwolnieniach grupowych zasądzenie na rzecz powódki Anny Z. od-
szkodowania znajduje oparcie w przepisach art. 45 § 1 i 2 k.p. W tym zakresie Sąd
pierwszej instancji przeprowadził prawidłowe postępowanie, dokonał prawidłowych
ustaleń faktycznych i prawidłowej wykładni zastosowanych przepisów prawa. Ocenie
Sądu nie może podlegać celowości i zasadności dokonywanych przez pracodawcę
zmian organizacyjnych oraz zmniejszenia zatrudnienia. Wobec powyższych ustaleń
niezrozumiały i pozbawiony podstaw jest zarzut naruszenia przez Sąd prawa po-
wódki do zatrudnienia.

Od powyższego wyroku kasację złożyła Anna Z., opierając ją na zarzucie ra-
żącego naruszenia prawa, a mianowicie: naruszeniu prawa materialnego, tj. art. 45 §
2 k.p., przez niewłaściwą wykładnię polegającą na tym, że Sąd uznając powództwo
co do zasady za trafne, nie przywrócił powódki do pracy uznając, iż nie może podle-
gać ocenie Sądu celowość i zasadność dokonywanych przez pracodawcę zmian or-
ganizacyjnych oraz zmniejszenia zatrudnienia, poprzestając na oświadczeniu praco-
dawcy bez badania jego sytuacji w tym względzie; oraz naruszeniu art. 15 i 30 Praw
Podstawowych Unii Europejskiej poprzez pozbawienie powódki ochrony przed nie-
uzasadnionym zwolnieniem ,,w sytuacji społecznej w Polsce, gdyż możność wykony-
wania pracy jest dobrem znacznie wyższym, niż samo odszkodowanie".

Wskazując na powyższe, skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja nie ma usprawiedliwionych podstaw. Nie jest trafny zarzut naruszenia
zaskarżonym wyrokiem przepisu art. 45 § 2 k.p., który stanowi, że sąd może nie
uwzględnić żądania pracownika uznania wypowiedzenia za bezskuteczne lub przy-
wrócenia do pracy, jeżeli ustali, że uwzględnienie takiego żądania jest niemożliwe lub
niecelowe; w takim przypadku sąd pracy orzeka o odszkodowaniu.
Z przepisu tego wynika, że w odniesieniu do żądania pracownika przywróce-
nia do pracy ocenie przez sądu, czy uwzględnienie żądania pracownika uznania wy-
powiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenia do pracy jest niemożliwe lub nie-
celowe wymaga dokonania przez sąd odpowiednich ustaleń faktycznych (wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 1999 r., I PKN 641/98, OSNAPiUS 2000 nr 11,
poz. 416). Ponadto, zwrot ,,uwzględnienie żądania jest niemożliwe lub niecelowe" jest
zwrotem szacunkowym, który zawiera dwa dające się odróżnić elementy, a mianowi-
cie: opis stanu faktycznego - ,,przywrócenie do pracy" i wypowiedź oceniającą, która
stanowi swoistą kwalifikację tego stanu, a mianowicie - ,,niemożliwe lub niecelowe".
Ocena dokonywana przez sąd jest oceną jednostkową i sytuacyjną, bowiem doko-
nywana jest w konkretnym wypadku i na podstawie porównania między faktami,
które w tym wypadku mają miejsce, a faktami ,,wyobrażanymi", które w takich wypad-
kach mogłyby zajść. Nie ma bowiem ,,niemożliwego lub niecelowego żądania" przy-
wrócenia do pracy w ogóle, lecz tylko konkretne żądanie i które w konkretnych oko-
licznościach może być przez sąd ocenione jako w danym wypadku niemożliwe do
uwzględnienia lub niecelowe. Wymaga również podkreślenia, że prawodawca nie
wskazał w tym przepisie ogólnych kryteriów szacowania niemożności lub niecelowo-
ści przywrócenia pracownika do pracy, jak czyni to na ogół w przypadku ogólnych
odesłań systemowych (generalne klauzule odsyłające). W konsekwencji analizowany
zwrot wymaga od sądu odwołania się do ocen instrumentalnych, silnie powiązanych
ze stanem faktycznym rozpoznawanej sprawy (por. postanowienie Sądu Najwyższe-
go z dnia 17 października 2001 r., I PKN 157/01, Wokanda 2002 nr 6, poz. 29).
W rozpoznawanej sprawie Sąd drugiej instancji ustalił, że przywrócenie po-
wódki do pracy jest niemożliwe, bowiem jest bezsporne, że stanowisko, na którym
pracowała, zostało zlikwidowane. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, li-
kwidacja stanowiska pracy jest okolicznością przemawiającą za niemożliwością lub
niecelowością przywrócenia do pracy (wyrok z dnia 14 maja 1999 r., I PKN 57/99,
OSNAPiUS 2000 nr 15, poz. 576), a zatem nie można zarzucić skutecznie Sądowi
drugiej instancji naruszenia art. 45 § 2 k.p., tym bardziej że podważenie tej oceny
wymagałoby w istocie uprzedniego zakwestionowania oceny zebranych w sprawie
dowodów dotyczących tej okoliczności faktycznej, czego skarżący jednak nie uczynił,
nie wskazując jako podstawy kasacji przepisu art. 233 § 1 k.p.c.
Nie jest trafny zarzut naruszenia art. II-75 i art. II-90 Karty Praw Podstawo-
wych Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE nr 364, s. 1). Przede wszystkim należy wskazać,
że Karta Praw Podstawowych została przyjęta jako solenna (uroczysta) proklamacja
(oświadczenie) Rady, Parlamentu i Komisji. Tego rodzaju oświadczenie nie jest
prawnie wiążące dla sądu państwa członkowskiego, a jego przepisy nie mogą sta-
nowić podstawy rozstrzygnięcia sądu. Akt ten jest uważany za polityczną deklarację
kierunku rozwoju UE. Postanowienia Karty nie stwarzają konkretnych uprawnień dla
jednostki.
Sytuacja w tym zakresie nie uległa zmianie z chwilą włączenia Karty Praw
Podstawowych do Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy, podpisanego
29 października 2004 r., bowiem Traktat nie został ratyfikowany przez wszystkie
państwa członkowskie zgodnie z ich przepisami konstytucyjnymi, a więc nie wszedł
w życie. Zawarte w Preambule do Karty stwierdzenie, że sądy państw członkowskich
będą interpretowały Kartę z należytym uwzględnieniem wyjaśnień sporządzonych
pod kierownictwem Prezydium Konwentu, który opracował Kartę i za których uaktu-
alnienie odpowiada Prezydium Konwentu Europejskiego, nie oznacza, że obowiązek
ten ciąży na sądach państw członkowskich w okresie przed wejściem w życie Trak-
tatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy. W tym samym stopniu dotyczy to
przewidzianych w rozdziale VII Karty obowiązków państw członkowskich w sferze
stosowania i wykładni jej przepisów ( art. II-111 i art. II-112 Karty ).
Mimo że Karta Praw Podstawowych nie ma charakteru prawnie wiążącego,
porównywalnego z pierwotnym prawem wspólnotowym, to zgodnie z opiniami rzecz-
ników generalnych, stanowi istotne źródło informacji o prawach podstawowych gwa-
rantowanych przez wspólnotowy porządek prawny (opinie rzeczników generalnych:
Poiares Maduro z 29 czerwca 2004 r. w sprawie C-181/03 przeciwko Nardone;
Mischo w sprawach połączonych C-20/00 i C-64/00; Booker Aquaculture and Hydro
Seafood [2003] ECR I-7411; Tizzano w sprawie C-173/99 BECTU [2001] ECR I-
4881; Léger w sprawie C-353/99 P Hautala [2001] ECR I-9565). Przepisy tej Karty
nie mogą być jednak skutecznie powoływane przed sądami krajowymi jako samoist-
ne źródło praw jednostek lub jako wzorzec oceny zgodności prawa krajowego z za-
wartymi w Karcie prawami podstawowymi, w tym z prawami określonymi w art. art. II-
75 i II-90, a mianowicie prawem do podejmowania pracy oraz swobodnego wykony-
wania zawodu oraz prawem do ochrony w wypadku nieuzasadnionego zwolnienia z
pracy. Organy, które proklamowały Kartę uznały się związanymi jej postanowieniami
przy stanowieniu prawa, stosowaniu, a także w kontaktach wzajemnych i względem
państw członkowskich, jak również jednostek. Jej postanowienia mogą być wykorzy-
stane jedynie do interpretacji przepisów jako wyraz stanowiska Unii Europejskiej i
państw członkowskich co do sposobu rozumienia praw podstawowych oraz ochrony
ich standardów.
W związku z tym podniesiony w kasacji zarzut naruszenia tych przepisów
przez Sąd drugiej instancji jest nieusprawiedliwiony, tym bardziej że skarżący w
ogóle nie uzasadnił tego zarzutu. Na obecnym etapie rozwoju prawa wspólnotowego
i prawa unijnego, w którym prawnie niewiążący charakter Karty Praw Podstawowych
nie budzi żadnych wątpliwości, nie jest konieczne rozważanie złożonych kwestii in-
tertemporalnych, skoro przepisy Karty w sposób oczywisty nie mogły być zastoso-
wane przez Sąd drugiej instancji do rozpoznania i rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.
Biorąc powyższe pod rozwagę, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================