Wyrok z dnia 29 kwietnia 2005 r.
III PK 3/05

Prawomocny wyrok nakazowy skazujący nauczyciela za przestępstwo z
art. 178a § 1 k.k. powoduje wygaśnięcie stosunku pracy na podstawie art. 26
ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (jednolity
tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr 118, poz. 1112 ze zm.).

Przewodniczący SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Józef Iwulski, Jerzy Kwaśniewski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 29 kwietnia 2005 r.
sprawy z powództwa Andrzeja R. przeciwko Zespołowi Szkół w G. o ustalenie istnie-
nia stosunku pracy na podstawie mianowania, na skutek kasacji powoda od wyroku
Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Tarnobrzegu z dnia 20
października 2004 r. [...]

1. o d d a l i ł kasację,
2. zasądził od powoda na rzecz Zespołu Szkół w G. kwotę 120 zł (sto dwa-
dzieścia) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyj-
nym.

U z a s a d n i e n i e


Pozwem z dnia 19 maja 2004 r. powód Andrzej R. wniósł o ustalenie, że po-
cząwszy od 1 września 1986 r. jest zatrudniony w pozwanym Zespole Szkół w G. w
charakterze nauczyciela w pełnym wymiarze czasu pracy, w tym od 1 stycznia 1992
r. w charakterze nauczyciela mianowanego. W uzasadnieniu powód podał, że pod-
czas zatrudnienia w Zespole Szkół w G. miał nienaganną opinię. W dniu 4 listopada
2003 r. został skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w Tarnobrzegu za przestępstwo
z art. 178a § 1 k.k. na karę grzywny. W dniu 7 maja 2004 r. otrzymał od pozwanego
pismo stwierdzające wygaśnięcie stosunku pracy z dniem 22 listopada 2003 r. z
uwagi na skazanie za przestępstwo umyślne prawomocnym wyrokiem nakazowym.

Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Tarnobrzegu wyrokiem z dnia 6 lipca 2004 r. od-
dalił powództwo uznając, że w stosunku do powoda zostały spełnione przesłanki
określone w art. 26 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela
(jednolity tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr 118, poz. 1112 ze zm.). Sąd uznał, że zgodnie z
tym artykułem stosunek pracy nauczyciela wygasa z mocy prawa w razie prawomoc-
nego skazania go za przestępstwo popełnione umyślnie. Przepis ten dotyczy wszyst-
kich nauczycieli, także mianowanych. Przesłankami wygaśnięcia z mocy prawa sto-
sunku pracy z nauczycielem są: skazanie go, prawomocność orzeczenia skazujące-
go i popełnienie przestępstwa umyślnie.

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Tarnobrzegu wyro-
kiem z dnia 20 października 2004 r. oddalił apelację. Uznał apelację powoda za bez-
zasadną i podzielił w pełni ustalenia Sądu pierwszej instancji.

Powód w kasacji zarzucił skarżonemu orzeczeniu rażące naruszenie prawa
materialnego, tj. art. 26 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nau-
czyciela, poprzez błędną jego wykładnię polegającą na nieuprawnionym przyjęciu, że
skazanie nauczyciela mianowanego przez Sąd Grodzki w postępowaniu karnym wy-
rokiem nakazowym za przestępstwo określone w art. 178a § 1 Kodeksu karnego, jest
równoznaczne ze ,,skazaniem" w myśl dyspozycji art. 26 ust. 1 pkt 3 Karty Nauczy-
ciela.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Kasacja jest nieuzasadniona i podlega oddaleniu. Po pierwsze, należy zauwa-
żyć, że w razie wygaśnięcia stosunku pracy w trybie art. 26 ust. 1 pkt 3 Karty Nau-
czyciela nauczycielowi przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy a nie o usta-
lenie istnienia stosunku pracy na podstawie mianowania. Po drugie, kasacja nie za-
wiera zarzutu naruszenia przepisów postępowania, co oznacza, że zgodnie z art.
39311 § 2 k.p.c. Sąd Najwyższy jest związany ustaleniami zaskarżonego wyroku. Z
ustaleń tych zaś wynika w sposób oczywisty, że powód dnia 4 listopada 2003 r. zo-
stał wyrokiem Sądu Rejonowego w Tarnobrzegu skazany za przestępstwo umyślne z
art. 178a § 1 k.k. na karę grzywny, który to wyrok stał się prawomocny. Pozostaje
zatem do rozważenia, czy skazanie, o którym wyżej mowa, jest skazaniem które
wymienia w art. 26 ust. 1 pkt 3 Karty Nauczyciela, skutkującym wygaśnięcie sto-
sunku pracy nauczyciela z mocy prawa. Na postawioną kwestię należy odpowiedzieć
pozytywnie.

