Wyrok z dnia 5 października 1995 r.
III ARN 38/95

Przepis art. 76 § 3 k.p.a. nie wyłącza możliwości przeprowadzenia dowodów
przeciwko treści dokumentu.

Przewodniczący SSN: Walery Masewicz, Sędziowie SN: Adam Józefowicz
(sprawozdawca), Jerzy Kwaśniewski, Walerian Sanetra, Andrzej Wróbel,

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Waldemara Grudzieckiego, po roz-
poznaniu w dniu 5 października 1995 r. sprawy ze skargi Janiny K. na decyzję Kierow-
nika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych w Warszawie z dnia 22
marca 1994 r., [...] w przedmiocie uprawnień kombatanckich, na skutek rewizji
nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku Naczelnego Sądu Adminis-
tracyjnego-Ośrodek Zamiejscowy w Gdańsku z dnia 5 stycznia 1995 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Naczelnemu Sądowi Admi-
nistracyjnemu-Ośrodkowi Zamiejscowemu w Gdańsku do ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e

Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych decyzją z
dnia 22 marca 1994 r., [...] pozbawił Janinę K.uprawnień kombatanckich przyznanych
przez ZW ZBOWiD w G. decyzją z dnia 16 października 1985 r. z tytułu służby w MO
(utrwalanie władzy ludowej) od 1 maja 1945 do 30 września 1945 r. W uzasadnieniu
decyzji Kierownik Urzędu podał, że Janina K. uzyskała uprawnienia kombatanckie na
podstawie zaświadczenia WUSW w P. z 11 marca 1985 r., że pełniła ona służbę w
organach Milicji Obywatelskiej i w okresie służby brała udział w walkach z bandami i
reakcyjnym podziemiem. W myśl art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. a ustawy z dnia 24 stycznia 1991
r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i
okresu powojennego (Dz. U. Nr 17, poz. 75 ze zm.) osobom, które były zatrudnione w
aparacie bezpieczeństwa publicznego uprawnienia kombatanckie w ogóle nie
przysługują z żadnych tytułów. Powołując się na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 7
maja 1992 r., II UZP 7/91 (OSNCP 1992 z. 10 poz. 174) i art. 25 ust. 2 pkt 1 lit. a i ust. 2
wymienionej ustawy orzekł, jak w decyzji.
W skardze na tę decyzję Janina K. wniosła o jej uchylenie, jako niesprawiedliwej i
o przyznanie uprawnień kombatanckich. Skarżąca oznajmiła, że jej kilkumiesięczna
praca urzędniczki w dziale gospodarczym MO nie może przekreślić okresu służby w
Armii Krajowej i udziału w Powstaniu Warszawskim.
Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy w Gdańsku wyrokiem z
dnia 5 stycznia 1995 r., [...], oddalił skargę uznając, że zaskarżona decyzja nie narusza
prawa. W uzasadnieniu wyroku NSA przytoczył treść przepisu art. 21 ust. 2 pkt 4a
wymienionej ustawy o kombatantach, z którego wynika, że uprawnienia kombatanckie
nie przysługują osobie, która była zatrudniona w aparacie bezpieczeństwa publicznego
lub w informacji wojskowej. Pojęcie "aparat bezpieczeństwa publicznego" - zdaniem
NSA - dotyczy Milicji Obywatelskiej, która była prawno-publiczną formacją Służby
Bezpieczeństwa Publicznego, podległej w tym czasie kierownikowi resortu
Bezpieczeństwa Publicznego.
Od powyższego wyroku złożył rewizję nadzwyczajną Minister Sprawiedliwości, w
której zarzucił temu wyrokowi rażące naruszenie art. 207 § 1 i § 2 pkt 1 i 3 k.p.a. w
związku z art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. a ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach
oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego
(Dz. U. Nr 17, poz. 75 ze zm.). Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy NSA do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu rewizji nadz-
wyczajnej Minister Sprawiedliwości podał, że przepis art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. a powołanej
ustawy o kombatantach utracił moc obowiązującą na skutek obwieszczenia Prezesa
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9 września 1994 r. (Dz. U. Nr 99, poz. 482), w części
w jakiej przepis ten nie przyznaje uprawnień kombatantom i represjonowanym osobom
spoza struktur Urzędu Bezpieczeństwa, Służby Bezpieczeństwa i Informacji Wojskowej,
które nie wykonywały zadań związanych ze zwalczaniem organizacji
niepodległościowych i osób działających na rzecz suwerenności i niepodległości
Rzeczypospolitej Polskiej. Rewidujący powołał się również na pogląd wyrażony w
uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 1995 r., III ARN 10/95, w
którym stwierdzono, że powyższe obwieszczenie Prezesa Trybunału Konstytucyjnego
oznacza także stwierdzenie sprzeczności z Konstytucją uchwał i orzeczeń sądów,
zawierających wykładnię odpowiadającą orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego z dnia
15 lutego 1994 r., K. 15/93 (OTK z 1994 r., cz. I poz. 4).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona, gdyż zaskarżony wyrok rażąco narusza
przepisy prawa wymienione w jej zarzutach. Trafny jest zawarty w niej zarzut, że przepis
art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. a ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących
ofiarami represji wojennych i okresu powojennego utracił moc obowiązującą w części, w
jakiej przepis ten nie przyznaje uprawnień kombatantom i represjonowanym osobom
spoza struktur Urzędu Bezpieczeństwa, Służby Bezpieczeństwa i Informacji Wojskowej,
które nie wykonywały zadań związanych ze zwalczaniem organizacji
niepodległościowych i osób działających na rzecz suwerenności i niepodległości
Rzeczypospolitej Polskiej. Powołane obwieszczenie Prezesa Trybunału Konstytucyjne-
go jest następstwem orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 lutego 1994 r., K.
15/93 stwierdzającego niezgodność art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. a wymienionej ustawy z dnia
24 stycznia 1991 r. o kombatantach...z zasadą równości wobec prawa, wyrażoną w art.
67 ust. 2 Przepisów Konstytucyjnych utrzymanych w mocy przez art. 77 ustawy
konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą
ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie
terytorialnym (Dz. U. Nr 84, poz. 426 ze zm.). W uzasadnieniu orzeczenia Trybunał
Konstytucyjny stwierdził, że niezgodny z Konstytucją wskazany wyżej przepis objął
swoim zakresem także te osoby, które były zatrudnione w jednostkach służących dobru
społeczeństwa. Do takich jednostek zaliczyć trzeba służby MO zajmujące się utrzy-
maniem porządku, zwalczaniem przestępstw, ochroną bezpieczeństwa obywateli... oraz
osoby spoza struktur Urzędów Bezpieczeństwa, Służby Bezpieczeństwa lub Informacji
Wojskowej, które nie wykonywały zadań związanych ze zwalczaniem organizacji
niepodległościowych i osób działających na rzecz suwerenności i niepodległości
Rzeczypospolitej Polskiej (por. OTK z 1994 r., część I, poz. 4, s. 26).
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 kwietnia 1995 r., III ARN 10/95 stwierdził, że
"obwieszczenie Prezesa Trybunału Konstytucyjnego o utracie mocy obowiązującej
określonego przepisu prawa lub jego części wobec jego sprzeczności z Konstytucją
oznacza w istocie rzeczy stwierdzenie takiej sprzeczności uchwał i orzeczeń sądów,
zawierających wykładnię zgodną wprawdzie z przepisem uznawanym następnie za
niekonstytucyjny, lecz nie odpowiadającą treści Konstytucji w takim jej rozumieniu, jakie
Trybunał uznaje za właściwe". (OSNAPiUS 1995 nr 18 poz. 224). Sąd Najwyższy w
składzie orzekającym w niniejszej sprawie podziela to stanowisko i w konsekwencji
zasadność rewizji nadzwyczajnej. Dlatego należy uznać, że w tym zakresie w jakim
powołana w uzasadnieniu wyroku przez NSA uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 maja
1992 r., II UZP 7/91(OSNCP 1992 z. 10 poz. 174), koliduje z treścią orzeczenia
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 lutego 1994 r., K. 15/93 i obwieszczeniem
Prezesa Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9 września 1994 r. utraciła swą aktualność i
nie ma zastosowania w niniejszej sprawie.
Ponadto w skardze do NSA skarżąca oświadczyła, że jej kilkumiesięczna praca
urzędnicza w dziale gospodarczym MO nie może przekreślić okresu służby w Armii
Krajowej i udziału w Powstaniu Warszawskim, z którego to tytułu dochodzi uprawnień
kombatanckich. Oświadczenie to stanowi wyraźne zaprzeczenie treści znajdującego się
w aktach sprawy dokumentu (zaświadczenia WSW w P. z dnia 11 marca 1985 r.), z
którego wynika, że Janina K. w okresie od 1 maja do 30 września 1945 r. "brała udział w
walkach z bandami i reakcyjnym podziemiem". Skarżąca wyjaśniła w skardze, że była to
formuła, jakiej wymagał ówczesny ZBOWiD, stosowana w zaświadczeniach o pracy z
tego okresu, pomimo iż nigdy nie miała żadnego kontaktu z uczestnikami walki
podziemnej i aresztowanymi w tym okresie czasu. Powołała się na inne dokumenty i
dowody (w tym na legitymację z pracy), wymagające zbadania i oceny. W tej sytuacji
nie można było wbrew przepisowi art. 77 § 1 k.p.a. uznać, że organ administracji
wyczerpująco zebrał i rozpatrzył cały materiał dowodowy. Przepis art. 76 § 3 k.p.a. nie
wyłącza możliwości przeprowadzenia dowodu przeciwko treści wymienionych w art. 76
§ 1 k.p.a. dokumentów urzędowych. NSA nie miał też przeszkód do oceny zgodności z
prawem zaskarżonej decyzji w świetle wymienionego orzeczenia Trybunału
Konstytucyjnego i obwieszczenia Prezesa TK o częściowej utracie mocy art. 21 ust. 2
pkt 4 lit. a wymienionej ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. NSA nie zwrócił uwagi na to,
że regulacja zawarta w art. 76 § 3 k.p.a. nie wyłącza możliwości przeprowadzenia
dowodu przeciwko treści dokumentu, na podstawie którego oparto zaskarżoną decyzję.
Sąd ten bezzasadnie uznał z naruszeniem przepisu art. 316 § 1 w związku z art. 393 §
1 k.p.c. i art. 211 k.p.a., że sprawa jest dostatecznie wyjaśniona do stanowczego
rozstrzygnięcia. W tych okolicznościach oddalenie skargi bez należytego rozważenia
istoty sprawy nie może być uznane za uzasadnione. Z tego względu rewizja
nadzwyczajna jako zasadna podlega uwzględnieniu. Z tych względów Sąd Najwyższy
na zasadzie art. 422 § 2 k.p.c. w związku z art. 211 k.p.a. orzekł, jak w sentencji.

========================================