Wyrok z dnia 10 stycznia 2007 r.
III KRS 6/06

Uchwała Krajowej Rady Sądownictwa o przeniesieniu sędziego w stan
spoczynku z powodu choroby lub utraty sił (art. 70 § 1 ustawy z dnia 27 lipca
2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych, Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.)
jest skuteczna z chwilą jej podjęcia i doręczenia zainteresowanemu sędziemu,
mimo wniesienia od niej odwołania do Sądu Najwyższego. W takiej sytuacji nie
stosuje się "odpowiednio" art. 69 § 3 Prawa o ustroju sądów powszechnych.

Przewodniczący SSN Katarzyna Gonera (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Roman Kuczyński, Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 stycznia 2007 r.
sprawy z odwołania Grażyny P. od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa [...] z dnia
12 września 2006 r. w przedmiocie przeniesienia sędziego w stan spoczynku

u c h y l i ł zaskarżoną uchwałę i przekazał sprawę Krajowej Radzie Sądow-
nictwa do ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e

Uchwałą [...] z 12 września 2006 r. Krajowa Rada Sądownictwa, działając na
podstawie art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o Krajowej Radzie Są-
downictwa (Dz.U. Nr 100, poz. 1082 ze zm.) oraz art. 73 § 1 w związku z art. 70 § 1
ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98,
poz. 1070 ze zm.) postanowiła przenieść w stan spoczynku Grażynę P., sędzię Sądu
Rejonowego w Ł. W uzasadnieniu uchwały Krajowa Rada Sądownictwa podniosła,
że Kolegium Sądu Okręgowego w Ł. uchwałą z 25 sierpnia 2006 r. wystąpiło do
Krajowej Rady Sądownictwa z wnioskiem o przeniesienie sędzi Grażyny P. w stan
spoczynku, ponieważ orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS z 31 lipca 2006 r. stwier-
dzono, że jest ona trwale niezdolna do pełnienia obowiązków sędziego. O treści
uchwały Kolegium Sądu Okręgowego sędzia Grażyna P. została prawidłowo zawia-
domiona.
Po zapoznaniu się z treścią orzeczenia lekarza orzecznika ZUS, stanowiskiem
Kolegium Sądu Okręgowego w Ł. oraz pismami sędzi Grażyny P. z 10 sierpnia 2006
r., 4 września 2006 r. oraz 8 września 2006 r., zawierającymi wyjaśnienia zaintere-
sowanej, Krajowa Rada Sądownictwa stwierdziła, że w stosunku do sędzi Grażyny P.
zachodzą przesłanki z art. 70 § 1 i § 2 Prawa o ustroju sądów powszechnych. Stan
faktyczny nie budzi wątpliwości, a przedstawione (także przez samą zainteresowaną)
dowody, w tym opinia specjalistyczna lekarza konsultanta z 27 lipca 2006 r., nie dają
podstaw do kwestionowania stanowiska lekarza orzecznika ZUS oraz Kolegium
Sądu Okręgowego.
Odwołanie od powyższej uchwały wniosła sędzia Grażyna P., domagając się
jej uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, załączenia akt ZUS,
a także dokonania wykładni art. 70 i art. 73 ustawy - Prawo o ustroju sądów pow-
szechnych, poprzez określenie daty rozpoczęcia stanu spoczynku w wypadku złoże-
nia przez sędziego odwołania do Sądu Najwyższego. W uzasadnieniu odwołania
skarżąca podniosła, że decyzję o przeniesieniu jej w stan spoczynku wydano ,,bardzo
szybko", nie uwzględniając wniosku o wezwanie jej na posiedzenie Rady celem zło-
żenia dodatkowych ustnych wyjaśnień. Szybkość rozpoznania sprawy przez KRS
oraz brak wezwania na posiedzenie Rady uniemożliwiły jej podjęcie właściwej
obrony, gdyż nie miała wystarczającego czasu na przygotowanie się i przedstawienie
pełnej i spójnej argumentacji. Zdaniem skarżącej, uchwała [...] z 12 września 2006 r.
została wydana z rażącym naruszeniem prawa, a mianowicie art. 70 § 1 i § 2 Prawa
o ustroju sądów powszechnych oraz bez rozpoznania zasadniczych zastrzeżeń skar-
żącej dotyczących sposobu przeprowadzenia badań lekarskich i treści opinii lekarza
konsultanta z 27 lipca 2006 r. Zdaniem skarżącej, Krajowa Rada Sądownictwa od-
wołała się do treści opinii lekarza konsultanta specjalisty chorób psychicznych wyda-
nej w warunkach naruszających prawo i zawierającej błędne stwierdzenia dotyczące
stanu chorobowego. Rada nie uwzględniła zarzutów skarżącej odnośnie do niepra-
widłowego przeprowadzenia badań lekarskich, a przez to nieważności badań psy-
chiatrycznych i nieważności orzeczenia lekarza orzecznika ZUS. Skarżąca podnio-
sła, że nie została powiadomiona o zleceniu przez pracodawcę przeprowadzenia
badań psychiatrycznych. Zgodę na badanie psychiatryczne wyraziła na piśmie w
czasie badań internistycznych przeprowadzonych 12 lipca 2006 r. Przed wyrażeniem
zgody na przeprowadzenie badań psychiatrycznych nie została poinformowana o
przesłaniu przez Sąd do ZUS postanowienia wydanego w sprawie [...] oraz wywiadu
zawodowego. (Postanowieniem z 30 maja 2006 r. [...], Sąd Rejonowy w Ł. utrzymał
w mocy postanowienie prokuratora Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko
Narodowi Polskiemu Instytutu Pamięci Narodowej z 30 grudnia 2005 r. o odmowie
wszczęcia śledztwa w sprawie wieloletniego prześladowania Grażyny P. poprzez
stosowanie wobec niej różnego rodzaju form przemocy fizycznej i psychicznej, jak
również kilkakrotnego doprowadzenia jej przemocą, groźbą bezprawną lub podstę-
pem do obcowania płciowego lub poddania się innej czynności seksualnej lub do
wykonania takiej czynności).
