Wyrok z dnia 2 lutego 1995 r.
II URN 52/94

Przepis art. 7 pkt 5 lit. c ustawy z dnia 28 kwietnia 1983 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin (Dz. U. Nr 23, poz. 99 ze zm.)
traktuje okres pracy społeczno-politycznej - w granicach czasowych określonych
tym przepisem - jako równorzędny z okresem zatrudnienia na kolei, przy czym
"ustanie pracy" w rozumieniu wymienionego przepisu należy interpretować jako
faktyczne zaprzestanie jej wykonywania, nie zaś jako wynikające z jej rozwiązania
w sposób określony w art. 30 § 1 k.p.

Przewodniczący SSN: Teresa Romer, Sędzia SN: Maria Tyszel, Sędzia SA:
Jerzy Kuźniar (sprawozdawca),

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Stefana Trautsolta, po rozpoznaniu w
dniu 2 lutego 1995 r. sprawy z powództwa Tadeusza N. przeciwko [...] Dyrekcji Okręgo-
wej Kolei Państwowych w S. o wysokość emerytury kolejowej, na skutek rewizji
nadzwyczajnej Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego [...] od wyroku Sądu Ape-
lacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu z dnia 28 czerwca 1994
r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz poprzedzający go wyrok Sądu Wojewódz-
kiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Szczecinie z dnia 20 października
1993 r. [...] i zmienił decyzję [...] Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w S. z dnia 30
listopada 1992 r. [...] w ten sposób, że przyjął do podstawy wymiaru świadczenia
zarobki uzyskane przez wnioskodawcę Tadeusza N. w latach 1985 - 1986 - 1987.

U z a s a d n i e n i e

Decyzją z dnia 30 listopada 1992 r. [...] Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych
w S. przyznała wnioskodawcy Tadeuszowi N., ur. 30 września 1931 r., emeryturę
kolejową od dnia 1 czerwca 1992 r., podejmując jej wypłatę od dnia 1 października
1992 r., tj. od rozwiązania umowy o pracę. Wyliczony okres składkowy wyniósł 44 lata 8
miesięcy i 7 dni, zaś do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia przyjęto
wynagrodzenie z lat 1980-1982 przy wskaźniku wysokości wynagrodzenia 101,29%.
W odwołaniu od tej decyzji wnioskodawca zakwestionował wyliczenie podstawy
świadczenia, wskazując, że najkorzystniejsze byłoby przyjęcie wynagrodzenia po-
bieranego w latach 1985-1987, stąd dochodził wyliczenia podstawy emerytury na
podstawie wynagrodzenia z tych lat. Do odwołania dołączył świadectwo pracy wydane
przez Oddział Drogowy PKP w S. potwierdzające zatrudnienie od dnia 24 stycznia 1948
r. do 30 września 1992 r.
W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy, tj. Pomorska Dyrekcja Okręgowa
Kolei Państwowych wniósł o jego oddalenie, zarzucając że do podstawy wymiaru kole-
jowej emerytury przyjmuje się wyłącznie zarobki osiągnięte w kolejowej jednostce
organizacyjnej. W latach 1984-1987 wnioskodawca korzystał z urlopu bezpłatnego
udzielonego na okres pełnienia z wyboru funkcji I Sekretarza Komitetu Zakładowego b.
PZPR, w tym okresie "był na etacie PZPR" i tam też pobierał wynagrodzenie (wyższe
niż zarobek jaki otrzymywałby z tytułu zatrudnienia na kolei). Okres ten podlega
zaliczeniu do pracy na kolei zgodnie z art. 7 pkt 4 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym
pracowników kolejowych, ale wynagrodzenie to, jako nie pobierane w kolejowej
jednostce organizacyjnej - nie może być brane pod uwagę dla wyliczenia podstawy
wymiaru emerytury.
W toku postępowania wnioskodawca przedłożył pismo PKP Oddział Drogowy w
S. z dnia 12 października 1993 r. potwierdzające fakt zatrudnienia i wskazujące, że w
okresie urlopowania "uczestniczył w akcjach awansowych w...jednostce", otrzymał też
w tym okresie honorowy tytuł "Zasłużony Kolejarz".
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Szczecinie wyrokiem
z dnia 20 października 1993 r., [...] oddalił odwołanie, powołując przepis art. 9 ustawy z
dnia 28 kwietnia 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich
rodzin w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 24 maja 1990 r. o zmianie niektórych
przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym (Dz. U . Nr 36, poz. 205) stanowiący, iż
podstawę wymiaru kolejowej emerytury stanowi przeciętne wynagrodzenie wypłacone z
tytułu zatrudnienia na kolei lub zatrudnienia równorzędnego z zatrudnieniem na kolei.
Wnioskodawca do pełnienia funkcji sekretarza komitetu zakładowego nie był
oddelegowany, ale urlopowany przez zakład pracy, okres ten więc nie może być
potraktowany jako równorzędny z zatrudnieniem na kolei.
W rewizji od tego wyroku skarżący przyznając fakt pobierania wynagrodzenia w
b. KW PZPR wskazał, że świadczenia kolejowe, a to deputat węglowy, bilety kolejowe i
świadczenia lekarskie pobierał z PKP, będąc równocześnie systematycznie
awansowany.
W odpowiedzi na rewizję, organ rentowy wniósł o jej oddalenie, podtrzymując
dotychczasowe zarzuty, w tym ten, iż do podstawy wymiaru świadczenia bierze się pod
uwagę wynagrodzenie z tytułu zatrudnienia w kolejowej jednostce organizacyjnej.
Wyrokiem z dnia 28 czerwca 1994 r. Sąd Apelacyjny w Poznaniu oddalił rewizję,
podzielając stanowisko Sądu I instancji.
W uzasadnieniu tego wyroku Sąd wskazał, że wśród okresów równorzędnych z
zatrudnieniem na kolei, wymienionych w art. 7 ustawy, nie figuruje okres pracy w
organizacjach partyjnych, jeżeli pracownik nie został do niej skierowany przez zakład
pracy. Zgoda pracodawcy na pełnienie funkcji partyjnej - na wniosek KW PZPR w S.,
nie jest równoznaczna z oddelegowaniem pracownika do pracy partyjnej.
Powyższy wyrok zaskarżył rewizją nadzwyczajną Pierwszy Prezes Sądu Najwyż-
szego Rzeczypospolitej Polskiej i zarzucając rażące naruszenie art. 9 ust. 1 ustawy z
dnia 28 kwietnia 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich
rodzin (Dz. U. Nr 23, poz. 99 ze zm.), wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu
Apelacyjnego oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Szczecinie z dnia 20 października 1993 r., [...] i zmianę
decyzji Pomorskiej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w S. w części dotyczącej
podstawy wymiaru świadczenia przez przyjęcie za tę podstawę zarobków
wnioskodawcy z lat 1985-1986-1987. Zdaniem rewidującego art. 7 pkt 5 lit. c ustawy o
zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin uznaje za okres
równorzędny z okresami zatrudnienia na kolei okres "skierowania do pracy społecz-
no-politycznej", co obejmuje każdą pracę tego typu niezależnie od tego, kto dokonywał
skierowania. Taką interpretację potwierdza też rozporządzenie Rady Ministrów z dnia
20 września 1974 r. w sprawie zasad udzielania bezpłatnych urlopów pracownikom
powołanym do pełnienia z wyboru funkcji w organizacjach społecznych (Dz. U. Nr 37,
poz. 218), które zobowiązywało zakład pracy do udzielenia pracownikowi urlopu
bezpłatnego na wniosek m.in. wojewódzkiej instancji PZPR, zaś okres takiego urlopu
wliczało się do okresu pracy w zakresie wszelkich uprawnień związanych z
zatrudnieniem w danym zakładzie pracy.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona, zaś jej uwzględnienie powoduje uchy-
lenie zaskarżonego wyroku i poprzedzającego wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Szczecinie oraz zmianę decyzji organu rentowego,
tj. [...] Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w S.
Podzielić należy zarzut rażącego naruszenia prawa, a to art. 9 ust. 1 w związku z
art. 7 pkt 5 lit. c ustawy z dnia 28 kwietnia 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
pracowników kolejowych i ich rodzin (Dz. U. Nr 23, poz. 99 ze zm.), zwanej dalej usta-
wą o z.e.k. [...].
Trafnie wskazuje skarżący, że okres pracy wnioskodawcy w charakterze sekre-
tarza byłego Komitetu Zakładowego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w węźle
PKP w S. jest okresem równorzędnym z zatrudnieniem na kolei stosownie do
powołanego wyżej art. 7 pkt 5 lit. c ustawy, to zaś pozwala, na przyjęcie przeciętnego
wynagrodzenia z tytułu tego zatrudnienia, tj. z okresu lat 1985-1987 do podstawy
wymiaru emerytury kolejowej
Według przepisu art. 175 § 1 k.p. pracodawca jest zobowiązany do udzielenia
pracownikowi urlopu bezpłatnego na czas trwania mandatu pochodzącego z wyboru,
zaś § 2 cytowanego przepisu upoważnił Radę Ministrów do określenia organizacji
uprawnionych do występowania o udzielenie urlopu bezpłatnego oraz ustalenia zakresu
uprawnień przysługujących pracownikowi korzystającemu z urlopu bezpłatnego.
Wydane na tej podstawie - dziś już nie obowiązujące - rozporządzenie Rady Ministrów z
dnia 20 września 1974 r. w sprawie zasad udzielania bezpłatnych urlopów pracownikom
powołanym do pełnienia z wyboru funkcji w organizacjach społecznych (Dz. U. Nr 37,
poz. 218 ze zm.), przewidziało w § 3 ust. 1 pkt 1, iż takiego urlopu udziela się na
wniosek m.in. "wojewódzkich instancji PZPR", zaś w § 6 stwierdzało, że pracownikowi
który po urlopie, stawia się do pracy w terminie, okres bezpłatnego urlopu wlicza się do
okresów pracy w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem w danym
zakładzie pracy. Łączyć to należy z przepisem art. 74 k.p., który uprawnia pracownika
pozostającego, w związku z wyborem, na urlopie bezpłatnym, do powrotu do
macierzystego zakładu pracy na stanowisko równorzędne z poprzednio zajmowanym,
jeżeli zgłosi swój powrót w ciągu 7 dni od rozwiązania stosunku pracy z wyboru.
Gramatyczna wykładnia przepisów cytowanego rozporządzenia Rady Ministrów
pozwala na przesądzenie, że wykonywanie funkcji z wyboru w wymienionych
organizacjach politycznych, obligatoryjnie powodowało - wobec wniosku organizacji -
udzielenie urlopu bezpłatnego w macierzystym zakładzie pracy, który to okres, po
powrocie do pracy, podlegał zaliczeniu do wszelkich uprawnień związanych z zatrud-
nieniem, a więc był traktowany jako okres zatrudnienia.
Stosownie do przepisu art. 7 pkt 5 lit. c cytowanej ustawy o z.e.k., jeżeli zatrud-
nienie na kolei ustało na skutek skierowania do pracy społeczno-politycznej, praca ta w
rozmiarze nie dłuższym niż 5 lat, licząc od ustania zatrudnienia na kolei stanowi okres
równorzędny z pracą na kolei.Przepis ten ma charakter gwarancyjny i pozwala na
traktowanie takiego okresu pracy jak pracy na kolei, przy czym ustanie pracy należy
interpretować jako faktyczne zaprzestanie jej wykonywania nie zaś jako wynikające z jej
rozwiązania w sposób określony w przepisie art. 30 § 1 k.p.
Dotyczy to zresztą także zatrudnienia lub pełnienia funkcji z wyboru w związku
zawodowym w czasie bezpłatnego urlopu udzielonego pracownikowi kolejowemu na ten
cel, jak też zatrudnienia nie dłuższego niż 5 lat licząc od ustania zatrudnienia na kolei,
jeżeli ustało ono wobec nawiązania stosunku pracy na podstawie wyboru - art. 7 pkt 4 i
5 lit. d cytowanej ustawy.
Nie można podzielić stanowiska organu rentowego oraz Sądów Wojewódzkiego i
Apelacyjnego, że okres ten podlega zaliczeniu do pracy na kolei, ale nie dotyczy to
uprawnień emerytalnych, skoro pracownik - wnioskodawca - nie został do pracy
politycznej skierowany przez zakład pracy, gdy się zważy treść cytowanych przepisów i
ówczesne zasady kierowania do takiej pracy. Sąd Najwyższy podziela pogląd
rewidującego, że okres ten jest okresem równorzędnym z zatrudnieniem na kolei,
stanowiącym podstawę do przyjęcia, że wynagrodzenie tam uzyskiwane może być
również podstawą wymiaru kolejowej emerytury i renty stosownie do przepisu art. 9 ust.
1 ustawy emerytalnej kolejowej.
Stąd też, w uwzględnieniu rewizji nadzwyczajnej, należało uchylić wyroki Sądów
Apelacyjnego i Wojewódzkiego i zmienić decyzję organu rentowego, orzekając co do
istoty sprawy na podstawie art. 422 § 1 k.p.c.

========================================