Wyrok SN - II URN 57/94
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:II URN 57/94
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1995/11/136
Data wydania:1995-01-20
Wyrok z dnia 20 stycznia 1995 r.
II URN 57/94

Jeżeli pracownik w okresie ostatnich 12 lat kalendarzowych, liczonych
wstecz od roku, w którym złożył wniosek o emeryturę, nie osiągnął wynagro-
dzenia, lub osiągnął je przez okres krótszy niż 3 kolejne lata kalendarzowe do
ustalenia podstawy emerytury od 1 stycznia 1990 r. przyjmuje się wynagrodzenie
wypłacone mu za okres 3 kolejnych lat kalendarzowych, przypadających w
całości lub w części wcześniej niż w okresie ostatnich 12 lat, o ile przedstawi
dokumenty stwierdzające wysokość wynagrodzenia w tym trzyletnim okresie § 9
ust. 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1985 r. w sprawie szcze-
gółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent - (jednolity tekst: Dz.
U. z 1989 r., Nr 11, poz. 63) w brzmieniu ustalonym rozporządzeniem Rady
Ministrów z dnia 5 października 1990 r zmieniającym niektóre przepisy w sprawie
ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent (Dz. U. Nr 71, poz. 418).


Przewodniczący SSN: Maria Tyszel, Sędzia: SN: Adam Józefowicz, Sędzia SA:
Jerzy Kuźniar (sprawozdawca),

Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Witolda Bryndy, po rozpoznaniu w dniu
20 stycznia 1995 r. sprawy z wniosku Adama P. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń
Społecznych Oddział w S. o wysokość podstawy wymiaru emerytury, na skutek rewizji
nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu
z dnia 22 czerwca 1994 r., [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz wyrok Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Szczecinie z dnia 3 listopada 1993 r., [...] i poprzedzającą
go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. z dnia 17 marca 1993 r.,
[...] i sprawę przekazał organowi rentowemu do ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e

