Wyrok z dnia 10 maja 2006 r.
III KRS 2/06

Pozytywna opinia kolegium sądu, pozytywna ocena prezesa sądu oraz
brak nieobecności sędziego z powodu niezdolności do pełnienia obowiązków
sędziowskich w okresie 2 lat poprzedzających złożenie wniosku są okoliczno-
ściami przemawiającymi za wyrażeniem przez Krajową Radę Sądownictwa
zgody na dalsze zajmowanie stanowiska sędziego po ukończeniu 65 roku życia
(art. 69 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszech-
nych, Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.).

Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Krystyna
Bednarczyk, Józef Iwulski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 maja 2006 r., sprawy
z odwołania Marii Magdaleny I.-O. od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa z dnia 12
stycznia 2006 r. [...] w sprawie odmowy wyrażenia zgody na dalsze zajmowanie sta-
nowiska sędziego.

u c h y l i ł zaskarżoną uchwałę i przekazał sprawę Krajowej Radzie Sądow-
nictwa do ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e

Krajowa Rada Sądownictwa uchwałą [...] z dnia 12 stycznia 2006 r. na podsta-
wie art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa
(Dz.U. Nr 100, poz. 1082 ze zm.) i art. 69 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo
o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) odmówiła Marii Mag-
dalenie I.-O. wyrażenia zgody na dalsze zajmowanie stanowiska sędziego Sądu
Okręgowego w G. W uzasadnieniu uchwały Krajowa Rada Sądownictwa wskazała,
że rozpoznawała wniosek sędziego po raz trzeci i nie znalazła podstaw do jego
uwzględnienia. Upływ czasu, spowodowany przedłużeniem się postępowania, spra-
wił, że sędzia pozostaje w służbie, mimo ukończenia 65 roku życia z dniem 28 maja
2004 r. Za podstawę faktyczną uchwały przyjmuje się stan istniejący w dniu jej podję-
cia. Zdaniem Rady, bez znaczenia w tej sytuacji są rozbieżności między opiniami
kolegium Sądu Okręgowego i prezesa tego Sądu, na które zwracał uwagę Sąd Naj-
wyższy w obydwu wydanych w tej sprawie orzeczeniach. Ich wyjaśnienie okazało się
niemożliwe z uwagi na zmianę prezesa Sądu i składu kolegium. Rada zwróciła się do
kolegium Sądu Okręgowego w G. o wydanie nowej opinii, uwzględniającej stan rze-
czy w dniu jej podjęcia, wskazując okoliczności, które opinia powinna zawierać. Mimo
to, kolegium udzieliło ogólnikowej opinii, nieodpowiadającej oczekiwaniom Rady. Na
ponowne wystąpienie przewodniczącego Krajowej Rady Sądownictwa, wskazujące,
jakich informacji Rada oczekuje, prezes Sądu Okręgowego nadesłał pismo, w którym
przedstawił jedynie dane dotyczące pracy sędziego w ostatnim roku oraz jej ocenę.
Po przeanalizowaniu tych dokumentów Krajowa Rada Sądownictwa nie znalazła
podstaw do zmiany swego stanowiska wyrażonego w dwóch poprzednich uchwałach.
W utrwalonym orzecznictwie i literaturze przyjmuje się, że zasadą jest przejście w
stan spoczynku z chwilą ukończenia 65 roku życia, a wyjątkiem pozostanie na stano-
wisku, za zgodą Krajowej Rady Sądownictwa, nie dłużej jednak niż do ukończenia 70
roku życia. W każdym przypadku należy ocenić, czy zachodzą okoliczności uzasad-
niające odstąpienie od wymienionej zasady. We wniosku sędzia wskazała jako jego
uzasadnienie: poprawny stan zdrowia, wykonywanie pracy bez zastrzeżeń oraz wdo-
wieństwo i konieczność utrzymania studiującego syna. Okoliczności te trudno uznać
za wyjątkowe. Należyte wypełnianie obowiązków sędziego nie jest niczym wyróżnia-
jącym. Rada przyjmuje jako kryterium wyrażenia zgody, wyższy od przeciętnego po-
ziom pracy zawodowej, ponadprzeciętną aktywność (pełnienie funkcji, udział w szko-
leniach, pozytywne oddziaływanie na innych sędziów itp.). Tego rodzaju okoliczności
po stronie wnioskodawczyni nie występują. Jest sędzią przeciętnym, o nienajlepszej
stabilności orzecznictwa. Również terminowość uzasadnień nasuwa zastrzeżenia.
Jeśli chodzi o argumenty o charakterze socjalnym, to Rada zauważyła, że straciły
one na ,,ostrości" z chwilą wprowadzenia stanu spoczynku. Dalsza praca sędziego po
ukończeniu ,,ustawowego" wieku, musi odpowiadać konkretnym potrzebom praco-
dawcy (braki kadrowe, konieczność zatrzymania najbardziej doświadczonych sę-
dziów i inne). Kolegium lub prezes Sądu powinni wskazać dlaczego praca sędziego
jest dla sądu pożądana, czy nawet niezbędna. Żadnych takich informacji Rada nie
uzyskała, a nadesłane pisma wskazują na uchylanie się od udzielenia konkretnej
odpowiedzi. Należy zatem przyjąć, że w Sądzie Okręgowym w G. potrzeby kadrowe
nie uzasadniały dalszego pełnienia funkcji sędziego przez wnioskodawczynię. Kra-
jowa Rada Sądownictwa podniosła, że znane jest, iż wielu znakomicie przygotowa-
nych aplikantów nie uzyskało możliwości pracy w okręgu z braku wolnych etatów.
Odwołanie od tej uchwały złożyła wnioskodawczyni, która zarzuciła jej
sprzeczność z prawem przez naruszenie art. 69 § 1 Prawa o ustroju sądów po-
wszechnych (Prawa o u.s.p.) oraz art. 2 pkt 4 tego Prawa i § 20 pkt 1 rozporządzenia
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 grudnia 2001 r. w sprawie szczegóło-
wego trybu działania Krajowej Rady Sądownictwa oraz postępowania przed Radą
(Dz.U. Nr 152, poz. 1725) w związku z art. 12 ust. 6 ustawy o Krajowej Radzie Są-
downictwa oraz w związku z art. 69 § 1 Prawa o u.s.p. W uzasadnieniu odwołania
wnioskodawczyni podniosła w szczególności, że Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28
czerwca 2005 r., III KRS 2/05, wskazał na zlekceważenie przez Radę treści uzasad-
nienia wyroku z dnia 16 września 2004 r., III KRS 4/04, i konieczność rozważenia
wszechstronnie wszystkich okoliczności sprawy. Zdaniem odwołującej się, Rada
uznała, że poczynione wcześniej ustalenia i oceny, a także stanowisko Sądu Najwyż-
szego wyrażone w dwóch wyrokach, jest bez znaczenia i podstawą faktyczną
uchwały jest stan istniejący w dniu jej wydania. Rada ma rację, biorąc pod uwagę
stan aktualny, ale nie można przekreślić całego materiału dowodowego zebranego w
sprawie. Kolegium Sądu Okręgowego w G. ponownie, jednogłośnie wyraziło zgodę
na dalszą pracę wnioskodawczyni, kierując się potrzebami kadrowymi. Sędzia
uważa, że jej orzecznictwo jest stabilne, a terminowość sporządzania uzasadnień nie
budzi zastrzeżeń. Odwołująca się podkreśliła, że uzyskała zgodę lekarza na dalszą
pracę w zawodzie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że Krajowa Rada Sądownictwa roz-
poznawała sprawę po raz trzeci, po dwukrotnym uchyleniu jej uchwał przez Sąd Naj-
wyższy. Wobec tego, zgodnie z art. 39317 k.p.c. (obecnie art. 39820 k.p.c.) w związku
z art. 13 ust. 6 ustawy o KRS, była związana wykładnią prawa dokonaną w tej spra-
wie przez Sąd Najwyższy. W uzasadnieniu wyroku z dnia 28 czerwca 2005 r., III KRS
2/05, Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że art. 69 § 1 Prawa o u.s.p. upoważnia Kra-
jową Radę Sądownictwa do wyrażenia zgody lub odmowy wyrażenia zgody na dal-
sze zajmowanie stanowiska sędziego na zasadzie uznania, ponieważ nie wskazuje
żadnych kryteriów w tym zakresie. Krajowa Rada Sądownictwa nie bierze jednak pod
rozwagę, że uznanie nie oznacza dowolności, bowiem uchwała KRS w przedmiocie
wyrażenia zgody na dalsze zajmowanie stanowiska sędziego powinna być podjęta
po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego odpowiadającego standardom
proceduralnym obowiązującym w państwie praworządnym oraz uwzględnieniu inte-
resu publicznego (potrzeby wymiaru sprawiedliwości) i słusznego interesu sędziego
wnoszącego o wyrażenie takiej zgody. Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym
niniejsze odwołanie pogląd ten podziela i zgadza się co do zasady z wykładnią pre-
zentowaną przez Radę, że regułą wynikającą z art. 69 § 1 Prawa o u.s.p. jest przej-
ście w stan spoczynku z chwilą ukończenia 65 roku życia, a wyjątkiem pozostanie na
stanowisku, za zgodą Krajowej Rady Sądownictwa, nie dłużej jednak niż do ukończe-
nia 70 roku życia oraz że w każdym przypadku należy ocenić, czy zachodzą okolicz-
ności uzasadniające odstąpienie od tej zasady. Jest to pogląd utrwalony w orzecznic-
twie Sądu Najwyższego, który w uzasadnieniu wyroku z dnia 14 marca 2002 r., III
KRS 1/02 (OSNAPiUS 2002 nr 18, poz. 448), stwierdził, że wyjątek od tej reguły
powinien być uzasadniony szczególnymi przyczynami leżącymi bądź to po stronie
sędziego, bądź też mającymi oparcie w interesie służby (por. też postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 6 czerwca 2003 r., III AO 25/02, OSNP 2004 nr 13, poz. 236).
Wyjątek od zasady i szczególny charakter okoliczności go uzasadniających nie ozna-
cza jednak, że muszą to być okoliczności nadzwyczajne. Należy zauważyć, że choć
art. 69 § 1 Prawa o u.s.p. wprost nie wskazuje kryteriów oceny wyrażenia zgody na
dalsze zajmowanie stanowiska sędziego, to jednak można w nim odczytać w tym
zakresie pewne wskazówki. Przepis ten stanowi, że uchwała KRS zapada po zasię-
gnięciu opinii kolegium właściwego sądu, co oznacza, iż ustawodawca przypisuje
opinii kolegium sądu istotne znaczenie dla oceny, czy uzasadniony jest wniosek sę-
dziego o dalsze zajmowanie stanowiska. Nie powinno budzić wątpliwości, że polega
to na przypisaniu pozytywnej opinii kolegium znaczenia polegającego na przemawia-
niu za wyrażeniem zgody przez Radę. Dalsze wskazówki w tym zakresie można od-
czytać w rozporządzeniu Prezydenta RP z dnia 22 grudnia 2001 r., które w § 27 sta-
nowi, że wniosek sędziego o wyrażenie zgody na dalsze zajmowanie stanowiska
przez sędziego, który ukończył 65 rok życia, powinien wskazywać okres, na jaki
zgoda ma być wyrażona, oraz zawierać uzasadnienie (ust. 1), powinien być zaopinio-
wany przez kolegium właściwego sądu i przedstawiony Radzie drogą służbową za
pośrednictwem prezesa sądu wraz z jego oceną uwzględniającą okoliczności doty-
czące wnioskodawcy oraz potrzeby sądu (ust. 2) oraz do wniosku powinien być dołą-
czony wyciąg z protokołu kolegium rozpatrującego sprawę zainteresowanego sę-
dziego, a także informacja o nieobecności sędziego z powodu niezdolności do peł-
nienia obowiązków sędziowskich w okresie 2 lat poprzedzających złożenie wniosku
(ust. 3). Przepis ten potwierdza znaczenie, jakie dla oceny zasadności wniosku sę-
dziego ma opinia kolegium sądu, przy czym charakterystyczne jest dołączanie do
niego wyciągu z protokołu kolegium rozpatrującego sprawę zainteresowanego sę-
dziego. Można zasadnie domniemywać, że chodzi tu o ustalenie motywów, jakimi
kierowało się kolegium sądu, podejmując uchwałę w przedmiocie opinii, gdyż nie wy-
nikają one wprost z samego wyniku głosowania. Z § 27 rozporządzenia wynika też,
że prawodawca dla oceny zasadności wniosku sędziego przypisuje znaczenie opinii
(ocenie) prezesa sądu, przy czym wskazuje, że powinna ona uwzględniać okoliczno-
ści dotyczące wnioskodawcy oraz potrzeby sądu. Należy z tego wyprowadzić wnio-
sek, że za zasadnością wniosku sędziego przemawia pozytywna ocena prezesa
sądu, uwzględniająca okoliczności dotyczące sędziego i potrzeby sądu. Wreszcie z §
27 rozporządzenia wynika, że znaczenie w zakresie zasadności wniosku sędziego
ma stan zdrowia sędziego i ewentualne jego nieobecności w pracy. Wynika to z dołą-
czania do wniosku informacji o nieobecności sędziego z powodu niezdolności do peł-
nienia obowiązków sędziowskich w okresie 2 lat poprzedzających jego złożenie.
Oznacza to, że niewystępowanie w okresie ostatnich dwóch lat okresów nieobecno-
ści sędziego z powodu niezdolności do pracy jest okolicznością przemawiającą za
uwzględnieniem wniosku. Należy więc stwierdzić, że z regulacji prawnych wynika, iż
za uwzględnieniem wniosku sędziego przemawia w pierwszej kolejności pozytywna
opinia kolegium sądu jako wskazana pośrednio w ustawie, a w dalszej kolejności,
wynikające z rozporządzenia, pozytywna opinia prezesa sądu (uwzględniająca oko-
liczności dotyczące wnioskodawcy oraz potrzeby sądu) oraz brak nieobecności sę-
dziego z powodu niezdolności do pełnienia obowiązków sędziowskich w okresie 2 lat
poprzedzających jego złożenie (stan zdrowia pozwalający na pełnienie czynnej
służby). Można wręcz stwierdzić, że jeżeli występują te okoliczności, a nie ma innych
podważających je lub przemawiających przeciwko uwzględnieniu wniosku, to Rada
powinna wyrazić zgodę na dalsze zajmowanie stanowiska sędziego. Krajowa Rada
Sądownictwa może oczywiście weryfikować opinie kolegium sądu i prezesa, a także
samodzielnie ustalać i oceniać inne kryteria, którymi się kieruje, podejmując uchwałę
o wyrażeniu zgody na dalsze zajmowanie stanowiska sędziego. Poza okoliczno-
ściami podnoszonymi przez zainteresowanego sędziego, może więc uwzględnić sta-
nowiska organów samorządu sędziowskiego i administracji sądowej, w których za-
warte są opinie o postawie i osiągnięciach sędziego oraz przebieg jego dotychczaso-
wej pracy, w tym także oceny orzecznictwa (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14
marca 2002 r., III KRS 1/02, OSNAPiUS 2002 nr 18, poz. 448), ale zawsze powinna
kierować się zasadą podejmowania uchwały po przeprowadzeniu postępowania wy-
jaśniającego odpowiadającego standardom proceduralnym obowiązującym w pań-
stwie praworządnym oraz przy uwzględnieniu interesu publicznego (potrzeby wy-
miaru sprawiedliwości) i słusznego interesu sędziego wnoszącego o wyrażenie takiej
zgody (tak uzasadnienie wskazanego wyroku z dnia 28 czerwca 2005 r.). W przy-
padku uwzględnienia pewnych okoliczności na niekorzyść sędziego, Rada powinna
dokonać ich wnikliwego rozważenia (ustalenia), w zasadzie z umożliwieniem sędzie-
mu ustosunkowania się do tych kwestii, choćby na piśmie (por. wyroki Sądu Najwyż-
szego z dnia 10 czerwca 2003 r., III KRS 3/03, OSNP 2004 nr 12, poz. 217; z dnia 7
kwietnia 2004 r., III KRS 1/04, OSNP 2005 nr 2, poz. 29 oraz z dnia 19 stycznia 2005
r., III KRS 10/04, OSNP 2005 nr 16, poz. 259).
W rozpoznawanej sprawie wniosek został pozytywnie (jednogłośnie) zaopinio-
wany przez kolegium sądu. Uzasadnienie tej opinii można odczytać z protokołu po-
siedzenia kolegium, z którego wynika, że przewodnicząca wydziału oceniła pozytyw-
nie pracę wnioskodawczyni i jej przydatność dla dalszego, czynnego pełnienia służby
(,,jest przydatna dla wydziału, jest w każdej chwili do dyspozycji, stabilność orzecznic-
twa ma nienaganną, nie boi się orzekać, ze zwolnień lekarskich nie korzysta, chociaż
ma problemy ze zdrowiem"). Również opinia prezesa sądu jest w zasadzie pozytyw-
na, chociaż pozbawiona dokładniejszych ocen, a jak łatwo można zauważyć, powie-
lająca wcześniejszą opinię przewodniczącej wydziału. Dane dotyczące okresów nie-
obecności wnioskodawczyni w pracy z powodu niezdolności do pełnienia obowiąz-
ków sędziowskich oraz stanu jej zdrowia pozwalają również na pozytywną ocenę
zdolności do pełnienia służby. Wobec tego, w kontekście przedstawionej wyżej wy-
kładni, wniosek powinien być uwzględniony. Krajowa Rada Sądownictwa uznała jed-
nak, że okoliczności wskazane na uzasadnienie wniosku, tj. poprawny stan zdrowia,
wykonywanie pracy bez zastrzeżeń oraz wdowieństwo i konieczność utrzymania stu-
diującego syna, trudno uznać za wyjątkowe. Według Rady, za wyrażeniem zgody
przemawia wyższy od przeciętnego poziom pracy zawodowej, ponadprzeciętna ak-
tywność (pełnienie funkcji, udział w szkoleniach, pozytywne oddziaływanie na innych
sędziów itp.), a tego rodzaju okoliczności po stronie wnioskodawczyni nie występują.
Rada uznała więc, że za uwzględnieniem wniosku muszą przemawiać okoliczności o
charakterze nadzwyczajnym, a tego poglądu Sąd Najwyższy nie podziela. Rada
uznała też, że wnioskodawczyni ,,jest sędzią przeciętnym, o nienajlepszej stabilności
orzecznictwa", a ,,również terminowość uzasadnień nasuwa zastrzeżenia". Te stwier-
dzenia nie mają jednak bezpośredniego oparcia w materiale sprawy, a w każdym
razie nie zostały podjęte w wyniku wnikliwej ich analizy, z możliwością wyjaśnienia
kwestii szczegółowych przez wnioskodawczynię. Rada stwierdziła też, że ,,dalsza
praca sędziego po ukończeniu ustawowego wieku, musi odpowiadać konkretnym
potrzebom pracodawcy (braki kadrowe, konieczność zatrzymania najbardziej do-
świadczonych sędziów i inne)", a ,,takich informacji Rada nie uzyskała", należy ,,za-
tem przyjąć, że w Sądzie Okręgowym w G. potrzeby kadrowe nie uzasadniały dal-
szego pełnienia funkcji sędziego przez wnioskodawczynię". Nie jest to trafne wnio-
skowanie. Rzeczywiście, prezes sądu w swojej ocenie nie wskazał, że w sądzie ist-
nieją ,,braki kadrowe i konieczność zatrzymania najbardziej doświadczonych sę-
dziów". Nie oznacza to jednak, że okoliczności te nie występują, a w każdym razie
takie stwierdzenie wymagałoby dodatkowych ustaleń, zwłaszcza że odmienna ocena
wynika z opinii kolegium. Krajowa Rada Sądownictwa podniosła też, że ,,znane jest,
iż wielu znakomicie przygotowanych aplikantów nie uzyskało możliwości pracy w
okręgu z braku wolnych etatów". Zważyć jednak należy, że wnioskodawczyni jest
sędzią sądu okręgowego, a więc ten argument mógłby być uznany za trafny dopiero
po uzupełnieniu ustaleniami w zakresie potrzeb tego sądu oraz możliwości kadro-
wych i awansowych sędziów sądów rejonowych okręgu (innych osób, które mogłyby
kandydować na stanowisko sędziego sądu okręgowego).
Z tych względów na podstawie art. 39815 § 1 k.p.c. zaskarżona uchwała podle-
gała uchyleniu, a sprawa przekazaniu do ponownego rozpoznania.
========================================