Wyrok był bowiem prawomocny, wymierzał karę (grzywny) i dotyczył przestęp-
stwa umyślnego, ponieważ tylko w taki sposób można dopuścić się czynu z art. 178a
§ 1 k.k., tj. znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzają-
cego, prowadzić pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym.
Zostały zatem spełnione wszystkie przesłanki z art. 26 ust. 1 pkt 3 Karty Nauczyciela.
Powołane w kasacji orzecznictwo Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administra-
cyjnego nie jest adekwatne do stanu faktycznego przedmiotowej sprawy. W sprawie
III ZP 17/01 (OSNAPiUS 2002 nr 11, poz. 259) Sąd Najwyższy w uzasadnieniu
uchwały z dnia 6 listopada 2001 r. zaakcentował, iż doszło wprawdzie do uznania
nauczyciela mianowanego winnym przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatne-
go, lecz sąd odstąpił od wymierzenia kary, a zatem dla zastosowania art. 26 ust. 1
pkt 3 Karty Nauczyciela zabrakło przesłanki ,,skazania", przez które Sąd Najwyższy
rozumiał wymierzenie kary; stanowisko to spotkało się zresztą z glosą krytyczną
(A.Bojańczyk, Przegląd Sądowy 2003, nr 3, poz. 166).

W uchwale z dnia 8 maja 1987 r., III PZP 10/87 (OSNCP 1988, nr 9, poz. 11)
Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że stosunek pracy mianowanego nauczyciela
wygasa z mocy art. 26 ust. 1 pkt 3 Karty Nauczyciela z dniem uprawomocnienia się
wyroku skazującego na karę pozbawienia wolności także wówczas, gdy na poczet tej
kary zaliczono okres tymczasowego aresztowania. Wprawdzie w dacie tej uchwały
obowiązywała inna treść wymienionego przepisu (a mianowicie, że stosunek pracy
wygasa w razie upływu trzymiesięcznego okresu odbywania kary pozbawienia wol-
ności), chodziło jednak o rozważenie innego poglądu, iż przebywanie w areszcie
tymczasowym nie jest odbywaniem kary pozbawienia wolności, a do prawomocnego
zakończenia postępowania karnego oskarżony korzysta z domniemania niewinności.
Sąd Najwyższy nie podzielił poglądu, że zaliczenie tymczasowego aresztowania na
poczet kary pozbawienia wolności ma jedynie ,,praktyczne znaczenie" dla karnego
postępowania wykonawczego i uznał, że jeżeli okres aresztu tymczasowego zali-
czono na poczet kary pozbawienia wolności, to z wydaniem wyroku skazującego
okres ten od dnia aresztowania (zatrzymania) staje się okresem odbywania kary po-
zbawienia wolności, choćby w dacie wyroku skazany odzyskał wolność (wobec
stwierdzenia odbycia kary z uwagi na zaliczenie na jej poczet okresu tymczasowego
aresztowania). Została wobec tego spełniona przesłanka ,,odbywania kary" z art. 26
ust. 1 pkt 3 Karty Nauczyciela w brzmieniu podówczas obowiązującym. Rozważania
powyższe zachowują aktualność na tle obecnego brzmienia omawianego przepisu i
właściwego rozumienia pojęcia ,,prawomocnego skazania za przestępstwo popeł-
nione umyślnie". Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 1968 r., III PZP 25/68
(OSNCP 1969 nr 2, poz. 25), iż sąd w postępowaniu cywilnym nie jest związany
ustaleniami wydanego w postępowaniu karnym nakazu karnego w ogóle nie znajduje
zastosowania w przedmiotowej sprawie, gdyż nie chodzi w niej o związanie ustale-
niami z postępowania karnego (art. 11 k.p.c.) jak również w przedmiotowej sprawie
chodzi o wyrok nakazowy, a nie o nakaz karny. Wbrew twierdzeniom skarżącego
pomiędzy tymi rodzajami orzeczeń występują istotne różnice. Do dnia 1 lipca 2003 r.
przepis art. 500 § 1 Kodeksu postępowania karnego stanowił, że w sprawach o prze-
stępstwa podlegające rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym (...) sąd może w
wyrokach pozwalających na orzeczenie kary ograniczenia wolności lub grzywny wy-
dać nakaz karny. Po nowelizacji tego przepisu z dniem 1 lipca 2003 r. (art. 1 ustawy
z dnia 10 stycznia 2003 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego, ustawy
Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego, ustawy o świadku koron-
nym oraz ustawy o ochronie informacji niejawnych, Dz.U. Nr 17, poz. 155) wyrazy
,,nakaz karny" zostały zastąpione na ,,wyrok nakazowy", co stanowi istotną różnicę.
Zgodnie bowiem z przepisem art. 502 § 2 k.p.k. w brzmieniu obecnie obowiązującym
wyrokiem nakazowym można, obok kary określonej w § 1 orzec, w wypadkach prze-
widzianych w ustawie, środek karny. Poprzednia wersja tego przepisu nie przewidy-
wała orzeczenia takiego środka, paragraf 2 dopuszczał tylko orzeczenie przepadku
przedmiotów oraz nawiązkę. Dlatego też w wyroku z dnia 29 sierpnia 2002 r., III KK
83/02 (LEX nr 56071) Sąd Najwyższy orzekł, iż nakazem karnym nie wolno orzec
środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów ani w postaci świadczenia
pieniężnego. Skoro zaś stan prawny nakazuje w art. 42 § 2 i art. 49a § 1 k.k. obliga-
toryjne orzeczenie wymienionych w tych przepisach środków karnych (pozbawienie
prawa jazdy w razie skazania za przestępstwo z art. 178a § 1 k.k.), to rozpoznanie
sprawy o to przestępstwo może wprawdzie nastąpić w postępowaniu uproszczonym,
wykluczone natomiast jest jej rozpoznanie w trybie nakazowym. Dział X Kodeksu
postępowania karnego reguluje postępowania szczególne, wśród nich Rozdział 51
Postępowanie uproszczone, Rozdział 52 postępowanie w sprawach z oskarżenia
prywatnego i Rozdział 53 - postępowanie nakazowe.

