Wyrok SN - III PK 38/05
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:III PK 38/05
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2005/23/377
Data wydania:2005-05-11

Wyrok z dnia 11 maja 2005 r.
III PK 38/05

Wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy pracownika kuratorium
oświaty przywróconego do pracy (art. 47 k.p.) podlega zmniejszeniu o wyna-
grodzenie uzyskane w tym czasie za pracę nauczyciela w szkole, do której po-
wrócił z urlopu bezpłatnego udzielonego na okres pracy w kuratorium.

Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Andrzej Kijowski, Andrzej Wasilewski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 maja 2005 r. sprawy z
powództwa Krzysztofa G. przeciwko Kuratorium Oświaty w L. o przywrócenie do
pracy, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 30 listopada 2004 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w Lu-
blinie do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyj-
nego.

U z a s a d n i e n i e

Powód Krzysztof G., w związku z wypowiedzeniem mu umowy o pracę, wniósł
o przywrócenie do pracy oraz zasądzenie kwoty 40.800 zł tytułem wynagrodzenia za
czas pozostawania bez pracy w pozwanym Kuratorium Oświaty w L. Pozwany wniósł
o oddalenie powództwa.
Powód był zatrudniony u pozwanego na czas nieokreślony w oparciu o umowę
o pracę z dnia 1 września 1993 r. Od tego dnia korzystał z urlopu bezpłatnego
udzielonego mu na czas pracy w Kuratorium przez zatrudniająca go szkołę. Z dniem
1 lipca 2001 r. Kurator Oświaty powierzył mu obowiązki dyrektora wydziału formalno-
prawnego. W związku z reorganizacją (likwidacją tego wydziału) Kurator pismem z
dnia 27 marca 2002 r. zaproponował powodowi objęcie stanowiska starszego wizy-
tatora od dnia 1 kwietnia 2002 r. na zasadzie porozumienia stron. Powód nie wyraził
na to zgody. Pozwany pismem z dnia 26 marca 2002 r. poinformował komisję zakła-
dową NSZZ ,,Solidarność" o zamiarze rozwiązania z powodem umowy o pracę, zaś
pismem z dnia 27 marca 2002 r. zwrócił się do niej o informację, czy powód jest ob-
jęty szczególną ochroną przed wypowiedzeniem. Komisja zakładowa w tym samym
dniu nie wyraziła zgody na rozwiązanie z powodem umowy o pracę, zgłaszając za-
strzeżenia na piśmie; jednocześnie nie wskazała, iż jest on objęty szczególną
ochroną. W dniu 2 kwietnia wpłynęło do Kuratorium pismo komisji zakładowej z dnia
29 marca 2002 r., informujące, że od dnia 28 marca 2002 r. powód korzysta ze
szczególnej ochrony, gdyż tego dnia został wybrany na członka komisji zakładowej.
Pismem z dnia 16 maja 2002 r. Kurator rozwiązał z powodem umowę o pracę z za-
chowaniem 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia, wskazując jako podstawę art. 10
ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z
pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmia-
nie niektórych ustaw (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 980 ze zm.).
W dniu 3 stycznia 2002 r. odbyło się zebranie sprawozdawczo-wyborcze ko-
misji zakładowej NSZZ ,,Solidarność" pracowników Kuratorium Oświaty w L. Podjęto
na nim uchwałę stanowiącą, że komisja zakładowa będzie składać się z czterech
członków i przewodniczącego. Wybrano wówczas przewodniczącego i trzech człon-
ków. Kandydatura powoda nie została zgłoszona. Wobec nieprzybycia dwóch dele-
gatów ustalono, że do końca marca odbędzie się zebranie celem wyborów uzupeł-
niających. Wybory te odbyły się w dniu 28 marca 2002 r., powód miał kontrkandy-
data. Powód był członkiem związku zawodowego NSZZ ,,Solidarność" od dnia 30
września 1980 r. W latach 1995 - 1999 był przewodniczącym komisji zakładowej.
Zgodnie ze statutem NSZZ ,,Solidarność" funkcji związkowych nie można łączyć ze