Według skarżącej, bezprawne warunki przeprowadzenia badania psychia-
trycznego doprowadziły do przypisania jej nieistniejącej choroby. Postanowienie
Sądu z 30 maja 2006 r., wydane [...], nie mogło być przedmiotem badań dotyczących
jej osoby choćby z tego powodu, że był to materiał ,,pochodzący od osoby trzeciej"
(od sędziego wydającego to postanowienie). Treść uzasadnienia postanowienia z 30
maja 2006 r., odbiegająca od treści jej zeznań, zawierająca przekształcenia, stano-
wiła przedstawienie materiału postępowania prowadzonego przez prokuratora IPN.
Pisma z tego postępowania to materiał podlegający weryfikacji dowodowej w postę-
powaniu karnym, nie zaś przeznaczony do badań psychiatrycznych - nie taki był cel
ich sporządzenia. Gdyby skarżąca wiedziała, że została skierowana na badania psy-
chiatryczne w związku ze sprawą [...] oraz że jako materiał do badań zostało przeka-
zane postanowienie z 30 maja 2006 r., nie wyraziłaby zgody na badanie psychia-
tryczne, gdyż odebrałaby to jako atak na swoją osobę.
Skarżąca wskazała, że zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r.
o zawodzie lekarza i lekarza dentysty (jednolity tekst: Dz.U. z 2005 r. Nr 226,
poz.1943 ze zm.), lekarz może przeprowadzić badanie po wyrażeniu zgody przez
pacjenta. Zgodnie z treścią art. 31 ust. 1 tej ustawy, lekarz ma obowiązek udzielić
pacjentowi przystępnej informacji o stanie jego zdrowia, rozpoznaniu, proponowa-
nych oraz możliwych metodach diagnostycznych, leczniczych, dających się przewi-
dzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz ro-
kowaniu. Zdaniem skarżącej, powinna być powiadomiona przez lekarza o warunkach
przeprowadzenia badania. Tymczasem, nie miała wiedzy o dokonywaniu przez leka-
rza psychiatrę oceny treści postanowienia wydanego w sprawie IV Kp 179/06. We-
dług skarżącej, skoro brak było jej zgody na warunki przeprowadzenia badań przez
lekarza psychiatrę, gdyż nie mogła jej wyrazić, bo nie znała tych warunków, to wyra-
żona przez nią zgoda nie dotyczyła przeprowadzenia badań przy uwzględnieniu tre-
ści postanowienia wydanego w sprawie [...]. Ponadto skarżąca stwierdziła, że nie
została powiadomiona przez lekarza konsultanta o diagnozie (rozpoznaniu u niej
choroby psychicznej), przez co nie mogła podjąć z nim rozmowy na temat wniosko-
wania, sposobu oceny oraz podstaw stawiania diagnozy. Zdaniem skarżącej, bada-
nie lekarskie przeprowadzone bez jej zgody - w sposób sprzeczny z prawem - ozna-
cza nieważność decyzji lekarza orzecznika ZUS z 31 lipca 2006 r. oraz podjętej na
podstawie tego orzeczenia uchwały Krajowej Rady Sądownictwa (art. 6 i art. 156 § 2
k.p.a. oraz art. 58 § 1 k.c.). Skarżąca stwierdziła również, że jej zgoda na przepro-
wadzenie badania psychiatrycznego była niezbędna, a ustawa o ochronie zdrowia
psychicznego nie miała do niej zastosowania, ponieważ dotyczy ona osób z zabu-
rzeniami psychicznymi, a takich u niej do momentu badań nie stwierdzono (art. 2
ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego, Dz.U. Nr 111,
poz. 536 ze zm.).
Skarżąca podniosła, że pismem z 10 kwietnia 2006 r. została powiadomiona -
przez Wiceprezesa Sądu Okręgowego w Ł. - o podjęciu 24 marca 2006 r. przez Ko-
legium Sądu Okręgowego w Ł. uchwały o wystąpieniu do lekarza orzecznika ZUS
celem ustalenia czy jest trwale niezdolna do pracy na stanowisku sędziego. W piśmie
tym nie powiadomiono jej, że skierowanie na badania ma związek ze sprawą [...].