Wnioskodawca Adam P. dochodził przyznania emerytury, wskazując w kwes-
tionariuszu dotyczącym okresów zatrudnienia, że od 1 lutego 1977 r. do 14 czerwca
1980 r. oraz od 1 kwietnia 1983 r. do chwili złożenia wniosku, tj. 14 grudnia 1992 r.
pozostawał bez pracy, wnioskując w związku z tym, aby do ustalenia podstawy wymiaru
emerytury przyjąć wynagrodzenie za okres 3 kolejnych lat kalendarzowych 1970 - 1972
"skoro w ostatnich 12 latach kalendarzowych przed złożeniem wniosku, brak 3 lat
pracy". Jako podstawę prawną powołał przepis "§ 9 ust. 5 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 5 października 1990 r.", dołączając zaświadczenie Przedsiębiorstwa
Budownictwa Ogólnego w N., o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z 17 grudnia 1992 r., w
którym na podstawie kartoteki wynagrodzeń "wybrano najkorzystniejsze dla pracownika
lata 1970 - 1972".
Decyzją z dnia 20 stycznia 1993 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w
S. przyznał wnioskodawcy świadczenie emerytalne od 24 grudnia 1992 r., tj. od
osiągnięcia wieku emerytalnego, przyjmując do ustalenia podstawy wymiaru wynagro-
dzenie z 3 lat kalendarzowych, tj. od 1 stycznia 1980 r. do 31 grudnia 1982 r. przy
wskaźniku wysokości podstawy wymiaru 32,17%.
W decyzji z 17 marca 1993 r. organ rentowy podtrzymał stanowisko co do
ustalenia podstawy wymiaru świadczenia, przyjmując 30 lat i 10 miesięcy okresów
składkowych oraz 3 lata i 1 miesiąc okresów nieskładkowych. W odwołaniu od po-
wyższej decyzji wnioskodawca ostatecznie zakwestionował podstawę wymiaru eme-
rytury i przyjęcie okresu od 1 stycznia 1980 r. do 31 grudnia 1982 r., gdy faktyczny
okres zatrudnienia przebiegał od 15 czerwca 1980 r. do 31 marca 1983 r. i wniósł o
przyjęcie za podstawę do wyliczenia świadczenia, udokumentowanego wynagrodzenia
z lat 1970-1972.
W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosił o jego oddalenie, zarzucając,
że wobec daty złożenia wniosku o emeryturę i przepisu art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy z 17
października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i
rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.), podstawę
wymiaru świadczenia stanowi przeciętna zwaloryzowana kwota wynagrodzenia
stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne w okresie
kolejnych 3 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 12 lat
kalendarzowych. Wniosek o świadczenie bowiem, został zgłoszony do dnia 31 grudnia
1992 r., w tych warunkach więc brak możliwości prawnych do przyjęcia za podstawę
wymiaru zarobków z lat 1970-1972.
Wyrokiem z dnia 3 listopada 1993 r. [...], Sąd Wojewódzki w Szczecinie oddalił
odwołanie, podzielając stanowisko organu rentowego, że przyjęcie do obliczenia
podstawy wymiaru emerytury, wynagrodzenia z okresu 15 czerwiec 1980 - 31 marzec
1983 r. było jedynie możliwe, skoro w latach 1980 - 1991 był to jedyny okres
zatrudnienia. Fakt, że nie były to pełne 3 lata, nie ma w świetle cyt. art. 7 ust. 1 pkt 1
ustawy o rewaloryzacji... znaczenia przesądzającego, co wprost wynika z gramatycznej
wykładni przepisu.
Rewizję wnioskodawcy od powyższego wyroku, Sąd Apelacyjny w Poznaniu
oddalił wyrokiem z 22 czerwca 1994 r. [...]. W uzasadnieniu podzielono pogląd Sądu I
instancji, a nadto zwrócono uwagę na przepis § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 1
kwietnia 1985 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur
i rent (Dz. U. Nr 11, poz. 63 i z 1990 r., Nr 71, poz. 418), który stanowi, że przy
ustalaniu okresu ostatnich, kolejnych 3 lat kalendarzowych, przyjmuje się lata
następujące bezpośrednio po sobie, chociażby w niektórych z tych lat albo w części z
nich pracownik nie osiągał wynagrodzenia lub nie był zatrudniony.
Powyższy wyrok zaskarżył rewizją nadzwyczajną Minister Sprawiedliwości i
zarzucając rażące naruszenie prawa, a to art. 3 § 2 k.p.c., art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy z 17
października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent... (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.),
§ 9 ust. 5 rozporządzenia Rady Ministrów z 5 października 1990 r. zmieniającego
niektóre przepisy w sprawie ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent (Dz. U. Nr 71,
poz. 418 ze zm.), na podstawie art. 417 § 1 k.p.c. wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu oraz wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych w Szczecinie z dnia 3 listopada 1993 r., a także decyzji
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. i przekazanie sprawy organowi
rentowemu do ponownego rozpoznania.
Skarżący wskazał na pominięcie przez Sądy: Apelacyjny i Wojewódzki oraz
organ rentowy przepisu § 9 ust. 5 wymienionego w rewizji nadzwyczajnej rozporzą-
dzenia Rady Ministrów, który pozwala - w sytuacjach tam wymienionych - przyjęcie - na
wniosek osoby zainteresowanej - wynagrodzenia wypłaconego za okres kolejnych 3 lat
kalendarzowych, przypadających w części lub w całości wcześniej, niż w okresie osta-
tnich 12 lat, o ile pracownik przedstawi dokumenty stwierdzające wysokość wynagro-
dzenia w tym okresie. Tak więc po przedłożeniu zaświadczenia o wysokości zarobków
sporządzonego na podstawie dokumentacji płacowej z lat 1967-1977 nie istniały prawne
