Wyrok SN - III PK 63/05
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:III PK 63/05
Typ:Wyrok SN
Data wydania:2005-08-09

Wyrok z dnia 9 sierpnia 2005 r.
III PK 63/05

W postępowaniu toczącym się wskutek wniesienia zarzutów od nakazu
zapłaty wydanego na podstawie weksla gwarancyjnego niedopuszczalne jest
sprecyzowanie oznaczenia strony polegające na zastąpieniu osoby fizycznej
przez spółkę handlową.

Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski , Sędziowie SN: Zbigniew Hajn,
Józef Iwulski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 sierpnia 2005 r. sprawy
z powództwa Przedsiębiorstwa Wielobranżowego ,,V."" Spółki z o.o. w B.P. przeciwko
Andrzejowi W. o zapłatę odszkodowania, na skutek kasacji pozwanego od wyroku
Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 2 grudnia 2004 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz wyrok Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 31 marca 2004 r. [...] i przekazał sprawę
temu Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach
postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Wyrokiem z dnia 31 marca 2004 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Lublinie uchylił nakaz zapłaty z dnia 22 lutego 1999 r. wydany w
postępowaniu nakazowym przez Sąd Rejonowy w Białej Podlaskiej i zasądził od po-
zwanego Andrzeja W. na rzecz powodowego Przedsiębiorstwa Wielobranżowego ,,V."
Spółki z o.o. w B.P. kwotę 47.817,73 zł, a w pozostałej części umorzył postępowanie.
Sąd Okręgowy ustalił, że pozwany w okresie od 3 stycznia 1997 r. do 31 stycznia
1998 r. był zatrudniony w powodowej Spółce na podstawie umowy o pracę. Wykony-
wał obowiązki kierownika Składu Nr 4 w B.P. W dniu 6 stycznia 1997 r. strony oraz
Tadeusz K. zawarły umowę o wspólnej odpowiedzialności materialnej za powierzone
mienie. Mienie zostało przez pracowników przejęte na podstawie spisu z natury spo-
rządzonego w dniu 6 stycznia 1997 r. Zgodnie z § 2 umowy, pracownicy zobowiązali
się do wspólnej odpowiedzialności materialnej za szkody spowodowane niedoborem
do wysokości 50% szkody każdy z nich. Materiały budowlane, za które pozwany po-
nosił odpowiedzialność materialną znajdowały się w zamykanym magazynie oraz
były składowane na placu, ogrodzonym i strzeżonym. Klucze do magazynu posiadał
pozwany i Tadeusz K. Pozwany nadzorował zgodność przywożonego towaru ze sta-
nem wykazywanym dokumentami, wydawał towar, a współpracowało z nim dwóch
pracowników. Wywóz towaru z magazynu poza godzinami pracy miał miejsce w dniu
16 grudnia 1996 r., to jest przed przejęciem mienia przez pozwanego. W dniach 2-10
stycznia 1998 r. została przeprowadzona inwentaryzacja zdawczo-odbiorcza metodą
spisu z natury. Inwentaryzację przeprowadzały cztery osoby, a przy spisie obecny był
pozwany i Tadeusz K. Rozliczenie inwentaryzacji ujawniło niedobór w powierzonym
mieniu na kwotę 95.635,46 zł, przy czym pozwanemu przypisana została kwota
47.817,73 zł. Prawomocnym wyrokiem z dnia 6 czerwca 2002 r. [...] Sąd Okręgowy w
Lublinie zasądził od Tadeusza K. na rzecz powodowej Spółki kwotę 59.252,67 zł wraz
z odsetkami tytułem odszkodowania za niedobór w powierzonym mieniu.