Skierowanie na badania było dla skarżącej niezrozumiałe. Sądziła, że ma ono zwią-
zek z korzystaniem przez nią wiosną 2006 r. ze zwolnień lekarskich z powodu odno-
wienia się choroby wrzodowej. Zdaniem skarżącej, skoro została pisemnie powiado-
miona o potrzebie przeprowadzenia badań w przedmiocie trwałej niezdolności do
pełnienia obowiązków sędziego, powinna być również powiadomiona pisemnie o
przyczynie powstania potrzeby przeprowadzenia tych badań, rodzaju badań, jakim
powinna się poddać, oraz wykorzystaniu do badań określonych materiałów. Skarżą-
ca zwróciła uwagę, że zlecenie z 13 czerwca 2006 r. wystosowane do ZUS i podpi-
sane przez Prezesa Sądu Okręgowego w Ł. nie znajduje oparcia w treści uchwały
Kolegium Sądu Okręgowego w Ł. z 24 marca 2006 r. i rażąco narusza treść art. 70 §
2 ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych. Sama treść uchwały Kolegium,
wobec braku wskazania w niej przyczyn potrzeby przeprowadzenia badań lekarskich
oraz braku określenia rodzaju badań, jest niejasna, nieumotywowana i niewystar-
czająca w danym wypadku oraz w kontekście treści art. 70 § 2 ustawy - Prawo o
ustroju sądów powszechnych. W uchwale Kolegium Sądu Okręgowego nie wyszcze-
gólniono badania psychiatrycznego, podobnie brak jest uchwały Kolegium o przeka-
zaniu do badań psychiatrycznych postanowienia sądu z 30 maja 2006 r. Prezes
Sądu Okręgowego w Ł. nie był władny samodzielnie decydować o potrzebie prze-
prowadzenia badań psychiatrycznych, podobnie jak i o wykorzystaniu w tych bada-
niach treści postanowienia wydanego w sprawie [...]. Podjęte działanie Prezesa Sądu
Okręgowego nie znajduje podstawy prawnej (art. 70 § 2 ustawy Prawo o ustroju są-
dów powszechnych i art. 19 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego).
Skarżąca podniosła, że w przesłanych do KRS pismach wyjaśniających po-
woływała się na szereg okoliczności dyskwalifikujących formalnie i materialnie opinię
lekarza konsultanta. Rada zaś nie odniosła się do tych zastrzeżeń. Według skarżącej
Rada nie wzięła pod uwagę następujących okoliczności: - oparcia oceny lekarza
konsultanta na treści postanowienia z 30 maja 2006 r. bez przeprowadzenia ze skar-
żącą rozmowy w tym przedmiocie, zwłaszcza że postanowienie to zostało wydane
przez osobę trzecią - sędziego orzekającego w sprawie [...], a uzasadnienie posta-
nowienia odbiega od treści zeznań skarżącej i zawiera przekształcenia oraz niewła-
ściwe konteksty; - wewnętrznej sprzeczności, niewiarygodności i błędności oceny
lekarza konsultanta oraz braku wymienienia w niej, czego dotyczą urojenia, jak się
one przejawiają, jakie reakcje świadczą o chorobie;- niemożliwości wykrycia w czasie
20-25 minutowej rozmowy lekarza z badanym choroby w postaci zespołu paranoicz-
nego;- braku powiadomienia przez Sąd Okręgowy o skierowaniu na badania psy-
chiatryczne oraz przez lekarzy ZUS o zastosowanej metodzie badawczej, przy wyko-
rzystaniu w badaniach psychiatrycznych postanowienia z 30 maja 2006 r.; - posłuże-
nia się w badaniach psychiatrycznych treścią postanowienia z 30 maja 2006 r. z na-
ruszeniem celu, jakiemu miało służyć to postanowienie ; - nieważności postępowania
wywołanego zleceniem podpisanym przez Prezesa Sądu Okręgowego w Ł. w warun-
kach braku zgody skarżącej na przeprowadzenie badań przy wykorzystaniu treści
postanowienia wydanego w sprawie [...], która to nieważność powinna być uwzględ-
niona z urzędu; - stanu zdrowia psychicznego skarżącej do czasu błędnej diagnozy,
braku leczenia psychiatrycznego, zdrowia psychicznego członków rodziny, świad-
czenia pracy i osiągania w niej pozytywnych wyników oraz tego, że nigdy nikt nie
miał wątpliwości co do jej stanu zdrowia psychicznego. Powyższe okoliczności
świadczą - zdaniem skarżącej - o całkowitej niewiarygodności oceny lekarza konsul-
tanta, która to ocena nie może stanowić podstawy do przeniesienia jej w stan spo-
czynku.
Skarżąca podała, że już po wydaniu orzeczenia przez lekarza konsultanta
ZUS była (prywatnie) u czterech lekarzy psychiatrów. Żaden z nich nie podjął się
zdiagnozowania braku występowania u niej zespołu paranoicznego bądź też wystę-
powania tej choroby po przeprowadzeniu półgodzinnej lub godzinnej rozmowy, bez
badań dodatkowych w postaci testów psychologicznych (pełnego badania osobowo-
ści). Zespół paranoiczny jest bowiem trudno wykrywalny z uwagi na spójność i logikę
całych bloków myślowych. Uzasadnia to twierdzenie, że lekarz konsultant nie był w
stanie stwierdzić u skarżącej choroby, którą wymienił w swojej opinii.
Skarżąca wniosła również o dokonanie wykładni art. 70 i 73 ustawy - Prawo o
ustroju sądów powszechnych, poprzez oznaczenie daty rozpoczęcia stanu spo-
czynku w wypadku złożenia odwołania do Sądu Najwyższego od uchwały Krajowej
Rady Sądownictwa. Wniosła o rozstrzygnięcie, czy art. 69 § 3 Prawa o ustroju sądów
powszechnych i § 26 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22
grudnia 2001 r., stosowane odpowiednio, uprawniają do przyjęcia, że w stan spo-
czynku sędzia przechodzi po prawomocnym zakończeniu postępowania wszczętego
w trybie art. 70 Prawa o ustroju sądów powszechnych.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Do postępowania przed Sądem Najwyższym w sprawie z odwołania od
uchwały Krajowej Rady Sądownictwa, wydanej w indywidualnej sprawie, z powodu
jej sprzeczności z prawem stosuje się przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o
skardze kasacyjnej (art. 13 ust. 2 i ust. 6 ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa).
Uregulowanie o charakterze proceduralnym, wynikające z art. 13 ustawy o Krajowej
Radzie Sądownictwa (sprzeczność uchwały z prawem jako jedyna podstawa odwo-
łania, określenie sposobu rozstrzygnięcia o odwołaniu przez Sąd Najwyższy), ograni-
cza kognicję Sądu Najwyższego jedynie do kontroli legalności zaskarżonej uchwały,
czyli jej zgodności z prawem, nie zezwalając na dokonywanie oceny jej merytorycz-
nej zasadności lub słuszności. Sąd Najwyższy dokonuje zatem kontroli podjętej
uchwały jedynie z punktu widzenia jej zgodności z prawem materialnym i proceso-
wym. Nie jest możliwe przeprowadzenie przez Sąd Najwyższy nowych dowodów, na
przykład dowodu z opinii biegłych lekarzy w celu zweryfikowania orzeczenia lekarza
orzecznika ZUS, jak i merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy odmienne od zawartego
w zaskarżonej uchwale Krajowej Rady Sądownictwa. Stosownie do art. 13 ust. 5
ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa - Sąd Najwyższy, rozpoznając sprawę,
uchyla uchwałę Rady i przekazuje sprawę Radzie do ponownego rozpatrzenia albo
odwołanie oddala.
Zaskarżona uchwała podlega kontroli przede wszystkim co do istnienia prze-
słanek przeniesienia odwołującej się sędzi w stan spoczynku. Zgodnie z art. 70
ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych, sędziego przenosi się w stan spo-
czynku na jego wniosek albo na wniosek właściwego kolegium sądu, jeżeli z powodu
choroby lub utraty sił uznany został przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych za trwale niezdolnego do pełnienia obowiązków sędziego (§ 1); z żąda-
niem przeniesienia w stan spoczynku oraz zbadania niezdolności do pełnienia obo-
wiązków przez sędziego i wydania orzeczenia może wystąpić zainteresowany sędzia
lub właściwe kolegium sądu (§ 2). Orzeczenie w sprawie trwałej niezdolności do peł-
nienia obowiązków sędziego, o którym mowa w § 1, lekarz orzecznik Zakładu Ubez-
pieczeń Społecznych doręcza zainteresowanemu sędziemu oraz odpowiednio pre-
zesowi sądu okręgowego albo apelacyjnego (§ 3). W rozpoznawanej sprawie kwe-
stionowane jest przypisanie odwołującej się sędzi trwałej niezdolności do pełnienia
obowiązków sędziego z powodu choroby, co nastąpiło w orzeczeniu lekarza orzecz-
nika ZUS. Podniesione w odwołaniu sędzi Grażyny P. zarzuty odnoszą się przede
wszystkim do naruszenia zasad wydawania orzeczeń lekarskich przez lekarzy Za-
kładu Ubezpieczeń Społecznych oraz zasad postępowania przed Krajową Radą Są-
downictwa w sprawach indywidualnych. Krajowa Rada Sądownictwa rozstrzygnęła o
przeniesieniu sędzi Grażyny P. w stan spoczynku na podstawie orzeczenia lekarza
orzecznika ZUS z 31 lipca 2006 r. stwierdzającego jej trwałą niezdolność do pełnie-
nia obowiązków z powodu choroby lub utraty sił. Orzeczenie lekarza orzecznika ZUS
zostało wydane na podstawie opinii specjalistycznej lekarza konsultanta specjalisty
chorób psychicznych, który w wyniku badania odwołującej się oraz na podstawie do-
stępnej dokumentacji rozpoznał zespół paranoiczny, trwale dyskwalifikujący badaną
do pracy na stanowisku sędziego.

Problem, który w związku z podstawami odwołania podlegał rozpoznaniu
przez Sąd Najwyższy, wiązał się z tym, że Krajowa Rada Sądownictwa podjęła
uchwałę o przeniesieniu sędzi Grażyny P. w stan spoczynku zgodnie z opisanym
orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS, chociaż nie dysponowała danymi umożliwiają-
cymi krytyczną ocenę (weryfikację prawidłowości) tego orzeczenia. Wprawdzie Kra-
jowa Rada Sądownictwa oparła się także na wniosku Kolegium Sądu Okręgowego w
Ł. o przeniesienie sędzi Grażyny P. w stan spoczynku, jednakże również ten wniosek
nie zawierał nic więcej poza powołaniem się na orzeczenie lekarza orzecznika ZUS.
Z kolei to orzeczenie ograniczało się do powtórzenia formuły ustawowej: ,,jest trwale
niezdolna do pełnienia obowiązków sędziego z powodu choroby lub utraty sił" (art. 70
§ 1 Prawa o ustroju sądów powszechnych), co nie zapewniało możliwości jego kry-
tycznej oceny. Co prawda, do orzeczenia lekarza orzecznika ZUS została dołączona
opinia lekarska lekarza orzecznika ZUS oraz opinia specjalistyczna lekarza konsul-
tanta specjalisty chorób psychicznych, zawierająca rozpoznanie ,,zespół parano-
iczny", jednak w opinii specjalistycznej stwierdzono, że została ona wydana po
pierwsze - na podstawie badania zainteresowanej, przy czym było to pierwsze bada-
nie psychiatryczne skarżącej (które trwało - według jej twierdzeń - 20-25 minut), po
drugie - na podstawie dokumentacji ZUS, która zawierała odpis postanowienia Sądu
z 30 maja 2006 r., wydanego w sprawie [...], a także zaświadczenie o stanie zdrowia
sędzi Grażyny P., kserokopie dwóch kart informacyjnych z leczenia szpitalnego, kse-
rokopie badania okresowego i kserokopie zwolnień lekarskich, jednak przedłożona
lekarzowi specjaliście chorób psychicznych dokumentacja lekarska nie dotyczyła w
jakikolwiek sposób stanu zdrowia psychicznego zainteresowanej, lecz dyskopatii le-
czonej operacyjnie, choroby wrzodowej oraz dolegliwości kobiecych.

W tej sytuacji uzasadniony okazał się zarzut skarżącej kwestionujący oparcie
się przez Krajową Radę Sądownictwa przy podejmowaniu zaskarżonej uchwały wy-
łącznie na treści orzeczenia lekarza orzecznika ZUS i opinii specjalistycznej lekarza
konsultanta specjalisty chorób psychicznych bez rozważenia wyjaśnień zaintereso-
wanej sędzi dotyczących przebiegu badania psychiatrycznego oraz braku jakichkol-
wiek dowodów na to, że była wcześniej konsultowana lub leczona psychiatrycznie.
Istotne w tym kontekście było zwłaszcza pominięcie przez Krajową Radę Sądownic-
twa twierdzeń skarżącej, że rzadko lekarze psychiatrzy stwierdzają zespół parano-
iczny po jednorazowym badaniu pacjenta trwającym 20-25 minut, ponieważ koniecz-
ne są do tego pełne badania psychiatryczne uzupełnione badaniami psychologicz-
nymi, oraz wniosek skarżącej o zlecenie powtórnych badań psychiatrycznych. Za-
rzuty te - dodatkowo wzmocnione twierdzeniem skarżącej, że nigdy wcześniej nie
leczyła się psychiatrycznie i w związku z tym lekarz konsultant wydający opinię spe-
cjalistyczną nie dysponował jakąkolwiek dokumentacją lekarską opisującą ewentual-
ne zaburzenia psychiczne skarżącej - mogą być zweryfikowane w postępowaniu
przed Krajową Radą Sądownictwa. Nie mogą być natomiast zweryfikowane proce-
sowo w postępowaniu przed Sądem Najwyższym, który nie dysponuje proceduralną
możliwością dopuszczenia dowodu z opinii biegłych lekarzy psychiatrów lub opinii
biegłych psychologów w celu ustalenia, czy było możliwe w wyniku trwającego 20-25
minut badania (polegającego na rozmowie z pacjentem) rozpoznanie u skarżącej
przez specjalistę chorób psychicznych zespołu paranoicznego.

Nie odnosząc się do powyższych okoliczności dotyczących stanu zdrowia
skarżącej, wyraźnie przez nią podnoszonych w jej pisemnych wyjaśnieniach, Krajowa
Rada Sądownictwa nie rozstrzygnęła sprawy zgodnie ze swoimi ustawowo określo-
nymi kompetencjami. W uzasadnieniu wyroku z 10 czerwca 2003 r., III KRS 3/03
(OSNP 2004 nr 12, poz. 217), Sąd Najwyższy stwierdził, że przy podejmowaniu
przez Krajową Radę Sądownictwa uchwał o przeniesieniu w stan spoczynku sędzie-
go, który z powodu choroby lub utraty sił uznany został przez lekarza orzecznika
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych za trwale niezdolnego do pełnienia obowiązków
sędziego, zasadnicze znaczenie mają przepisy Konstytucji RP, które z jednej strony
określają nieusuwalność sędziego jako gwarancję ustrojowej zasady niezależnego
wymiaru sprawiedliwości (art. 180 i art. 175), a z drugiej ustanawiają Krajową Radę
Sądownictwa jako szczególny konstytucyjny organ, który stoi na straży niezależności
sądów i niezawisłości sędziów (art. 186 ust. 1). Nie odpowiada konstytucyjnie okre-
ślonej roli Krajowej Rady Sądownictwa taki sposób rozstrzygania przez nią o prze-
niesieniu sędziego w stan spoczynku, który polegałby na prostym potwierdzeniu nie-
weryfikowalnego i niezweryfikowanego orzeczenia lekarskiego. O tym bowiem, czy
sędzia podlega przeniesieniu w stan spoczynku, decyduje nie lekarz (choćby był to
lekarz orzecznik ZUS), lecz Krajowa Rada Sądownictwa, która powinna dokonać, bo
ma taką możliwość, krytycznej oceny orzeczenia lekarza orzecznika ZUS.

