Wyrok z dnia 4 listopada 1994 r.
III ARN 60/94


Opłaty za użytkowanie gruntów i budynków, stanowiących własność Skarbu
Państwa lub własność gminy, oddanych w drodze decyzji właściwego organu w
użytkowanie osobom prawnym lub jednostkom organizacyjnym nie posiadającym
osobowości prawnej przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 29 września 1990 r. o
zmianie ustaw o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości (Dz. U. Nr 79,
poz. 46 ze zm.) i pozostających nadal w użytkowaniu tych osób lub jednostek, ustala się
i aktualizuje z mocy art. 2 ust. 8 tej ustawy w drodze decyzji w trybie przewidzianym do
ustalenia opłat za zarząd gruntów i budynków w rozdziale 5 ustawy z dnia 29 kwietnia
1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości (jednolity tekst: Dz. U. z
1991 r., Nr 30, poz. 127 ze zm.)


Przewodniczący SSN: Walery Masewicz, Sędziowie SN: Adam Józefowicz
(sprawozdawca), Jerzy Kwaśniewski, Janusz Łętowski, Andrzej Wróbel,


Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Włodzimierza Skoniecznego, po rozpoznaniu
w dniu 4 listopada 1994 r. sprawy ze skargi Gospodarczego Banku Spółdzielczego w K. na
decyzję Kolegium Odwoławczego przy Sejmiku Samorządowym Województwa G. z dnia 26
marca 1993 r., [...] w przedmiocie ustalenia opłaty rocznej za użytkowanie zabudowanej
nieruchomości, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku
Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodek Zamiejscowy w Poznaniu z dnia 21 kwietnia
1994 r. [...]


u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Naczelnemu Sądowi Administra-
cyjnemu-Ośrodkowi Zamiejscowemu w Poznaniu do ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e


Zarząd Gminy S. decyzją z dnia 18 lutego 1993 r. [...] ustalił od dnia 1 stycznia 1993
r. cenę nieruchomości zabudowanej o powierzchni 100 m2, stanowiącej własność gminy,
pozostającej w "zarządzie" Gospodarczego Banku Spółdzielczego w K. na kwotę
278.668.000 zł i 3% opłatę roczną za "zarząd" nieruchomością w wysokości 8.360.000 zł.
Ponadto orzekł, że cena nieruchomości i opłata roczna będzie zaktualizowana na skutek
zmiany jej wartości w okresie nie krótszym niż jeden rok. Ustalenie wartości działki gruntu i
budynku nastąpiło na podstawie opinii biegłego mgr inż. Jerzego S., który sporządził
szczegółowy operat szacunkowy.

Rozpoznając sprawę na skutek odwołania Gospodarczego Banku Spółdzielczego w K.
od powyższej decyzji, Kolegium Odwoławcze przy Sejmiku Samorządowym w G.W.
decyzją z dnia 26 marca 1993 r. [...] utrzymało w mocy decyzję organu I instancji. W
uzasadnieniu swej decyzji ww Kolegium Odwoławcze stwierdziło, że organ dokonujący
aktualizacji opłaty rocznej za użytkowanie nieruchomości nie naruszył obowiązujących
przepisów prawa, gdyż dokonał po raz pierwszy aktualizacji ceny nieruchomości po
uzyskaniu decyzji Wojewody G. z dnia 10 grudnia 1991 r., stwierdzającej nabycie jej
własności przez gminę. Kolegium Odwoławcze stwierdziło, że biegły rzeczoznawca z listy
wojewody pomniejszył wartość nieruchomości po wycenie nakładów adaptacyjnych budynku
dokonanych przez bank, którego zarzuty są nieuzasadnione. Kolegium Odwoławcze uznało,
że decyzja organu I instancji jest zgodna z art. 43, 38 i 39 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia
1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (jednolity tekst: Dz. U. z
1991 r., Nr 30, poz. 127 ze zm.) i zachowuje warunek, określony w § 22 ust. 2
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 lipca 1993 r. w sprawie wykonania niektórych
przepisów ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 72, poz.
311), gdyż cena nieruchomości będąca podstawą ustalenia opłaty rocznej nie przekracza war-
tości nieruchomości. Opłata została więc ustalona zgodnie z art. 38 wyżej wymienionej
ustawy.
Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy w Poznaniu po rozpoznaniu skargi
Gospodarczego Banku Spółdzielczego w K. na decyzję wymienionego wyżej Kolegium
Odwoławczego, wyrokiem z dnia 21 kwietnia 1994 r. [...] stwierdził nieważność zaskarżonej
decyzji i decyzji Zarządu Gminy S. z dnia 18 lutego 1993 r. [...] oraz zasądził od organu
odwoławczego na rzecz skarżącego kwotę 125.000 zł. tytułem zwrotu kosztów postępowania.