Sąd Okręgowy uznał, że pozwany zawarł umowę o wspólnej odpowiedzialno-
ści materialnej za mienie łącznie powierzone, a zatem ponosi odpowiedzialność na
podstawie art. 124 w związku z art. 125 k.p. Strona powodowa wykazała szkodę i jej
wysokość. Zatem, pozwany ponosi odpowiedzialność do 50% wysokości szkody, co
stanowi kwotę 47.817,73 zł. Pozwany podniósł w zarzutach od nakazu zapłaty, że
niedobór w mieniu nie powstał, rozliczenie różnic było nierzetelne, a inwentaryzacja
prowadzona była nieprawidłowo. Inne zarzuty podnoszone w toku postępowania nie
mogły być przez Sąd uwzględnione z uwagi na treść art. 493 § 1 k.p.c., który naka-
zuje przedstawienie zarzutów przed wdaniem się w spór. Pozwany nie wykazał, że
nie mógł z zarzutów tych skorzystać wcześniej lub że potrzeba ich powołania wynikła
później - art. 495 § 3 k.p.c. Nietrafność podniesionych przez pozwanego zarzutów
została wykazana przez biegłego, gdyż brak jest dowodów na nieprawidłowość prze-
prowadzenia inwentaryzacji.
Wyrokiem z dnia 2 grudnia 2004 r. [...] Sąd Apelacyjny w Lublinie oddalił ape-
lację pozwanego. Sąd Apelacyjny zaakceptował ustalenia faktyczne i rozważania
prawne Sądu pierwszej instancji, z wyjątkiem zastosowania art. 495 § 3 k.p.c. Po-
wództwo w trybie postępowania nakazowego wytoczono w dniu 7 stycznia 1999 r., a
zatem do jego rozpoznania mają zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania cy-
wilnego obowiązujące w tej dacie. W zarzutach od nakazu zapłaty pozwany podniósł,
że nie zaistniał niedobór, nierzetelnie rozliczono różnice remanentowe i nieprawi-
dłowo przeprowadzono inwentaryzację, gdyż towary najpierw wpisywano do zeszytu,
a następnie nanoszono na arkusze spisu z natury. W granicach tych zarzutów Sąd
Okręgowy rozpoznawał sprawę zgodnie z art. 493 k.p.c., który stanowi, że zarzuty,
które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór, powinny być
przedstawione już w piśmie zawierającym zarzuty od nakazu zapłaty. Fakty i dowody
mogą być przytaczane aż do zamknięcia rozprawy. Fakty i dowody, o jakich stanowi
ten przepis, dotyczyć muszą zarzutów zawartych w piśmie i zgłoszonych przed wda-
niem się w spór, a nie wszelkich okoliczności, w tym zarzutów powoływanych w toku
postępowania. Słuszne jest zatem stanowisko Sądu Okręgowego, że pozwany po
wdaniu się w spór utracił możliwość wnoszenia innych zarzutów. Według Sądu dru-
giej instancji, Sąd Okręgowy nie dopuścił się naruszenia art. 124 § 3 w związku z art.
125 § 2 k.p. Niesporne jest, że pozwany zawarł z pracodawcą i Tadeuszem K.
umowę o wspólnej odpowiedzialności materialnej, mocą której zobowiązał się do po-
krycia szkody spowodowanej niedoborem w wysokości 50%. Pozwany nie udowod-
nił, aby zaistniały okoliczności uwalniające go od odpowiedzialności za powstałą
szkodę, a w szczególności nienależytego zabezpieczenia mienia, czy umożliwienia
dostępu do magazynu osobom trzecim. Wskazane przez pozwanego wydanie przez
dozorczynię boazerii na rzecz Bogdana K. celem przewiezienia jej do firmy ,,E." w L.
zostało w toku postępowania wyjaśnione. Towar ten był wydany w dnu 16 grudnia
1996 r., to jest przed przejęciem mienia przez pozwanego. Na rozprawie w dniu 16
maja 2000 r. Sąd Okręgowy zobowiązał pozwanego do zgłoszenia w terminie 7 dni
wszelkich wniosków dowodowych. Pozwany zgłosił dowód z zeznań świadka Bog-
dana K. i dowód ten został przeprowadzony. Innych wniosków dowodowych pozwany
nie zgłaszał. Skoro pozwany nie udowodnił powstania szkody z przyczyn od niego
niezależnych, zatem Sąd Okręgowy zasadnie zastosował art. 124 w związku z art.
125 § 1 k.p. Sprawa pozwanego mogła być rozpoznana łącznie ze sprawą Tadeusza
K., ale nie było to konieczne.
