Wyrok z dnia 20 kwietnia 1995 r.
III ARN 12/95

Organem właściwym do orzekania w sprawach wszczętych, lecz nie
zakończonych ostateczną decyzją o odszkodowaniu za grunt przejęty na włas-
ność Państwa w trybie art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1972 r. o terenach bu-
downictwa jednorodzinnego i zagrodowego oraz o podziale nieruchomości w
miastach i osiedlach (Dz. U. Nr 27, poz. 192 ze zm.), która utraciła moc na pods-
tawie art. 89 pkt 6 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wy-
właszczaniu nieruchomości (jednolity tekst: Dz. U. z 1991 r., Nr 30, poz. 127 ze
zm.) jest rejonowy organ rządowej administracji ogólnej.

Przewodniczący SSN: Andrzej Wróbel, Sędziowie SN: Adam Józefowicz (spra-
wozdawca), Jerzy Kwaśniewski, Janusz Łętowski, Jadwiga Skibińska-Adamowicz

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Waldemara Grudzieckiego, po rozpoz-
naniu w dniu 20 kwietnia 1995 r. sprawy ze skargi Andrzeja G. i Stanisława G. na de-
cyzję Kolegium Odwoławczego przy Sejmiku Samorządowym Województwa T. z dnia
17 sierpnia 1993 r., [...] w przedmiocie ustalenia odszkodowania za wywłaszczoną nie-
ruchomość, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku
Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodek Zamiejscowy w Krakowie z dnia 7
października 1994 r., [...]

1) u c h y l i ł zaskarżony wyrok;
2) stwierdził nieważność decyzji Kolegium Odwoławczego przy Sejmiku Samo-
rządowym Województwa T. z dnia 17 sierpnia 1993 r., [...] oraz poprzedzającej ją
decyzji Prezydenta Miasta T. z dnia 5 maja 1993 r., [...].
3) zasądził od Kolegium Odwoławczego przy Sejmiku Samorządowym Woje-
wództwa T. na rzecz Andrzeja G. tytułem zwrotu kosztów postępowania przed Na-
czelnym Sądem Administracyjnym kwotę sto dziewiętnaście (119) złotych 62 grosze.

