Wyrok z dnia 29 marca 1995 r.
III ARN 6/95

W związku z obwieszczeniem Prezesa Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9
września 1994 r. (Dz. U. Nr 99, poz. 482) o utracie mocy obowiązującej art. 21 ust.
2 pkt 4 lit. a ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych
osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. Nr
17, poz. 75 ze zm.), dla oceny uprawnień osoby ubiegającej się o nadanie jej
statusu kombatanta nie ma znaczenia kiedy i w jakich okolicznościach osoba ta
znalazła się w strukturach Urzędu Bezpieczeństwa, Służby Bezpieczeństwa lub
Informacji Wojskowej ani też jakie wykonywała tam zadania.

Przewodniczący SSN Adam Józefowicz, Sędziowie SN: Teresa Flemming-
-Kulesza, Józef Iwulski, Jerzy Kwaśniewski, Janusz Łętowski (sprawozdawca),

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Waldemara Grudzieckiego, po roz-
poznaniu w dniu 29 marca 1995 r. sprawy ze skargi Bronisława J. na decyzję Kie-
rownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych w W. z dnia 18
czerwca 1993 r. [...] w przedmiocie uprawnień kombatanckich, na skutek rewizji
nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku Naczelnego Sądu Adminis-
tracyjnego-Ośrodek Zamiejscowy w Krakowie z dnia 11 października 1994 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i oddalił skargę.

U z a s a d n i e n i e

Minister Sprawiedliwości wniósł w dniu 9 lutego 1995 r. rewizję nadzwyczajną od
wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodek Zamiejscowy w Krakowie z dnia
11 października 1994 r. [...] wydanego w sprawie ze skargi Bronisława J. na decyzję
Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych w W. z dnia 18
czerwca 1993 r., [...], w przedmiocie uprawnień kombatanckich. Wyrokowi powyższemu
zarzucił rażące naruszenie art. 207 § 5 k.p.a. oraz art. 25 ust. 2 pkt 1 lit. a w związku z
art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. a ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz
niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U.
Nr 17, poz. 75 ze zm.) i w konsekwencji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz
oddalenie skargi.
Stan faktyczny sprawy przedstawiał się następująco:
Zaskarżonym wyrokiem Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy w
Krakowie stwierdził nieważność decyzji Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i
Osób Represjonowanych z dnia 18 czerwca 1993 r. w przedmiocie pozbawienia upraw-
nień kombatanckich Bronisława J.
Sąd w uzasadnieniu tego wyroku stwierdził, że zaskarżona decyzja pozbawiająca
skarżącego uprawnień przewidzianych w ustawie z dnia 24 stycznia 1991 r. o
kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu
powojennego (Dz. U. Nr 17, poz. 75 ze zm.) wydana została na podstawie art. 25 ust. 2
pkt 1 lit. a in fine tej ustawy, a zgodnie z tym przepisem, pozbawia się uprawnień
kombatanckich osoby wymienione w jej art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. a. Kierownik Urzędu do
Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych ustalił, iż skarżący mieści się w
kategorii osób wymienionych w tym przepisie, ponieważ był zatrudniony w aparacie
bezpieczeństwa od stycznia 1945 r. na stanowisku zastępcy szefa Urzędu Bez-
pieczeństwa Publicznego w G., a następnie od 1948 r. do 1950 r. na stanowisku szefa
tego Urzędu. Od 1950 r. był szefem Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego
w O. do 1952 r., a od lutego 1952 r. został przeniesiony do pracy w Milicji Obywatelskiej
w O.
Sąd powołując się na obwieszczenie Prezesa Trybunału Konstytucyjnego z dnia
9 września 1994 r. o utracie mocy obowiązującej art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. a wyżej
powołanej ustawy o kombatantach (Dz. U. Nr 99, poz. 482) i na ustalenia dokonane
przez Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, że skar-
żący jako żołnierz brał udział w walce z Niemcami i nie wykonywał zadań związanych
ze zwalczaniem organizacji niepodległościowych i osób działających na rzecz
suwerenności i niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, a w UB znalazł się przez
przypadek, przyjął, że w odniesieniu do skarżącego przepis art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. a
cytowanej ustawy o kombatantach utracił moc obowiązującą. W konsekwencji Sąd na
podstawie art. 207 § 3 k.p.a. w związku z art. 21 ust. 3 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985
r. o Trybunale Konstytucyjnym i w związku z art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a., stwierdził
nieważność zaskarżonej decyzji.
Zdaniem rewidującego powyższy wyrok rażąco narusza prawo. Zgodnie z art. 25
ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach (...), pozbawia się
uprawnień kombatanckich osoby wymienione w art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. a tejże ustawy
zatrudnione w aparacie bezpieczeństwa publicznego.
Bezspornym jest, że Bronisław J. był funkcjonariuszem Urzędów Bezpieczeń-
stwa Publicznego od 1945 r. do lutego 1952 r. Potwierdza to sam skarżący w Deklaracji
Członkowskiej ZBoWiD z dnia 20 maja 1964 r. jak i w skardze z dnia 14 lipca 1993 r.
Rewizja nadzwyczajna stwierdza, iż Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i
Osób Represjonowanych prawidłowo przyjął, że osobom, które były zatrudnione w
aparacie bezpieczeństwa publicznego uprawnienia kombatanckie nie przysługują w
ogóle z żadnych tytułów. Natomiast Sąd wywodząc, że przepis art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. a
powołanej ustawy o kombatantach utracił moc obowiązującą na skutek obwieszczenia
Prezesa Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9 września 1994 r. (Dz. U. Nr 99, poz. 482),
dopuścił się istotnego uchybienia, ponieważ w cytowanym obwieszczeniu, będącym
wykonaniem orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 lutego 1994 r., sygn. K
15/93 (OTK 1994, cz.I, poz. 4) stwierdzono nie utratę mocy obowiązującej całego art.
21 ust. 2 pkt 4 lit. a, lecz utratę tego przepisu w części, w jakiej nie przyznaje on
uprawnień kombatantom i represjonowanym osobom spoza struktur Urzędu
Bezpieczeństwa, Służby Bezpieczeństwa i Informacji Wojskowej, które nie wykonywały
zadań związanych ze zwalczaniem organizacji niepodległościowych i osób działających
na rzecz suwerenności i niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej.
Bronisław J. nie był osobą "spoza struktur Urzędu Bezpieczeństwa", był on w
centrum tej struktury, jako zastępca szefa, a następnie szef Urzędu Bezpieczeństwa
Publicznego.
Zgodnie ze stanowiskiem rewizji nadzwyczajnej, przyjęcie przez Sąd w sposób
zupełnie dowolny i nie znajdujący żadnego uzasadnienia w zebranym w sprawie ma-
teriale, poza gołosłownymi twierdzeniami skarżącego, że nie wykonywał on "zadań
związanych ze zwalczaniem organizacji niepodległościowych i osób działających na
rzecz suwerenności i niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, a w UB znalazł się przez
przypadek", nie ma znaczenia prawnego w świetle wymienionego obwieszczenia
Prezesa Trybunału Konstytucyjnego, gdyż okoliczność, czy ktoś wykonywał zadania
związane ze zwalczaniem organizacji niepodległościowych, czy też nie, może dotyczyć
tylko osób "spoza struktur Urzędu Bezpieczeństwa", a nie funkcjonariuszy tego Urzędu.
Uzasadniając cytowane orzeczenie z dnia 15 lutego 1994 r. Trybunał Konstytu-
cyjny stwierdził: "Należy przyjąć, że zdaniem ustawodawcy zasługi związane z okresem
wojny lub poniesione represje znajdujące wyraz w postaci społecznego uznania w
formie szczególnych uprawnień mogą zostać przekreślone w wypadkach działania na
szkodę interesów Narodu i Państwa Polskiego.
To działanie mogło się przejawiać w różnorodnych formach określonych w art. 21
ust. 2 ustawy o kombatantach (...). Do tej grupy należy też przyczyna w art. 21 ust. 2
pkt 4 lit. a - zatrudnienie w aparacie bezpieczeństwa publicznego lub informacji
wojskowej (s. 25-26)".

