Wyrok z dnia 17 marca 2005 r.
III PK 82/04

Dowolne i jednostronne "przypisanie" przez pracodawcę do wydzielo-
nych zakładowych jednostek organizacyjnych pracownika, który wcześniej nie
wykonywał w nich pracy, nie prowadzi do przejęcia tego pracownika przez no-
wego pracodawcę w razie przejścia na niego tych jednostek organizacyjnych
jako części zakładu pracy (art. 231 k.p.).

Przewodniczący SSN Andrzej Wróbel, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka
(sprawozdawca), Maria Tyszel.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 marca 2005 r. sprawy
z powództwa Wioletty S. przeciwko ,,A.C." Spółce z o.o. w R. o ustalenie i dopusz-
czenie do pracy, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie z dnia 17 czerwca 2004 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie wyrokiem
z dnia 17 czerwca 2004 r. oddalił apelację pozwanej ,,A.C." Spółki z o.o. w R. od wy-
roku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie z dnia
22 kwietnia 2004 r. ustalającego, że powódkę Wiolettę S. łączy z pozwaną stosunek
pracy na czas nieokreślony na warunkach pracy i płacy obowiązujących strony w
dniu 30 czerwca 2003 r. i nakazującego dopuszczenie powódki do pracy na tych wa-
runkach oraz zasądzającego na rzecz powódki zwrot kosztów procesu. W sprawie tej
ustalono, że powódka w dniu 15 grudnia 1975 r. rozpoczęła pracę w PP ,,P.", a z
dniem 1 października 1998 r. stała się pracownikiem strony pozwanej. Przez cały
okres zatrudnienia powódka pracowała jako księgowa w dziale księgowości. Do jej
obowiązków należały wszelkie prace z zakresu księgowości, w tym obsługa kas oraz
wykonywanie poleceń głównego księgowego. W dniu 11 października 2002 r. roz-
wiązano z powódką umowę o pracę z jej winy, ale w toku postępowania sądowego
strony zawarły ugodę i na tej podstawie powódka została przywrócona do pracy na
poprzednio zajmowane stanowisko. Następnie, w dniu 30 czerwca 2003 r. powódka
otrzymała pismo, w którym pozwana poinformowała ją, że w związku z przejęciem
części przedsiębiorstwa ,,A.C." Spółki z o.o. przez ,,R.T." Spółkę z o.o. w R. z dniem 1
lipca 2003 r., od tej daty z mocy art. 231 k.p. powódka będzie pracownikiem ,,R.T.".
W toku postępowania sądowego pozwana wskazywała, że w związku z zarzą-
dzeniem prezesa zarządu z dniem 15 kwietnia 2003 r. została zmieniona struktura
organizacyjna, wskutek czego wyodrębniony został wydział blacharsko-lakierniczy,
do którego przyporządkowano kasę, wskazując powódkę jako jej pracownika. Kasa
ta była podporządkowana głównej księgowej. W tej sprawie powódka nie otrzymała
żadnej informacji ani też nie został zmieniony jej zakres czynności. W pozwanej
Spółce funkcjonowały dwie kasy - w biurze obsługi klienta oraz w księgowości. W
obu tych kasach można było dokonywać tych samych płatności, przy czym dla klien-
tów dogodniejsze było korzystanie z kasy w biurze obsługi klienta z uwagi na godziny
funkcjonowania. W tej kasie pobierane były należności za usługi blacharskie, jak i
przedpłaty na zakup samochodów. Do obsługi kas nie przydzielono jednej stałej
osoby. Kasę w B. obsługiwała zarówno powódka, jak i pozostali pracownicy księgo-
wości, w tym główna księgowa, a także pracownica z działu kadr oraz pracownik
W.S. Do obsługi tej kasy pracownicy byli kierowani przez główną księgową. Kierow-
nik stacji obsługi klienta nie wydawał powódce poleceń. W dniu 1 lipca 2003 r. poz-
wana zawarła z ,,R.T." umowę sprzedaży, umowę o współpracy w zakresie likwidacji
szkód oraz umowę o przejęciu pracowników. Powódka od lipca 2003 r. świadczyła
pracę na rzecz ,,R.T.", w której nie zajmowała się kasą, ale całą księgowością, gdyż
Spółka ta zwolniła pracowników z działu księgowości. Do Spółki tej nie zostały prze-
kazane żadne sprzęty i urządzenia z kasy lub z księgowości.
