Wyrok z dnia 14 grudnia 2004 r.
III KRS 8/04

Termin do złożenia wniosku o wyrażenie zgody na dalsze zajmowanie
stanowiska sędziego określony w art. 69 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. -
Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) nie może
być przywrócony.

Przewodniczący SSN Józef Iwulski (sprawozdawca), Sędziowie SN: Jerzy
Kwaśniewski, Barbara Wagner.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 grudnia 2004 r.
sprawy z odwołania Barbary N. od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa [...] z dnia
21 września 2004 r. w sprawie odmowy wyrażenia zgody na dalsze zajmowanie sta-
nowiska sędziego,

odwołanie o d d a l i ł.

U z a s a d n i e n i e

Uchwałą [...] z dnia 22 lipca 2004 r. Krajowa Rada Sądownictwa na podstawie
art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa
(Dz.U. Nr 100, poz. 1082 ze zm.) i art. 69 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo
o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.), po przeprowadzeniu
głosowania, postanowiła nie wyrazić zgody na dalsze zajmowanie stanowiska sę-
dziego przez Barbarę N. sędziego Sądu Rejonowego w Z. W uzasadnieniu Krajowa
Rada Sądownictwa wskazała, że wniosek o wyrażenie zgody na dalsze zajmowanie
stanowiska składa się najpóźniej na sześć miesięcy przed ukończeniem przez sę-
dziego 65 roku życia. Sędzia Barbara N., urodzona 16 września 1939 r., złożyła
wniosek w dniu 1 kwietnia 2004 r., a więc po terminie. Ponieważ nie jest to termin
podlegający przywróceniu, wniosek nie mógł być uwzględniony.
Sędzia Barbara N. złożyła od tej uchwały odwołanie, w którym zarzuciła naru-
szenie art. 168 § 1 k.p.c. w związku z art. 69 § 3 Prawa o ustroju sądów powszech-
nych przez przyjęcie, że termin sześciomiesięczny do złożenia wniosku o wyrażenie
zgody na dalsze zajmowanie stanowiska sędziego nie jest przywracalny, naruszenie
art. 13 ust. 2 ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa przez wydanie uchwały odma-
wiającej wyrażenia zgody na dalsze zajmowanie stanowiska sędziego bez rozpozna-
nia zasadności wniosku o przywrócenie terminu oraz naruszenie § 20 rozporządze-
nia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 grudnia 2001 r. w sprawie szcze-
gółowego trybu działania Krajowej Rady Sądownictwa i postępowania przed Radą
(Dz.U. Nr 152, poz. 1725) przez zaniechanie wszechstronnego wyjaśnienia sprawy.
W uzasadnieniu odwołania skarżąca wskazała, że w dniu 31 marca 2004 r. złożyła
wniosek o wyrażenie zgody na dalsze zajmowanie stanowiska sędziego na czas
określony do 31 maja 2005 r. Sprawa przedłużenia okresu pracy była dla niej bardzo
istotna, gdyż w maju 2005 r. upływał czternastoletni staż pracy na stanowisku sę-
dziowskim i uzyskiwała prawo do wyższego wynagrodzenia, od którego liczona by-
łaby wysokość uposażenia w stanie spoczynku. Składając wniosek, skarżąca nie
zwróciła uwagi na uchybienie sześciomiesięcznemu terminowi do jego zgłoszenia.
Wiązało się to z ogromnym obciążeniem pracą, gdyż pełniąc funkcję przewodniczą-
cej wydziału pracy i ubezpieczeń społecznych, oprócz orzekania w sprawach, wyko-
nywała ogromną ilość czynności, zwiększoną nadmiernie w okresie ostatnich lat i
miesięcy wskutek lawinowego napływu spraw pracowników zakładów opieki zdrowot-
nej żądających należności z tytułu podwyżek wynagrodzeń. Bardzo mała ilość sę-
dziów orzekających w wydziale, przy wielotysięcznym wpływie spraw, rzutowała na
konieczność stosowania w bardzo dużym zakresie postępowania upominawczego.
Bezzwłocznie, po zorientowaniu się, że wniosek został złożony z opóźnieniem, skar-
żąca pisemnie wyjaśniła przyczyny uchybienia terminowi, prosząc o jego przywróce-
nie. Zdaniem odwołującej się, uchybienie terminowi było nieznaczne, wniosek doty-
czył przedłużenia okresu pracy jedynie o osiem miesięcy oraz trudno dopatrzyć się
jej zawinienia, skoro interes sądu stawiała na pierwszym miejscu, starając się wywią-
zać z nadmiernej ilości obowiązków. Według skarżącej, sprawa dotycząca zgody na
dalsze zajmowanie stanowiska przez sędziego, który ukończył 65 rok życia, jest
sprawą cywilną w znaczeniu formalnym, o której mowa w art. 1 k.p.c. Skoro więc sto-
suje się przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, nie jest zasadne pomijanie insty-
tucji dotyczącej przywrócenia uchybionego terminu, określonej w art.168 i następ-
nych k.p.c. Żaden przepis nie wyłącza możliwości przywrócenia tego terminu, a inter-
pretacja odwrotna byłaby naruszeniem zasady równości obywateli wobec prawa.
Zgodnie z § 20 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 grud-
nia 2001 r., w sprawach indywidualnych Rada podejmuje uchwały po wszechstron-
nym rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy na podstawie udostępnionej doku-
mentacji oraz wyjaśnień uczestników postępowania. W przypadku skarżącej, Rada
ograniczyła się wyłącznie do stwierdzenia uchybienia terminu i mimo złożenia wnio-
sku o uwzględnienie przyczyn opóźnienia, przyczyn tych nie analizowała.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 69 § 1 Prawa o ustroju sądów powszechnych, sędzia przecho-
dzi w stan spoczynku z dniem ukończenia 65 roku życia, chyba że Krajowa Rada
Sądownictwa na wniosek sędziego, po zasięgnięciu opinii kolegium właściwego
sądu, wyrazi zgodę na dalsze zajmowanie stanowiska, nie dłużej jednak niż do ukoń-
czenia przez sędziego 70 roku życia. Wniosek o wyrażenie zgody na dalsze zajmo-
wanie stanowiska składa się do Krajowej Rady Sądownictwa najpóźniej na sześć
miesięcy przed ukończeniem przez sędziego 65 roku życia. W razie niezakończenia
postępowania związanego z rozpoznaniem wniosku, sędzia pozostaje w służbie do
czasu zakończenia postępowania, w tym postępowania przed Sądem Najwyższym
(art. 69 § 3 Prawa o u.s.p.). Według § 28 ust. 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczy-
pospolitej Polskiej z dnia 22 grudnia 2001 r., zespół rozpatrujący wniosek o wyraże-
nie zgody na dalsze zajmowanie stanowiska sędziego w pierwszej kolejności bada
zachowanie terminu określonego w art. 69 § 3 Prawa o ustroju sądów powszech-
nych. Dla zachowania tego terminu decydująca jest data złożenia wniosku przez sę-
dziego prezesowi właściwego sądu. Krajowa Rada Sądownictwa postąpiła niewątpli-
wie zgodnie z tymi przepisami. Stwierdzając przekroczenie terminu do złożenia wnio-
sku, podjęła uchwałę odmawiającą wyrażenia zgody na dalsze zajmowanie stanowi-
ska sędziego i nie naruszyła w ten sposób art. 69 § 3 Prawa o u.s.p., ani tym bardziej
art. 13 ust. 2 ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa, który nie dotyczy istoty sporu,
gdyż reguluje prawo odwołania się od takiej uchwały do Sądu Najwyższego. Krajowa
Rada Sądownictwa nie mogła też naruszyć art. 168 § 1 k.p.c., gdyż przepisy tego
Kodeksu w ogóle nie mają zastosowania do postępowania przed Radą. W postępo-
waniu przed Radą nie stosuje się też przepisów Kodeksu postępowania administra-
cyjnego (art. 12 ust. 5 ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa). Postępowanie to
reguluje ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz rozpo-
rządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej wydane na podstawie jej art. 12 ust.
6. Odesłanie do stosowania przepisów Kodeksu postępowania cywilnego zawiera
art. 13 ust. 6 ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa, ale dotyczy ono wyłącznie sto-
sowania przepisów tego Kodeksu o kasacji do postępowania przed Sądem Najwyż-
szym rozpatrującym odwołania w sprawach indywidualnych. Wynika z tego, że Kra-
jowa Rada Sądownictwa nie naruszyła art. 168 § 1 k.p.c., gdyż przepis ten nie ma
zastosowania w postępowaniu przed Radą oraz że przepis ten nie mógł być pod-
stawą przywrócenia terminu z art. 69 § 3 Prawa o u.s.p.
W wyroku z dnia 4 listopada 2003 r., III KRS 4/03 (OSNP 2004 nr 16, poz.
291) Sąd Najwyższy uznał, że wyrażenie przez Krajową Radę Sądownictwa zgody
na dalsze zajmowanie przez sędziego stanowiska nie może nastąpić w przypadku
złożenia wniosku po terminie określonym w art. 69 § 3 Prawa o ustroju sądów po-
wszechnych. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy stwierdził, że zgłoszenie
wniosku po upływie terminu jest równoznaczne z brakiem wniosku, a zgoda nie może
być wyrażona bez wniosku sędziego. Sąd Najwyższy nie rozpoznawał jednak w tej
sprawie kwestii przyczyn uchybienia terminu i możliwości jego przywrócenia, gdyż
wniosek w tym przedmiocie nie był zgłoszony w postępowaniu przed Radą, a nie
mógł być już złożony w postępowaniu z odwołania od uchwały. W rozpoznawanej
sprawie, skarżąca złożyła taki wniosek w toku postępowania przed Radą i jeżeli było
możliwe przywrócenie terminu, to Rada powinna wyjaśnić dotyczącego tego okolicz-
ności. Dlatego w odniesieniu do zarzutu naruszenia § 20 rozporządzenia Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 grudnia 2001 r., niezbędne jest rozważenie moż-
liwości przywrócenia terminu z art. 69 § 3 Prawa o u.s.p.
Termin określony w art. 69 § 3 Prawa o u.s.p. nie jest terminem upływającym
w toku postępowania (procesowym w tym znaczeniu). Jest to termin do złożenia
wniosku, a więc wszczęcia postępowania w sprawie o wyrażenie zgody na dalsze
zajmowanie stanowiska sędziego. Nie może więc być przywrócony na zasadach pro-
cesowych, gdyż nie ma żadnego przepisu postępowania zezwalającego na to. Jest
to termin ustanawiający moment, do którego dopuszczalne jest wystąpienie z wnio-
skiem. Można więc doszukiwać się podobieństwa tego terminu do terminów prze-
dawnienia, a bardziej do terminów zawitych (por. np. art. 38 ust. 1 ustawy z dnia 30
sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji, jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr
171, poz. 1397 ze zm.), choć trudno mówić o "roszczeniu" o wyrażenie zgody na dal-
sze zajmowanie stanowiska sędziego w znaczeniu materialnoprawnym. W obowiązu-
jącym stanie prawnym podobną regulację zawiera art. 264 k.p., ustanawiający ter-
miny do odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę, żądania przywrócenia do
pracy lub odszkodowania oraz żądania nawiązania umowy o pracę. Są one kwalifiko-
wane jako terminy zawite prawa materialnego, gdyż ich upływ powoduje wygaśnięcie
roszczeń materialnoprawnych (por. zwłaszcza uchwała składu siedmiu sędziów Sądu
Najwyższego z dnia 14 marca 1986 r., III PZP 8/86, OSNCP 1986 nr 12, poz. 194;
OSPiKA 1987 nr 1, poz. 19 z glosą T. Zielińskiego). Są to jednak także terminy do
wszczęcia postępowania (w tym przypadku złożenia pozwu). Należy więc uznać, że
termin określony w art. 69 § 3 Prawa o u.s.p. jest szczególnym terminem o charakte-
rze prekluzyjnym (por. poprzednio art. 473 Kodeksu zobowiązań). Nie może on być
przywrócony, gdyż nie istnieje żaden przepis (taki, jak art. 265 k.p.), pozwalający na
takie rozstrzygnięcie. Należy zauważyć, że zgodnie z art. 69 § 1 in principio Prawa o
u.s.p., sędzia przechodzi w stan spoczynku z dniem ukończenia 65 roku życia. Tylko
wówczas, gdy złoży w terminie wniosek o wyrażenie zgody na dalsze zajmowanie
stanowiska sędziego, pozostaje w służbie do czasu zakończenia postępowania, w
tym postępowania przed Sądem Najwyższym (art. 69 § 3 zdanie drugie Prawa o
u.s.p.). Inaczej mówiąc, jeżeli sędzia nie złoży w terminie wniosku, to z dniem ukoń-
czenia 65 roku życia następuje skutek materialnoprawny polegający na przejściu w
stan spoczynku. Dlatego też niemożliwe jest przywrócenie tego terminu.
Z tych względów na podstawie art. 39312 k.p.c. w związku z art. 13 ust. 6
ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa orzeczono jak w sentencji.
========================================