Wyrok nakazowy zatem w sprawie o przestępstwo z art. 178a § 1 k.k. nie
może zapaść w postępowaniu nakazowym, gdyż w tym postępowaniu (nakazem
karnym) nie jest dopuszczalne orzeczenie środka karnego w postaci zakazu prowa-
dzenia pojazdów - a zatem nie jest tożsamy z nakazem karnym, jak błędnie uważa
powód. Wyrok nakazowy może natomiast zapaść w postępowaniu uproszczonym,
ma jednak wszystkie przymioty wyroku karnego (w postępowaniu zwyczajnym - por.
art. 468 k.p.k.) i jeżeli jest skazujący za przestępstwo umyślne i prawomocny - wy-
wołuje skutki przewidziane w art. 26 ust. 1 pkt 3 Karty Nauczyciela. Nie ma też za-
stosowania w sprawie rozstrzygnięcie Naczelnego Sądu Administracyjnego w War-
szawie z dnia 9 maja 1997 r., II SA 1237/97 (ONSA 1998 nr 2, poz. 55) w przedmio-
cie niemożliwości wykorzystania do zwolnienia ze służby policjanta skazania go na-
kazem karnym, ze względu na odmienne regulacje prawa w ustawie z dnia 6 kwiet-
nia 1990 r. o Policji (Dz.U. Nr 30, poz. 179 ze zm.), w której mowa jest o wyroku ska-
zującym, gdy tymczasem w omawianej sprawie policjant został skazany nakazem
karnym a nie wyrokiem tak jak powód, zaś różnice pomiędzy tymi orzeczeniami sądu
karnego zostały wyżej wyjaśnione. W szczególności art. 26 ust. 1 pkt 3 Karty Nau-
czyciela mówi o ,,skazaniu" w ogóle a nie o jego formie, a zatem powód musiałby być
uznany za skazanego (za przestępstwo umyślne) także wówczas, gdyby orzeczenie
skazujące miało inną formę niż wyrok.

Z powyższych motywów Sąd Najwyższy nie znalazł usprawiedliwionych pod-
staw do uwzględnienia kasacji i w oparciu o art. 39312 k.p.c. orzekł, jak w sentencji
wyroku.
========================================