Wyrok SN - III PK 42/04
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:III PK 42/04
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2005/6/77
Data wydania:2004-08-12

Wyrok z dnia 12 sierpnia 2004 r.
III PK 42/04

1. Wniosek pracownika o urlop bezpłatny (art. 174 § 1 k.p.) oraz jego
udzielenie przez pracodawcę są oświadczeniami woli, których wykładni należy
dokonywać na podstawie art. 65 k.c. w związku z art. 300 k.p.
2. Nie dochodzi do zawarcia umowy o urlop bezpłatny, jeżeli zgodnym
zamiarem stron jest dalsze wykonywanie przez pracownika na rzecz praco-
dawcy tej samej pracy, lecz w ograniczonym zakresie.

Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Józef Iwulski, Andrzej Wróbel.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 sierpnia 2004 r.
sprawy z powództwa Bogusława D. przeciwko Przedsiębiorstwu Produkcyjno-Usłu-
gowemu A.-K. Spółce z o.o. w K. o zapłatę, na skutek kasacji powoda od wyroku
Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krośnie z dnia 6 lutego
2004 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krośnie pozostawiając temu Sądowi roz-
strzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Powód Bogusław D. w sprawie przeciwko Przedsiębiorstwu Produkcyjno-
Usługowemu A.-K. Spółce z o.o. w K. o zasądzenie kwoty 14.325,91 zł. z tytułu ,,2 %
- owej premii od sprzedaży usług obliczonej według cen brutto" wniósł kasację od
wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krośnie z
dnia 6 lutego 2004 r. [...]. Zaskarżonym wyrokiem oddalono apelację powoda od wy-
roku Sądu Rejonowego w Krośnie z dnia 13 listopada 2003 r. [...], oddalającego jego
powództwo oraz zasądzono na rzecz strony pozwanej zwrot kosztów procesu w in-
stancji odwoławczej. Sądy obu instancji zinterpretowały zawartą pomiędzy stronami
umowę o pracę, a w szczególności dołączone do niej aneksy, przyznające powodowi
obok wynagrodzenia zasadniczego 2%-ową premię od sprzedaży usług, w ten spo-
sób, iż wysokość przedmiotowej premii powinna być ustalana od ceny usług netto, a
nie, jak domagał się powód, od jej ceny brutto. Zdaniem obu Sądów premia ta,
wbrew twierdzeniom powoda, nie należała mu się w ogóle za okres urlopu bezpłat-
nego, który był wykorzystywany przez powoda w okresie od 1 sierpnia do 31 grudnia
2000 r. Sądy przyjęły, iż w okresie urlopu bezpłatnego prawo powoda do wynagro-
dzenia uległo zawieszeniu. Tym samym zawieszeniu uległo prawo do premii, która
była jego składnikiem.
W kasacji powód wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasa-
cyjnego, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie na jego rzecz do-
chodzonych kwot oraz kosztów zastępstwa procesowego za wszystkie instancje.
Zdaniem powoda Sąd naruszył: art. 382 k.p.c. w związku z art. 233 § 1 k.p.c. przez
wadliwą ocenę, że nie świadczył on pracy w okresie od sierpnia do grudnia 2000 r.,
pomimo pozostawania w dyspozycji pracodawcy i świadczenia pracy w zmniejszo-
nym wymiarze tygodniowym w powyższym okresie, przy jedynie formalnym pozosta-
waniu na urlopie bezpłatnym; art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podat-
ku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz.U. Nr 11, poz. 50 ze zm.) i art.
56 k.c. w związku z art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 26 lutego 1982 r. o cenach (jednolity
tekst: Dz.U. z 1988 r. Nr 27, poz. 195), poprzez przyjęcie, że przewidziana w aneksie
do umowy o pracę premia należała się od ceny usługi netto; art. 65 § 1 i 2 k.c. przez
przyjęcie, że powód poprzez swoje oświadczenie woli oraz niekwestionowanie wy-
płaty premii od kwoty netto obrotu pozwanego w istocie godził się na takie wynagro-
dzenie.
Strona pozwana w odpowiedzi na kasację wniosła o jej oddalenie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W sprawie występowały dwa zagadnienia. Pierwsze z nich dotyczyło kwestii
prawidłowości sposobu obliczania premii powoda przyznanej mu na mocy aneksów
do umowy o pracę. W tym zakresie kasacja jest nieuzasadniona. Spór w powyższym
przedmiocie wynikał z niejasnej treści oświadczenia woli zawartego w aneksie do
umowy o pracę wiążącej powoda z pozwanym. Według aneksu wynagrodzenie mie-
sięczne powoda obejmowało ,,wynagrodzenie zasadnicze (...) + premia 2% od sprze-
daży usług". Niejasne było, czy wysokość premii należnej powodowi uzależniona
była od ceny usługi netto czy też brutto. Słusznie przyjęły Sądy obu instancji, iż w
takiej sytuacji miały zastosowanie dyrektywy wykładni oświadczeń woli zawarte w art.
65 k.c. Stanowi on, że oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze
względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego
oraz ustalone zwyczaje (§ 1). W umowach należy raczej badać, jaki był zgodny za-
miar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu (§ 2).
Sens tego oświadczenia, czyli rzeczywista wola stron należy do ustaleń fak-
tycznych. Sąd drugiej instancji w pełni podzielił ustalenia poczynione w tym wzglę-
dzie przez Sąd Rejonowy. Sądy ustaliły, iż rzeczywistym zamiarem stron było nali-
czenie prowizji powoda od wartości usługi netto. W szczególności świadczy o tym
okoliczność, iż powód podczas trwania stosunku pracy nigdy nie kwestionował wyso-
kości premii wypłacanej mu przez pozwanego (obliczonej według cen netto). Nie
zgłaszał w tym zakresie żadnych zastrzeżeń do pracodawcy, a tym samym akcepto-
wał sposób naliczania premii, tym bardziej że dysponował fakturami płatności za
usługi i mógł stwierdzić, iż wypłacana mu premia jest wyliczana od wartości sprze-
daży usług pomniejszonych o podatek VAT. Przy takich ustaleniach faktycznych
Sądy obu instancji prawidłowo przyjęły, iż rzeczywistą wolą stron było uzależnienie
wysokości wypłacanej powodowi premii od cen usług netto. Sąd Najwyższy zważył
bowiem, iż przy wykładni oświadczenia woli należy brać pod uwagę nie tylko jego
treść, lecz także sposób realizacji umowy, świadczący o rzeczywistym zamiarze
stron. Skoro powód przez tak długi czas akceptował bez zastrzeżeń wysokość wy-
płacanej mu premii, to należało wnosić, iż obliczanie jej według cen usług netto było
zgodne z jego wolą. Przy takim rozstrzygnięciu sprawy zbyteczne było analizowanie
jej pod kątem naruszenia przepisów ustawy z dnia 26 lutego 1982 r. o cenach oraz
ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcy-
zowym. Nic nie wskazuje na to, aby zawierając sporne aneksy strony miały na uwa-
dze przepisy tych ustaw.

Drugie zagadnienie występujące w sprawie wiązało się z kwestią wynagrodze-
nia powoda w okresie urlopu bezpłatnego. W tym zakresie kasacja jest uzasadniona.
Sądy obu instancji ustaliły, iż w okresie od 1 sierpnia do 31 grudnia 2000 r. powód
przebywał na urlopie bezpłatnym. W tym czasie nie otrzymywał wynagrodzenia ani
premii, był jednak zobowiązany do wykonywania części swoich zadań. Resztę obo-
wiązków powoda przejęła jego żona, z którą pozwany zawarł w tym zakresie umowę
cywilnoprawną. Sądy błędnie przyjęły, że skoro strony umówiły się, że powód będzie
w okresie urlopu bezpłatnego wykonywał na rzecz pozwanego pewne czynności, to
łączący ich stosunek pracy został w całości zawieszony (wraz z zawieszeniem w
całości prawa do wynagrodzenia za pracę), a doszło między nimi do nawiązania
jakiegoś stosunku prawnego niebędącego jednak stosunkiem pracy w rozumieniu
art. 22 § 1 k.p. W czasie urlopu bezpłatnego powód miał obowiązek kontaktowania
się z obsługiwanymi przez niego firmami, tak jak to czynił nie pozostając na urlopie, a
jego żona przejęła jedynie tę część jego obowiązków, która wiązała się z działaniami
marketingowymi (pozyskiwaniem nowych klientów). W czasie urlopu pracodawca
kontaktował się z powodem, który obowiązany był pozostawać pod telefonem ko-
mórkowym. W ocenie Sądu Najwyższego należało przyjąć, że jeżeli strony stosunku
pracy ustaliły, że część zadań pracownika wynikających z łączącego je stosunku
pracy będzie nadal wykonywana w czasie udzielonego mu urlopu bezpłatnego, to
tym samym nie doszło do zawarcia między stronami innego stosunku prawnego, lecz
wiązał je nadal ten sam stosunek pracy, tyle że o zmodyfikowanej treści.

Pracodawca może udzielić urlopu bezpłatnego na wniosek pracownika (art.
174 § 1 k.p.). Jest to w istocie rzeczy umowa o urlop bezpłatny, gdyż obie strony mu-
szą złożyć zgodne oświadczenia woli. Mają one swobodę w wyrażeniu swojej woli.
Jedynie pracodawca - tak jak w przypadku innych zachowań wobec pracownika - jest
ograniczony ogólnymi zasadami prawa pracy, w szczególności równego traktowania
pracowników i ich niedyskryminacji. Wykładni tych oświadczeń należy dokonywać na
podstawie art. 65 k.c. w związku z art. 300 k.p. Należy więc badać, jaki był zgodny
zamiar stron i cel umowy, a nie opierać się tylko na jej dosłownym brzmieniu. Jeżeli
więc - jak w niniejszej sprawie - pracodawca na wniosek pracownika udzielił mu
urlopu bezpłatnego, a jednocześnie strony umówiły się, iż pracownik będzie w tym
czasie wykonywał część swoich dotychczasowych obowiązków, to nie doszło do
udzielenia pracownikowi urlopu bezpłatnego. Zgodnym zamiarem stron było bowiem
dalsze wykonywanie przez pracownika tej samej pracy na rzecz pracodawcy, tyle
tylko, że w ograniczonym zakresie. W tym okresie pracownik nabywał prawo do wy-
nagrodzenia za wykonywaną pracę (art. 80 k.p.).

Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39313 § 1 oraz 108 § 2
k.p.c. orzekł jak w sentencji.
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] III PK 2/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2008/9-10/127
2007-04-04 
[IA] III PK 1/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2008/11-12/164 Orzecznictwo Sądów Polskich 2009/1/12
2007-04-04 
[IA] III PK 96/06   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2008/5-6/61
2007-01-23 
[IA] III PK 90/06   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2008/11-12/155
2007-01-10 
[IA] III PK 57/06   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2007/19-20/272
2006-10-03 
  • Adres publikacyjny: