Wyrok z dnia 18 października 1995 r.
III ARN 46/95


Art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach
prawnych (Dz. U. Nr 19, poz. 145 ze zm.) nie ma zastosowania
do radców prawnych będących żołnierzami w czynnej służbie
wojskowej.


Przewodniczący SSN: Janusz Łętowski, Sędziowie SN: Adam
Józefowicz, Jerzy Kwaśniewski, Jadwiga Skibińska-Adamowicz,
Andrzej Wróbel (sprawozdawca),


Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Włodzimierza
Skoniecznego, po rozpoznaniu w dniu 18 października 1995 r.
sprawy ze skargi Alfreda J. na decyzję Ministra Obrony
Narodowej z dnia 23 sierpnia 1994 r. [...] w przedmiocie
uposażenia zawodowego żołnierza na stanowisku radcy prawnego,
na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...]
od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia
23 stycznia 1995 r. [...]


u c h y l i ł zaskarżony wyrok i oddalił skargę.

U z a s a d n i e n i e



Kpt Alfred J., pełniący zawodową służbę wojskową w
Departamencie Prawnym Ministerstwa Obrony Narodowej na
stanowisku starszego radcy prawnego, wystąpił, na podstawie
art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach
prawnych (Dz. U. Nr 19, poz. 145 ze zm.) o podwyższenie
uposażenia z grupy U-13 do grupy U-9, tj. do poziomu
przewidzianego dla głównego specjalisty w organach Ministers-
twa Obrony Narodowej. Dyrektor Departamentu Finansów tego
Ministerstwa decyzją z dnia 15 czerwca 1994 r. Nr 1581/5
wniosek strony oddalił. W uzasadnieniu decyzji organ
administracji wojskowej I instancji wskazał, że celem
regulacji zawartej w art. 22 ust. 1 powyższej ustawy jest
ochrona poziomu wynagrodzenia radcy prawnego pozostającego w
stosunku pracy według kodeksu pracy. Zagadnienie wykonywania
zawodu radcy prawnego w ramach stosunku służbowego, w jakim
pozostają żołnierze zawodowi, reguluje natomiast art. 75
ustawy o radcach prawnych. Ust. 3 tego przepisu, zdaniem
organu I instancji, wyłącza z mocy prawa stosowanie przepisów
tej ustawy, dotyczących stosunku pracy radcy prawnego oraz
jego praw i obowiązków, do radców prawnych będących
żołnierzami zawodowymi, odsyłając w tej kwestii do przepisów
odrębnych. Stosownie do tych przepisów, tj. art. 58 ust. 2
ustawy z dnia 30 czerwca 1970 r. o służbie wojskowej żołnierzy
zawodowych (jednolity tekst: Dz. z 1992 r., Nr 8, poz. 31 ze
zm.) oraz art. 1 i art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1974
r. o uposażeniu żołnierzy (jednolity tekst: Dz. U. z 1992 r.,
Nr 5, poz. 18 ze zm.) żołnierzowi zawodowemu przysługuje z
tytułu pełnienia służby wojskowej na określonym stanowisku
służbowym prawo do jednego uposażenia. W zakresie zaś
kształtowania poziomu tego uposażenia ma zastosowanie art. 11
ust. 4 ustawy o uposażeniu żołnierzy.