W ramach takich ustaleń, Sąd pierwszej instancji uznał roszczenia powódki za
uzasadnione. Nie negując dokonanych u strony pozwanej przekształceń, Sąd ten
przyjął, iż nie spowodowały one zmian w stosunku pracy powódki, która od początku
zatrudnienia wykonywała wszelkie i takie same czynności z zakresu księgowości, jak
pozostałe osoby zatrudnione w dziale księgowości u strony pozwanej. Okoliczności
te wskazują, że przedmiotem zobowiązania pracowniczego powódka była powiązana
z działem księgowości, a nie z wydziałem blacharsko-lakierniczym. Przyporządkowa-
nie jej do tego wydziału było zatem zupełnie dowolne. Także kasa, którą obsługiwała
powódka, nie była powiązana tylko z obsługą wydziału blacharsko-lakierniczego, ale
także mechaniczno-powypadkowego, księgowości i salonu sprzedaży. Po przejściu
do Spółki ,,R.T." powódka nie zajmowała się kasą, wraz z którą miało nastąpić rze-
kome przejęcie powódki, której zlecono zajmowanie się księgowością w miejsce
zwolnionych pracownic. Ponadto w pozwanej Spółce nadal funkcjonuje księgowość i
w razie konieczności zmniejszenia zatrudnienia ze względu na sprzedaż części za-
kładu, pozwana powinna przeprowadzić redukcję zatrudnienia z zastosowaniem od-
powiednich kryteriów doboru pracowników, a nie dowolną i fikcyjną procedurę roz-
dzielenia pracowników księgowości i przypisania ich do wydziałów podlegających
sprzedaży. Ostatecznie Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że do powódki nie
miały zastosowania dyspozycje art. 231 k.p., gdyż przedmiot jej świadczenia pracy w
charakterze księgowej pozostał w pozwanej Spółce i nie był związany z działalnością
przejmowanej części. Powódka pozostaje nadal pracownikiem pozwanej, gdyż jej
stosunek pracy nie został rozwiązany przez żadne oświadczenia woli ani przez czyn-
ności faktyczne, a powódka bezpośrednio po uzyskaniu informacji pozwanej o prze-
niesieniu jej w trybie art. 231 k.p. do innego pracodawcy, zaskarżyła tę czynność pra-
codawcy w drodze powództwa o ustalenie, z którym pracodawcą pozostaje w sto-
sunku pracy.
Stanowisko takie podtrzymał Sąd Okręgowy, który wskazał, że nie uległo
zmianie podporządkowanie powódki głównej księgowej, co świadczy o zatrudnieniu
powódki cały czas w pionie księgowości, a nie w wydziale blacharsko-lakierniczym,
na bazie którego powstała Spółka ,,R.T.".
W kasacji pełnomocnik pozwanej wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku
,,poprzez oddalenie powództwa o ustalenie stosunku pracy z pozwanym A.C. Spółki z
o.o. i o dopuszczenie do pracy powódki", a także o zasądzenie na rzecz pozwanej
kosztów zastępstwa procesowego, alternatywnie domagając się uchylenia zaskarżo-
nego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Jako podstawy ka-
sacji skarżąca wymieniła: 1) zarzut rażącego naruszenia art. 231 § 1 k.p. wskutek
błędnej wykładni pojęcia ,,zorganizowanej części zakładu pracy skutkującej ustale-
niem, że przejście części zakładu pracy na nowego pracodawcę dotyczy tylko i wy-
łącznie pracowników bezpośrednio związanych z działalnością przejmowanej części
a skoro powódka z uwagi na zakres swoich czynności nie jest związana z częścią
zakładu pracy, która przeszła na nowego pracodawcę przez to nie doszło do
skutecznego przekształcenia jej stosunku pracy i zmiany pracodawcy", 2) zarzut
rażącego naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. - wskutek ,,sprzecznego ustalenia, że powód-
ka w strukturze organizacyjnej nie była podporządkowana Wydziałowi Lakierniczo-
Blacharskiemu i przedmiotem swojego zobowiązania nie była związana z działalno-
ścią przejmowanej części zakładu".