stanowiskiem kierownika wydziału w zakładach wielowydziałowych (§ 9 ust. 1 pkt 7).
Powód powrócił do pracy w szkole po rozwiązaniu stosunku pracy z pozwanym.
W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Lublinie przywrócił powoda do pracy u pozwanego na poprzednich
warunkach pracy i płacy i zasadził na jego rzecz kwotę 90.231,30 zł tytułem wyna-
grodzenia za czas pozostawania bez pracy.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie zaskarżo-
nym wyrokiem zmienił wyrok Sądu pierwszej instancji w ten sposób, iż zasądzone na
rzecz powoda wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, omyłkowo obliczone
przez Sąd Rejonowy, obniżył do kwoty 50.128,50 zł, a w pozostałej części apelację
pozwanego oddalił. Sąd Okręgowy podzielił w pełni ustalenia faktyczne i rozważania
prawne Sądu pierwszej instancji i podniósł, że pozwany wobec uzyskania informacji,
iż powód korzysta z ochrony z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związ-
kach zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.) i niewy-
stąpienia do komisji zakładowej o zgodę na rozwiązanie z nim stosunku pracy naru-
szył rażąco ten przepis. W ocenie Sądu już tylko z tego względu nie może zasługi-
wać na uwzględnienie apelacyjny zarzut nadużycia przez powoda prawa podmioto-
wego. Sąd nie podzielił twierdzenia apelacji, iż procedury wyborcze związku NSZZ
,,Solidarność" zostały zastosowane tylko po to, aby powód mógł uzyskać szczególną
ochronę stosunku pracy. Zwołanie zebrania wyborczego do końca marca 2002 r.
było bowiem zaplanowane już w dniu 3 stycznia 2002 r. W wyborach powód miał
kontrkandydata. Nie budzi także zdziwienia zgłoszenie jego kandydatury na członka
komisji, bowiem był dobrze wszystkim znanym, długoletnim i doświadczonym działa-
czem związkowym, pełnił w przeszłości funkcję kierowniczą w związku. W ocenie
Sądu również fakt, iż powód zajmował stanowisko kierownicze nie pozbawiał go
biernego prawa wyborczego do władz związku. Statut NSZZ ,,Solidarność" (§ 9 ust. 1
pkt 7) istotnie zakazuje łączenia funkcji związkowych ze stanowiskami kierowniczymi,
jest jednak rzeczą wewnętrznych ustaleń związku, kiedy zainteresowana osoba zre-
zygnuje ze stanowiska. Wszystkie te okoliczności wskazują, że nie doszło do zapla-
nowanego, mającego na celu obejście prawa, zorganizowania wyborów w tym za-
miarze, aby powód uzyskał szczególną ochronę stosunku pracy.
W kasacji pozwany zarzucił: 1) naruszenie art. 233 § 1 w związku z art. 391 §
1 k.p.c. przez niewszechstronną, nielogiczną i sprzeczną z doświadczeniem życio-
wym ocenę zebranego materiału dowodowego, na podstawie której Sąd uznał, że
powód nie kandydował do komisji zakładowej w celu uzyskania szczególnej ochrony
stosunku pracy; 2) niezastosowanie art. 10 ustawy o związkach zawodowych w
związku z § 9 ust. 1 pkt 7 statutu NSZZ ,,Solidarność" z uwagi na przyjęcie, że pomi-
mo wybrania powoda do komisji zakładowej wbrew postanowieniu statutu oraz po-
mimo tego, że powód faktycznie nie podjął działalności związkowej, to korzysta ze
szczególnej ochrony stosunku pracy; 3) niezastosowanie art. 8 k.p. w związku z
przyjęciem, iż powód mając świadomość zamiaru pracodawcy wypowiedzenia mu
umowy o pracę i godząc się na wybór do komisji zakładowej nie nadużył prawa do
szczególnej ochrony stosunku pracy; 4) niezastosowanie art. 8 k.p. w związku z
przyjęciem, że powodowi należy się wynagrodzenie za cały czas pozostawania bez
pracy, mimo że powód pracował w Kuratorium Oświaty podczas urlopu bezpłatnego,
który został mu udzielony u innego pracodawcy w celu pracy w tym Kuratorium.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje.


