Wyrok z dnia 7 sierpnia 1996 r.
III ARN 28/96

Przepis art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce
gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (jednolity tekst: Dz. U. z 1991 r., Nr 30,
poz. 127 ze zm.) nie uzależnia podziału nieruchomości od wydzielenia działek pod
budowę ulic, lecz jedynie od zgodności z planem zagospodarowania
przestrzennego.

Przewodniczący SSN: Jerzy Kwaśniewski, Sędziowie SN: Józef Iwulski, Andrzej
Kijowski, Janusz Łętowski, Andrzej Wróbel (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Włodzimierza Skoniecznego, po
rozpoznaniu w dniu 7 sierpnia 1996 r. sprawy ze skargi Zarządu Miasta L. na decyzję
Wojewody L. z dnia 23 listopada 1994 r. [...] w przedmiocie zatwierdzenia projektu
podziału nieruchomości, na skutek rewizji nadzwyczajnej Prezesa NSA w Warszawie
[...] od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka Zamiejscowego w
Poznaniu z dnia 26 października 1995 r. [...]

o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną.


U z a s a d n i e n i e

Kierownik Urzędu Rejonowego w L. decyzją z dnia 30 maja 1994 r. [...] zatwier-
dził projekt podziału nieruchomości, będącej w użytkowaniu wieczystym Spółdzielni
Budowy Domów Jednorodzinnych AJ.@ w L., położonej w L.-G., oznaczonej jako
działka nr 493. W uzasadnieniu decyzji stwierdzono, że projekt podziału został
dokonany w oparciu o aktualną mapę ewidencyjną oraz zgodnie z opinią Urzędu Miasta
L. co do możliwości i sposobu podziału nieruchomości oraz że w wyniku tego podziału
powstają działki nr 493/21 i 493/23 przeznaczone pod budowę ulicy.
Wojewoda L. decyzją z dnia 30 listopada 1994 r. [...] utrzymał w mocy zaskar-
żoną odwołaniem Zarządu Miasta L. decyzję. W uzasadnieniu decyzji organu
odwoławczego stwierdzono, że decyzja zatwierdzająca projekt podziału nieruchomości
jest zgodna z przepisem art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce
gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (jednolity tekst: Dz. U. z 1991 r., Nr 30, poz.
127 ze zm.). Zarzut Zarządu Miasta L. dotyczący braku uprawnienia Spółdzielni
Mieszkaniowej AJ.@ do wystąpienia z wnioskiem o podział nieruchomości jest
bezzasadny, bowiem Spółdzielnia jako użytkownik wieczysty tej nieruchomości ma
interes prawny w żądaniu wszczęcia postępowania administracyjnego, co potwierdza
także treść przepisu art. 233 KC.
Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy w Poznaniu wyrokiem z
dnia 26 października 1995 r. [...] uchylił zaskarżone decyzje organów obu instancji. W
ocenie Sądu organ odwoławczy w uzasadnieniu decyzji nie dokonał wyczerpujących
wyjaśnień przesłanek swego rozstrzygnięcia, a w szczególności nie określił swego
stanowiska odnośnie przyjętej przez siebie interpretacji art. 10 ust. 5 ustawy o
gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości. Ponadto organy administracji
państwowej przyjęły szeroką interpretację powyższego przepisu wbrew jego wykładni
dokonanej przez Trybunał Konstytucyjny w uchwale z dnia 29 marca 1993 r., W 13/92
(Dz. U. Nr 27, poz. 126).
Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego zaskarżył powyższy wyrok rewizją
nadzwyczajną, w której zarzucił rażące naruszenie przepisów art. 10 ust. 1, 3 i 5 ustawy
o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości oraz art. 207 § 5 KPA, wniósł o
uchylenie zaskarżonego wyroku i oddalenie skargi.
Prokurator wniósł o uwzględnienie rewizji nadzwyczajnej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Pogląd wnoszącego rewizję nadzwyczajną, że z wnioskiem o podział nie-
ruchomości, o którym mowa w art. 10 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o
gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (jednolity tekst: Dz. U. z 1991 r.,
Nr 30, poz. 127 ze zm.), może wystąpić także użytkownik wieczysty takiej nierucho-
mości, jest trafny. Z literalnego brzmienia art. 10 ust. 5 tej ustawy mogłoby wprawdzie
wynikać, że uprawnionym do żądania podziału nieruchomości w trybie art. 10 ustawy
jest jedynie właściciel nieruchomości, to jednak należy w pełni podzielić stanowisko
Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 25 maja 1995 r., III ARN 16/95
(OSNAPiUS 1995 nr 21 poz. 258), zgodnie z którym prawo do wystąpienia z wnioskiem
o podział nieruchomości w trybie art. 10 ust. 1 i 5 ustawy przysługuje podmiotom
dysponującym tytułem prawnym własności lub użytkowania wieczystego tej
nieruchomości. Za trafnością takiego stanowiska przemawia wzgląd na istotę prawa
użytkowania wieczystego. W myśl przepisu art. 233 KC w granicach określonych przez
ustawy i zasady współżycia społecznego oraz przez umowę o oddanie gruntu w
użytkowanie wieczyste, użytkownik wieczysty może korzystać z gruntu z wyłączeniem
innych osób i swoim prawem rozporządzać. Uprawnienie do rozporządzania prawem
użytkowania wieczystego jest skuteczne również wobec właściciela gruntu i nie wymaga
jego zgody, a zatem użytkownik wieczysty jest uprawniony także do żądania podziału
nieruchomości będącej przedmiotem użytkowania wieczystego. Właściciel takiej
nieruchomości staje się stroną postępowania administracyjnego w sprawie podziału
nieruchomości, wszczętego na żądanie użytkownika wieczystego, bowiem
postępowanie to niewątpliwie dotyczy jego praw i obowiązków wynikających z prawa
własności ( art. 28 KPA).
Odnośnie zaś kwestii zakresu stosowania przepisów art. 10 ust. 1, 2, 3 i 5
ustawy, Sąd Najwyższy jest zdania, że przepisy art. 10 ust. 1, 2 i 3 określają przesłanki
dopuszczalności podziału nieruchomości w drodze decyzji administracyjnej zat-
wierdzającej projekt podziału, natomiast przepis art. 10 ust. 5 określa jedynie skutki
prawne ostatecznej, względnie prawomocnej decyzji o podziale nieruchomości, z której
to nieruchomości zostały wydzielone działki przeznaczone pod budowę ulic. Trafnie
wskazuje wnoszący rewizję nadzwyczajną, że przepis art. 10 ust. 1 nie uzależnia
podziału nieruchomości od wydzielenia działek pod ulice, lecz jedynie od zgodności z
planem zagospodarowania przestrzennego. Przyjęcie odmiennego poglądu byłoby rów-
noznaczne z uznaniem niedopuszczalności podziału nieruchomości w drodze decyzji
administracyjnej w każdym przypadku, w którym z nieruchomości nie wydzielono
działek pod budowę ulic, co jest sprzeczne z brzmieniem i celem powołanego przepisu.
Należy zatem przyjąć, że przesłanką dokonania podziału nieruchomości w trybie
administracyjnym jest zgodność zamierzonego podziału z planem zagospodarowania
przestrzennego.
W kwesti zakresu stosowania przepisu art. 10 ust. 5 ustawy Sąd Najwyższy w
składzie rozpoznającym niniejszą sprawę w pełni podziela pogląd wyrażony w uzasad-
nieniu uchwały Sądu Najwyższego z dnia 1 września 1993 r., III CZP 84/93, że zawarte
w tym przepisie uregulowanie oznacza, iż przejście własności wydzielonego pod
budowę ulic gruntu na rzecz gminy następuje z mocy prawa z dniem, w którym decyzja
o zatwierdzeniu projektu podziału stała się ostateczna lub prawomocna, a zatem bez
potrzeby wydania odrębnej decyzji rozstrzygającej o takim skutku. Należy w związku z
tym przyjąć, że w przypadku, gdy w wyniku podziału nieruchomości powstaną
wydzielone z niej działki przeznaczone pod budowę ulic, decyzja administracyjna
zatwierdzająca projekt podziału nieruchomości powinna zawierać dokładne oznaczenie
takich działek, np. przez wskazanie numeru ewidencyjnego.
Zawarte w przepisie art. 10 ust. 5 ustawy sformułowanie: Apod budowę ulic@
zostało wyjaśnione w uchwale Trybunału Konstytucyjnego z dnia 29 marca 1993 r., W.
13/92 w sprawie wykładni art. 10 ust. 5 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce
gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (OTK 1993 cz. I poz. 17). W sentencji tej
uchwały Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że: Aużyte w przepisie art. 10 ust. 5 ustawy
z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz.
U. z 1991 r., Nr 30, poz. 127; zm.: z 1991 r., Nr 83, poz. 373; Nr 103, poz. 446 i Nr 107,
poz. 464 oraz z 1992 r., Nr 91, poz. 455 ) sformułowanie Apod budowę ulic@ oznacza,
że wydzielenie gruntów z nieruchomości objętej podziałem na wniosek właściciela
następuje pod budowę nowych ulic przeznaczonych do obsługi działek powstałych w
wyniku tego podziału". Z sentencji powyższej uchwały wynika, że dyspozycją
powołanego przepisu objęte jest wydzielenie gruntów z nieruchomości objętej
podziałem pod budowę jakichkolwiek nowych ulic, jeżeli ulice te są przeznaczone do
obsługi działek powstałych w wyniku podziału nieruchomości i są przewidziane w planie
zagospodarowania przestrzennego.
Sąd Najwyższy podziela pogląd wyrażony w uzasadnieniu powyższej uchwały
Trybunału Konstytucyjnego, że przewidziany w art. 10 ust. 5 ustawy tryb pozyskiwania
gruntów przez gminę jest równorzędny z wywłaszczeniem nieruchomości, wobec czego
konieczna jest wąska interpretacja tego przepisu. W myśl tej reguły interpretacyjnej
skutek przewidziany w art. 10 ust. 5 ustawy następuje z mocy prawa wówczas, gdy z
nieruchomości podlegającej podziałowi w trybie postępowania administracyjnego
zostaną wydzielone działki pod budowę nowych ulic przeznaczonych do obsługi działek
powstałych w wyniku takiego podziału. Oznacza to, że w przypadku, gdy z
nieruchomości takiej wydzielono działki pod rozbudowę lub modernizację ulic istnieją-
cych, wówczas decyzja o zatwierdzeniu projektu podziału nie wywołuje skutku, o którym
mowa w przepisie art. 10 ust. 5 in fine.
Oddalając rewizję nadzwyczajną Sąd Najwyższy uwzględnił, że treść uza-
sadnienia wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego wskazuje na wyraźną intencję
tego Sądu do ograniczenia zakresu stosowania art. 10 ust. 5 zgodnie z wykładnią
dokonaną przez Trybunał Konstytucyjny w powołanej wyżej uchwale z dnia 29 marca
1993 r., a zatem podniesiony przez wnoszącego rewizję nadzwyczajną zarzut rażącego
naruszenia art. 10 ust. 5 ustawy należy uznać za nietrafny. Odnośnie zaś kwestii
uprawnienia użytkownika wieczystego do żądania podziału nieruchomości w drodze
decyzji Sąd Najwyższy z przyczyn wymienionych we wstępnej części niniejszego
uzasadnienia uznaje za błędny pogląd Naczelnego Sądu Administracyjnego, że upraw-
nienie takie służy jedynie właścicielowi nieruchomości podlegającej podziałowi. Biorąc
jednakże pod rozwagę, że w Kierownik Urzędu Rejonowego w L. decyzją z dnia 4
marca 1996 r. [...] wydaną, po ponownym rozpatrzeniu sprawy podziału przedmiotowej
nieruchomości, na wniosek Spółdzielni Budowy Domów Jednorodzinnych AJ.@ w L.
oraz Urzędu Miasta L., orzekł o zatwierdzeniu podziału tej nieruchomości, Sąd
Najwyższy stwierdza, że uchylenie zaskarżonego niniejszą rewizją nadzwyczajną
wyroku tylko ze względu na błędny pogląd prawny wyrażony w uzasadnieniu tego
wyroku, byłoby w tych warunkach nieuzasadnione.
Biorąc powyższe pod rozwagę Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.

========================================