Okolicznością uzasadniającą rozpoznanie kasacji jest potrzeba wyjaśnienia
zagadnienia ,,budzącego poważną wątpliwość i wywołującego rozbieżności w
orzecznictwie. Jak na tle art. 231 § 1 Kodeksu pracy należy rozumieć pojęcie części
zakładu pracy" oraz czy przejście na nowego pracodawcę dotyczy wyłącznie pra-
cowników bezpośrednio związanych z przedmiotem działalności przejmowanej czę-
ści zakładu pracy, czy też, jak uważa skarżąca, może dotyczyć także pracowników
pośrednio powiązanych ze zorganizowaną częścią zakładu pracy, ale niezbędnych
do jego prawidłowego funkcjonowania. Czy zatem pracodawca ma prawo swobod-
nego kształtowania swojej struktury organizacyjnej w celu wydzielenia zorganizowa-
nej części zakładu pracy, a następnie zawarcia umów przenoszących poszczególne
wydzielone części na inny podmiot. Zdaniem skarżącej w związku z uprawnionym
wydzieleniem organizacyjnym wydziału blacharsko-lakierniczego, do którego ,,przypi-
sano" powódkę, a następnie przeniesieniem tego wydziału na nowego pracodawcę,
doszło do skutecznego podmiotowego przekształcenia stosunku pracy powódki,
która stała się z mocy samego prawa pracownikiem Spółki ,,R.T.".
Powódka wniosła o oddalenie kasacji i zasądzenie kosztów zastępstwa proce-
sowego, twierdząc, że kasacja zawiera dowolną polemikę z orzeczeniami Sądów obu
instancji, a powołane w niej ,,prawo i orzecznictwo nie mają nic wspólnego ze stano-
wiskiem reprezentowanym przez pozwanego". Wydzielona przez stronę pozwaną
część zakładu pracy nigdy nie była zdolna do prowadzenia samodzielnej działalności
gospodarczej i zatrudniania przekazanych pracowników, bo nie miała własnego ma-
jątku, co w szczególności dotyczyło kasy, w której rzekomo została zatrudniona po-
wódka. Wydzielenie wydziału blacharsko-lakierniczego, z którego powstała Spółka
,,R.T." było zatem pozorne i miało na celu pozbycie się powódki, będącej chronionym
działaczem związkowym.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zarzuty kasacji nie dawały wystarczających podstaw do jej uwzględnienia.
Proceduralny zarzut kasacyjny dotyczący rzekomo rażącego naruszenia art. 233 § 1
k.p.c. nie był uzasadniony, albowiem Sądy obu instancji w sposób uprawniony oce-
niły, że w stosunku pracy powódki zatrudnionej na stanowisku księgowej u strony
pozwanej nie wystąpiły okoliczności powodujące skuteczne przeniesienie jej do
pracy w Spółce ,,R.T.". Po organizacyjnym wydzieleniu wydziału blacharsko-lakierni-
czego, w którym powódka bezpośrednio nie pracowała, nie została ona w drodze
żadnej czynności prawnej (porozumienia stron lub wypowiedzenia zmieniającego)
związana z działalnością tak wydzielonej części zakładu pracy. Przeciwnie, po utwo-
rzeniu z tego wydzielonego wydziału Spółki ,,R.T.", powódka została do niej ,,przypi-
sana" jednostronną decyzją pozwanej, ale nadal wykonywała takie same czynności z
zakresu księgowości, jak pozostałe osoby zatrudnione u strony pozwanej. Sądy obu
instancji nie wykroczyły zatem poza granice swobodnej sędziowskiej oceny dowodów
(art. 233 § 1 k.p.c.) wykluczając subsumcję ustaleń faktycznych pod normatywne
oddziaływanie art. 231 § 1 k.p. Skoro bowiem pracownicze zobowiązanie powódki do
świadczenia pracy na stanowisku księgowej pozostało u strony pozwanej, a powódka
w zakresie przedmiotu świadczenia pracy była nadal podporządkowana głównej
księgowej, to cały czas pozostawała w zatrudnieniu w pionie księgowości pozwanej,
a nie w wydziale blacharsko-lakierniczym, na bazie którego utworzono Spółkę ,,R.T.".
Dla osiągnięcia normatywnego skutku z art. 231 § 1 k.p. decydujące znaczenie ma
bowiem bezpośrednie powiązanie zatrudnienia pracownika z działalnością wydzielo-
nej części zakładu pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 października 1997
r., I PKN 299/97, OSNAPiUS 1998 nr 18, poz. 536). Tymczasem w świetle miarodaj-
nych dla Sądu Najwyższego ustaleń faktycznych (art. 39311 § 2 k.p.c.) nie może
podlegać kwestii, że powódka jako księgowa nie była związana w taki sposób z wy-
działem blacharsko-lakierniczym, a w szczególności strona pozwana nie uzasadniła
legalności jednostronnego przypisania powódki ,,z dnia na dzień" do zatrudnienia w
tym wydziale, z którego następnie powstała Spółka ,,R.T.". W sytuacji dalszego wyko-
nywania pracy przez powódkę na rzecz tej nowopowstałej spółki, jak i na rzecz
strony pozwanej, ale jej podporządkowania poleceniom głównej księgowej strony
pozwanej, nie mogło być mowy o podmiotowym przekształceniu jej stosunku pracy w
trybie art. 231 § 1 k.p. (po stronie pracodawczej) tylko dlatego, że w wydzielonej
strukturze organizacyjnej, z której powstała Spółka ,,R.T.", także istniało zapotrzebo-
wanie na prace z zakresu księgowości, skoro wcześniej w wydziale blacharsko-la-
kierniczym nie było oddzielnej księgowości ani kasy. Wprawdzie kształtowanie
struktur organizacyjnych zakładu pracy pozostaje w swobodnej gestii pracodawcy, to
pozbawione tej swobody było dowolne, bo jednostronne ,,przypisywanie" do wydzie-
lanych zakładowych struktur organizacyjnych pracowników, którzy wcześniej nie byli
bezpośrednio związani z pracą konkretnych wydziałów, zwłaszcza że pozwana w
kasacji nie zawarła ani nie przeprowadziła żadnych wywodów prawnych, które mo-
głyby uzasadniać lub przemawiać za stanowiskiem o skutecznym jednostronnym roz-
mieszczaniu (,,przypisywaniu") pracowników do konkretnych struktur organizacyjnych
pozwanego pracodawcy. Oznacza to, że sytuacja prawna powódki jako pracownika
działu księgowości podlegałaby normatywnemu oddziaływaniu art. 231 § 1 k.p. tylko
wtedy, gdyby wcześniej pracowała w księgowości wydzielonego wydziału blachar-
sko-lakierniczego lub została przydzielona do takiej pracy w drodze legalnej czynno-
ści prawa pracy (porozumienia stron lub wypowiedzenia zmieniającego jej organiza-
cyjne podporządkowanie w zakresie miejsca wykonywania pracy).
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy oddalił niemającą usprawiedli-
wionych podstaw kasację, nie orzekając o żądaniu powódki zasądzenia od pozwanej
kosztów zastępstwa procesowego z uwagi na to, że wniesiona odpowiedź na kasację
została podpisana wyłącznie przez powódkę a nie przez pełnomocnika procesowego
uprawnionego do występowania w postępowaniu kasacyjnym.
========================================