Kasację od tego wyroku wniósł pozwany, który zarzucił naruszenie: 1) art. 378
§ 1 k.p.c., przez uchybienie obowiązkowi brania przez sąd drugiej instancji z urzędu
pod uwagę nieważności postępowania oraz art. 386 § 2 k.p.c., przez nieuwzględnie-
nie nieważności postępowania przed sądem pierwszej instancji w sytuacji, gdy po-
cząwszy od postępowania przed Sądem Okręgowym zaszła przyczyna nieważności
postępowania z uwagi na to, że występujący w sprawie od 10 stycznia 2001 r. ,,rze-
komo w imieniu powoda" pełnomocnik radca prawny Anna S.-D., a w dalszym toku
postępowania - pełnomocnik Paweł K., nie byli należycie umocowani, gdyż ich pełno-
mocnictwa procesowe nie zostały udzielone przez Tadeusza K., to jest osobę fizycz-
ną wskazaną w pozwie jako powód, lecz przez spółkę prawa handlowego, to jest
podmiot, któremu brak legitymacji czynnej w sprawie z uwagi na to, że postępowanie
toczyło się na skutek powództwa wytoczonego przez osobę fizyczną - Tadeusza K.;
2) art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c., przez ,,rażące naruszenie
ustanowionych w tym przepisie zasad oceny wiarygodności i mocy dowodów, wyra-
żające się w bezkrytycznym podzieleniu dokonanej przez Sąd I instancji dowolnej
oceny materiału dowodowego"; 3) art. 382 k.p.c., przez brak dokonania własnej
oceny wyników postępowania dowodowego; 4) art. 124 § 3 k.p. w związku z art. 117
k.p., przez ich niezastosowanie, pomimo istnienia podstaw w sytuacji, gdy zgroma-
dzony w sprawie materiał dowodowy wskazywał, że zaistniały okoliczności uwalnia-
jące pozwanego od odpowiedzialności za powstałą szkodę wskutek niezapewnienia
przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia.
Jako jedną z okoliczności uzasadniających rozpoznanie kasacji pozwany wskazał
konieczność udzielenia odpowiedzi na pytanie, ,,czy sąd odwoławczy, zwłaszcza w
przypadku postępowania, u którego podstaw legło wydanie nakazu zapłaty w postę-
powaniu nakazowym, władny jest i czy powinien z urzędu dążyć do usunięcia oczy-
wistego, rażącego naruszenia przez Sąd I instancji przepisów postępowania, w sytu-
acji gdy Sąd I instancji dokonuje bez jakiegokolwiek oparcia w przepisach ustawy
procesowej przekształceń podmiotowych, przy jednoczesnym, oczywistym narusze-
niu (tak jak to miało miejsce w sprawie niniejszej) przepisów postępowania owe prze-
kształcenia podmiotowe regulujących (art. 194 i nast. k.p.c.) i czy w konsekwencji, w
razie dostrzeżenia owego oczywistego naruszenia prawa, postępowanie przed Są-
dem II instancji może się w sposób niezachwiany toczyć, tak jak to miało miejsce w
sprawie niniejszej?". Pozwany podniósł, że zgodnie z uchwałą połączonych izb Sądu
Najwyższego: Izby Cywilnej oraz Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24
kwietnia 1972 r., III PZP 17/70 (OSNCP 1973 nr 5, poz. 72), w postępowaniu nakazo-
wym, po przekazaniu sprawy sądowi na skutek zarzutów, niedopuszczalne jest roz-
szerzenie powództwa ani przekształcenie podmiotowe, ani też zmiana jego pod-
stawy.