U z a s a d n i e n i e

Prezydent Miasta T. zarządzeniem [...] z dnia 28 czerwca 1979 r., wydanym na
podstawie art. 2 i 5 ustawy z dnia 6 lipca 1972 r. o terenach budownictwa jedno-
rodzinnego i zagrodowego oraz o podziale nieruchomości w miastach i osiedlach (Dz.
U. Nr 27, poz. 192 ze zm.), jak również na podstawie § 13 rozporządzenia Ministra
Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 28 sierpnia 1972 r. w sprawie trybu
ustalania, rozgraniczania i podziału terenów budownictwa jednorodzinnego i zagro-
dowego na obszarze miast i osiedli (Dz. U. Nr 35, poz. 242) ustalił zgodnie ze
szczegółowym planem zagospodarowania przestrzennego "K. III" w T., teren budowlany
i dokonał jego podziału na normatywne działki budowlane. Zarządzeniem tym została
objęta część nieruchomości Józefy G. z przeznaczeniem na poszerzenie ulicy S. w T.
W dniu 17 marca 1992 r. Andrzej G. i Stanisław G., jako następcy prawni Józefy
G., wystąpili do Zarządu Miasta T. o przyznanie odszkodowania za przejętą część
nieruchomości.
Działając z upoważnienia Prezydenta Miasta T., Naczelnik Wydziału Gospodarki
Gruntami i Rolnictwa decyzją z dna 5 maja 1993 r. [...] ustalił odszkodowanie za część
działki [...] obrębu [...] włączonej do terenów budownictwa jednorodzinnego "K.III" na
kwotę 29.904.000 zł i zobowiązał Urząd Miasta w T. do wypłaty odszkodowania po
połowie na rzecz wnioskodawców.
Kolegium Odwoławcze przy Sejmiku Samorządowym Województwa T. po roz-
poznaniu odwołania wnioskodawców od powyższej decyzji z dnia 5 maja 1993 r., decy-
zją z dnia 17 sierpnia 1993 r. [...] utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję, uznając za-
rzuty odwołania za nieuzasadnione.
Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy w Krakowie po rozpozna-
niu skarg Andrzeja G. i Stanisława G. na powyższą decyzję Kolegium Odwoławczego,
wyrokiem z dnia 7 października 1994 r., [...] oddalił skargi. Naczelny Sąd Admi-
nistracyjny w uzasadnieniu wyroku stwierdził, że wnioskodawcy uzyskali z mocy art. 55
ust. 3 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu
nieruchomości (jednolity tekst: Dz. U. z 1991 r., Nr 30, poz. 127 ze zm.) roszczenie o
rewaloryzację odszkodowania ustalonego w decyzji na dzień jego wypłaty. Strony mogą
w drodze porozumienia ustalić wysokość kwoty o jaką wzrasta odszkodowanie wskutek
rewaloryzacji. Wobec tego, że przepisy nie określają zasad rewaloryzacji
odszkodowania - zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego - organ administracyjny
może skorzystać z metody rewaloryzacji, przewidzianej w § 6 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 16 lipca 1991 r. w sprawie zasad i trybu rozliczeń w razie zwrotu
wywłaszczonej nieruchomości (Dz. U. Nr 72, poz. 315 ze zm.). Wobec nie stwierdzenia
naruszenia prawa Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 207 § 5 k.p.a. skargi
oddalił.
Od powyższego wyroku złożył rewizję nadzwyczajną Minister Sprawiedliwości
zarzucając temu wyrokowi rażące naruszenie prawa, w szczególności art. 207 § 5 k.p.a.
oraz art. 10 ust. 5 i art. 48 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce
gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości. Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku i orzeczenie nieważności decyzji Kolegium Odwoławczego przy Sejmiku
Samorządowym Województwa T. z dnia 17 sierpnia 1993 r., [...] oraz utrzymanej nią w
mocy decyzji Prezydenta Miasta T. z dnia 5 maja 1993 r., bądź o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjne-
mu-Ośrodkowi Zamiejscowemu w Krakowie do ponownego rozpoznania.
Prokurator poparł rewizję nadzwyczajną.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona, gdyż zaskarżony wyrok i poprzedzają-
ce go decyzje organów administracyjnych zostały wydane z rażącym naruszeniem
przepisów prawa,wskazanych w zarzutach rewizji nadzwyczajnej. Przepis art. 10 ust. 3
ustawy z dnia 6 lipca 1972 r. o terenach budownictwa jednorodzinnego i zagrodowego
oraz o podziale nieruchomości w miastach i osiedlach (Dz. U. Nr 27, poz. 192 ze zm.)
stanowił, że w sprawach o odszkodowanie za nieruchomości, które przeszły na
własność Państwa, mają zastosowanie przepisy o wywłaszczaniu nieruchomości.
Sprawy dotyczące wywłaszczania nieruchomości w czasie podjęcia wymienionego na
wstępie zarządzenia [...] Prezydenta Miasta T. regulowała ustawa z dnia 12 marca 1958
r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (jednolity tekst: Dz. U. z 1974 r., Nr
10, poz. 64 ze zm.). Obie wymienione wyżej ustawy utraciły moc obowiązującą zgodnie
z art. 89 pkt 3 i 6 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i
wywłaszczaniu nieruchomości (jednolity tekst: Dz. U. z 1991 r., Nr 30, poz. 127 ze zm.).
W myśl przepisu art. 87 ust. 1 tej ostatniej ustawy sprawy wszczęte, lecz nie
zakończone decyzją ostateczną o odszkodowaniu przed dniem wejścia w życie ustawy
prowadzi się na podstawie jej przepisów z wykorzystaniem zebranego materiału.
Według art. 10 ust. 5 wymienionej ustawy odszkodowanie ustala się według zasad
obowiązujących przy wywłaszczaniu nieruchomości. Organem właściwym do
prowadzenia postępowania i orzekania o odszkodowaniu jest z mocy art. 48 ust. 1
powyższej ustawy rejonowy organ rządowej administracji ogólnej. Tak też stanowi art. 5
pkt 21/I litera c ustawy z dnia 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji
określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy a organy administracji
rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 34, poz. 198 ze zm.). W związku z
tym o odszkodowaniu powinien orzekać kierownik urzędu rejonowego. Stosownie do
przepisu art. 19 k.p.a. organy administracji obowiązane są przestrzegać z urzędu swojej
właściwości rzeczowej i miejscowej. Wydanie decyzji z naruszeniem przepisów o
właściwości stanowi podstawę do stwierdzenia jej nieważności zgodnie z art. 156 § 1
pkt 1 k.p.a.
Naczelny Sąd Administracyjny wydając zaskarżony rewizją nadzwyczajną wyrok
nie zwrócił uwagi na tę istotną kwestię właściwości organów do orzekania o odsz-
kodowaniu, którą to wadliwością dotknięte są wymienione wyżej decyzje: Kolegium Od-
woławczego przy Sejmiku Samorządowym Województwa T. z dnia 17 sierpnia 1993 r. i
Prezydenta Miasta T. z dnia 5 maja 1993 r. Na skutek tego zaskarżone orzeczenie
Sądu Administracyjnego zostało wydane z rażącym naruszeniem art. 207 § 1, 3 i 5
k.p.a. w związku z art. 156 § 1 pkt 1 k.p.a.
W dotychczasowym orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego jedno-
licie przyjmowano, że w sprawach o odszkodowanie za grunty przejęte na własność
Państwa na podstawie ustawy z dnia 6 lipca 1972 r. orzeka kierownik urzędu rejono-
wego w I instancji i wojewoda, jako organ II instancji (por. np. nie publikowane wyroki
NSA z dnia 13 października 1994 r., SA/Lu 278/94 i z dnia 20 września 1994 r., IV SA
1090/.93). Także rozstrzygając spór, o którym mowa w art. 22 § 2 k.p.a., tj. o właści-
wość między organami samorządu terytorialnego i terenowym organem administracji
rządowej w przedmiocie ustalenia odszkodowania za grunt przejęty na własność Pańs-
twa w trybie art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1972 r., Naczelny Sąd Administracyjny w
postanowieniu z dnia 30 września 1993 r., IV SA 1763/92 i z dnia 7 grudnia 1992 r.,
779/92 (nie publikowanym), na podstawie art. 216 b § 2 k.p.a. wyznaczył kierownika
urzędu rejonowego do ustalenia odszkodowania za grunt, przejęty na własność
Państwa.
Mając na uwadze wskazane wyżej rażące naruszenie przepisów prawa, koli-
dujące z ustalonym orzecznictwem sądowym, Sąd Najwyższy uznał, że rewizja nadz-
wyczajna jest uzasadniona i podlega uwzględnieniu.
Sąd Najwyższy z mocy art. 422 § 1 k.p.c. w związku z art. 211 k.p.a. uchylił
zaskarżone orzeczenie.
Mając na względzie naruszenie przez Naczelny Sąd Administracyjny art. 207 § 1
i § 3 w związku z art. 156 § 1 pkt 1 k.p.a. Sąd Najwyższy stwierdził także nieważność
poprzedzających ten wyrok decyzji administracyjnych, czego nie uczynił Sąd Admi-
nistracyjny, pomimo, iż skargi wnioskodawców podlegały z urzędu uwzględnieniu. W tej
sytuacji Sąd Najwyższy na zasadzie art. 208 k.p.a. zasądził na rzecz skarżącego zwrot
kosztów postępowania.
Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji.

========================================