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona, a wnioski w niej zawarte - przekonu-
jące. W istocie rzeczy należy podzielić pogląd rewidującego, iż orzeczeniem Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 15 lutego 1994 r., K 15/93 stwierdzono niezgodność z
Konstytucją art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. a cytowanej wyżej ustawy o kombatantach (...) jedy-
nie w tej części, w jakiej nie przyznaje on uprawnień kombatantom i represjonowanym
osobom spoza struktur Urzędu Bezpieczeństwa, Służby Bezpieczeństwa i Informacji
Wojskowej, które nie wykonywały zadań związanych ze zwalczaniem organizacji
niepodległościowych i osób działających na rzecz suwerenności i niepodległości
Rzeczypospolitej Polskiej. W tej sytuacji oczywiste jest, że określonych w ustawie
uprawnień nie uzyskują osoby pozostające "w strukturach" wyżej wskazanych organów i
to jest właśnie jeden z podstawowych celów, któremu miało służyć uchwalenie
powyższej ustawy.
W świetle niekwestionowanych danych znajdujących się w aktach sprawy jest
bezsporne, iż skarżący nie tylko pełnił służbę w Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego,
ale zajmował w strukturach tego urzędu stanowisko kierownicze. Ta okoliczność jest w
świetle całokształtu przepisów wspomnianej ustawy wystarczająca, by przyjąć, iż
cytowany wyżej przepis art. 21 ust. 2 pkt 4 ustawy ma bezpośrednie odniesienie do
uprawnień skarżącego, bowiem okoliczność czy skarżący faktycznie wykonywał zada-
nia związane ze zwalczaniem organizacji niepodległościowych, czy też nie, może być
przedmiotem dowodzenia tylko w odniesieniu do osób pozostających "poza strukturami
Urzędu Bezpieczeństwa" a nie dotyczy w ogóle funkcjonariuszy tego urzędu, a już
niewątpliwie osób pełniących w nim funkcje kierownicze. Tego rodzaju osobom
uprawnienia kombatanckie nie mogą przysługiwać z żadnych tytułów.
Skoro jednak tak, to należy przyjąć, iż Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z
dnia 11 października 1994 r. [...] dopuścił się rażącego naruszenia prawa, a to nakazuje
- w świetle przepisu art. 422 § 1 k.p.c. w związku z art. 210 k.p.a. - uwzględnienie
rewizji nadzwyczajnej, uchylenie zaskarżonego wyroku i oddalenie skargi.
Biorąc te okoliczności pod uwagę, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.

========================================