W uzasadnieniu kasacji pozwany wywiódł w szczególności, że Sąd Apelacyjny
pominął, dokonaną przez Sąd Okręgowy w sposób całkowicie dowolny, pozbawiony
oparcia w ustawie procesowej, zmianę podmiotową przez oznaczenie w toku pro-
cesu, a następnie w wyroku, powoda jako spółki, w sytuacji gdy powództwo, zgodnie
z oznaczeniem widniejącym w treści pozwu, wytoczył Tadeusz K., a więc osoba fi-
zyczna. Powód w uzasadnieniu pozwu sporządzonego przez profesjonalnego pełno-
mocnika powoływał jako podstawę roszczenia weksel wystawiony na zlecenie Ta-
deusza K., a nie na zlecenie spółki. Podobnie, w deklaracji wekslowej również nie
jest wymieniona spółka. W konsekwencji, nakaz zapłaty jako wierzyciela wskazywał
wyraźnie Tadeusza K. Pełnomocnictwo procesowe do występowania w charakterze
pełnomocnika powoda zostało udzielone radcy prawnemu przez osobę fizyczną -
Tadeusza K., a nie przez Tadeusza K. działającego jako organ spółki prawa handlo-
wego. Według pozwanego, pozbawione podstaw prawnych przekształcenie podmio-
towe po stronie powodowej było prawdopodobnie wynikiem bezkrytycznego uwzględ-
nienia przez Sąd Okręgowy wniosku zawartego w piśmie procesowym powoda z
dnia 2 grudnia 2003 r., w którym pełnomocnik - Paweł K., działający w imieniu spółki
kapitałowej, a nie osoby fizycznej - Tadeusza K., wskazał na błąd w oznaczeniu
strony powodowej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W rozpoznawanej sprawie pozew został złożony w postępowaniu nakazowym
w dniu 7 stycznia 1999 r. W pozwie powód został określony jako ,,Tadeusz K. Przed-
siębiorstwo Wielobranżowe V.". Do pozwu został dołączony weksel własny in blanco
wystawiony przez pozwanego na zlecenie ,,Tadeusza K.". Według deklaracji wekslo-
wej, ,,V. ma prawo wypełnić weksel na sumę (...) wynikającą z rozliczenia remanen-
tów". Do pozwu dołączono też umowę o wspólnej odpowiedzialności materialnej,
którą pozwany zawarł ze spółką z o.o. Pozew został wniesiony przez radcę praw-
nego Ewę W., której pełnomocnictwa na druku firmowym zawierającym oznaczenie
,,Przedsiębiorstwo Wielobranżowe V. Sp. z o.o." udzielił Tadeusz K. - Prezes Zarządu.
Na podstawie takich dokumentów i przy tak określonej stronie powodowej, został wy-
dany nakaz zapłaty z dnia 22 lutego 1999 r., w którym nakazano pozwanemu, aby
zapłacił powodowi ,,Tadeusz K. Przedsiębiorstwo Wielobranżowe V." kwotę 59.374,15
zł. W dniu 1 marca 1999 r. pozwany wniósł zarzuty od nakazu zapłaty. W początko-
wej fazie postępowania (np. postanowienie z dnia 11 marca 1999 r., protokoły roz-
praw z dnia 24 września 1999 r. oraz z dnia 10 kwietnia 2000 r.) strona powodowa
była określana jako ,,Tadeusz K. właściciel Przedsiębiorstwa Wielobranżowego V. w
P.". Na rozprawie w dniu 26 stycznia 2001 r. w imieniu powoda zgłosiła się pełnomoc-
nik radca prawny Anna S.-D., która złożyła pełnomocnictwo udzielone przez ,,zarząd
spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Przedsiębiorstwo Wielobranżowe V.", pod-
pisane przez Tadeusza K. jako prezesa zarządu. W piśmie strony powodowej z dnia
25 maja 2001 r. (wpływ do Sądu 28 maja 2001 r.) strona powodowa została oznaczo-
na jako ,,Przedsiębiorstwo Wielobranżowe V. Sp. z o.o.". W postanowieniu z dnia 31
maja 2001 r. o zawieszeniu postępowania Sąd Okręgowy oznaczył stronę powodową
jako ,,Tadeusz K. - Przedsiębiorstwo Wielobranżowe V. - sp. z o.o. w B.P.". Tak też
stronę powodową oznaczono w postanowieniu z dnia 14 stycznia 2002 r. o dopusz-
czeniu dowodu z opinii biegłego oraz w postanowieniu z dnia 10 lutego 2003 r. o
odrzuceniu zażalenia powoda. W toku dalszego postępowania jako pełnomocnik
strony powodowej zgłosił się Paweł K., który przedstawił pełnomocnictwo udzielone
przez zarząd spółki z o.o., podpisane przez Tadeusza K. - prezesa zarządu. Na roz-
prawie w dniu 26 listopada 2003 r. Paweł K. jako pełnomocnik strony powodowej zło-
żył oświadczenie, że ,,w chwili obecnej strona powodowa stanowi spółkę z o.o. pod
nazwą Przedsiębiorstwo Wielobranżowe V. Sp. z o.o., która jest generalnym, całkowi-
tym następcą P.W. V., które stanowiło własność Tadeusza K. jako osoby prywatnej".