W rozpoznawanej sprawie odwołująca się sędzia kwestionowała przebieg ba-
dania psychiatrycznego i wnioski wyciągnięte przez lekarza konsultanta specjalistę
chorób psychicznych z tego badania w postaci diagnozy o zespole paranoicznym.
Od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS skarżąca nie mogła odwołać się do sądu
pracy i ubezpieczeń społecznych, przed którym - w kontradyktoryjnym postępowaniu
sądowym - mogłaby żądać przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych lekarzy psy-
chiatrów w celu zweryfikowania tego orzeczenia. W tych warunkach Krajowa Rada
Sądownictwa powinna rozważyć podjęcie trudu weryfikacji tego orzeczenia w postę-
powaniu przed Radą. Krajowa Rada Sądownictwa dysponuje bowiem odpowiednią
procedurą, określoną przepisami rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Pol-
skiej z dnia 22 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowego trybu działania Krajowej
Rady Sądownictwa oraz postępowania przed Radą (Dz.U. Nr 152, poz. 1725), z
której powinna skorzystać, jeżeli przedstawione orzeczenie lekarza orzecznika ZUS
może nasuwać z jakichkolwiek przyczyn uzasadnione wątpliwości co do prawidłowo-
ści ustalenia trwałej niezdolności do pełnienia obowiązków sędziego z powodu cho-
roby lub rzetelności diagnozy lekarskiej będącej podstawą takiego orzeczenia. Zgod-
nie z § 20 ust. 1 i ust. 3 powyższego rozporządzenia Prezydenta RP, w sprawach
indywidualnych Rada podejmuje uchwałę po wszechstronnym rozważeniu wszystkich
okoliczności sprawy na podstawie udostępnionej dokumentacji oraz wyjaśnień
uczestników postępowania. Gdyby przedstawione materiały sprawy nie były wystar-
czające, Rada może zażądać ich uzupełnienia. Należy zwrócić uwagę także na § 25
powołanego rozporządzenia Prezydenta RP, określający niezbędne elementy rozpa-
trywanego przez Krajową Radę Sądownictwa wniosku kolegium właściwego sądu w
przedmiocie przeniesienia sędziego w stan spoczynku. Wniosek taki powinien zawie-
rać uzasadnienie (§ 25 ust. 1) oraz dowody potwierdzające okoliczności stanowiące
podstawę przeniesienia sędziego w stan spoczynku, w szczególności - oprócz orze-
czenia lekarza orzecznika - zaświadczenia lekarskie i orzeczenia dotyczące stanu
zdrowia sędziego (§ 25 ust. 2). Zwłaszcza stan zdrowia psychicznego sędziego jest
niezwykle delikatną materią. Nie ulega wątpliwości, że gdyby potwierdziła się dia-
gnoza lekarza konsultanta specjalisty chorób psychicznych, orzeczenie lekarza
orzecznika ZUS o trwałej niezdolności odwołującej się sędzi do pełnienia obowiąz-
ków sędziego z powodu choroby (w tym przypadku choroby psychicznej) musiałoby
zostać uznane za prawidłowe.

Krajowa Rada Sądownictwa, pomijając rozważenie wyjaśnień zainteresowanej
sędzi i nie mając żadnych - poza orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS i opinią spe-
cjalistyczną lekarza konsultanta - danych o stanie zdrowia skarżącej się, nie potwier-
dziła w wystarczająco przekonujący sposób zasadności orzeczenia lekarza orzecz-
nika ZUS, którego konsekwencje dla odwołującej się sędzi są szczególnie doniosłe i
nieodwracalne. Krajowa Rada Sądownictwa pominęła ocenę okoliczności, które
zainteresowana sędzia przedstawiła w swoich wyjaśnieniach, a następnie ponownie
powołała i dodatkowo uzasadniła w postępowaniu przed Sądem Najwyższym, mię-
dzy innymi przez złożenie zaświadczenia lekarskiego z prywatnego gabinetu lekar-
skiego lekarza psychiatry, w którym lekarz specjalista psychiatra stwierdził, że po
wstępnym badaniu odwołującej się nie można wypowiedzieć się co do diagnozy psy-
chiatrycznej pacjentki - aby to uczynić, wymagane jest przeprowadzenie bardziej
szczegółowych badań, a czas obserwacji pacjentki musi być dłuższy. Z przedstawio-
nych przyczyn uzasadniony okazał się zarzut skarżącej co do podjęcia zaskarżonej
uchwały z naruszeniem § 20 ust. 1 i 3 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej
Polskiej z dnia 22 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowego trybu działania Krajowej
Rady Sądownictwa oraz postępowania przed Radą. Zgodnie z tymi przepisami, Rada
podejmuje uchwały po wszechstronnym rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy
na podstawie udostępnionej dokumentacji i wyjaśnień uczestników. O tym, czy sę-
dzia powinien być przeniesiony w stan spoczynku, jeżeli z powodu choroby został
uznany przez lekarza orzecznika ZUS za trwale niezdolnego do pełnienia obowiąz-
ków sędziego, nie może decydować proste oparcie się na uzyskanym orzeczeniu,
które tylko wtedy może stanowić podstawę decyzji KRS, kiedy spełnia warunki wy-
magane od takiego orzeczenia, a jego walor dowodowy jest niepodważalny. Rada
powinna kierować się zasadą podejmowania uchwały w indywidualnej sprawie sę-
dziego po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego odpowiadającego stan-
dardom proceduralnym obowiązującym w państwie praworządnym oraz przy
uwzględnieniu zarówno interesu publicznego (interesu wymiaru sprawiedliwości), jak
i słusznego interesu zainteresowanego sędziego.