W uzasadnieniu wyroku Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził poza granicami
skargi, że ustalenie ceny gruntów i opłat rocznych w drodze decyzji następuje tylko w
odniesieniu do gruntów oddanych w zarząd państwowym lub komunalnym jednostkom
organizacyjnym nie posiadającym osobowości prawnej, jak to wynika z art. 4 ust. 4 i art. 43
ust. 3 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu
nieruchomości (Dz. U. z 1991 r., Nr 30, poz. 127 ze zm.). Brak zatem było podstawy prawnej
do wydania decyzji w przedmiocie ustalenia ceny i wysokości opłaty rocznej za zabudowany
grunt, pozostający w użytkowaniu skarżącego Gospodarczego Banku Spółdzielczego w K. od
1981 r. Wynika to z decyzji Naczelnika Gminy S. z dnia 17 marca 1981 r., wydanej na
podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 r. w sprawie
przekazywania nieruchomości rolnych i niektórych innych nieruchomości położonych na
terenie gmin pomiędzy jednostkami gospodarki uspołecznionej (Dz. U. z 1969 r., Nr 1, poz. 1
ze zm.), ale także z przepisów art. 4 ust.1 pkt 2 i art. 39 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o
gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości w brzmieniu ustalonym w Dz. U. z 14
maja 1985 r., Nr 22, poz. 99. W tym stanie rzeczy - zdaniem Naczelnego Sądu Adminis-
tracyjnego - istnieją podstawy do stwierdzenia nieważności decyzji organów obu instancji na
podstawie art. 207 § 3 w związku z art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a.

Powyższy wyrok zaskarżył Minister Sprawiedliwości. W rewizji nadzwyczajnej
skarżący zarzucił zaskarżonemu wyrokowi rażące naruszenie prawa, a w szczególności
przepisów art. 207 § 3 w związku z art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. oraz art. 2 ust. 4, 5 i 8 ustawy z
dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu
nieruchomości (Dz. U. Nr 79, poz. 464 ze zm.). Minister Sprawiedliwości wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku i oddalenie skargi, bądź o uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy
Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu-Ośrodkowi Zamiejscowemu w Poznaniu do
ponownego rozpoznania.

Na rozprawie wyznaczonej w celu rozpoznania rewizji nadzwyczajnej, Prokurator
poparł rewizję nadzwyczajną, wnosząc o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu do ponownego rozpoznania.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Stosownie do przepisu art. 2 ust. 4 i 5 ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie
ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 79, poz. 464 ze
zm.) grunty, stanowiące własność Skarbu Państwa lub własność gminy oraz budynki i lokale
znajdujące się na tych gruntach, będące w dniu wejścia w życie ustawy w użytkowaniu osób
prawnych lub jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej, pozostają
nadal w użytkowaniu tych osób i jednostek. Według art. 2 ust. 8 tej ustawy do użytkowania, o
którym mowa w ust. 4 i 5 stosuje się przepisy dotyczące zarządu.Przepisy te zawarte są w
ustawie z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości
(jednolity tekst: Dz. U. z 1991 r., Nr 30, poz. 127 ze zm.). Wymieniona wyżej zmiana tej
ostatniej ustawy odnosi się zatem nie tylko do państwowych i komunalnych jednostek
organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej, wymienionych w art. 33 ww.
ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r., ale także do [...] innych osób prawnych oraz jednostek
organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej, użytkujących grunty i budynki,
stanowiące własność Skarbu Państwa lub własność gminy. Przepisy art. 38, 39, 40 ust. 3 i 42
ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. regulujące kwestię odpłatności za zarząd mają więc
zastosowanie do wszystkich wyżej wskazanych podmiotów, sprawujących zarząd i
użytkujących grunty i budynki, stanowiące własność Państwa lub własność gminy. Ustalenie
cen tych nieruchomości i opłat z tytułu ich użytkowania zostało uregulowane w rozdziale 5
ww. ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości. Tryb aktualizacji opłat
za użytkowanie nieruchomości, jeżeli użytkowanie to ustanowione zostało decyzją
właściwego organu przed dniem wejścia w życie ww ustawy z dnia 29 września 1990 r.,
dokonuje się w takim samym trybie, jaki jest przewidziany do ustalenia podobnych opłat za
zarząd gruntem i budynkami.

Ustalanie opłat za zarząd gruntem reguluje m.in. art. 43 ust. 3 wymienionej wyżej
ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. Przepis ten stanowi, że aktualizacji ceny gruntu oddanego
w zarząd dokonuje się w drodze decyzji administracyjnej rejonowego organu rządowej
administracji ogólnej w odniesieniu do gruntów Skarbu Państwa i zarządu gminy w
odniesieniu do gruntów stanowiących własność gminy. Z ustaleń organów I i II instancji
bezspornie wynika, że Gospodarczy Bank Spółdzielczy w K. posiada w użytkowaniu
zabudowaną nieruchomość na podstawie decyzji Naczelnika Gminy S. z dnia 17 marca 1981
r., stanowiącą obecnie własność Gminy S. Do użytkowania tego gruntu będącego
przedmiotem postępowania w niniejszej sprawie stosuje się z mocy art. 2 ust. 8 powołanej
wyżej ustawy z dnia 29 września 1990 r. przepisy dotyczące zarządu, które przewidują
odpłatność za zarząd gruntów i budynków. W związku z tym zaskarżony rewizją
nadzwyczajną wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka Zamiejscowego w
Poznaniu z dnia 21 kwietnia 1994 r. wydany został z rażącym naruszeniem art. 2 ust. 8 ww
ustawy o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości oraz art.
207 § 3 w związku z art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. Ponadto zwrócić należy uwagę na to, że
zaskarżony wyrok jest sprzeczny z dotychczasowym orzecznictwem Naczelnego Sądu
Administracyjnego w podobnych sprawach, w których jednolicie przyjmuje się, że opłaty za
użytkowanie gruntu oddanego w zarząd przed wejściem w życie ww ustawy z dnia 29
września 1990 r. ustala się w drodze decyzji administracyjnej np. nie publikowane wyroki z
dnia 21 stycznia 1994 r., sygn. akt SA/Kr 1192/93, z dnia 11 marca 1994 r., sygn. akt SA/Gd
2491/93 i z dnia 29 czerwca 1994 r. sygn. akt SA/Wr 35/94.

Z powyższych stwierdzeń wynika, że opłaty za użytkowanie gruntów i budynków,
stanowiących własność Skarbu Państwa lub własność gminy, oddanych w drodze decyzji
właściwego organu w użytkowanie osobom prawnym i jednostkom organizacyjnym nie
posiadającym osobowości prawnej przed wejściem w życie ustawy z dnia 29 września 1990
r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 79,
poz. 464 ze zm.) i pozostających nadal w użytkowaniu tych osób i jednostek ustala się i
aktualizuje z mocy art. 2 ust. 8 tej ustawy w trybie przewidzianym do ustalania opłat za
zarząd gruntów i budynków w rozdziale 5 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce
gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (jednolity tekst: Dz. U. z 1991 r., Nr 30, poz. 127
ze zm.).

W świetle powyższych rozważań okazuje się, że zarzuty rewizji nadzwyczajnej są w
pełni uzasadnione, a stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego wyrażone w
uzasadnieniu zaskarżonego wyroku o braku podstawy prawnej do wydania decyzji, której
skarga dotyczyła jest nieprawidłowe i bezzasadne. Z tego względu rewizja nadzwyczajna
podlegała [...] uwzględnieniu. Z uwagi na to, że Naczelny Sąd Administracyjny nie
ustosunkował się do treści skargi lecz ograniczył swoje postępowanie do oceny kwestii
prawnych, podniesionych poza granicami skargi, brak jest w tym stanie rzeczy warunków do
ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy. Dlatego na zasadzie art. 422 § 2 k.p.c. należało uchylić
zaskarżony wyrok i przekazać sprawę Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu-Ośrodkowi
Zamiejscowemu w Poznaniu do ponownego rozpoznania.

Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji.
========================================