Sąd zamknął rozprawę i odroczył ogłoszenie wyroku do dnia 9 grudnia 2003 r. W
dniu 5 grudnia 2003 r. do Sądu wpłynęło pismo strony powodowej, w którym ,,w imie-
niu zarządu P.W. V. Sp. z o.o.", zawarte było oświadczenie, że ,,P.W. V. od początku
działalności posiadał formę prawną spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, a
zmiana dotyczyła jedynie miejsca prowadzenia działalności (...) z uwagi na powyższe
pozew o wydanie nakazu zapłaty w niniejszej sprawie, a co za tym idzie sam nakaz,
został błędnie sformułowany i wydany; w zamian za Tadeusz K. Przedsiębiorstwo
Wielobranżowe V. w P. winno być Przedsiębiorstwo Wielobranżowe V. Sp. z o.o. w
P.". Postanowieniem z dnia 23 grudnia 2003 r. Sąd Okręgowy otworzył zamkniętą
rozprawę i wezwał ,,Tadeusza K. - jako osobę fizyczną, oraz pełnomocnika spółki z
o.o. (...) do wyjaśnienia - czy w świetle pisma z dnia 2 grudnia 2003 r. (...) powodem
w niniejszej sprawie jest Tadeusz K. (...) czy też spółka z ograniczoną odpowiedzial-
nością". W odpowiedzi na to wezwanie, strona powodowa w piśmie z dnia 7 stycznia
2004 r. stwierdziła, że ,,powodem w niniejszej sprawie jest P.W. V. Sp. z o.o.". Wyrok
Sądu Okręgowego z dnia 31 marca 2004 r. zawiera oznaczenie strony powodowej
jako spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Uchyla on między innymi nakaz za-
płaty z dnia 22 lutego 1999 r. (nakazujący zapłatę na rzecz Tadeusza K.) i częściowo
uwzględnia powództwo, zasądzając kwotę 47.817,73 zł na rzecz spółki z o.o. W roz-
prawie apelacyjnej za stronę powodową stawił się prezes zarządu spółki z o.o. - Ta-
deusz K., a wyrok Sądu drugiej instancji dotyczy strony powodowej oznaczonej jako
spółka z o.o.
Przedstawienie przebiegu postępowania, a w szczególności sposobu, w jaki
oznaczana była strona powodowa, jednoznacznie wykazuje, że Sąd Okręgowy pro-
wadził wieloletnie postępowanie, nie przywiązując wagi do ustalenia, kto jest w spra-
wie stroną powodową i jakie to ma znaczenie dla kwestii legitymacji procesowej z
punktu widzenia stron stosunku wekslowego i stosunku podstawowego, czyli umowy
o pracę (umowy o wspólnej odpowiedzialności materialnej; w postępowaniu nakazo-
wym po wniesieniu zarzutów od nakazu zapłaty dopuszczalne jest powoływanie się
na podstawę faktyczną i prawną, wynikającą z łączącego strony stosunku prawnego,
w związku z którym został wystawiony weksel gwarancyjny - uchwała składu siedmiu
sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 1967 r., III CZP 19/66, OSNCP 1968 nr
5, poz. 79; uchwała połączonych Izb: Cywilnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych z dnia 24 kwietnia 1972 r., III PZP 17/70, OSNCP 1973 nr 5, poz. 72; wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 1997 r., I CKN 48/97, OSNC 1997 nr 9, poz.
124; Przegląd Sądowy 1998 nr 4, s. 100 z glosą A. Szpunara; Radca Prawny 1998 nr
5, s. 85 z glosą W. Kubali). Tymczasem jest oczywiste, że spółka handlowa i osoba
fizyczna, choćby nawet była jedynym wspólnikiem spółki z ograniczoną odpowie-
dzialnością i prezesem jej jednoosobowego zarządu, to odrębne podmioty prawne.