powody dla pominięcia tego okresu, gdy się zważy, że od 15 czerwca 1980 r. do 31
marca 1983 r. wnioskodawca nie przepracował pełnych 3 lat, zaś w latach 1 kwietnia
1983 r. - 31 grudnia 1992 r. nie pracował.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do przepisu art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent, o
zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz.
450 ze zm.), podstawę wymiaru emerytury lub renty, stanowi ustalona w sposób
określony w ust. 5 i 6, z uwzględnieniem art. 8 i 9, przeciętna, zwaloryzowana kwota
wynagrodzenia, która stanowiła podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie
społeczne, w okresie kolejnych 3 lat kalendarzowych wybranych przez zain-
teresowanego z ostatnich 12 lat kalendarzowych, jeżeli wniosek o świadczenie zostanie
zgłoszony do dnia 31 grudnia 1990 r. Fakt, iż wniosek o emeryturę w tej sprawie
złożony został 14 grudnia 1992 r.,nie oznacza jednak, by podstawa wymiaru
świadczenia musiała być ustalona w wyżej podany sposób, skoro konstrukcja przepisu
art. 7 ust. 1 cyt. ustawy, wskazuje również na potrzebę uwzględnienia przepisu art. 9,
ten zaś upoważnił Radę Ministrów do określenia w drodze rozporządzenia przypadków,
w których podstawę wymiaru emerytury lub renty ustala się z okresu krótszego lub - co
w rozpoznawanej sprawie jest przesądzające - przypadającego wcześniej niż w okresie
lat kalendarzowych, o których mowa w art. 7 ust. 1.
Obowiązujące wobec przepisu art. 45 ust. 2 ustawy rewaloryzacyjnej rozpo-
rządzenie Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1985 r. w sprawie szczegółowych zasad us-
talania podstawy wymiaru emerytur i rent (jednolity tekst: Dz. U. z 1989 r., Nr 11 poz.
63; zm. Dz. U. z 1990 r., Nr 71, poz. 418), wskazuje - co trafnie podniósł Sąd
Apelacyjny - że przy ustalaniu okresu ostatnich kolejnych 3 lat kalendarzowych, z
których wynagrodzenie przyjmuje się do obliczenia podstawy wymiaru, przyjmuje się
lata kalendarzowe następujące bezpośrednio po sobie, chociażby w niektórych z tych
lat albo w części z nich pracownik nie osiągał wynagrodzenia lub nie był zatrudniony (§
2), ale pominął, że od dnia 1 stycznia 1990 r., wobec treści § 1 pkt 1 i 2 rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 5 października 1990 r. zmieniającego niektóre przepisy w
sprawie ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent (Dz. U. Nr 71, poz. 418) do
ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty, przyjmuje się wynagrodzenie
wypłacone za okres 3 kolejnych lat kalendarzowych przypadających w części lub w
całości wcześniej niż w okresie ostatnich 12 lat, o ile wnioskująca to osoba zaintere-
sowana przedstawi dokumenty stwierdzające wysokość wynagrodzenia w tym okresie
(§ 9 ust. 5 cyt. rozporządzenia), jeżeli w okresie ostatnich 12 lat kalendarzowych,
liczonych wstecz od roku, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę, pracownik nie
osiągał wynagrodzenia, bądź też osiągał je przez okres krótszy niż 3 kolejne lata
kalendarzowe.
Przedstawione wyżej alternatywne sposoby ustalania lat kalendarzowych, z
których uzyskane wynagrodzenie stanowi podstawę wymiaru świadczenia, dają
podstawę do stwierdzenia, że sam pracownik wybiera zarobek najbardziej korzystny dla
wyliczenia podstawy wymiaru - w ramach wyznaczonych przez prawo, to zaś upo-
ważnia go do "sięgnięcia" do wcześniejszych niż ostatnie 12 lat, zaś jedynym wa-
runkiem jest przedstawienie dokumentów stwierdzających wysokość wynagrodzenia w
takim okresie.
W rozpoznawanej sprawie - co niewątpliwe - ubiegający się o świadczenie w
latach od 1 lutego 1977 r. do 1 czerwca 1980 r., oraz od 1 kwietnia 1983 r. - 31 grudnia
1992 r. nie pracował, zaś w okresie od 15 czerwca 1980 r. do 31 marca 1983 r. nie
przepracował pełnych 3 lat, stąd też, skoro przedłożył zaświadczenia pracodawcy,
stwierdzające osiągane zarobki w latach pracy 1967-1977, nie istniały przeszkody dla
obliczenia podstawy wymiaru świadczenia z wynagrodzenia z lat 1970-1972, zgodnie ze
złożonym wnioskiem.
Należy zatem podzielić stanowisko Ministra Sprawiedliwości zawarte w rewizji
nadzwyczajnej, że odmienne poglądy w tej sprawie sądów orzekających i organu
rentowego rażąco naruszają prawo.
Przy ponownym rozpoznawaniu sprawy, zajdzie więc potrzeba powtórzenia
procedury ustalenia dochodzonego świadczenia emerytalnego, z uwzględnieniem
powyższych rozważań i przy zastosowaniu przepisu § 9 ust. 5 cyt. rozporządzenia Rady
Ministrów.
Z tych więc względów i na podstawie art. 422 § 2 i 423 § 1 zdanie 1 w związku z
art. 47714a k.p.c. orzeczono jak w sentencji, przekazując sprawę bezpośrednio organowi
rentowemu do ponownego rozpoznania.

========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] II URN 37/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/10/171
1996-10-30 
[IA] II URN 36/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/9/156
1996-10-03 
[IA] II URN 34/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/10/170
1996-10-24 
[IA] II URN 33/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/10/169
1996-10-24 
[IA] II URN 31/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/10/167
1996-10-24 
  • Adres publikacyjny: