Wyrok z dnia 14 lutego 1996 r.
II URN 64/95

Wydanie przez Komisję Lekarską do Spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia
orzeczenia z naruszeniem przepisu § 21 ust. 4 rozporządzenia Ministra Pracy, Płac
i Spraw Socjalnych z dnia 5 sierpnia 1983 r. w sprawie składu komisji lekarskich
do spraw inwalidztwa i zatrudnienia, trybu postępowania, trybu kierowania na
badania przez te komisje oraz szczegółowych zasad ustalania inwalidztwa (Dz. U.
Nr 47, poz. 214 ze zm.) może na mocy art. 4775 k.p.c. stanowić podstawę
uchylenia decyzji organu rentowego, wydanej w oparciu o takie orzeczenie.

Przewodniczący SSN: Teresa Romer, Sędziowie SN: Jerzy Kuźniar, Maria
Tyszel (sprawozdawca),
Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Stefana Trautsolta, po rozpoznaniu w
dniu 14 lutego 1996 r. sprawy z wniosku Józefa L. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń
Społecznych Oddział w O. o rentę inwalidzką, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra
Sprawiedliwości [...] od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Opolu z dnia 9 listopada 1994 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Wojewódzkiemu-
-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Opolu do ponownego rozpoznania.


U z a s a d n i e n i e

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją z dnia 17 maja 1994 r.,
odmówił Józefowi L., urodzonemu 24 maja 1939 r., przyznania renty inwalidzkiej,
ponieważ Obwodowa i Wojewódzka Komisja Lekarska zaliczając go do III-ej grupy
inwalidów nie mogły ustalić, czy inwalidztwo to powstało przed upływem 18 miesięcy od
ustania zatrudnienia.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Opolu wyrokiem z
dnia 9 listopada 1994 r. [...], po rozpoznaniu odwołania wnioskodawcy i przeprowadze-
niu postępowania dowodowego, oddalił odwołanie. Wobec braku stosownego wniosku
wyrok nie został uzasadniony, ani też zaskarżony do Sądu Apelacyjnego.
Wnoszący rewizję nadzwyczajną Minister Sprawiedliwości zarzucił, że zas-
karżony wyrok został wydany z rażącym naruszeniem prawa, w szczególności art. 3 § 2
k.p.c. oraz art. 32 ustawy z dnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich
rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) w związku z art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 17
października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i
rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.), a także z
naruszeniem interesu Rzeczypospolitej Polskiej i na tej podstawie wnosił o jego
uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Wojewódz-
kiemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Opolu.

Rozpoznając sprawę Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Jest poza sporem, że wnioskodawca wykazał okres składkowy wymagany do
przyznania prawa do renty inwalidzkiej oraz że składając wniosek o to świadczenie był
inwalidą III grupy. Przedmiotem sporu była więc jedynie kwestia, czy inwalidztwo jego
powstało w czasie trwania zatrudnienia lub przed upływem 18 miesięcy od jego ustania,
tj. przed dniem 28 grudnia 1991 r.
Jak wynika z uzasadnienia zaskarżonego wyroku, sporządzonego na żądanie
Sądu Najwyższego na podstawie art. 419 § 3 k.p.c., Sąd orzekający ustalił w oparciu o
opinie biegłych sądowych lekarzy specjalistów: internisty, chirurga oraz neurologa a
następnie okulisty, że wyniki postępowania dowodowego nie dały podstaw do konkluzji, iż
wnioskodawca stał się inwalidą III grupy przed upływem 18-u miesięcy od ustagnia
zatrudnienia, tj. przed dniem 28 grudnia 1991 r. Sąd podkreślił, że: "Wprawdzie biegła
okulista stwierdza, że inwalidztwo mogło powstać przed tą datą, jednakże brak jest
jakichkolwiek dowodów leczenia, które by tę hipotezę potwierdziły."
Sąd Najwyższy podziela zarzut rewizji nadzwyczajnej, że zaskarżony wyrok
zapadł w sprawie niedostatecznie wyjaśnionej do ostatecznego rozstrzygnięcia. Z opinii
biegłej okulisty wynika, że wprawdzie wnioskodawca rozpoczął leczenie w Poradni
Okulistycznej dopiero w 1993 r., jednakże stwierdzono wówczas stan narządu wzroku
wskazujący na wcześniejsze istnienie stanu chorobowego, a według wywiadu
wnioskodawcy już w 1989 r, po okulistycznym badaniu okresowym, nie dopuszczono go
do wykonywania pracy na wysokości. Pomimo tej informacji, Sąd orzekający nie zażądał
z byłego zakładu pracy wnioskodawcy dokumentacji lekarskiej, która mogłaby mieć
istotne znaczenie dla dokładniejszego ustalenia daty powstania inwalidztwa.
Przypomnieć należy, że zgodnie z § 21 ust. 4 rozporządzenia Ministra Pracy,
Płac i Spraw Socjalnych z dnia 5 sierpnia 1983 r. w sprawie składu komisji lekarskich do
spraw inwalidztwa i zatrudnienia, trybu postępowania, trybu kierowania na badania
przez te komisje oraz szczegółowych zasad ustalania inwalidztwa (Dz. U. Nr 47, poz.
214 ze zm.) ustalenia daty lub okresu powstania inwalidztwa dokonuje się na podstawie
dokumentacji leczenia pochodzącej z tego okresu. Okoliczność, że komisje lekarskie do
spraw inwalidztwa i zatrudnienia nie zawsze prowadzą postępowanie zgodnie z tym
przepisem, nie zwalnia sądu z obowiązku wynikającego z art. 3 § 2 k.p.c., tzn. dążenia
do wszechstronnego zbadania wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia
sporu. Nie ulega wątpliwości, że dla ustalenia wstecznej daty powstania inwalidztwa,
istotne znaczenie ma dokumentacja lekarska pochodząca z okresu, na który
inwalidztwo to ma być ustalone. Nie ma żadnych przeszkód prawnych, by na podstawie
art. 232 k.p.c. Sąd dopuścił dowód z takiej dokumentacji i uzyskał ją przed
przeprowadzeniem dowodu z opinii biegłego lekarza nawet wówczas, gdy żadna ze
stron takiego dowodu nie wskazała.
W sprawie o świadczenia z ubezpieczenia społecznego uzależnione od ustalenia
inwalidztwa za okres wsteczny, zaniechanie przez Sąd orzekający uzyskania do-
kumentacji lekarskiej pochodzącej z tego okresu, stanowi rażące naruszenie art. 3 § 2 i
art. 232 k.p.c.
Sąd Najwyższy zauważa również, że wydanie orzeczenia przez Komisję Le-
karską do Spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia z naruszeniem przytoczonego wyżej § 21
ust. 4 ww. rozporządzenia może stanowić na mocy art. 4775 podstawę uchylenia decyzji
organu rentowego wydanej w oparciu o takie orzeczenia, ponieważ wydanie wyroku co
do istoty sprawy wymaga ponownego przeprowadzenia postępowania dowodowego w
zakresie ustalenia daty lub okresu powstania inwalidztwa.
Słusznie zatem w uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej podniesiono, że wobec
braku dokumentacji lekarskiej wnioskodawcy sprzed 1993 r., badający go lekarz biegły
okulista nie mógł wydać opinii miarodajnej co do daty powstania jego inwalidztwa, a Sąd
orzekający winien był z urzędu poczynić starania o uzyskanie tej dokumentacji.
Sąd Najwyższy podziela również pogląd, że wydanie wyroku w sprawie niedoj-
rzałej do ostatecznego rozstrzygnięcia, przez ewentualne pozbawienie wnioskodawcy
zagwarantowanego prawem świadczenia godzi w interes Rzeczypospolitej, również w
konstytucyjną zasadę Państwa prawnego oraz zasadę zaufania obywateli do organów
Państwa, zwłaszcza do organów wymiaru sprawiedliwości, wobec czego uwzględnił
rewizję nadzwyczajną.
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd orzekający uzyska od wnioskodawcy
szczegółową informację o przebiegu jego leczenia od 1989 r., następnie zwróci się do
wskazanych przez niego zakładów leczniczych o nadesłanie pełnej dokumentacji
lekarskiej, a po jej uzyskaniu zwróci się do biegłej okulistki o uzupełnienie opinii poprzez
zajęcie stanowiska wobec tej dokumentacji, w szczególności, czy pozwala ona na
przyjęcie z przeważającym prawdopodobieństwem, że wnioskodawca był inwalidą III
grupy przed dniem 28 grudnia 1991 r., a jeśli tak, to co za tym przemawia. W razie
potrzeby Sąd przeprowadzi inne jeszcze dowody, jeśli będą potrzebne dla
rozstrzygnięcia sprawy.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy z mocy powołanych przepisów oraz
art. 421 § 2 i 422 § 2 k.p.c. orzekł, jak w sentencji wyroku.

=======================================