W pozwie powód został oznaczony jako osoba fizyczna, a z pewnością nakaz zapłaty
odnosi się do osoby fizycznej (Tadeusza K.), co jest przede wszystkim wynikiem
uwzględnienia treści weksla, wystawionego ,,na zlecenie Tadeusza K.". Czynność,
której Sąd Okręgowy dokonał na rozprawie poprzedzającej wydanie wyroku oraz w
samym wyroku, określana jest jako sprecyzowanie oznaczenia strony postępowania
cywilnego. Sprecyzowanie oznaczenia strony postępowania i ewentualne sprostowa-
nie w tym zakresie orzeczenia jest w pewnych wyjątkowych sytuacjach dopusz-
czalne. Przykładowo, jeżeli pozwany jest jednostką organizacyjną osoby prawnej,
dopuszczalne jest sprostowanie nieprawidłowego oznaczenia strony (wyroki Sądu
Najwyższego z dnia 1 kwietnia 2003 r., II CKN 1422/00, Biuletyn Sądu Najwyższego
Izba Cywilna 2003 nr 12, s. 44 oraz z dnia 23 lipca 2004 r., III CK 266/03, Biuletyn
Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2005 nr 2, s. 48), a jeżeli w toku postępowania
przed sądem pierwszej instancji niekonsekwentnie określano stronę powodową jako
gminę z dodaniem jej zakładu budżetowego lub jako zakład budżetowy i w sentencji
wyroku określono ją tylko przez wskazanie zakładu budżetowego, to sąd drugiej in-
stancji w ramach art. 350 k.p.c. może sprostować tę niedokładność dodając słowo
gmina i jej nazwę (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 1998 r., II CKN 63/98,
niepublikowany). Podobna sytuacja może wystąpić, gdy chodzi o oznaczenie strony
będącej pracodawcą (art. 3 k.p.), a w szczególności czy jest nim przedsiębiorca,
który jako osoba fizyczna prowadzi działalność na podstawie wpisu do ewidencji
działalności gospodarczej, czy prowadzone przez niego przedsiębiorstwo (wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 22 sierpnia 2003 r., I PK 284/02, OSNP 2004 nr 17, poz.
297; por. też postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 1964 r., II CR
194/63, OSNCP 1965 nr 2, poz. 27 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca
1998 r., II CKN 817/97, OSNC 1999 nr 1, poz. 16). Jednakże, sprostowanie orzecze-
nia przez uściślenie oznaczenia strony (art. 350 § 3 k.p.c.) może nastąpić tylko wów-
czas, gdy istnienie oczywistej omyłki wynika z oceny zakresu przedmiotowego i pod-
miotowego rozstrzygnięcia (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 grudnia
2001 r., I PZ 93/01, OSNP 2003 nr 24, poz. 597). W wyniku sprecyzowania oznacze-
nia strony (sprostowania orzeczenia) nie może dojść do zamiany jednego podmiotu
występującego w sprawie jako strona, na inny podmiot (wyrok Sądu Najwyższego z
dnia 28 kwietnia 2004 r., V CK 472/03, Biuletyn Sądu Najwyższego Izba Cywilna
2005 nr 1, s. 50). Dlatego też, rozstrzygnięcie zawarte w sentencji orzeczenia w sto-
sunku do osób niebędących stronami w tej sprawie nie podlega sprostowaniu w try-
bie art. 350 § 1 i 3 k.p.c. (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 1995 r., III
CZP 43/95, OSNC 1995 nr 9, poz. 122; OSP 1996 nr 5, poz. 85 z glosami R. Więc-
kowskiego i P. Baranowskiego). W rozpoznawanej sprawie nie mogło więc dojść do
sprecyzowania oznaczenia strony powodowej w tej sposób, że powoda będącego
osobą fizyczną, zastąpiono spółką handlową. Taka zmiana oznaczenia strony powo-
dowej prowadziłaby do oczywistej sprzeczności orzeczenia z wcześniej wydanym
nakazem zapłaty. Sprostowanie przez Sąd pierwszej instancji tego nakazu zapłaty
było niemożliwe, gdyż prowadziłoby do zmiany podmiotu będącego stroną i oznacza-
łoby w istocie sprostowanie omyłki strony, a nie sądu, co jest niedopuszczalne (por.
orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 3 września 1945 r., C.I. 571/45, PiP 1946 nr 1,
s. 96 oraz z dnia 8 czerwca 1977 r., IV PRN 4/77, niepublikowane). W pozwie strona
powodowa została bowiem jednoznacznie określona jako osoba fizyczna, co zresztą
odpowiadało treści weksla stanowiącego podstawę roszczenia dochodzonego w po-
stępowaniu nakazowym. Sąd Okręgowy formalnie nie stosował art. 196 k.p.c. i z po-
wołaniem się na ten przepis nie doszło do przekształcenia podmiotowego po stronie
powodowej polegającego na wstąpieniu do sprawy innego podmiotu w miejsce do-
tychczasowego powoda, którego zwolniono od udziału w sprawie. W istocie jednak
doszło do takiego przekształcenia podmiotowego, które nastąpiło z naruszeniem art.
196 k.p.c., a nadto było niedopuszczalne, gdyż w postępowaniu nakazowym, przy
rozpoznawaniu przez sąd zarzutów od nakazu zapłaty, niedopuszczalne jest rozsze-
rzenie powództwa ani przekształcenie podmiotowe (uchwała połączonych izb Sądu
Najwyższego: Izby Cywilnej oraz Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24
kwietnia 1972 r., III PZP 17/70, OSNCP 1973 nr 5, poz. 72).
Powyższe uchybienia procesowe dotyczą jednak postępowania przed Sądem
pierwszej instancji i mogą stanowić podstawę kasacyjną tylko w przypadku, gdy zo-
staną połączone z naruszeniem przepisów w postępowaniu apelacyjnym. Skarżący
trafnie w tym zakresie wskazuje na naruszenie art. 386 § 2 k.p.c., zgodnie z którym w
razie stwierdzenia nieważności postępowania sąd drugiej instancji uchyla zaskarżony
wyrok, znosi postępowanie w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazuje sprawę
sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. W postępowaniu przed Są-
dem pierwszej instancji doszło do nieważności postępowania, gdyż w sprawie z po-
wództwa osoby fizycznej (Tadeusza K.) jako jego pełnomocnicy występowały osoby
upoważnione przez zarząd spółki handlowej, czyli nienależycie umocowane w rozu-
mieniu art. 379 pkt 2 k.p.c. Oznacza to nieważność postępowania (wyrok Sądu Naj-
wyższego z dnia 20 sierpnia 2001 r., I PKN 586/00, OSNP 2003 nr 14, poz. 335 oraz
uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 lipca 2004 r., III CZP 32/04, Wokanda 2005 nr
2, poz. 2). Należy też zauważyć, że wskutek czynności polegającej na zastąpieniu
dotychczasowego powoda Tadeusza K. przez spółkę handlową, powód ten został
pozbawiony możności obrony swych praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.). Przestał bowiem być
stroną w fazie wydania wyroku (a nawet w trakcie rozprawy poprzedzającej jego wy-
danie), a dotyczy on tego powoda, gdyż uchyla nakaz zapłaty, w którym na jego
rzecz zasądzono roszczenie.
Prowadzi to do uchylenia zaskarżonego wyroku oraz wyroku Sądu pierwszej
instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania (art. 39313 § 1 k.p.c.).
Ocena zasadności pozostałych zarzutów kasacji jest przedwczesna, gdyż nie doszło
do rozstrzygnięcia istoty sprawy pomiędzy powodem Tadeuszem K. a pozwanym
(wyroki Sądów dotyczą bowiem rozstrzygnięcia sprawy z powództwa spółki handlo-
wej).
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] III PK 2/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2008/9-10/127
2007-04-04 
[IA] III PK 1/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2008/11-12/164 Orzecznictwo Sądów Polskich 2009/1/12
2007-04-04 
[IA] III PK 96/06   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2008/5-6/61
2007-01-23 
[IA] III PK 90/06   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2008/11-12/155
2007-01-10 
[IA] III PK 57/06   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2007/19-20/272
2006-10-03 
  • Adres publikacyjny: