Wyrok z dnia 2 grudnia 2004 r.
III PK 53/04

Urzędnikowi państwowemu przysługuje jednorazowa odprawa na pod-
stawie art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów
państwowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953 ze zm.) w razie
przejścia na emeryturę bezpośrednio po następujących po sobie bez przerwy
okresach pobierania świadczenia na podstawie art. 131 tej ustawy i świadczenia
przedemerytalnego.

Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Beata Gudowska, Roman Kuczyński.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 grudnia 2004 r. sprawy
z powództwa Jana G. przeciwko Powiatowemu Urzędowi Pracy w J. o zapłatę, na
skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Krośnie z dnia 23 kwietnia 2004 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Pozwany Powiatowy Urząd Pracy w J. w sprawie z powództwa Jana G. o za-
płatę kwoty 14.313,70 z ustawowymi odsetkami od dnia 1 stycznia 2001 r. z tytułu
odprawy emerytalnej i nagrody jubileuszowej za 45 lat pracy wniósł kasację od wyro-
ku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krośnie z dnia 23
kwietnia 2004 r. [...]. Zaskarżonym wyrokiem, w wyniku uwzględnienia apelacji po-
woda od wyroku Sądu Rejonowego w Jaśle z dnia 8 stycznia 2004 r. [...] zmieniono
zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądzono od pozwanego na rzecz powoda
kwotę dochodzoną w pozwie.

Powód był zatrudniony u strony pozwanej na podstawie mianowania na sta-
nowisku starszego inspektora. W dniu 30 czerwca 1999 r. jego stosunek pracy wy-
gasł w związku z reorganizacją urzędów pracy (art. 58 ust. 1 ustawy z dnia 13 paź-
dziernika 1998 r. - Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację pu-
bliczną, Dz.U. Nr 133, poz. 872 ze zm.). Po wygaśnięciu stosunku pracy powód
przez okres 6 miesięcy pobierał świadczenie przewidziane art. 131 ustawy z dnia 16
września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (jednolity tekst: Dz.U. z
2001 r. Nr 86, poz. 953 ze zm.). W trakcie pobierania tego świadczenia ukończył 60
lat życia i mógł przejść na emeryturę na podstawie art. 27 tej ustawy, jednakże nie
wystąpił z wnioskiem o przyznanie emerytury, gdyż został poinformowany przez pra-
codawcę, że prawo do tego świadczenia mu nie przysługuje, ponieważ stosunek
pracy wygasł przed ukończeniem przez niego 60 roku życia. Począwszy od dnia 28
grudnia 2000 r. powód pobierał świadczenie przedemerytalne. W okresie pobierania
tego świadczenia poszerzył wiedzę na temat swoich uprawnień, w wyniku czego w
dniu 5 listopada 2001 r. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wniosek o
przyznanie mu prawa do emerytury. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił mu
przyznania tego prawa, lecz w wyniku odwołania od tej decyzji, złożonego przez po-
woda, Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krośnie zmienił za-
skarżoną decyzję i przyznał powodowi prawo do emerytury od dnia 5 listopada 2001
r. Z uzasadnienia wyroku Sądu wynika, iż powód spełniał warunki do uzyskania eme-
rytury począwszy od dnia 14 listopada 2000 r. (kiedy to ukończył 60 lat), a więc w
trakcie pobierania świadczenia z art. 131 ustawy o pracownikach urzędów państwo-
wych, wypłata emerytury mogła jednak nastąpić nie wcześniej niż od miesiąca, w
którym zgłoszono wniosek - art. 129 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr
39, poz. 353 ze zm.).
Po wydaniu wyroku przyznającego powodowi prawo do emerytury zwrócił się
on do pozwanego,domagając się wypłaty odprawy emerytalnej przewidzianej w art.
28 ust. 1 pkt 3 ustawy o pracownikach urzędów państwowych oraz nagrody jubileu-
szowej za 45 lat pracy na podstawie jej art. 23 ust. 1 pkt 6 i § 9 ust. 10 rozporządze-
nia Rady Ministrów z dnia 28 marca 2000 r. w sprawie zasad wynagradzania pra-
cowników nie będących członkami korpusu służby cywilnej zatrudnionych w urzę-
dach administracji rządowej i pracowników innych jednostek (Dz.U. Nr 24, poz. 299
ze zm.).
Sąd Rejonowy oddalił powództwo w wyniku ustalenia, że nie zostały spełnione
przesłanki do nabycia przez powoda prawa do odprawy emerytalnej i nagrody jubi-
leuszowej. Sąd stwierdził brak związku przyczynowego pomiędzy ustaniem stosunku
pracy a przejściem powoda na emeryturę, co czyni bezzasadnymi oba jego roszcze-
nia.
Sąd drugiej instancji podniósł, iż ustawa o pracownikach urzędów państwo-
wych w art. 28 ust. 1 stanowi, że urzędnikowi państwowemu przechodzącemu na
emeryturę lub rentę przysługuje jednorazowa odprawa. Dosłowne rozumienie tego
przepisu doprowadziło Sąd Rejonowy do wniosku, że powód nie ma prawa do tej
odprawy, gdyż nie przeszedł na emeryturę jako urzędnik państwowy, tylko jako
osoba pobierającaświadczenie przedemerytalne. Zdaniem Sądu Okręgowego taka
interpretacja tego przepisu, zawężająca jego sens do dosłownego rozumienia, nie
jest prawidłowa. W ocenie Sądu odprawa emerytalna po zmianie Kodeksu pracy
ustawą z dnia 2 lutego 1996 r.uzyskała charakter świadczenia powszechnego przez
wprowadzenie do Kodeksu art. 921 § 1 zakładającego, że każdy pracownik, który
przestaje być pracownikiem i w związku z tym, że przechodzi na emeryturę lub rentę,
powinien otrzymać odprawę z tego tytułu przynajmniej raz w życiu. Pozbawienie pra-
cownika powyższego świadczenia mogłoby nastąpić w razie zaistnienia przeszkody
określonej wyraźnie w przepisach prawa pracy. W ocenie Sądu Okręgowego apela-
cja powoda była uzasadniona także w tej części, w której kwestionowała prawidło-
wość interpretacji i zastosowanie § 9 ust.10 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
28 marca 2000 r. Sąd zauważył, że przepis ten posługuje się pojęciem związku mię-
dzy dwoma zdarzeniami,tj. ustaniem stosunku pracy i przejściem na emeryturę, ta-
kim samym jakiezostałoużyty w art. 921 k.p. Kontekst użycia tego pojęcia w obu
przypadkach jest podobny, a więc w obu przypadkach jogo znaczenie winno być wy-
kładane podobnie. Zatem skoro związek tych dwóch zdarzeń w znaczeniu art. 921
k.p. nie jest ograniczony tylko do związku przyczynowego, to zdaniem Sądu upraw-
nione jest szersze interpretowanie tego pojęcia również w rozumieniu omawianego
przepisu, regulującego przyznawanie prawa do nagrody jubileuszowej. Między usta-
niem stosunku pracy powoda a jego przejściem na emeryturę istnieje związek cza-
sowy, który - zdaniem Sądu Okręgowego - uzasadnia także jego roszczenie o na-
grodę jubileuszową.
W kasacji strona pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie
apelacji powoda, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponowne-
go rozpoznania Sądowi Okręgowemu. Podniosła zarzut naruszenia prawa material-
nego poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 23 ustawy o pra-
cownikach urzędów państwowych w związku z § 9 ust. 10 rozporządzenia Rady Mi-
nistrów z dnia 28 marca 2000 r. oraz art. 28 ustawy o pracownikach urzędów pań-
stwowych.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja nie ma uzasadnionych podstaw. W sprawie kwestią podstawową jest
zagadnienie związku między ustaniem stosunku pracy powoda a jego przejściem na
emeryturę. Odnosi się to do obydwu jego roszczeń. Zarówno bowiem prawo do od-
prawy, jak i nagrody jubileuszowej jest uzależnione od tego, czy taki związek zacho-
dzi.
Przepis art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzę-
dów państwowych stanowi, iż urzędnikowi państwowemu przechodzącemu na eme-
ryturę lub rentę przysługuje jednorazowa odprawa w wysokości uzależnionej od
stażu pracy urzędnika. Z kolei zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 6 tej ustawy urzędnikowi
państwowemu przysługuje nagroda jubileuszowa po 45 latach pracy w wysokości
400 % wynagrodzenia miesięcznego, przy czym § 9 ust. 10 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 28 marca 2000 r. w sprawie zasad wynagradzania pracowników nie
będących członkami korpusu służby cywilnej zatrudnionych w urzędach administracji
rządowej i pracowników innych jednostek (Dz.U. Nr 24, poz. 299 ze zm.) stanowi, iż
w razie ustania stosunku pracy w związku z przejściem na rentę z tytułu niezdolności
do pracy lub emeryturę, pracownikowi, któremu do nabycia prawa do nagrody ju-
bileuszowej brakuje mniej niż 12 miesięcy, licząc od dnia rozwiązania stosunku
pracy, nagrodę tę wypłaca się w dniu rozwiązania stosunku pracy.
Powód był pracownikiem, który przed dniem 31 maja 1999 r. nie otrzymał pro-
pozycji dalszego zatrudnienia w reformowanej administracji publicznej na nowych
warunkach pracy lub płacy. Jego stosunek pracy powstały na podstawie aktu miano-
wania wygasł więc z dniem 30 czerwca 1999 r. z mocy art. 58 ust. 1 ustawy z dnia 13
października 1998 r. - Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację
publiczną (Dz.U. Nr 133, poz. 872 ze zm.), co zgodnie z art. 58 ust. 5 pkt 1 tej ustawy
dawało pracownikowi prawo do świadczenia pieniężnego określonego w art. 131
ustawy o pracownikach urzędów państwowych. Ten ostatni przepis stanowi zaś w
ust. 1, że pracownikowi przysługuje wówczas przez okres nie dłuższy niż sześć mie-
sięcy świadczenie pieniężne ze środków budżetu państwa obliczone jak ekwiwalent
pieniężny za urlop wypoczynkowy, chyba że zainteresowany byłby uprawniony do
emerytury. Według art. 131 ust. 3 okres pobierania wspomnianego świadczenia pod-
lega wliczeniu do okresów pracy wymaganych do nabycia lub zachowania uprawnień
pracowniczych oraz do okresów składkowych w rozumieniu przepisów o ubezpiecze-
niu społecznym na takich warunkach, na jakich wlicza się okres pobierania zasiłku
należnego bezrobotnym na podstawie przepisów o zatrudnieniu i bezrobociu, przy
czym od kwoty świadczenia pieniężnego pracodawca odprowadza składkę z tytułu
ubezpieczenia społecznego na zasadach przewidzianych dla wynagrodzenia wypła-
canego w czasie trwania stosunku pracy. Co prawda, przedmiotowe świadczenie
pieniężne nie jest uprawnieniem pracowniczym, ale z wygasłym stosunkiem pracy
pozostaje w ścisłym związku genetycznym i funkcjonalnym (por. wyrok Sądu Naj-
wyższego z dnia 26 listopada 2002 r., I PKN 656/01, OSNP 2004 nr 11, poz. 189).
Powstaje zatem pytanie, czy w sytuacji, gdy urzędnik państwowy przechodzi
na emeryturę bezpośrednio po następujących po sobie bez przerwy okresach pobie-
rania tego świadczenia i świadczenia przedemerytalnego zachowany jest związek
pomiędzy ustaniem stosunku pracy i przejściem na emeryturę.
Na pytanie to należy udzielić odpowiedzi twierdzącej. Sąd Najwyższy w skła-
dzie rozpoznającym przedmiotową sprawę podziela bowiem szerokie ujęcie tego
związku zarysowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Sąd Najwyższy wielokrot-
nie podkreślał, iż do nabycia prawa do odprawy emerytalnej nie jest konieczne, aby
rozwiązano stosunek pracy z powodu przejścia na emeryturę. Przyczyna rozwiązania
stosunku pracy nie ma wpływu na prawo do odprawy. Prawo do niej należy raczej
wiązać z ustaniem, nie zaś rozwiązaniem stosunku pracy. Związek ten zachodzi w
przypadku przejścia na emeryturę bezpośrednio po ustaniu stosunku pracy, nie
można jednak wykluczyć tego związku także w przypadku, gdy od tej chwili mija pe-
wien czas. W uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 2000 r., III
ZP 18/99 (OSNAPiUS 2000 nr 24, poz. 888), podkreślono, iż przy ocenie łączności
pomiędzy zdarzeniem w postaci rozwiązania stosunku pracy a nabyciem przez pra-
cownika uprawnień rentowych nie można tracić z pola widzenia ważnej okoliczności,
że rozwiązanie stosunku pracy doprowadziło do skorzystania przez pracownika z
przysługujących mu uprawnień z ubezpieczenia społecznego. W uchwale tej przyję-
to, iż pracownikowi, który przeszedł na rentę inwalidzką (rentę z tytułu niezdolności
do pracy) po rozwiązaniu się umowy o pracę na czas określony, przysługuje jednora-
zowa odprawa pieniężna na podstawie art. 921 § 1 k.p., gdy pracownik stał się nie-
zdolny do pracy wskutek choroby stwierdzonej w czasie zatrudnienia i prowadzącej,
po nieprzerwanym okresie pobierania zasiłku chorobowego, do przyznania mu renty.
Podobna łączność pomiędzy ustaniem zatrudnienia a przejściem na emeryturę wy-
stępuje w rozstrzyganej sprawie. Po okresie pobierania świadczenia pieniężnego z
art. 131 ustawy o pracownikach państwowych, które, jak podkreślono wyżej, pozo-
staje w ścisłym związku genetycznym i funkcjonalnym z wygasłym stosunkiem pracy
i ma charakter substytutu wynagrodzenia za pracę za okres wypowiedzenia, powód
korzystał ze świadczenia przedemerytalnego i bezpośrednio po zakończeniu jego
pobierania przeszedł na emeryturę. Z całości okoliczności sprawy wynika, iż po roz-
wiązaniu z powodem stosunku pracy dążył on bezpośrednio do uzyskania statusu
emeryta w związku z utratą statusu pracownika. Każdy zaś urzędnik państwowy na-
bywający prawo do emerytury powinien jeden raz w życiu otrzymać odprawę emery-
talną adekwatną do posiadanego stażu pracy. Art. 28 ust. 1 ustawy o pracownikach
urzędów państwowych nie przewiduje bowiem możliwości pozbawienia tej odprawy
(por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 1999 r., I PKN 654/98, OSNAPiUS
2000 nr 13, poz. 502).
W sprawie istotne znaczenie ma również to, iż powód nie skorzystał z prawa
do wcześniejszej emerytury (które nabył w dniu 14 listopada 2000 r.) w okresie po-
bierania świadczenia z art. 131 ustawy o pracownikach urzędów państwowych, który
to okres na mocy ust. 3 tego przepisu wlicza się do okresów pracy wymaganych do
nabycia lub zachowania uprawnień pracowniczych, z powodu zaniedbania strony
pozwanej. Na mocy art. 125 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39,
poz. 353 ze zm.) w związku z art. 131 ust. 3 ustawy o pracownikach urzędów pań-
stwowych pozwany Urząd miał bowiem obowiązek poinformować powoda o możli-
wości złożenia wniosku o emeryturę i w przypadku jego zgody przygotować wniosek
o emeryturę do organu rentowego. Z obowiązku tego byłby zwolniony tylko w przy-
padku niewyrażenia zgody przez powoda na skorzystanie z prawa do emerytury.
Biorąc zatem pod uwagę, iż niewiedza powoda co do jego uprawnień emerytalnych
wynikała z błędnego pouczenia go w tym przedmiocie przez stronę pozwaną, nie
można mu w sposób zasadny czynić zarzutu, iż wniosek o przyznanie emerytury zło-
żył do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w kilkumiesięczym odstępie czasowym od
zakończenia pobierania świadczenia przewidzianego w art. 131 ustawy.
Słusznie podkreślił Sąd drugiej instancji, iż zachodzi także związek pomiędzy
przejściem powoda na emeryturę a ustaniem jego stosunku pracy w rozumieniu § 9
ust. 10 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 marca 2000 r. Dlatego uwzględnia-
jąc, iż do stażu powoda - 43 lata, 7 miesięcy i 15 dni - należało doliczyć blisko 6 mie-
sięczny okres pobierania świadczenia przewidzianego w art. 131 ustawy o pracowni-
kach urzędów państwowych oraz okres 12 miesięcy zgodnie z dyspozycją § 9 ust. 10
powołanego rozporządzenia, słuszne było uwzględnienie powództwa przez Sąd dru-
giej instancji także w zakresie nagrody jubileuszowej.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312 k.p.c. orzekł jak w
sentencji.
========================================