Kasacja jest uzasadniona tylko w zakresie zarzutu odnoszącego się do wyso-
kości wynagrodzenia należnego powodowi za czas pozostawania bez pracy.

Zasadność tego zarzutu opiera się nie tyle na niezastosowaniu art. 8 k.p., lecz
na błędnej wykładni art. 47 k.p., co pozwany podniósł w uzasadnieniu kasacji.
Z przepisu art. 47 k.p. wprost wynika, że pracownikowi, który podjął pracę w
wyniku przywrócenia do niej, przysługuje wynagrodzenie za czas ,,pozostawania bez
pracy" (za limitowany okres lub - jak w przypadku powoda podlegającego szczegól-
nej ochronie - za cały ten czas). Z wykładni historycznej wynika powszechnie ak-
ceptowany wniosek, iż chodzi tu o pozostawanie bez pracy tylko u tego pracodawcy,
który wypowiedział umowę. Nowelizacja Kodeksu pracy z 1996 r. skreśliła bowiem §
2 tego artykułu stanowiący, że omawiane wynagrodzenie za czas pozostawania bez
pracy podlega zmniejszeniu o wynagrodzenie za pracę, które pracownik uzyskał po-
dejmując w tym czasie pracę w innym zakładzie pracy (czyli u innego pracodawcy).
Mimo podjęcia pracy u innego pracodawcy pracownik był zatem traktowany przez
ówczesny § 1 tego artykułu, odpowiadający treścią obecnemu art. 47, jako pozosta-
jący bez pracy. Skreślenie przepisu § 2 nie oznacza zmiany znaczenia zwrotu ,,pozo-
stawanie bez pracy". Po tej nowelizacji wynagrodzenie za pracę uzyskane przez pra-
cownika u innego pracodawcy nie ma wpływu na wysokość wynagrodzenia gwaran-
cyjnego przysługującego pracownikowi na podstawie art. 47 k.p. za czas pozostawa-
nia bez pracy u tego pracodawcy, który wypowiedział umowę o pracę. Od tego wy-
nagrodzenia gwarancyjnego należy natomiast odliczyć wynagrodzenie przysługujące
pracownikowi za pracę wykonywaną - po upływie okresu wypowiedzenia - na rzecz
tego pracodawcy, który wypowiedział umowę. Obie strony rozwiązanego już stosun-
ku pracy mogą mieć interes w tym, aby zawrzeć terminową umowę o pracę na cały
okres toczącego się sporu lub jego część, w celu ograniczenia ryzyka majątkowych
następstw przegrania procesu. Nadto obowiązek dalszego zatrudnienia pracownika
do czasu prawomocnego rozpoznania sprawy może być nałożony przez sąd na pra-
codawcę na podstawie art. 4772 § 2 k.p.c. na wniosek pracownika. Nie są to jed-
nakże sytuacje tożsame. Na podstawie art. 4772 § 2 k.p.c. sąd może nakazać dalsze
zatrudnienie pracownika jedynie na tych samych warunkach, co przed ustaniem sto-
sunku pracy, jako że nie ma on uprawnień do zmiany treści umowy. Jeżeli natomiast
kontynuacja zatrudnienia następuje z woli obu stron stosunku pracy, to jego treść
może być różna od treści stosunku pracy sprzed upływu okresu wypowiedzenia.
Może być więc to inna praca, niżej wynagradzana. W takim przypadku pracownik
przywrócony do pracy ma prawo do różnicy między wynagrodzeniem gwarancyjnym
z art. 47 k.p., a wynagrodzeniem uzyskanym za pracę wykonaną na podstawie
umowy terminowej. Ma on prawo do tej różnicy, mimo że nie pozostaje bez pracy u
tego pracodawcy, który rozwiązał z nim stosunek pracy. Nie może bowiem być gorzej
traktowany niż pracownik, który w tym okresie w ogóle nie wykonywał pracy lub wy-
konywał ją na rzecz innego podmiotu.

W rozpoznawanej sprawie sytuacja jest szczególna w tym sensie, że powód
przed rozwiązaniem umowy o pracę z Kuratorium pozostawał w dwóch stosunkach
pracy. Jeden z nich - z Kuratorium - był realizowany, a drugi - ze szkołą, która urlo-
powała powoda na czas pracy w Kuratorium - pozostawał w zawieszeniu. Z chwilą
rozwiązania stosunku pracy z Kuratorium ustało zawieszenie stosunku pracy ze
szkołą. Od tej daty powód był nie tylko uprawniony, ale także zobowiązany do po-
wrotu do pracy w tej szkole. Nie ponosił on ryzyka znalezienia nowej pracy po roz-
wiązaniu stosunku pracy z Kuratorium. Skreślenie w 1996 r. przepisu art. 47 § 2 k.p.
miało do spełnienia dwa zasadnicze cele. Likwidacja zaliczania na poczet wynagro-
dzenia za czas pozostawania bez pracy (w rozumieniu art. 47 k.p.) wynagrodzenia
uzyskanego przez pracownika u innego pracodawcy nastąpiła głównie w celu niepo-
zbawienia pracownika motywacji do podjęcia nowego zatrudnienia w okresie nastę-
pującym bezpośrednio po rozwiązaniu stosunku pracy. Ten motyw w ogóle nie od-
nosi się do powoda, który w tym czasie był obowiązany do podjęcia pracy w szkole.
Drugi cel łączył się z represyjną funkcją obowiązku zapłaty pracownikowi wynagro-
dzenia za czas pozostawania bez pracy. Sankcja ta nie powinna być łagodzona
przez to, że pracownik otrzymał od innego pracodawcy wynagrodzenie za pracę,
którą podjął wskutek własnej inicjatywy i zapobiegliwości. To on powinien odnieść
korzyść z tego tytułu, a nie pracodawca, który rozwiązał stosunek pracy z narusze-
niem prawa. Jednakże w rozpoznawanej sprawie sytuacja jest inna. Rozwiązując
stosunek pracy z powodem Kuratorium wiedziało, że powód nie pozostanie bez
pracy, lecz wróci do szkoły i będzie uzyskiwał wynagrodzenie za pracę. Trzeba przy
tym dodać, że u obu pracodawców pieniądze na wynagrodzenie pochodzą z budżetu
Państwa. Kuratorium jest finansowane bezpośrednio z budżetu, a szkoła - przynajm-
niej w istotnym zakresie - pośrednio przez dotację na rzecz prowadzącej ją gminy.
Dlatego Sąd Najwyższy uważa, iż sytuacja prawna powoda jest bliższa tej, w której
pracownik podejmuje pracę u tego pracodawcy, który z nim rozwiązał stosunek pracy
niż sytuacji, w której praca jest wykonywana na rzecz innego pracodawcy. Powód ma
więc prawo do wynagrodzenia z art. 47 k.p. w wysokości różnicy między wynagro-
dzeniem przysługującym mu w Kuratorium a wynagrodzeniem uzyskanym z tytułu
pracy w szkole.

Pozostałe trzy zarzuty, dotyczące przysługiwania powodowi ochrony przewi-
dzianej w art. 32 ustawy o związkach zawodowych (w brzmieniu obowiązującym
przed dniem 1 lipca 2003 r.), są bezpodstawne. Nie ma żadnych podstaw do
uwzględnienia zarzutu naruszenia art. 233 k.p.c. Stosując ten przepis Sąd prawidło-
wo uznał, że nie doszło do nadużycia przez powoda przysługującego mu prawa
przywrócenia do pracy. Prawdą jest, że powód odniósł korzyść z wyboru do zakła-
dowej organizacji związkowej, ale nie jest uzasadnione twierdzenie, iż wybór ten na-
stąpił wyłącznie w celu uzyskania ochrony trwałości stosunku pracy, w związku z
uzyskaniem wiadomości o likwidacji jego stanowiska pracy. Za możliwością przyjęcia
poglądu kasacji przemawia fakt, iż powód nie przyjął propozycji wykonywania innej
pracy u pozwanego oraz to, że przyczyną zwolnienia nie byłą działalność związkowa
powoda, lecz zmiany organizacyjne przeprowadzone przez pracodawcę. Z drugiej
strony trzeba jednak uwzględnić, że termin zebrania wyborczego był ustalony kilka
miesięcy wcześniej, powód został wybrany niewielką przewagą głosów (7:4), oraz że
uprzednio pełnił funkcję związkową (był przewodniczącym organizacji zakładowej).
W kasacji twierdzi się, że te okoliczności nie powinny być brane pod uwagę, gdyż
zarzut nadużycia prawa nie dotyczy organizacji związkowej, lecz powoda. Nie jest to
pogląd trafny. Rozważając kwestię nadużycia prawa przez pracownika należy brać
pod uwagę wszystkie istotne okoliczności ocenianego zdarzenia. Ocena ta jest bo-
wiem zawsze indywidualna, co wynika z istoty konstrukcji nadużycia prawa. Do tych
okoliczności należy zaliczyć także podstawę tego prawa pracownika, które jest pod-
dane ocenie. W rozpoznawanej sprawie podstawami żądania przywrócenia do pracy
są: wybór do zakładowej organizacji związkowej i działanie pracodawcy polegające
na sprzecznym z prawem wypowiedzeniu umowy o pracę. Ta druga podstawa także
powinna być uwzględniona przy ocenie nadużycia prawa przez powoda. Trzeba
stwierdzić, że pozwany okazał lekceważenie porządku prawnego. Nie podjął bowiem
działań, które mogły - zgodnie z prawem - doprowadzić do rozwiązania umowy o
pracę powoda lub zmiany jej treści. Mógł zawiadomić zakładową organizacje związ-
kową o zamiarze wypowiedzenia powodowi umowy, a w razie zgłoszenia przez nią
sprzeciwu, mógł wypowiedzieć warunki pracy i płacy (art. 10 ust. 3 i 4 powołanej
ustawy z dnia 29 grudnia 1989 r.).

Trafnie Sądy przyjęły, że mimo zajmowania przez powoda stanowiska kierow-
niczego, objętego postanowieniem § 9 ust. 1 pkt 7 statutu NSZZ ,,Solidarność", jego
wybór do organizacji zakładowej tego związku jest skuteczny i powoduje uzyskanie
ochrony z art. 32 ustawy o związkach zawodowych. Jest to bowiem sprawa we-
wnątrzzwiązkowa. Nadto w dacie wyboru powoda do zarządu organizacji związkowej
zajmowane przez niego kierownicze stanowisko było już zlikwidowane. Faktycznie
zatem powód nie zajmował stanowiska, o którym mowa w powołanym postanowieniu
statutu.

Z tych względów na podstawie art. 39313 § 1 i art. 108 § 2 k.p.c. orzeczono jak
w sentencji.
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] III PK 2/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2008/9-10/127
2007-04-04 
[IA] III PK 1/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2008/11-12/164 Orzecznictwo Sądów Polskich 2009/1/12
2007-04-04 
[IA] III PK 96/06   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2008/5-6/61
2007-01-23 
[IA] III PK 90/06   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2008/11-12/155
2007-01-10 
[IA] III PK 57/06   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2007/19-20/272
2006-10-03 
  • Adres publikacyjny: