Wyrok z dnia 6 maja 2004 r.
III PK 6/04

Od wydanego przez sąd drugiej instancji postanowienia o odmowie uzu-
pełnienia wyroku (art. 351 § 1 k.p.c.) kasacja nie przysługuje. Sąd Najwyższy
nie rozpoznaje też tego postanowienia w postępowaniu kasacyjnym dotyczą-
cym tego wyroku.

Przewodniczący SSN Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Andrzej Wasilewski, Andrzej Wróbel.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 kwietnia 2004 r.
sprawy z powództwa Antoniego O. przeciwko ,,A.-U." Spółce z o.o. w W. w upadłości
i ,,A." Spółce Akcyjnej w Ł. o odszkodowanie, wynagrodzenie za pracę i inne rosz-
czenia, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 30
października 2003 r. [...] oraz od postanowienia Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia
14 listopada 2003 r. [...] w przedmiocie wniosku powoda o uzupełnienie wyroku z
dnia 30 października 2003 r.

1) o d d a l i ł kasację od zaskarżonego wyroku,
2) o d r z u c i ł kasację od zaskarżonego postanowienia,
3) nie obciążył powoda obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania kasacyj-
nego na rzecz pozwanych.

U z a s a d n i e n i e


Wyrokiem z dnia 12 lutego 2001 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Lublinie w sprawie z powództwa Antoniego O. przeciwko ,,A.-U."
Spółce z o.o. w W. w upadłości i ,,A." Spółce Akcyjnej w Ł.: I. zobowiązał syndyka
spółki ,,A.-U." do wydania powodowi świadectwa pracy określającego, że rozwiązanie
łączącej strony umowy o pracę nastąpiło z dniem 30 kwietnia 2000 r. za wypowie-
dzeniem dokonanym przez spółkę ,,A.-U." z przyczyn leżących po stronie pracodaw-
cy; II. zasądził od spółki ,,A.-U." na rzecz powoda kwotę 2.767,90 zł tytułem wynagro-
dzenia za pracę za okres od 4 do 31 marca 2000 r., kwotę 3.075,00 zł tytułem wyna-
grodzenia za pracę za kwiecień 2000 r., kwotę 6.150,82 zł tytułem odszkodowania za
skrócony okres wypowiedzenia oraz kwotę 9.226,23 zł tytułem odprawy pieniężnej;
III. zasądził solidarnie od obu pozwanych spółek na rzecz powoda tytułem ekwiwa-
lentu pieniężnego za 47 dni niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego kwotę
6.570,13 zł; IV. w pozostałym zakresie powództwo w stosunku do obu pozwanych
oddalił; V. wyrokowi co do kwoty 3.308,76 zł nadał rygor natychmiastowej wykonal-
ności; VI. zasądził od spółki ,,A.-U." 6.000,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu; VII.
nie obciążył powoda obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz spółki ,,A.".

Od powyższego wyroku Sądu Okręgowego apelacje złożyli syndyk masy upa-
dłości spółki ,,A.-U." oraz powód. Syndyk zarzucił naruszenie prawa materialnego
oraz sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z zebranym materiałem dowodowym i wno-
sił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości, bądź
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Powód zaś zaskarżył wyrok w części oddalającej powództwo w stosunku do obu po-
zwanych - punkt IV sentencji - i zarzucając błąd w ustaleniach faktycznych wnosił o
zmianę wyroku w zaskarżonej części przez uwzględnienie powództwa w całości,
ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania.

Wyrokiem z dnia 30 października 2001 r. Sąd Apelacyjny w Lublinie, na skutek
apelacji spółki ,,A.-U.", zmienił zaskarżony tą apelacją wyrok w punktach I, II, III, VI i
VII w ten sposób, że - w miejsce zobowiązania w tych punktach wyroku dotyczącego
,,A.-U." - zobowiązał spółkę ,,A." do wydania powodowi świadectwa pracy określają-
cego rozwiązanie umowy o pracę z dniem 30 kwietnia 2000 r. za wypowiedzeniem
dokonanym przez tę spółkę z przyczyn leżących po stronie pracodawcy oraz zasądził
od tej spółki tytułem wynagrodzenia za pracę za okres od 4 marca 2000 r. do 31
marca 2000 r. kwotę 2.767,90 zł; tytułem wynagrodzenia za kwiecień 2000 r. kwotę
3.075,05 zł; tytułem odszkodowania za skrócony okres wypowiedzenia kwotę
6.150,82 zł; tytułem odprawy pieniężnej kwotę 9.226,23 zł i tytułem ekwiwalentu pie-
niężnego za nie wykorzystany urlop wypoczynkowy kwotę 6.570,13 zł, a nadto tytu-
łem kosztów procesu kwotę 6.000,00 zł.

Natomiast powyższym wyrokiem po rozpoznaniu apelacji powoda Sąd drugiej
instancji tę apelację oddalił i zniósł między stronami koszty procesu za drugą instan-
cję. W tym ostatnim zakresie Sąd drugiej instancji podzielił w szczególności ocenę
Sądu pierwszej instancji, że powód znacznie przekroczył termin do wniesienia od-
wołania od wypowiedzenia umowy o pracę i brak jest podstaw do przywrócenia tego
terminu.

Wyrok Sądu drugiej instancji z dnia 30 października 2001 r. w części obejmu-
jącej punkt I tego wyroku, to jest dotyczący określenia zobowiązań pozwanej spółki
,,A." zaskarżyła kasacją pozwana spółka ,,A.", zarzucając: 1) rażące naruszenie art.
231 k.p. przez jego błędną wykładnię, 2) rażące naruszenie art. 60 w związku z art.
65 § 1 k.c. przez przyjęcie, że pozwana spółka ,,A." wypowiedziała powodowi umowę
o pracę, podczas gdy pisma tej spółki z dnia 14 stycznia 2000 r. i 3 marca 2000 r. nie
zawierały oświadczenia woli o rozwiązaniu umowy o pracę, a miały wyłącznie cha-
rakter informacyjny. W oparciu o powyższe zarzuty pozwana wnosiła o zmianę za-
skarżonego wyroku i oddalenie powództwa wobec pozwanej spółki ,,A." oraz zasą-
dzenie na rzecz tej spółki od powoda kwoty 6.000 zł tytułem zwrotu kosztów procesu
obejmujących wynagrodzenie pełnomocnika za udział w postępowaniu kasacyjnym.

Powód od powyższego wyroku, z którego wynikało oddalenie powództwa w
stosunku do pozwanego syndyka Spółki ,,U." - kasacji nie wniósł.

Po rozpoznaniu kasacji pozwanej spółki ,,A." Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia
26 lutego 2003 r. przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpozna-
nia i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy stwierdził, że w pierwszej kolej-
ności należało rozważyć dopuszczalność kasacji w części dotyczącej zobowiązania
Spółki ,,A." do wydania powodowi świadectwa pracy (pkt I.1. zaskarżonego wyroku).
Zgodnie bowiem z art. 3921 pkt 2 k.p.c., kasacja nie przysługuje w sprawach dotyczą-
cych świadectwa pracy i roszczeń z tym związanych. Gdyby więc spojrzeć formalnie
na treść rozstrzygnięcia zawartego w punkcie I.1. zaskarżonego wyroku, to dotyczy
on świadectwa pracy, a więc kasacja w części dotyczącej tego rozstrzygnięcia byłaby
niedopuszczalna. Sąd Najwyższy zważył jednak, że istota toczącego się sporu pole-
gała na ocenie, która ze stron pozwanych była pracodawcą powoda i która rozwią-
zała ten stosunek pracy oraz w jakim trybie. Istota sporu w tym zakresie sprowadzała
się więc do ustalenia istnienia stosunku prawnego.

Podstawowy problem występujący w sprawie dotyczył oceny, która z pozwa-
nych spółek była pracodawcą powoda po dniu 3 marca 2000 r., a to z kolei było
uzależnione od oceny, czy wygaśnięcie umowy dzierżawy i inne zdarzenia prawne,
które miały wówczas miejsce, spowodowały przejście zakładu pracy na spółkę ,,A.-
U." (utratę statusu pracodawcy przez spółkę ,,A."). Decydująca jest więc ocena zda-
rzeń prawnych, które wystąpiły w marcu 2000 r., a nie zdarzeń z lipca 1999 r., kiedy
to na skutek w szczególności zawarcia umowy dzierżawy i objęcia zakładu w K.,
spółka ,,A." stała się pracodawcą powoda. Ocenę taką jako niebudzącą wątpliwości
przyjęły Sądy obu instancji. Jest ona słuszna, gdyż niewątpliwie w lipcu 1999 r. zaist-
niały zdarzenia, które oznaczały przejęcie przez spółkę ,,A." władztwa nad zakładem
pracy, w którym zatrudniony był powód, w wyniku zawarcia umowy dzierżawy i cał-
kowicie niezależnie od toczącego się postępowania egzekucyjnego. Przejęcie zakła-
du pracy w wyniku jego wydzierżawienia było bowiem przejęciem zakładu pracy w
rozumieniu art. 231 k.p. Natomiast w marcu 2000 r. doszło do wygaśnięcia umowy
dzierżawy. Mogłoby to spowodować ponowne przejście zakładu pracy w trybie art.
231 k.p. z dotychczasowego pracodawcy (dzierżawcy) na podmiot wydzierżawiający,
ale tylko wtedy, gdyby nastąpiło objęcie przez wydzierżawiającego władztwa (posia-
dania) nad zakładem pracy. W dotychczasowym, utrwalonym orzecznictwie nie budzi
bowiem wątpliwości, że wygaśnięcie (rozwiązanie) umowy dzierżawy tylko wówczas
powoduje przejście zakładu pracy na wydzierżawiającego, gdy łączy się ze zwrotem
przedmiotu dzierżawy (por. wyrok z dnia 14 października 1997 r., I PKN 299/97,
OSNAPiUS 1998 nr 18, poz. 536). W rozpatrzonym stanie faktycznym sprawy taki
warunek nie został spełniony, gdyż spółka ,,A.-U." nie uzyskała (nie odzyskała)
władztwa nad zakładem pracy. Władztwo to (posiadanie) zostało utrzymane przez
spółkę ,,A." i z tego względu nie można mówić, aby wygaśnięcie umowy dzierżawy
doprowadziło do przejścia zakładu pracy na inny podmiot w rozumieniu art. 231 k.p.,
gdyż w zdarzeniach tych zabrakło podstawowego elementu zastosowania tego prze-
pisu, jakim jest element faktycznego przejęcia zakładu pracy. Nawet gdyby uznać, że
spółka ,,A." stała się w marcu 2000 r. właścicielem nieruchomości stanowiącej zakład
pracy wskutek nabycia pierwotnego, to i tak nie ma to znaczenia dla oceny, że po
tych zdarzeniach w dalszym ciągu była pracodawcą powoda. Nie chodzi bowiem o
to, że spółka ta w tym czasie miała stać się pracodawcą powoda, lecz o to, że w wy-
niku tych zdarzeń nie utraciła przymiotu pracodawcy. W zakresie praw i obowiązków
pracodawcy spółka ta nie musiała w marcu 2000 r. nabywać żadnych praw, gdyż
pracodawcą była już od lipca 1999 r.; w marcu 2000 r. nie była w upadłości i nie to-
czyło się przeciwko niej postępowanie egzekucyjne. To, że własność nieruchomości
nabyła w toku postępowania egzekucyjnego toczącego się przeciwko znajdującej się
w upadłości spółce ,,A.-U.", nie ma znaczenia dla oceny, iż pozostała pracodawcą
powoda po zdarzeniach z marca 2000 r. Problem wpływu postępowania egzekucyj-
nego i upadłościowego na ocenę przejścia zakładu pracy na nowego pracodawcę
dotyczy bowiem sytuacji, gdy postępowania te dotknęły dotychczasowego praco-
dawcę. W marcu 2000 r. pracodawcą powoda była spółka ,,A.", która nie zbywała
zakładu pracy, a także nie pozostawała w upadłości i nie toczyło się postępowanie
egzekucyjne skierowane do jej majątku. Postępowania takie toczyły się w stosunku
do spółki ,,A.-U.", która w tym momencie nie była pracodawcą powoda.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 lutego 2003 r. podniósł, że w ustalonym
stanie faktycznym należało dokonać prawnej analizy wszystkich czynności pozwanej
spółki ,,A.", które mogłyby być uznane za rozwiązanie umowy o pracę, choćby w spo-
sób dorozumiany. Takiej pogłębionej analizy zaskarżony kasacją wyrok Sądu Apela-
cyjnego nie zawiera. W szczególności Sąd drugiej instancji nie rozważył szczegó-
łowo treści pism spółki ,,A." z dnia 14 stycznia 2001 r. i 3 marca 2001 r. zwłaszcza w
zakresie, czy w ogóle zawierały one oświadczenia woli, czy też miały jedynie infor-
macyjny charakter. Sąd drugiej instancji nie uwzględnił też okoliczności faktycznych
towarzyszących zaprzestaniu świadczenia pracy przez powoda, takich jak wyreje-
strowanie pracowników przez spółkę ,,A." z ubezpieczenia zdrowotnego i społecz-
nego oraz odmowy dopuszczenia ich do pracy po dniu 4 marca 2000 r. Zgodnie z art.
39311 § 1 k.p.c. Sąd Najwyższy, rozpoznając kasację, z urzędu bierze pod rozwagę
nieważność postępowania przed sądem drugiej instancji i taką możliwość rozważył
również Sąd Najwyższy w niniejszej sprawie. Powództwo zostało bowiem wytoczone
przeciwko dwóm pozwanym spółkom, przy czym powód określił początkowo żądania
jedynie pod względem przedmiotowym. Na rozprawie w dniu 22 stycznia 2001 r. peł-
nomocnik powoda oświadczył, że wnosi o zasądzenie dochodzonych roszczeń od
spółki ,,A.", a na wypadek uznania braku legitymacji tej spółki - od spółki ,,A.-U.". Po-
wództwo zostało więc sformułowane jako ewentualne pod względem podmiotowym.
Sąd pierwszej instancji uwzględnił powództwo w przeważającym zakresie w sto-
sunku do pozwanej spółki ,,A.-U.", natomiast w stosunku do pozwanej spółki ,,A." w
przeważającej części powództwo oddalił. Wyrok Sądu pierwszej instancji został za-
skarżony przez pozwaną spółkę ,,A.-U." oraz przez powoda. Sąd drugiej instancji
formalnie nie zmienił punktu IV wyroku Sądu pierwszej instancji, a więc jego części
oddalającej powództwo w stosunku do spółki ,,A.". W istocie jednak Sąd drugiej in-
stancji zmienił całkowicie treść tego rozstrzygnięcia. O ile bowiem w rozstrzygnięciu
Sądu pierwszej instancji oddalono przeważającą część roszczeń w stosunku do
spółki ,,A.", o tyle zostały one zasądzone w wyroku Sądu drugiej instancji. Oznacza-
łoby to nieważność postępowania wskutek naruszenia powagi rzeczy osądzonej,
gdyby przyjąć, że wyrok Sądu pierwszej instancji uprawomocnił się w tym zakresie.
Ocena ta wymaga jednak rozważenia zakresu zaskarżenia wyroku Sądu pierwszej
instancji przez pozwaną Spółkę ,,A.-U." oraz przez powoda. W apelacji spółki ,,A.-U."
stwierdzono, że zaskarżony jest wyrok Sądu pierwszej instancji w całości (a więc
także w części oddalającej powództwo w stosunku do spółki ,,A."). Jednakże wnioski
apelacji zmierzały do zmiany wyroku i oddalenia powództwa w stosunku do spółki
,,A.-U.". Charakterystyczne jest przy tym, że wyrok Sądu pierwszej instancji został
zmieniony ,,z apelacji" spółki ,,A.-U.". Powód natomiast zaskarżył wyrok Sądu pierw-
szej instancji w punkcie IV, w części dotyczącej oddalenia powództwa (a więc także
oddalenia prawie w całości powództwa w stosunku do spółki ,,A."), choć z uzasadnie-
nia apelacji można wnioskować, że powód zaskarżył tylko oddalenie powództwa o
odszkodowanie. W rozpoznawanej sprawie wystąpiła więc w tym zakresie sytuacja
procesowa podobna do stanu sprawy, w której zapadł wyrok z dnia 24 czerwca 1998
r., I PKN 169/98 (OSNAPiUS 1999 nr 13, poz. 423; OSP 2002 nr 1, poz. 8 z glosą
M.Gersdorf). Sąd Najwyższy uznał w nim, że apelacja jednego ze współuczestników
formalnych w części dotyczącej oddalenia powództwa wobec współpozwanego skut-
kuje, że wyrok w tym zakresie nie uprawomacnia się. Jest ona jednak niedopusz-
czalna i podlega odrzuceniu (art. 373 w związku z art. 370 k.p.c. lub art. 3938 § 1 w
związku z art. 3935 k.p.c.). Odnosząc ten pogląd do stanu rozpoznawanej sprawy
należy uznać, że nieważność postępowania przed Sądem drugiej instancji zaistnia-
łaby, gdyby przyjąć, że apelacja pozwanej spółki ,,A.-U." oraz apelacja powoda nie
dotyczyły (nie zaskarżały) wyroku Sądu pierwszej instancji w części oddalającej
powództwo w stosunku do spółki ,,A.". Wówczas bowiem w tym zakresie wyrok Sądu
pierwszej instancji uprawomacniał się i nie mógłby być zmieniony w postępowaniu
apelacyjnym przez zasądzenie objętych nim roszczeń, bez naruszenia powagi rzeczy
osądzonej. Jeżeli natomiast apelacja pozwanej spółki ,,A.-U.", a zwłaszcza apelacja
powoda, dotyczyła (zaskarżała) także oddalenia powództwa w stosunku do spółki
,,A.", to nie doszło do nieważności postępowania. Kwestię tę, zależną od ustalenia
zakresu zaskarżenia wyroku Sądu pierwszej instancji, Sąd Najwyższy pozostawił
Sądowi Apelacyjnemu do oceny przy ponownym rozpoznaniu sprawy.

Na skutek powyższego wyroku Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 2003 r.
Sąd Apelacyjny w Lublinie, po ponownym rozpoznaniu apelacji pozwanej spółki ,,A.-
U." od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 12 lutego 2001 r., wyrokiem z dnia 30 paź-
dziernika 2003 r.: 1. zmienił zaskarżony wyrok w punktach I, II i III w ten sposób, że
oddalił powództwo w stosunku do pozwanego Masy Upadłości ,,A.-U.", zmienił także
zaskarżony wyrok w jego punkcie VI w ten sposób, że nie obciążył powoda Anto-
niego O. obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz pozwanych ,,A." SA w Ł. i
Masy Upadłości ,,A.-U." Spółki z o.o. w W. w upadłości; 2. nie obciążył powoda Anto-
niego O. obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz pozwanych ,,A." SA w Ł. i
Masy Upadłości ,,A.-U." Spółki z o.o. w W. w upadłości za postępowanie apelacyjne i
kasacyjne.
W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Apelacyjny w pierwszym rzędzie określił za-
kres postępowania apelacyjnego i związany z tym zakres (przedmiot) swego roz-
strzygnięcia. Mianowicie Sąd ten uznał, że przedmiot ponownego rozpoznania
sprawy przez Sąd Apelacyjny wyznaczany jest granicami zaskarżania wynikającymi
jedynie z apelacji pozwanej spółki ,,A.-U." (punkt I, II, III, VI wyroku Sądu Okręgowe-
go). Nie wchodziło w rachubę natomiast rozpoznanie apelacji powoda, albowiem zo-
stała ona w sposób prawomocny oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 30
października 2001 r., od którego to rozstrzygnięcia powód nie wniósł kasacji, a Sąd
Najwyższy nie uchylił tego wyroku w tej części. Wyrok Sądu Apelacyjnego, od któ-
rego kasację wniosła spółka ,,A." został zaskarżony jedynie w części. Zakres zaskar-
żenia, co wyraźnie wynika z kasacji pozwanej spółki, obejmuje tylko pierwszy punkt
wyroku. W takiej zatem sytuacji zaskarżony kasacją wyrok Sądu Apelacyjnego stał
się prawomocny co do pozostałej części. Tym samym przy ponownym rozpoznawa-
niu sprawy rozstrzygnięcie tego wyroku w przedmiocie oddalenia apelacji powoda
oraz kosztów procesu za drugą instancję, jako orzeczenie prawomocne pozostało już
poza kognicją Sądu Apelacyjnego. Stosownie do art. 39319 k.p.c. w związku z art.
391 § 1 k.p.c. i art. 363 § 3 k.p.c., jeżeli zaskarżono tylko część orzeczenia, staje się
ono prawomocne w części pozostałej z upływem terminu zaskarżenia, chyba że sąd
wyższej instancji może z urzędu rozpoznać sprawę także w tej części. Jak wynika z
uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego, Sąd ten uchylił wyrok Sądu Apelacyjnego
nie z powodu nieważności postępowania, lecz ze względu na skuteczność zarzutu
naruszenia prawa materialnego tylko w zaskarżonej kasacją ,,A." części.

Apelację pozwanej spółki ,,A.-U." Sąd Apelacyjny uznał za zasadną. Zarzut
naruszenia art. 231 k.p. był wystarczający dla zmiany zaskarżonego wyroku. Za prze-
sądzoną bowiem uznać należało kwestię, która z pozwanych spółek była pracodaw-
cą powoda. Podzielając w tym przedmiocie stanowisko i rozważania prawne Sądu
Najwyższego, Sąd Apelacyjny stwierdził, że pracodawcą powoda w okresie, którego
dotyczą roszczenia powoda była spółka ,,A.".