W tych okolicznościach uzasadniony okazał się zarzut naruszenia art. 70 § 1
Prawa o ustroju sądów powszechnych. Przeniesienie sędziego w stan spoczynku na
tej podstawie prawnej - na wniosek właściwego kolegium sądu, jeżeli z powodu cho-
roby lub utraty sił sędzia uznany został przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpie-
czeń Społecznych za trwale niezdolnego do pełnienia obowiązków sędziego - musi
być poprzedzone stanowczym stwierdzeniem, opartym na rzetelnie dokonanych
ustaleniach, że sędzia jest trwale niezdolny do pełnienia obowiązków sędziego z po-
wodu choroby.

Nie są natomiast uzasadnione pozostałe zarzuty odwołania.

Skarżąca świadomie wyraziła zgodę na przeprowadzenie badania psychia-
trycznego. Nie może obecnie skutecznie twierdzić, że pozostawała w błędzie co do
przyczyn przeprowadzenia badania psychiatrycznego i gdyby znała ich rzeczywisty
powód (złożenie przez nią zeznań przed prokuratorem IPN, dotyczących aktów
przemocy fizycznej i psychicznej, jakich doznała ze strony ,,konfidentów" związanych
ze Służbą Bezpieczeństwa), nie wyraziłaby zgody na przeprowadzenie tych badań.
Skierowanie sędziego na badanie przez lekarza orzecznika ZUS (po wcześniejszym
wystąpieniu przez właściwy organ z żądaniem zbadania zdolności sędziego do peł-
nienia obowiązków służbowych) jest czynnością dokonywaną w ramach stosunku
służbowego sędziego, do której - na wniosek odpowiednich organów - uprawniony
jest przełożony służbowy sędziego, czyli prezes danego sądu, a w stosunku do sę-
dziów sądów rejonowych - prezes sądu okręgowego (art. 22 § 1 i § 3 Prawa o ustroju
sądów powszechnych, por. wyrok Sądu Najwyższego z 10 maja 2006 r., III KRS
3/06, niepublikowany). Skierowanie odwołującej się na badanie przez lekarza
orzecznika ZUS odbyło się zgodnie z tymi regułami, przez właściwy organ. Kolegium
Sądu Okręgowego w Ł., mając uzasadnione wątpliwości co do stanu zdrowia odwo-
łującej się sędzi, mogło wystąpić o skierowanie jej na badania przez lekarza orzecz-
nika ZUS. Sędzia ma obowiązek poddać się badaniu. Jeżeli sędzia odmawia podda-
nia się badaniu, może być przeniesiony w stan spoczynku z pominięciem badania.
Zgodnie z art. 71 § 2 Prawa o ustroju sądów powszechnych, sędzia może być prze-
niesiony w stan spoczynku, jeżeli bez uzasadnionej przyczyny nie poddał się bada-
niu, o którym mowa w art. 70 § 2, jeżeli z żądaniem badania wystąpiło kolegium
sądu. Odmowę poddania się badaniu można oceniać także w kategoriach deliktu
(przewinienia) dyscyplinarnego (art. 107 Prawa o ustroju sądów powszechnych).
Należy zatem uznać, że jeżeli uprawniony organ tego zażąda, sędzia ma służbowy
obowiązek poddania się badaniu. Dla uzyskania orzeczenia lekarskiego o stanie
zdrowia sędziego kierowanego na badania przez kolegium właściwego sądu nie jest
wymagane przedłożenie lekarzowi orzecznikowi uchwały właściwego kolegium sądu
ani też kompletnej dokumentacji lekarskiej dotyczącej sędziego poddawanego bada-
niu. Ani kolegium, ani prezes sądu z reguły nie mają, a nawet nie mogą mieć, wy-
starczającej wiedzy o przebiegu leczenia sędziego, pozwalającej na dołączenie do
wniosku takiej dokumentacji. Sposobem zapoznania się przez lekarza orzecznika z
dokumentacją lekarską jest jej przedstawienie przez samego zainteresowanego -
osobę poddawaną badaniu. W przypadku skarżącej dokumentacji takiej jednak nie
było, na co zwrócił uwagę w swojej opinii specjalistycznej lekarz konsultant specjali-
sta psychiatra. Ponieważ Kolegium Sądu Okręgowego w Ł. nie dysponowało doku-
mentacją lekarską dotyczącą stanu zdrowia psychicznego sędzi Grażyny P., Prezes
Sądu Okręgowego był uprawniony do przedstawienia lekarzowi orzecznikowi ZUS, a
za jego pośrednictwem poproszonemu o konsultację psychiatryczną specjaliście
psychiatrze, dokumentu, którym dysponowało Kolegium i Prezes, a mianowicie odpi-
su postanowienia sądu z 30 maja 2006 r., w sprawie [...], na podstawie którego - po
zapoznaniu się z jego treścią - organy sądowe mogły powziąć wątpliwości co do
stanu zdrowia psychicznego sędzi Grażyny P.
Skarżąca domagała się w odwołaniu dokonania wykładni art. 70 i art. 73
ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych, poprzez okre-
ślenie daty rozpoczęcia stanu spoczynku w wypadku złożenia odwołania do Sądu
Najwyższego. W ocenie Sądu Najwyższego skutki przeniesienia w stan spoczynku
należy łączyć z podjęciem uchwały przez Krajową Radę Sądownictwa. Uchwała ta
jest skuteczna z chwilą jej podjęcia i doręczenia jej odpisu zainteresowanemu sę-
dziemu, mimo jej zaskarżenia (wniesienia od niej odwołania) do Sądu Najwyższego.
Sąd Najwyższy rozpoznaje odwołanie od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa w
sposób odpowiadający rozpoznaniu skargi kasacyjnej (por. art. 13 ust. 2 i ust. 6
ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa). Odwołanie od uchwały Krajowej Rady Są-
downictwa do Sądu Najwyższego nie może być zatem utożsamiane lub porównywa-
ne z wniesieniem apelacji od nieprawomocnego orzeczenia sądu pierwszej instancji
do sądu drugiej instancji. Dysponując uchwałą Krajowej Rady Sądownictwa z 12
września 2006 r. o przeniesieniu zainteresowanej sędzi w stan spoczynku oraz orze-
czeniem lekarza orzecznika ZUS z 31 lipca 2006 r. stwierdzającym jej trwałą nie-
zdolność do pełnienia obowiązków sędziego z powodu choroby lub utraty sił, Prezes
Sądu Okręgowego w Ł. miał podstawy do ustalenia skarżącej (na podstawie art. 100
§ 2 i 3 Prawa o ustroju sądów powszechnych) uposażenia sędziego w stanie spo-
czynku oraz uznania, że w związku z przeniesieniem w stan spoczynku nie może
ona pełnić obowiązków sędziego w stanie czynnym (czyli orzekać). Dopóty, dopóki
skarżąca nie przedstawi zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego jej zdolność do
pełnienia obowiązków sędziego albo Krajowa Rada Sądownictwa - po ponownym
rozpoznaniu wniosku Kolegium Sądu Okręgowego w Ł. - nie odmówi przeniesienia
jej w stan spoczynku, Prezes Sądu Okręgowego w Ł. miał i ma podstawy faktyczne i
prawne do odmowy dopuszczenia jej do pełnienia obowiązków sędziego.
Powołany w odwołaniu szczególny przepis, art. 69 § 3 Prawa o ustroju sądów
powszechnych, dotyczy wyjątkowej i wyraźnie uregulowanej w nim sytuacji, a mia-
nowicie pozostawania sędziego w służbie (w stanie czynnym) do czasu zakończenia
postępowania w sprawie wyrażenia przez Krajową Radę Sądownictwa zgody na dal-
sze zajmowanie przez sędziego stanowiska po ukończeniu przez niego 65 roku ży-
cia. Regulacji tej nie można - odpowiednio, jak sugeruje skarżąca - stosować do
przeniesienia sędziego w stan spoczynku w związku z trwałą niezdolnością do peł-
nienia obowiązków sędziego z powodu choroby lub utraty sił. W przypadku wniosku
sędziego o wyrażenie zgody na dalsze zajmowanie stanowiska po ukończeniu przez
niego 65 roku życia (art. 69 Prawa o ustroju sądów powszechnych) mamy bowiem do
czynienia z sytuacją zasadniczo odmienną od tej, w której Krajowa Rada Sądownic-
twa przenosi sędziego w stan spoczynku z powodu trwałej niezdolności do pełnienia
obowiązków sędziego z powodu choroby lub utraty sił (art. 70 tego Prawa). W pierw-
szym przypadku sędzia nie jest bowiem trwale niezdolny do pełnienia obowiązków
sędziego z powodu choroby, nie ma przeszkód uniemożliwiających mu sprawowanie
jego urzędu, a zatem jego pozostawanie w służbie (w stanie czynnym) do czasu za-
kończenia postępowania przed Sądem Najwyższym nie narusza dobra ani nie zagra-
ża dobru wymiaru sprawiedliwości. Trwała niezdolność do pełnienia obowiązków sę-
dziego z powodu choroby lub utraty sił, stwierdzona orzeczeniem lekarza orzecznika
ZUS, jest istotną przeszkodą uniemożliwiającą sędziemu sprawowanie jego urzędu.
Pozostawienie sędziego, w stosunku do którego stwierdzono trwałą niezdolność do
pełnienia obowiązków sędziego, w stanie czynnym do czasu zakończenia postępo-
wania przed Sądem Najwyższym mogłoby narazić na szwank dobro wymiaru spra-
wiedliwości. Ponadto, skoro w art. 70 ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych
nie zawarto uregulowania podobnego do tego, jakie wynika z art. 69 § 3 tej ustawy,
to brak jest jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, że sędzia uznany za trwale niezdol-
nego do pełnienia obowiązków sędziowskich z powodu choroby mógłby orzekać aż
do czasu ostatecznego zakończenia postępowania przez Sądem Najwyższym (aż do
oddalenia jego odwołania od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa o przeniesieniu w
stan spoczynku).
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy uznał, że Krajowa Rada Sądow-
nictwa wydała zaskarżoną decyzję przedwcześnie, bo bez wszechstronnego roze-
znania sprawy, co sprawia, że odwołanie jest uzasadnione. W konsekwencji prowa-
dziło to do wydania orzeczenia w zgodzie z art. 13 ust. 5 i ust. 6 ustawy o Krajowej
Radzie Sądownictwa.
========================================