Minister Obrony Narodowej, po rozpatrzeniu odwołania
Alfreda J. od powyższej decyzji, decyzją z dnia 23 sierpnia
1994 r. [...] utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję. Organ
odwoławczy, który podzielił poglądy prawne wyrażone w
uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, wskazał ponadto, ze
rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1993 r. w
sprawie zakresu stosowania przepisów ustawy o radcach prawnych
do radców prawnych i aplikantów radcowskich jednostek
organizacyjnych podległych Ministrom Obrony Narodowej i Spraw
Wewnętrznych oraz jednostek organizacyjnych więziennictwa (Dz.
U. z 1994 r., Nr 3, poz. 14) generalnie dopuściło stosowanie
do radców prawnych będących żołnierzami w czynnej służbie
wojskowej przepisów ustawy o radcach prawnych. Do tej grupy
zawodowej nie ma jednakże zastosowania art. 22 ust. 1
powołanej ustawy, co wynika jednoznacznie z treści jej art. 75
ust. 3, natomiast kwestie praw i obowiązków wynikających ze
stosunku służbowego oraz odpowiedzialności dyscyplinarnej
żołnierzy zawodowych będących radcami prawnymi są uregulowane
w przepisach odrębnych, do których należą m.in. przepisy
ustawy o uposażeniu żołnierzy oraz ustawy o służbie wojskowej
żołnierzy zawodowych.

Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia
23 stycznia 1995 r. [...], po rozpoznaniu skargi Alfreda J. na
powyższą decyzję Ministra Obrony Narodowej, uchylił zaskarżoną
decyzję oraz utrzymaną nią w mocy decyzję organu I instancji.
W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego przepis art. 75
ust. 1 i 2 ustawy o radcach prawnych ma charakter ogólny i
dotyczy wszystkich radców prawnych oraz aplikantów radcowskich
wykonujących zawód w jednostkach podległych Ministrowi Obrony
Narodowej, Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Ministrowi Spra-
wiedliwości (więziennictwo), natomiast ust. 3 tego przepisu ma
charakter lex specialis, bowiem odnosi się tylko do tych
radców prawnych, którzy są między innymi żołnierzami w czynnej
służbie wojskowej lub funkcjonariuszami policji albo Służby
Więziennej. Prawa i obowiązki tej grupy radców prawnych
określają przepisy odrębne. Podstawowym prawem żołnierza
zawodowego jest prawo do uposażenia, określone w ustawie o
uposażeniu żołnierzy. Zgodnie z art. 11 ust. 4 tej ustawy
właściwy organ wojskowy zalicza poszczególne stanowiska
służbowe do odpowiednich grup uposażenia ustalonych dla
stanowisk podstawowych i dla grup pośrednich, natomiast grupy
uposażeń dla stanowisk podstawowych i pośrednie grupy
uposażenia określa Minister Obrony Narodowej. Zdaniem
Naczelnego Sądu Administracyjnego zaliczenie stanowiska
służbowego do określonej grupy uposażeniowej ma charakter
uznaniowy ale tylko w odniesieniu do tych stanowisk, które nie
są objęte szczególną regulacją ustawową, jak to ma miejsce w
przypadku służb prawnych. Status finansowy radcy prawnego
będącego żołnierzem zawodowym został uregulowany w ten sposób,
że jego wynagrodzenie nie może być niższe niż przewidziane dla
głównego specjalisty lub stanowiska równorzędnego. Gdyby zaś
prawodawca zamierzał wyłączyć kwestie wysokości uposażenia tej
kategorii radców prawnych uczyniłby to w rozporządzeniu Rady
Ministrów z dnia 30 grudnia 1993 r. Tymczasem rozporządzenie
to nie wyłącza zastosowania art. 22 ust. 1 ustawy o radcach
prawnych do radców prawnych-żołnierzy służby czynnej. W ocenie
Naczelnego Sądu Administracyjnego organ wojskowy zaliczając
stanowisko służbowe radcy prawnego do właściwej grupy
zaszeregowania miał ustawowy obowiązek uczynić to na poziomie
nie niższym niż głównego specjalisty. Odmienne, niekorzystne
dla tej grupy radców prawnych i dokonane aktami wewnętrznymi
ustalenia nie mogą być podstawą zaszeregowania uposażenia dla
radcy prawnego.

Od powyższego wyroku Minister Sprawiedliwości wniósł
rewizję nadzwyczajną, w której zarzucił temu wyrokowi rażące
naruszenie art. 207 § 1 k.p.a. w związku z art. 11 ust. 4
ustawy o uposażeniu żołnierzy oraz art. 75 ust. 3 ustawy o
radcach prawnych i wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i
oddalenie skargi. Minister Sprawiedliwości, podzielając
poglądy Naczelnego Sądu Administracyjnego odnośnie do
charakteru przepisu art. 75 ustawy o radcach prawnych oraz
uznając zasadność odwołania się przez ten Sąd do art. 11 ust.
4 ustawy o uposażeniu żołnierzy, wyraził pogląd, że z tych
bezsprzecznych i w pełni uzasadnionych ustaleń Naczelny Sąd
Administracyjny wyprowadził zupełnie dowolny wniosek, że
zaliczenie stanowiska służbowego do określonej grupy
uposażeniowej ma charakter uznaniowy ale tylko w odniesieniu
do tych stanowisk, które nie są objęte szczególną regulacją
ustawową, jak to ma miejsce w przypadku służb prawnych. W
ocenie Ministra Sprawiedliwości wniosek taki nie wynika z
żadnego przepisu ustawy o uposażeniu żołnierzy, a dodatkowo
przekreśla ratio legis art. 75 ust. 3 ustawy o radcach
prawnych. Zgodnie bowiem z intencją ustawodawcy,
uwzględniającą zasadnicze reguły i zasady obowiązujące w
wojsku, przepis ten poddaje radców prawnych będących
żołnierzami w czynnej służbie wojskowej takim regulacjom,
jakie mają zastosowanie do ogółu żołnierzy pełniących taka
służbę. Gdyby bowiem przepisy dotyczące ogółu radców prawnych
przewidziane w art. 22 ust. 1 ustawy o radcach prawnych miały
dotyczyć, w zakresie uposażenia radców prawnych, będących
żołnierzami w czynnej służbie wojskowej, to nie zawierający w
tym przedmiocie żadnego ograniczenia przepis art. 75 ust. 3
tej ustawy traciłby rację bytu. W zakresie zaś uposażenia
reguły zaliczania do poszczególnych jego grup zostały
określone jednoznacznie w art. 11 ust. 4 ustawy o uposażeniu
żołnierzy. Minister Sprawiedliwości wyraził pogląd, że
zaskarżone orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego
narusza także podstawowe reguły i wartości obowiązujące w
wojsku, które znalazły wyraz w różnych przepisach pragmatycz-
nych, regulaminowych i w utrwalonych zwyczajach. Do nich
należy bowiem uwzględnianie posiadanych przez żołnierza
kwalifikacji przydatnych w wojsku, doświadczenia nabywanego
stopniowo w poprzedzającym okresie służby na określonych ściś-
le stanowiskach, zakresu odpowiedzialności ponoszonej przez
żołnierza w związku z powierzonymi mu obowiązkami służbowymi,
a także dotychczasowego stażu i wysługi wojskowej.



Sąd Najwyższy zważył, co następuje:



Zasadniczą przesłanką rozstrzygnięcia rozpoznawanej
sprawy jest wyjaśnienie, czy przepis art. 22 ust. 1 zdanie
drugie ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych ( Dz.
U. Nr 19, poz. 145 ze zm.) stanowiący, że wynagrodzenie radcy
prawnego nie może być niższe od wynagrodzenia przewidzianego
dla stanowiska pracy głównego specjalisty lub innego
równorzędnego stanowiska pracy, ma zastosowanie w odniesieniu
do radców prawnych pełniących zawodową służbę wojskową. Pogląd
prawny wyrażony w uzasadnieniu kwestionowanego niniejszą
rewizją nadzwyczajną wyroku, że przepis art. 75 ust. 1 i 2
ustawy o radcach prawnych odnosi się do wszystkich radców
prawnych wykonujących zawód w jednostkach organizacyjnych
podległych Ministrom Obrony Narodowej oraz Spraw Wewnętrznych,
a także w jednostkach organizacyjnych więziennictwa, tj.
radców prawnych wykonujących zawód w ramach stosunku pracy i
radców prawnych będących żołnierzami w czynnej służbie
wojskowej, jest trafny. W uzupełnieniu należy jednak wskazać,
że powyższy przepis nie dotyczy tych grup radców prawnych
bezpośrednio, bowiem upoważnia jedynie Radę Ministrów do
określenia w drodze rozporządzenia zakresu stosowania
przepisów ustawy o radcach prawnych do radców prawnych
wykonujących zawód w wymienionych w art. 75 ust. 1 pkt 1 i 2
tej ustawy jednostkach organizacyjnych, a ust. 2 tego przepisu
upoważnia Ministrów Obrony Narodowej, Spraw Wewnętrznych i
Sprawiedliwości do dostosowania zadań, organizacji i sposobu
wykonywania obsługi prawnej, jak również zasad i trybu
doskonalenia zawodowego radców prawnych pełniących obowiązki w
tych jednostkach, stosownie do potrzeb tychże jednostek. Z
kolei zakres podmiotowy art. 75 ust. 3 ustawy o radcach
prawnych jest węższy, bowiem obejmuje wyłącznie radców
prawnych (aplikantów radcowskich) będących żołnierzami w
czynnej służbie wojskowej lub funkcjonariuszami Policji albo
Służby Więziennej. Skoro zatem przepisy ust. 1 i 2 oraz ust. 3
art. 75 tej ustawy dotyczą radców prawnych będących
żołnierzami w czynnej służbie wojskowej, to dla rozstrzyg-
nięcia sprawy konieczne jest wyjaśnienie, w jakim stosunku
pozostają owe przepisy. W związku z tym należy stwierdzić, że
treścią art. 75 ust. 1 ustawy jest upoważnienie Rady Ministrów
do określenia zakresu stosowania ustawy o radcach prawnych
m.in. do radców prawnych będących żołnierzami w czynnej
służbie wojskowej, natomiast w ust. 3 tego przepisu zawarte
jest odesłanie do odrębnych przepisów określających stosunek
służbowy oraz wynikające z tego stosunku prawa i obowiązki
oraz odpowiedzialność dyscyplinarną tej grupy radców prawnych.
Nie ulega wątpliwości, że jednym z podstawowych praw żołnierza
zawodowego jest prawo do uposażenia określone w przepisach
ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o uposażeniu żołnierzy
(jednolity tekst: Dz. U. z 1992 r., Nr 5, poz.18 ze zm.), a
ponadto jest niewątpliwe, że prawo to wynika ze stosunku
służbowego, w jakim pozostają żołnierze zawodowi, przy czym
stosunek ten, jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu
postanowienia z dnia 9 kwietnia 1992 r. III ARN 17/92 (OSNCP
1993 z. 3 poz. 44) jest stosunkiem administracyjnym i nie ma
cech zobowiązaniowego stosunku pracy. Należy w związku z tym
stwierdzić, że wykonywanie przez żołnierza zawodowego zawodu
radcy prawnego w jednostkach organizacyjnych podległych
Ministrowi Obrony Narodowej nie zmienia istoty i charakteru
stosunku służbowego i wynikających z tego stosunku praw i obo-
wiązków oraz odpowiedzialności dyscyplinarnej tej grupy radców
prawnych. Oznacza to, że kwestie uposażenia radców prawnych
będących żołnierzami zawodowymi podlegają uregulowaniu w
przepisach odrębnych, tj. w ustawie o uposażeniu żołnierzy i
wydanych na jej podstawie przepisach wykonawczych, na co
wskazuje w sposób wyraźny i nie budzący wątpliwości przepis
ust. 3 art. 75 ustawy o radcach prawnych. Skoro zaś z mocy
tego przepisu ustawy w sprawie uposażenia tej kategorii radców
prawnych mają zastosowanie wyżej wskazane przepisy odrębne, to
Rada Ministrów w wykonaniu upoważnienia zawartego w ust. 1
powołanego przepisu mogła w drodze rozporządzenia określić
zakres stosowania do radców prawnych będących żołnierzami w
czynnej służbie wojskowej tylko tych przepisów ustawy o
radcach prawnych, które nie dotyczą kwestii wymienionych w
ust. 3 art. 75 tej ustawy. Nie jest zatem trafny pogląd
Naczelnego Sądu Administracyjnego wyrażony w uzasadnieniu
kwestionowanego niniejszą rewizją nadzwyczajną wyroku, że
gdyby prawodawca zamierzał wyłączyć kwestie wysokości
uposażenia tej kategorii radców prawnych uczyniłby to w
rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1993 r. w
sprawie zakresu stosowania przepisów ustawy o radcach prawnych
do radców prawnych i aplikantów radcowskich jednostek
organizacyjnych podległych Ministrom Obrony Narodowej i Spraw
Wewnętrznych oraz jednostek organizacyjnych więziennictwa (Dz.
U. z 1994 r., Nr 3, poz. 14), a tymczasem rozporządzenie to
nie wyłącza zastosowania art. 22 ust. 1 ustawy o radcach
prawnych do radców prawnych-żołnierzy służby czynnej.
Wyłączenie stosowania ostatnio powołanego przepisu ustawy o
radcach prawnych w odniesieniu do radców prawnych będących
żołnierzami zawodowymi nastąpiło bowiem ex lege z mocy
przepisu art. 75 ust. 3 tej ustawy, a zatem kwestia ta nie
mogła być przedmiotem regulacji wykonawczej na podstawie art.
75 ust. 1 tejże ustawy, w związku z czym niewymienienie w
powyższym rozporządzeniu art. 22 ust. 1 ustawy o radcach
prawnych nie ma znaczenia prawnego dla rozstrzygnięcia kwestii
ustalania i poziomu uposażenia tej kategorii radców prawnych.

W związku z powyższym należy uznać za trafne stanowisko
rewidującego, że reguły zaliczania poszczególnych stanowisk
służbowych do odpowiednich grup uposażenia żołnierzy
zawodowych zostały jednoznacznie uregulowane w art. 11 ust. 4
ustawy o uposażeniu żołnierzy. Polegają one na tym, że
właściwy organ wojskowy zalicza poszczególne stanowiska do
odpowiednich grup uposażenia ustalonych dla stanowisk
podstawowych i dla grup pośrednich, w zależności od zakresu
wykonywanych zadań służbowych, ponoszonej odpowiedzialności i
wymaganych kwalifikacji, natomiast grupy uposażenia dla
stanowisk podstawowych i pośrednie grupy uposażenia określa
Minister Obrony Narodowej. Według § 12 zarządzenia Nr 10/MON
Ministra Obrony Narodowej z dnia 29 marca 1993 r. w sprawie
wykonywania niektórych przepisów ustawy o uposażeniu żołnierzy
( Dziennik Rozkazów MON 1993, poz. 7) stosuje się 32 takie
grupy, natomiast organem wojskowym właściwym do zaliczenia
poszczególnych stanowisk do odpowiednich grup uposażenia jest
Szef Departamentu Finansów Ministerstwa Obrony Narodowej.

W konsekwencji nie może być uznany za trafny pogląd
Naczelnego Sądu Administracyjnego, że organ wojskowy
zaliczając stanowisko służbowe radcy prawnego do właściwej
grupy zaszeregowania miał ustawowy obowiązek uczynić to na
poziomie nie niższym niż głównego specjalisty, bowiem
obowiązek taki nie wynika z przepisów o uposażeniu żołnierzy,
a przepis art. 22 ust. 1 zdanie drugie ustawy o radcach
prawnych, jak wykazano wyżej, nie ma zastosowania do radców
prawnych będących żołnierzami zawodowymi i wykonującymi zawód
w jednostkach organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony
Narodowej.

Mając na uwadze powyższe Sąd Najwyższy orzekł jak w
sentencji =======================================