Odnosząc się zaś do wskazania Sądu Najwyższego, przy ponownym rozpo-
znawaniu sprawy Sąd Apelacyjny dokonał powtórnej i uszczegółowionej oceny
prawnej oświadczeń spółki ,,A." z dnia 14 stycznia 2000 r. i 3 marca 2000 r. Od daty
zawarcia umowy dzierżawy pracodawcą powoda cały czas była spółka ,,A.". Zdaniem
Sądu Apelacyjnego, między powodem a spółką ,,A." nie doszło do skutecznego roz-
wiązania stosunku pracy w drodze wypowiedzenia umowy o pracę. Ustalenie to wy-
nika z dwu podstawowych przyczyn. Po pierwsze, oświadczenie spółki ,,A.-U." z dnia
12 stycznia 2000 r. nie jest oświadczeniem pracodawcy, a zatem nie może być
uznane za wypowiedzenie umowy o pracę w rozumieniu art. 32 k.p. Po drugie, wy-
kładnia oświadczeń złożonych przez spółkę ,,A." z 14 stycznia 2000 r. i 3 marca 2000
r. oraz towarzyszące tym oświadczeniom okoliczności faktyczne i zachowania tej
spółki również nie uzasadniają tezy, że doszło do rozwiązania umowy o pracę w try-
bie wypowiedzenia; analizowane oświadczenia z 14 stycznia 2000 r. i 3 marca 2000
r. nie mogą być bowiem uznane za oświadczenia woli w rozumieniu art. 60 k.c. w
związku z art. 300 k.p. Oświadczenia te pochodzą od spółki ,,A." i nawiązują do
oświadczenia wyrażonego przez spółkę ,,A.-U.", a adresowane są do powoda. Już
ten fakt pozwala przyjąć, że gdyby spółka ,,A." chciała dokonać (powstałaby u niej
wola) zmiany lub zakończenia stosunku prawnego, który łączy tę spółkę z powodem,
wyraziłaby swą wolę wprost, oświadczając (jako pracodawca) swemu pracownikowi,
że rozwiązuje z nim umowę o pracę. Treść przedmiotowych oświadczeń świadczy
tylko o tym, że spółka ,,A." występuje jedynie w roli posłańca, który przekazuje
oświadczenie woli osoby trzeciej, informując jednocześnie adresata tego oświadcze-
nia (powoda), w jakim terminie i pod jakim warunkiem złożone oświadczenie woli bę-
dzie wywoływać skutki prawne. Treść tych oświadczeń nawiązuje do oświadczenia
złożonego przez osobę trzecią (niebędącą pracodawcą), zaś w tytule tych oświad-
czeń używa się określenia ,,zawiadomienie", a w osnowie używany jest czasownik
,,zawiadamia". W analizowanych oświadczeniach wyrażone jest wprawdzie zapatry-
wanie spółki ,,A." co do skutków prawnych oświadczenia złożonego powodowi przez
spółkę ,,A.-U.". Jednakże zbyt daleko idącym wnioskiem byłoby stwierdzenie, że po-
przez tego rodzaju zapatrywania i ocenę sytuacji prawnej można by przyjąć, że po-
zwana spółka ,,A." wyraża własną wolę rozwiązania stosunku pracy w drodze wypo-
wiedzenia. Wniosku tego, zdaniem Sądu Apelacyjnego, nie uzasadniają również ta-
kie fakty jak wyrejestrowanie pracowników przez ,,A." z ubezpieczenia społecznego
oraz odmowa dopuszczania ich do pracy po dniu 4 marca 2000 r. Gdy chodzi o
oświadczenia (z 14 stycznia 2000 r. i 3 marca 2000 r.), to wręcz przeciwnie, na pod-
stawie tych oświadczeń należy uznać, że spółka ,,A." wyraźnie dystansuje się od
oświadczenia spółki ,,A.-U." i podkreśla, że ,,wypowiedzenia umowy o pracę" doko-
nała właśnie spółka ,,A.-U.". Konkludując, spółka ,,A." nie czuła się uprawniona i nie
składała żadnych oświadczeń w przedmiocie wypowiedzenia umowy o pracę. Tak
też wynika z późniejszych interpretacji tych oświadczeń dokonywanej przez samą
pozwaną spółkę ,,A." w niniejszym procesie.

Złożone zatem oświadczenia z 14 stycznia 2000 r. i 3 marca 2000 r. mają je-
dynie charakter informacyjny. Nie można również uznać, że przedmiotowe oświad-
czenia stanowiłyby skuteczne potwierdzenie wypowiedzenia umowy o pracę doko-
nane przez osobę trzecią. W powyższym przypadku o tego rodzaju potwierdzeniu nie
może być mowy, albowiem stosownie do art. 104 zdanie pierwsze k.c. w związku z
art. 300 k.p. jednostronna czynność prawna (wypowiedzenie umowy o pracę) doko-
nana w cudzym imieniu bez umocowania lub z przekroczeniem jego zakresu jest
nieważna. Jest to nieważność o charakterze bezwzględnym i nie może być w jaki-
kolwiek sposób konwalidowana.

W ocenie Sądu Apelacyjnego bez znaczenia dla wykładni analizowanych
oświadczeń spółki ,,A." pozostaje fakt wyrejestrowania pracowników tej spółki z
ubezpieczenia społecznego. Okoliczność ta nie może również być podstawą do re-
konstruowania oświadczenia woli w postaci wypowiedzenia umowy o pracę, ponie-
waż owo ,,wyrejestrowanie" jest czynnością dokonywaną między pracodawcą a orga-
nem rentowym, nie jest natomiast skierowane do pracownika.

Powód nie może jednakże skutecznie dochodzić roszczeń wynikających ze
stosunku pracy od podmiotu, który nie jest jego pracodawcą. Zasądzenie zatem
przez Sąd pierwszej instancji dochodzonych przez powoda roszczeń od spółki ,,A.-
U." jest niezasadne, albowiem podmiot ten nie jest pracodawcą powoda. Pracodaw-
cą powoda była spółka ,,A.", Spółka ta nie dokonała w skuteczny sposób rozwiązania
umowy o pracę z powodem. Skoro stosunek pracy powoda nie został rozwiązany na
skutek złożenia przedmiotowych oświadczeń woli, bezzasadne są zatem roszczenia
powoda oparte na założeniu, że dokonano rozwiązania umowy o pracę.

Podobnie jest w przypadku rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego dotyczącego
ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. Powód nie może dochodzić
tego roszczenia w stosunku do spółki ,,A.-U.", niemniej jednak należy przyjąć, że roz-
strzygnięcie to uprawomocniło się w stosunku do spółki ,,A.", ponieważ nie zostało
ono zaskarżone przez tę spółkę.

Pismem z dnia 3 listopada 2003 r. powód reprezentowany przez swego pełno-
mocnika złożył wniosek o uzupełnienie wyroku sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia
30 października 2003 r. przez rozstrzygnięcie w przedmiocie apelacji powoda od wy-
roku Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 12 lutego 2001 r. W uzasadnieniu tego
wniosku wyrażono pogląd, że ze względu na sentencję wyroku Sądu Najwyższego z
dnia 26 lutego 2003 r., stwierdzającą uchylenie wyroku Aądu Apelacyjnego z dnia 30
października 2001 r. i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania,
należy przyjąć, że wyrok Sądu Apelacyjnego z 30 października został uchylony w
całości, a w konsekwencji powinna być ponownie rozpoznana także apelacja po-
woda. Zakres tej apelacji dotyczył całego rozstrzygnięcia w pkt IV wyroku Sądu
pierwszej instancji, a więc także co do oddalenia powództwa w stosunku do pozwa-
nej Spółki ,,A." w zakresie odszkodowania z tytułu niezgodnego z prawem wypowie-
dzenia umowy o pracę oraz w zakresie wynagrodzenia za pracę i odszkodowania w
związku z zastosowaniem skróconego okresu wypowiedzenia i odprawy pieniężnej.

Powyższy wniosek powoda o uzupełnienie wyroku z dnia 30 października
2003 r. rozstrzygnął Sąd Apelacyjny w Lublinie postanowieniem z dnia 14 listopada
2003 r. oddalającym ten wniosek.

Tak samo jak w przedstawionym wyżej uzasadnieniu wyroku z dnia 30 paź-
dziernika 2003 r., Sąd Apelacyjny stwierdził, że - wbrew twierdzeniu wnioskodawcy -
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 2003 r. rozstrzygał sprawę wyłącznie z
kasacji pozwanej spółki ,,A.", w granicach wyroku przez tę kasację zaskarżonego.
Tylko w takim zakresie, a więc nieobejmującym oddalonej apelacji powoda od od-
dalającego powództwo wyroku Sądu pierwszej instancji, dotyczyła sprawa przekaza-
na przez Sąd Najwyższy do ponownego rozpoznania. Nie wchodziło zatem w rachu-
bę - przy ponownym rozpoznaniu sprawy - rozpoznanie apelacji powoda, gdyż ape-
lacja ta została już prawomocnie oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 30
października 2001 r., od którego to rozstrzygnięcia powód nie wnosił kasacji. Wyrok
Sądu Apelacyjnego z dnia 30 października 2001 r. uprawomocnił się również w za-
kresie odnoszącym się do kosztów tamtego postępowania apelacyjnego. Wobec
orzeczenia o pozostającej do rozstrzygnięcia apelacji pozwanej spółki ,,A." - orze-
czono o całości żądania, a wniosek o uzupełnienie wyroku jest niezasadny (art. 351
§ 1 i 2 k.p.c.).

Powyższe postanowienie zostało wydane na posiedzeniu niejawnym i dorę-
czone stronom, przy czym pełnomocnikowi powoda w dniu 26 listopada 2003 r. Za-
żalenie na to postanowienie nie zostało złożone.

Natomiast kasacja, którą w imieniu powoda wniósł jego pełnomocnik, została
skierowana przeciwko wyrokowi Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 30 paździer-
nika 2003 r. w części dotyczącej jego pkt I.1., a także przeciwko wyżej wymienio-
nemu postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 14 listopada 2003 r. od-
dalającemu wniosek o uzupełnienie wyroku.

Kasacja od wyroku oparta została na obu podstawach kasacyjnych (art. 3931
pkt 1 i 2 k.p.c.). W zakresie prawa materialnego wskazano naruszenie przepisu art.
60 k.c. i art. 65 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p. i art. 30 § 1 pkt 2 k.p. wobec uzna-
nia, iż pisma pozwanej ,,A." SA w Ł. do powoda o wypowiedzeniu umowy o pracę nie
stanowiły oświadczeń woli tego pracodawcy i nie stanowią wypowiedzenia umowy o
pracę. W zakresie przepisów postępowania, wskazano w kasacji na naruszenie: a)
art. 316 § 1 k.p.c. w związku z art. 233 § 1 k.p.c., art. 382 w związku z art. 4771 § 1
k.p.c., art. 367 § 1 k.p.c. w związku z art. 378 § 1 k.p.c. i art. 363 § 1 k.p.c. przez nie-
rozpoznanie apelacji powoda na skutek błędnego uznania o jej oddaleniu w całości
prawomocnym wyrokiem, b) art. 39317 k.p.c. przez niezastosowanie się do wykładni
dokonanej przez Sąd Najwyższy poprzez ustalenie, iż Sąd ten uchylił wyrok jedynie
w części dotyczącej zaskarżenia przez jednego z pozwanych, gdy Sąd Najwyższy
nie wykluczył uznania, iż wyrok był zaskarżony również apelacją powoda, c) art. 233
§ 1 k.p.c. i art. 72 k.p.c. przez niedostatecznie wszechstronne rozważenie zebranego
materiału i dowolną ocenę dowodów, polegającą między innymi na uznaniu, iż po
stronie pozwanych w niniejszej sprawie występuje współuczestnictwo formalne, gdy
w tym przypadku mamy do czynienia ze współuczestnictwem nienazwanym, tzw.
konkurencyjnym, d) art. 363 k.p.c. w związku z art. 367 § 1 k.p.c. w związku z art.
379 pkt 5 k.p.c. przez uznanie, iż wyrok Sądu pierwszej instancji uprawomocnił się,
gdy powód nie mając interesu prawnego (gravamen) nie mógł zaskarżyć wyroku
Sądu pierwszej instancji, a tym samym został pozbawiony możności obrony swych
praw, e) art. 366 k.p.c. wobec uznania, iż wyrok Sądu pierwszej instancji w części
oddalającej powództwo ma powagę rzeczy osądzonej, gdy wyrok w tej części nie po-
winien korzystać z powagi rzeczy osądzonej co do oddalenia roszczenia, którego
zasądzenia powód faktycznie nie żądał.
Zaskarżając kasacją postanowienie Sądu drugiej instancji z dnia 14 listopada
2003 r. oddalające wniosek o uzupełnienie wyroku, wnoszący kasację powołał się na
art. 380 w związku z art. 39319 k.p.c. Zarzucając temu postanowieniu naruszenie art.
351 § 1 k.p.c. w związku z art. 391 k.p.c., wniósł o uchylenie zaskarżonego postano-
wienia i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Koncepcja przeciwstawienia się przez powoda rozstrzygnięciu sprawy w wy-
roku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 30 października 2003 r., opiera się nie na
zakwestionowaniu rozstrzygnięcia w stosunku do pozwanej Spółki ,,A.-U.", ale na
zakwestionowaniu tego, czego w tym wyroku nie ma, to jest że należało - czego Sąd
Apelacyjny nie zrobił - rozpoznać apelację powoda od wyroku Sądu Okręgowego z
dnia 12 lutego 2001 r. i w następstwie tego rozstrzygnąć o roszczeniach powoda w
stosunku do pozwanej Spółki ,,A.". Ponieważ kasacja skutecznie nie może być wnie-
siona przeciwko rozstrzygnięciu nieistniejącemu, wnoszący kasację skierował ją
równocześnie przeciwko postanowieniu Sądu Apelacyjnego z dnia 14 listopada 2003
r. oddalającemu wniosek powoda o uzupełnienie wyroku z dnia 30 października 2003
r. o rozstrzygnięcie w przedmiocie apelacji powoda. Jednakże kasacja w tym zakre-
sie, to znaczy w odniesieniu do wyroku co do jego nieistniejącej części i co do posta-
nowienia oddalającego wniosek o uzupełnienie wyroku jest niedopuszczalna. Nie
może budzić wątpliwości to, że wydane w trybie art. 351 § 1 k.p.c. postanowienie
Sądu Apelacyjnego o odmowie uzupełnienia wyroku jest postanowieniem Sądu dru-
giej instancji kończącym postępowanie w sprawie. Postanowienie to bowiem defini-
tywnie rozstrzygało o tym, że apelacja powoda została już wcześniej prawomocnie
oddalona, co powodowało w konsekwencji, że w rozpoznawanej sprawie nie będzie
przedmiotem rozpoznania. Na postanowienie to - stosownie do art. 39318 § 2 zdanie
pierwsze k.p.c. - przysługiwało powodowi zażalenie, którego on jednak nie wniósł.
Konsekwencją niezaskarżenia postanowienia o oddaleniu wniosku o uzupełnienie
wyroku jest prawomocność tego postanowienia (por. art. 363 § 1 k.p.c.) z wiążącym
strony i sąd skutkiem prawnym (por. art. 365 § 1 k.p.c.). Oczywiste jest, że od posta-
nowienia o odmowie uzupełnienia wyroku, które w tym wypadku ma ponadto cechę
prawomocności, kasacja nie przysługuje (por. art. 392 k.p.c.). W tych okolicznościach
wnoszący kasację zupełnie bezpodstawne powołał się na art. 380 k.p.c. w związku z
art. 39319 k.p.c., skoro przepisy te dotyczą rozpoznania postanowień, które nie pod-
legały zaskarżeniu w drodze zażalenia. W rozpatrywanym wypadku powodowi słu-
żyło przecież zażalenie na zaskarżone kasacją postanowienie.

Powyższe wyjaśnienie zakresu zaskarżonego kasacją wyroku i związanego z
tym zakresu postępowania kasacyjnego, mają przesądzające znaczenie dla roz-
strzygnięcia rozpoznawanej kasacji od wyroku z dnia 30 października 2003 r. W ka-
sacji tej bowiem jej zarzuty dotyczące dochodzonych przez powoda roszczeń odno-
szą się do pozwanej Spółki ,,A.", co do której roszczenia zostały prawomocnie odda-
lone. Nawiązując do wyżej przedstawionych kwestii prawomocnego oddalenia wnio-
sku o uzupełnienie wyroku, należy ze względu na zarzuty kasacyjne ponadto wska-
zać na następujące okoliczności.

W kasacji akcentuje się to, że zakresem apelacji powoda objęty został cały
punkt IV zaskarżonego wyroku Sądu pierwszej instancji, a więc także oddalenie po-
wództwa w stosunku do Spółki ,,A.". Jednakże z faktu tego wcale nie wynika wniosek
wysunięty w kasacji, jakoby wyrok Sądu pierwszej instancji nie uzyskał w tej części
prawomocności. Tymczasem sytuacja taka trwała do czasu - jak to wyżej wyjaśniono
- prawomocnego zakończenia postępowania z apelacji powoda, którą Sąd drugiej
instancji oddalił, a powód tego oddalającego apelację wyroku nie zaskarżył kasacją.
Jeżeli - co jest bezsporne - powód nie zaskarżył przysługującym mu środkiem za-
skarżenia wyroku, z którego wynikało oddalenie roszczeń w stosunku do pozwanej
Spółki ,,A.", to dla wykazania, że pomimo to jego roszczenia w tym zakresie (prze-
ciwko Spółce ,,A.") nie zostały prawomocnie rozstrzygnięte, powinien wskazać na
instytucje procesowe (przepisy postępowania), które uzasadniają takie stanowisko.
Przepisy, które zostały wskazane w kasacji, nie stwarzają podstawy dla uwzględ-
nienia stanowiska kasacji.

Pierwsza z kwestii prawnych, które się z tym wiążą, dotyczy współuczestnic-
twa stron procesowych. Należało w szczególności rozważyć, czy stan sprawy nieroz-
strzygniętej w stosunku do pozwanej Spółki ,,A." może wynikać z czynności proceso-
wych - w tym wypadku z wniesionych środków zaskarżenia - przez drugą ze spółek
występujących po stronie pozwanej. Negatywne w tej kwestii stanowisko zaskarżo-
nego wyroku, najogólniej biorąc, opiera się na ustaleniu, że na tle stosunku pracy, z
którego wynikają roszczenia pozwu, pozwane Spółki nie pozostają w więzi prawnej,
którą możnaby zakwalifikować do kategorii współuczestnictwa materialnego, współ-
uczestnictwa formalnego lub współuczestnictwa koniecznego oraz jednolitego, które
są określone odpowiednio w art. 72 § 1 pkt 1 i 2 i § 2 oraz art. 73 § 2 k.p.c. Jeżeli tak
jest - to w konsekwencji trzeba mieć na uwadze brak podstaw do rozciągania skut-
ków czynności procesowej jednego z podmiotów występujących po stronie pozwanej
także wobec drugiego z tych podmiotów. Dotyczy to w szczególności, w zakresie
postępowania apelacyjnego zastosowania art. 378 k.p.c., według którego Sąd drugiej
instancji rozpoznaje sprawę w granicach zaskarżenia, bierze jednak z urzędu pod
uwagę nieważność postępowania (§ 1), a ponadto może rozpoznać sprawę także na
rzecz współuczestników, którzy wyroku nie zaskarżyli, gdy będące przedmiotem za-
skarżenia prawa lub obowiązki są także dla nich wspólne (art. 378 § 1, a także w od-
niesieniu do postępowania kasacyjnego - art. 39311 § 1 i art. 39319 k.p.c.).

Trzeba jednakże zauważyć, że stanowisko kasacji, z założenia jest oderwane
od obowiązujących reguł procesowych w zakresie współuczestnictwa. Uwidacznia to
wyraźnie pogląd kasacji, według którego na skutek apelacji jednego ze współuczest-
ników strony pozwanej sprawa miałaby podlegać rozpoznaniu w odniesieniu do dru-
giego współuczestnika, tyle tylko że nie na jego rzecz, jak to określa art. 378 § 2
k.p.c., ale przeciwko niemu (na rzecz drugiej strony - powoda). Według kodeksowych
reguł współuczestnictwa, każdy współuczestnik działa w imieniu własnym (art. 73 § 1
k.p.c.), a tylko w przypadku współuczestnictwa jednolitego czynności procesowe
współuczestników działających są skuteczne wobec nie działających (art. 73 § 2
k.p.c.). Tymczasem wnoszący kasację wyłącza - w swym stanowisku - współuczest-
nictwo występujące w sprawie po stronie pozwanej z reguł współuczestnictwa proce-
sowego, nazywa to współuczestnictwo - nienazwanym, by następnie - bez podstawy
prawnej - przypisać temu nienazwanemu współuczestnictwu skutki procesowe, któ-
rych nie przewidują przepisy Kodeksu postępowania cywilnego.

Nie jest zasadna przedstawiona w kasacji argumentacja jakoby ,,powód nie
miał żadnego interesu prawnego do zaskarżenia orzeczenia zasądzającego zgłoszo-
ne przez niego roszczenia. Jakie bowiem powód miał gravamen, jeśli jego roszcze-
nie zostało uwzględnione. Powód uzyskał dla siebie orzeczenie uwzględniające w
pełni jego żądanie i wnioski". Przesłanki tego zarzutu są błędne. Wezwanie po stro-
nie pozwanej obu Spółek nastąpiło na żądanie powoda, który na podstawie stosunku
pracy wyprowadził roszczenia do obydwu Spółek, chociaż tylko jedna z nich mogła
być odpowiedzialna, będąc pracodawcą powoda. Takie ukształtowanie strony po-
zwanej mogło budzić zastrzeżenia. Jednakże - co należy podkreślić - nastąpiło to na
żądanie powoda, a skoro już w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji
przedmiotem sporu stało się ustalenie, która z wezwanych do procesu Spółek była
pracodawcą powoda, to rozstrzygnięcie tego sporu przez Sąd pierwszej instancji w
postaci ,,wyboru" jednego ze wskazanych przez pozwanego podmiotów odpowie-
dzialnych, natomiast oddalenie roszczeń pozwu w stosunku do drugiego z tych pod-
miotów oznacza, że w tym drugim przypadku żądania powoda nie zostały uwzględ-
nione i dlatego powód miał interes procesowy w zaskarżeniu niekorzystnego dla
niego rozstrzygnięcia. Nie było zresztą takiej sytuacji, w której zasądzenie roszczeń
od jednej z pozwanych Spółek czyniło dalsze postępowanie w stosunku do drugiej z
tych Spółek bezprzedmiotowym, czy nawet - jak sformułował to wnoszący kasację -
,,absurdalnym". Tymczasem chodziło przecież o określoną sytuację postępowania
będącego w toku, zakończoną tylko przed Sądem pierwszej instancji i zakwestiono-
waną przez wniesienie apelacji do Sądu drugiej instancji.

Skoro rozstrzygnięcia zawarte w zaskarżonym wyroku nie dotyczą roszczeń
powoda przeciwko Spółce ,,A.", to nie mogła odnieść skutku materialnoprawna pod-
stawa kasacji, której zarzuty zmierzają do określenia podstaw odpowiedzialności
Spółki ,,A.".

Z przedstawionych względów, wobec bezzasadności kasacji od zaskarżonego
wyroku, kasacja ta podlegała oddaleniu (art. 39312 k.p.c.). Natomiast niedopuszczal-
na kasacja od postanowienia podlegała odrzuceniu (art. 3935 i art. 3938 § 1 k.p.c.).
========================================