Wyrok z dnia 12 stycznia 1996 r.
II URN 53/95


Brak badań kontrolnych przez komisje lekarskie do spraw
inwalidztwa i zatrudnienia u osoby, której inwalidztwo uznane
zostało za czasowe, nie jest równoznaczny z nieprzerwanym
trwaniem inwalidztwa przez okres, w którym badania te powinny
być przeprowadzane.


Przewodniczący SSN: Teresa Romer (sprawozdawca),
Sędziowie SN: Jerzy Kuźniar, Stefania Szymańska,


Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 12 stycznia 1996 r.,
sprawy z wniosku Bogdana B. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń
Społecznych Oddział w C. o rentę inwalidzką, na skutek rewizji
nadzwyczajnej Rzecznika Praw Obywatelskich [...] od wyroku
Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 11 sierpnia 1994 r.,
[...]


o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną.

U z a s a d n i e n i e


Wnioskodawca Bogdan B., orzeczeniem Obwodowej Komisji
Lekarskiej do Spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia w C. z dnia 22
sierpnia 1972 r. został zaliczony do III grupy inwalidów w
związku z wypadkiem przy pracy z dnia 27 września 1971 r. In-
walidztwo uznano za czasowe i termin badania kontrolnego
wyznaczono na 27 września 1971 r. Zakład Ubezpieczeń
Społecznych-Oddział w C. decyzją z dnia 25 września 1972 r.
przyznał wnioskodawcy od 28 czerwca 1972 r. prawo do renty
inwalidzkiej według III grupy inwalidów na podstawie przepisów
ustawy z dnia 23 stycznia 1968 r. o świadczeniach pieniężnych
przysługujących w razie wypadku przy pracy (Dz. U. Nr 3, poz.
8).

Organ rentowy nie poddawał wnioskodawcy badaniom
kontrolnym i świadczenie wypłacał mu nieprzerwanie do 1993
roku.

Pismem z dnia 12 stycznia 1993 r. [...] ZUS zwrócił się
do wnioskodawcy o wypełnienie przesłanego mu druku -
zaświadczenia o stanie zdrowia w celu ewentualnego
stwierdzenia pogorszenia tego stanu.

Wnioskodawca przekazał organowi rentowemu wypełnione
przez lekarza zaświadczenie o stanie zdrowia [...]. Nie
zgłosił równocześnie wniosku o zaliczenie do wyższej grupy
inwalidów. Lekarz w zaświadczeniu nie stwierdził pogorszenia
stanu zdrowia. Organ rentowy po otrzymaniu zaświadczenia
zarządził badanie lekarskie.

Obwodowa KIZ w orzeczeniu w dnia 29 kwietnia 1993 r.
stwierdziła u wnioskodawcy poprawę stanu zdrowia i nie
zaliczyła go do żadnej grupy inwalidów. Tej samej treści
orzeczenie wydała w dniu 25 maja 1993 r. Wojewódzka Komisja
Lekarska do Spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia.

Na tej podstawie organ rentowy decyzją z dnia 8 czerwca
1993 r. [...] wstrzymał wnioskodawcy dalszą wypłatę renty z
dniem 1 lipca 1993 r.

Od tej decyzji wnioskodawca odwołał się do Sądu
Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Częstochowie, który wyrokiem z dnia 15 października 1993 r.
odwołanie oddalił.

W uzasadnieniu wyroku Sąd Wojewódzki podkreślił, że
zaskarżona decyzja nie została wydana w wyniku kontrolnego
badania wnioskodawcy przeprowadzonego z urzędu, lecz na
podstawie wypełnionego przez lekarza i przekazanego organowi
rentowemu druku mającego na celu ewentualne stwierdzenie
pogorszenia stanu zdrowia. Skoro zatem inwalidztwo u
wnioskodawcy ustąpiło, co potwierdzili także powołani przez
sad biegli, to stosownie do art. art. 78, 87 pkt 1 i 102 ust.1
pkt 1 ustawy o z.e.p. zaskarżona decyzja jest w pełni zasadna.

Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Katowicach wyrokiem z dnia 11 sierpnia 1994 r. oddalił
rewizję. Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia i wnioski Sądu
Wojewódzkiego podkreślając dodatkowo, że w sprawie nie
nastąpiło naruszenie § 29 rozporządzenia Ministra Pracy, Płac
i Spraw Socjalnych z dnia 5 sierpnia 1983 r. (Dz. U. Nr 47,
poz. 214 ze zm.), ponieważ wnioskodawcy nie poddano badaniu
kontrolnemu. Badanie, w wyniku którego nie stwierdzono
dalszego inwalidztwa, było następstwem wypełnienia przez
wnioskodawcę zaświadczenia o pogorszeniu stanu zdrowia.

W rewizji nadzwyczajnej Rzecznik Praw Obywatelskich
zarzucił powyższemu wyrokowi rażące naruszenie art. art. 3 §
2, 233 § 1 i 316 § 1 k.p.c. w związku z art. 25 ust. 3 i art.
78 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) oraz
§ 29 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw
Socjalnych z dnia 5 sierpnia 1983 r. w sprawie składu komisji
lekarskich do spraw inwalidztwa i zatrudnienia, trybu
postępowania, trybu kierowania na badania przez te komisje
oraz szczegółowych zasad ustalania inwalidztwa (Dz. U. Nr 47,
poz. 214 ze zm.), a nadto naruszenie interesu Rzeczypospolitej
Polskiej - i na podstawie art. 422 § 1 k.p.c. oraz art. 14 pkt
8 ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw
Obywatelskich (Dz. U. Nr 109 poz. 471 ze zm.) i wniósł o
uchylenie zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającego go wyroku
Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Częstochowie z dnia 15 października 1993 r., [...] i decyzji
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w C. z dnia 8 czerwca
1993 r. [...] oraz przywrócenie Bogdanowi B. prawa do renty
inwalidzkiej wypadkowej według III grupy inwalidów od dnia 1
lipca 1993 r.

W uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej Rzecznik Praw
Obywatelskich przyznał, że organ rentowy zaniedbał
przeprowadzenia u wnioskodawcy badania kontrolnego w ciągu 10
lat od daty powstania inwalidztwa. Zaniedbanie to spowodowało,
że zarządzenie badań kontrolnych po tym terminie jako
sprzeczne z § 29 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy,
Płac i Spraw Socjalnych z dnia 5 sierpnia 1983 r. w sprawie
składu komisji lekarskich do spraw inwalidztwa i zatrudnienia,
trybu postępowania, trybu kierowania na badania przez te
komisje oraz szczegółowych zasad ustalania inwalidztwa (Dz. U.
Nr 47, poz. 214, zm. Dz. U. z 1990 r., Nr 37, poz. 210) nie
pozwalałoby na ewentualną korektę decyzji rentowej. Zdaniem
Rzecznika, wysłanie wnioskodawcy druku zaświadczenia o stanie
zdrowia w celu ewentualnego stwierdzenia pogorszenia,
zmierzało do obejścia powyższego zakazu i naprawienia zanied-
bania.

Wnioskodawca nie zgłosił wniosku o podwyższenie grupy
inwalidzkiej. Wnoszący rewizję uważa, że brak wniosku o
podwyższenie renty inwalidzkiej nie pozwalał organowi
rentowemu na skierowanie wnioskodawcy na badania lekarskie.
Było to w istocie badanie kontrolne w rozumieniu § 29
wymienionego rozporządzenia z dnia 5 sierpnia 1983 r.

W sytuacji, gdy wnioskodawca pobierał nieprzerwanie od
lipca 1972 r. do 1 lipca 1993 r. rentę inwalidzką wypadkową
według III grupy inwalidów, skierowanie go przez organ rentowy
na badanie przez komisję lekarską pod pozorem, że badanie to
zainicjował wnioskodawca, naruszało prawo.


Sąd Najwyższy rozważył co następuje:


Pozostaje poza sporem, że OKIZ w dniu 22 sierpnia 1972 r.
zaliczyła wnioskodawcę do III grupy inwalidów w związku z
wypadkiem przy pracy w kopalni w dniu 27 września 1971 r. oraz
uznała, że inwalidztwo to ma charakter czasowy i dlatego wyz-
naczyła termin badania kontrolnego na sierpień 1973 r.

Badania takiego nie przeprowadzono przez ponad 20 lat.

Wnioskodawca jest urodzony 10 kwietnia 1948 r. W czasie
wypadku doznał złamania lewego przedramienia. Pracuje jako
robotnik gospodarczy, a z zawodu jest ślusarzem. OKIZ w dniu
29 kwietnia 1993 r. po zasięgnięciu opinii specjalistów chiru-
rga - ortopedy i neurologa stwierdziła brak inwalidztwa. W
uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, że wnioskodawca może
pracować w wyuczonym zawodzie - jako ślusarz. WKIZ, do której
odwołał się Bogdan B. też orzekła o braku inwalidztwa i pod-
kreśliła, że chirurgiczny wynik leczenia złamania jest bardzo
dobry.

Sąd Wojewódzki dopuścił dowód z opinii dwóch biegłych
lekarzy: neurologa oraz specjalisty z zakresu chirurgii
urazowej i ortopedii.

W opinii wydanej po przeprowadzeniu badania i zapoznaniu
się z dokumentacją lekarską biegli nie stwierdzili u
wnioskodawcy inwalidztwa. Biegli podkreślili, że zgłaszane
dolegliwości nie znajdują potwierdzenia w wynikach badania.

W związku z pismem procesowym pełnomocnika wnioskodawcy
biegli wydali opinię uzupełniającą. W opinii tej ponownie
stwierdzili, że wnioskodawca nie jest inwalidą [...]. Sąd
Wojewódzki oddalając odwołanie powołał się na art. art. 78,
87, 102 ust. 1 pkt 1 ustawy o z.e.p.

Sąd Apelacyjny stwierdził w uzasadnieniu zaskarżonego
wyroku oddalającego rewizję od wyroku Sądu Wojewódzkiego, że
nie ma dowodów potwierdzających, aby inwalidztwo wnioskodawcy
trwało nieprzerwanie 15 lat. Przez ten okres pobierał jedynie
rentę, natomiast nie był poddany badaniom kontrolnym.

Sąd Apelacyjny podkreślił, że badanie przeprowadzone
przez komisje lekarskie w 1993 r. nie było badaniem
kontrolnym, gdyż podstawą skierowania na nie było nadesłanie
przez wnioskodawcę zaświadczenia o pogorszeniu zdrowia.

Sąd Apelacyjny przytoczył § 20 ust. 1 pkt 2
rozporządzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z dnia
5 sierpnia 1983 r. o komisjach lekarskich [...] w brzmieniu
sprzed nowelizacji dokonanej rozporządzeniem Ministra Pracy i
Polityki Socjalnej z dnia 25 maja 1990 r. zmieniającym
rozporządzenie w sprawie składu komisji lekarskich do spraw
inwalidztwa i zatrudnienia (Dz. U. Nr 37, poz. 210). Według
dokonanej nowelizacji tego przepisu nie wyznacza się terminów
badań kontrolnych osób, których inwalidztwo trwa nieprzerwanie
ponad 10 lat, licząc od daty powstania inwalidztwa. Uchybienie
to jednak, ze względu na stan faktyczny sprawy, trudno uznać
za wystarczające do uwzględnienia rewizji nadzwyczajnej.

Sąd Najwyższy podziela pogląd wyrażony przez Sąd
Apelacyjny, że brak badań kontrolnych nie jest równoznaczny z
nieprzerwanym trwaniem inwalidztwa przez okres, przez który
badania nie były przeprowadzane. Inwalidztwo, w rozumieniu
art. 24 ustawy o z.e.p. oznacza określony stopień naruszenia
sprawności organizmu uniemożliwiający częściowo lub całkowicie
wykonywanie zatrudnienia. Nie ma przepisu, który uzasadniałby
domniemanie, że osoba, której inwalidztwo, ze względu na
rodzaj naruszenia sprawności organizmu uznane zostało za
czasowe była nieprzerwanie inwalidą tylko z powodu niepoddania
jej w określonym czasie badaniu kontrolnemu.

Biegły chirurg-ortopeda w uzupełnieniu opinii [...]
stwierdził, że okres gojenia się następstw wypadku u
wnioskodawcy trwał około 5-7 lat. Stan wnioskodawcy po tym
okresie uległ poprawie - nastąpiła całkowita regeneracja nerwu
uszkodzonego podczas wypadku.

Zdaniem Sądu Najwyższego, drugorzędne znaczenie ma to,
czy badanie przez komisje lekarskie, które wykazało brak
inwalidztwa i na którym organ rentowy oparł zaskarżoną
decyzję, nastąpiło z inicjatywy wnioskodawcy, czy też było
badaniem kontrolnym ponieważ to ZUS przesłał wnioskodawcy druk
zaświadczenia o pogorszeniu stanu zdrowia. Z materiału sprawy
wynika, że sądy obu instancji, oddalając odwołanie, a
następnie rewizję wnioskodawcy wobec uznania, że nie jest on
inwalidą w rozumieniu art. 24 ustawy o z.e.p. w związku z art.
25 ustawy z 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu
wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst: Dz.
U. 1983 r., Nr 30, poz. 144) nie przekroczyły granic swobodnej
oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.).

Trudno też podzielić zarzut rewizji nadzwyczajnej,
wniesionej po upływie blisko 15-tu miesięcy od wydania
zaskarżonego wyroku, że narusza on interes Rzeczypospolitej
Polskiej. Dlatego też, na mocy omówionych przepisów i art. 442
§ 1 k.p.c. orzeczono, jak w sentencji.
=======================================