Wyrok SN - III ARN 39/95
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:III ARN 39/95
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1996/4/55
Data wydania:1995-10-05

Wyrok z dnia 5 października 1995 r.
III ARN 39/95

Art. 69 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wyw-
łaszczaniu nieruchomości (tekst jednolity: Dz. U. z 1991 r., Nr 30, poz. 127 ze zm.)
ma także zastosowanie do nieruchomości wywłaszczonych na podstawie
rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 24 września 1934 r. -
Prawo o postępowaniu wywłaszczeniowym (Dz. U. Nr 86, poz. 776 ze zm.).


Przewodniczący SSN: Walery Masewicz, Sędziowie SN: Adam Józefowicz, Jerzy
Kwaśniewski, Walerian Sanetra, Andrzej Wróbel (sprawozdawca),

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Waldemara Grudzieckiego, po roz-
poznaniu w dniu 5 października 1995 r. sprawy ze skargi Anny F. na decyzję Wojewody
T. z dnia 15 marca 1994 r., [...] w przedmiocie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości, na
skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku Naczelnego Sądu
Administracyjnego-Ośrodek Zamiejscowy w Rzeszowie z dnia 13 stycznia 1995 r. [...]


u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Naczelnemu Sądowi Ad-
ministracyjnemu-Ośrodkowi Zamiejscowemu w Rzeszowie do ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e

Decyzją z dnia 8 lutego 1994 r. [...] Kierownik Urzędu Rejonowego w T. odmówił
Annie F. zwrotu nieruchomości położonej w N.D., oznaczonej numerami parcel
gruntowych : 3113/2, 3114/2 i 3115/2, wywłaszczonej orzeczeniem [...] z dnia 5 stycznia
1939 r. z uzasadnieniem, że art. 69 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce
gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (jednolity tekst: Dz. U. z 1991 r., Nr 30, poz.
127 ze zm.) nie ma zastosowania do wywłaszczeń na podstawie przepisów z okresu
przed 1958 r. Wojewoda T. decyzją z dnia 15 marca 1994 r. [...] utrzymał w mocy
decyzję organu I instancji i podzielając zawarty w jej uzasadnieniu pogląd prawny
stwierdził, że powyższy przepis ustawy ma zastosowanie do wywłaszczeń dokonanych
na podstawie ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania
nieruchomości (jednolity tekst: Dz. U. z 1974 r., Nr 10, poz. 64 ze zm.) oraz
nieruchomości nabytych w trybie art. 6 tej ustawy, jak też przepisów wymienionych w
art. 69 ust. 4 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości. Wyrokiem
z dnia 13 stycznia 1995 r. [...] Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy w
Rzeszowie skargę Anny F. na powyższą decyzję Wojewody oddalił. W ocenie Sądu
przepisu art. 69 ust. 4 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości
nie można interpretować rozszerzająco, a skoro w tym przepisie nie zostało wymienione
rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 września 1934 r. - Prawo o
postępowaniu wywłaszczeniowym (Dz. U. Nr 86, poz. 776 ze zm.), w oparciu o które
wywłaszczono przedmiotową nieruchomość, to nieruchomość wywłaszczona na
podstawie jego przepisów nie może być zwrócona w trybie określonym w art. 69 tej
ustawy.
Powyższy wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego zaskarżył Minister
Sprawiedliwości w drodze rewizji nadzwyczajnej, w której zarzucając temu wyrokowi
rażące naruszenie art. 207 § 5 k.p.a. oraz art. 69 ust. 1 ustawy o gospodarce gruntami i
wywłaszczaniu nieruchomości, wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz decyzji
Wojewody T., a także utrzymanej nią w mocy decyzji Kierownika Urzędu Rejonowego w
T. bądź o uchylenie tego wyroku i o przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego
rozpoznania. W ocenie Ministra Sprawiedliwości z zestawienia treści ust. 1 i 4 art. 69 tej
ustawy wynika w sposób wyraźny, że dyspozycją tych przepisów objęte zostały
wszystkie nieruchomości wywłaszczone (niezależnie od okresu ich wywłaszczenia )
oraz nieruchomości przejęte na rzecz Skarbu Państwa na podstawie enumeratywnie
wymienionych, innych niż wywłaszczeniowe, przepisów prawa. Skoro zatem w sprawie
jest bezsporne, że nieruchomość skarżącej została wywłaszczona, a nie przejęta na
rzecz Skarbu Państwa w inny sposób, to żądanie jej zwrotu powinno zostać ocenione
w oparciu o przesłanki określone w art. 69 ust. 1 ustawy.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona. Nie ulega bowiem wątpliwości, że
przedmiotem zwrotu w trybie określonym w art. 69 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o
gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (jednolity tekst: Dz.U. z 1991 r.,
Nr 30, poz. 127 ze zm.) są dwie kategorie nieruchomości: nieruchomości wywłaszczone
(ust. 1) oraz nieruchomości przejęte na rzecz Skarbu Państwa na podstawie przepisów
wymienionych w ust. 4 tego przepisu. Skoro przepis art. 69 ust. 1 ustawy nie zastrzega
wyraźnie, że instytucja zwrotu odnosi się do nieruchomości wywłaszczonych w trybie i
na zasadach przewidzianych w określonej z nazwy ustawie, to należy przyjąć, że
obowiązek zwrotu dotyczy wszystkich nieruchomości wywłaszczonych, niezależnie od
czasu ich wywłaszczenia. Ocena, czy dana nieruchomość została wywłaszczona w
rozumieniu art. 69 ust. 1 ustawy, powinna być dokonywana w świetle wskazanych jako
podstawa decyzji wywłaszczeniowej przepisów obowiązujących w dacie wywłaszczenia,
przy czym, zgodnie z jednolitym stanowiskiem doktryny prawa, chodzi tu o przepisy
ustaw stricte "wywłaszczeniowych@, a nie o przepisy regulujące przejście na rzecz
Skarbu Państwa własności nieruchomości w innym trybie niż w ramach postępowania o
wywłaszczenie nieruchomości. Stanowisko to jest zbieżne z poglądem Sądu
Najwyższego wyrażonym w uzasadnieniu uchwały z dnia 24 września 1992 r., III AZP
12/92, że konstrukcja art. 69 ustawy jednoznacznie wskazuje, iż ustawodawca
rozróżnia wywłaszczenie nieruchomości od jej przejęcia na rzecz Skarbu Państwa.
Podstawę do przeprowadzenia takiego rozróżnienia stwarza w ocenie Sądu
Najwyższego treść art. 69 ust. 4 ustawy, który zezwala na stosowanie instytucji zwrotu
nieruchomości wywłaszczonej także do nieruchomości przejętych na rzecz Skarbu
Państwa w innym trybie. Gdyby bowiem ustawodawca uznawał, że pojęcie
nieruchomości wywłaszczonej obejmuje także nieruchomości przejęte, to przepis ust. 4
art. 69 byłby zbędny. Ponadto ostatnio wymieniony przepis ustawy ma charakter
wyjątkowy, co nie zezwala na jego interpretację rozszerzającą.
Z powyższego wynika, że zawarte w art. 69 ust. 1 ustawy pojęcie Anierucho-
mość wywłaszczona@ powinno być interpretowane ściśle w świetle przepisów obowią-
zujących w dacie wywłaszczenia, co biorąc pod uwagę zróżnicowane formy prawne
przymusowego przejęcia (przejścia) na rzecz Skarbu Państwa własności nieruchomości
przewidziane w dotychczasowych uregulowaniach prawnych oznacza, że za
nieruchomość wywłaszczoną w rozumieniu art. 69 należy uznać, z zastrzeżeniem
przepisu ust. 4 art. 69, nieruchomość wywłaszczoną na podstawie ustaw regulujących
kwestie prawne wywłaszczania gruntów, w tym w trybie rozporządzenia Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej z mocą ustawy z dnia 24 września 1934 r. - Prawo o
postępowaniu wywłaszczeniowym (Dz. U. Nr 86, poz. 776 ze zm.), dekretu z dnia 26
kwietnia 1949 r. o nabywaniu i przekazywaniu nieruchomości niezbędnych dla realizacji
narodowych planów gospodarczych (Dz. U. z 1952 r., Nr 4, poz. 31), ustawy z dnia 12
marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości czy rozdziału 6 ustawy
z 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (jednolity tekst: Dz. U.
z 1974 r., Nr 10, poz. 64 ze zm.)
Naczelny Sąd Administracyjny w lakonicznym uzasadnieniu kwestionowanego
rewizją nadzwyczajną wyroku nie odnosi się do wynikającego z art. 69 ustawy
zróżnicowania zakresu przedmiotowego obowiązku zwrotu. Sąd ten zaniechał niezbęd-
nej dla prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy oceny, czy nieruchomość wywłaszczona
na podstawie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo o postępowaniu
wywłaszczeniowym podlega zwrotowi na rzecz jej poprzedniego właściciela lub jego
następców prawnych w trybie powyższego przepisu ustawy, a zatem czy jest to
nieruchomość wywłaszczona w rozumieniu ust. 1 tego przepisu. Wyrażony w uza-
sadnieniu wyroku pogląd prawny, że nieruchomość wywłaszczona na podstawie
przepisów powyższego rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo o postę-
powaniu wywłaszczeniowym nie podlega zwrotowi tylko z tego powodu, że rozporzą-
dzenie to nie zostało wymienione w art. 69 ust. 4 ustawy, jest oczywiście błędny,
bowiem nie uwzględnia wskazanego wyżej odmiennego zakresu zastosowania i sensu
przepisów ust. 1 i 4 art. 69 ustawy oraz rozpatruje treść ust. 4 w całkowitym oderwaniu
od treści ust. 1 tego przepisu. Ponadto przedstawiony pogląd prawny prowadzi do
wniosku, że w trybie art. 69 ust. 1 podlegałyby zwrotowi tylko nieruchomości przejęte na
rzecz Skarbu Państwa na podstawie przepisów wymienionych w art. 69 ust. 4 ustawy,
co powodowałoby w praktyce akceptowanie skutków rażąco sprzecznych z celem tego
przepisu, w tym bezzasadne ograniczenie prawa strony żądania zwrotu nieruchomości
wywłaszczonej.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy na podstawie art. 422 § 2 k.p.c.
orzekł jak w sentencji.

========================================

Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] III ARN 53/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/9/142
1996-10-04 
[IA] III ARN 51/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/8/123
1996-10-04 
[IA] III ARN 49/96   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/9/146 Monitor Prawniczy 1997/6/243
1996-10-04 
[IA] III ARN 48/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/9/141
1996-10-04 
[IA] III ARN 47/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/7/110 Orzecznictwo Sądów Polskich 1997/9/435 Przegląd Orzecznictwa Podatkowego 1999/7-8/348
1996-09-26 
  • Adres publikacyjny: