Wyrok z dnia 2 lutego 1995 r.
II URN 51/94

Pominięcie przez Sądy obu instancji oświadczenia wnioskodawcy o cof-
nięciu odwołania od organu rentowego, względnie wniosku, stanowi rażące
naruszenie art. 469 w zw. z art. 203 k.p.c uzasadniające uwzględnienie wniosku
rewizji nadzwyczajnej o uchylenie zaskarżonych wyroków.

Przewodniczący SSN: Teresa Romer, Sędzia SN:Maria Tyszel (sprawozdawca),
Sędzia SA: Jerzy Kuźniar,

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Stefana Trautsolta, po rozpoznaniu w
dniu 2 lutego 1995 r. sprawy z wniosku Mariana Z. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń
Społecznych Oddział w O. o wysokość emerytury, na skutek rewizji nadzwyczajnej
Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Warszawie z dnia 3 grudnia 1993 r., [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz poprzedzający go wyrok Sądu Wojewódz-
kiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Olsztynie z dnia 28 lipca 1993 r. [...] i
sprawę przekazał temuż Sądowi do ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e

Marian Z., urodzony 3 lipca 1923 ., pobierający od dnia 1 stycznia 1982 r. eme-
ryturę przeliczoną od dnia 1 listopada 1991 r. na podstawie przepisów ustawy z dnia 17
października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i
rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104 poz. 450 ze zm.), zwanej dalej
ustawą o rewaloryzacji, przy ustaleniu 35 lat okresu zatrudnienia wraz z okresami
równorzędnymi i zaliczalnymi, zgłosił w dniu 18 stycznia 1993 r., wniosek o zwiększenie
emerytury poprzez doliczenie zatrudnienia wykonywanego w okresie od 1 marca 1957
r. do 20 czerwca 1958 r. oraz z tytułu pobytu w więzieniu z przyczyn politycznych w
okresie dłuższym, niż to przyjął organ rentowy zaliczając mu okres od 5 czerwca 1953 r.
do 21 lutego 1956 r. zamiast do 5 kwietnia 1956 r.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją z dnia 12 marca 1993 r.
doliczył wskazany okres zatrudnienia wnioskodawcy i jego pobytu w więzieniu, jednakże
przy ponownym ustaleniu wysokości świadczenia na podstawie zasad wskazanych w
art. 10 wymienionej ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji, dokonał
podziału ustalonego poprzednio stażu pracy na okresy składkowe i nieskładkowe.
Zastosowanie zasad ustalania wysokości świadczeń, zawartych w powołanej ustawie
spowodowało,że pomimo doliczenia wnioskodawcy dodatkowych okresów
zwiększających staż pracy, wysokość przysługującej mu emerytury była niższa od
pobieranej przed zgłoszeniem wniosku, wobec czego organ rentowy wypłaca emeryturę
w dotychczasowej wysokości.
W odwołaniu, wniesionym do Sądu Wojewódzkiego Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Olsztynie wnioskodawca domagał się zmiany zaskarżonego wyroku
zarzucając, że wykazanie dodatkowych okresów mających wpływ na wysokość jego
świadczenia powinno spowodować podwyższenie pobieranego świadczenia, w
przeciwnym razie cofa wniosek.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Olsztynie wyrokiem z
dnia 28 lipca 1993 r., [...] oddalił odwołanie.
W uzasadnieniu swego wyroku Sąd Wojewódzki podzielił pogląd organu
rentowego, że zgłoszenie przez wnioskodawcę wniosku o doliczanie okresów do-
tychczas nieuwzględnionych mających wpływ na wysokość świadczenia,uprawniało
organ rentowy do ponownego obliczenia emerytury przy zastosowaniu podziału całego
"stażu pracy" na okresy składkowe i nieskładkowe a obliczenie emerytury poprzez jej
zwiększenie o 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok składkowy i o 0,7% podstawy
jej wymiaru za każdy rok nieskładkowy jest zgodne z ww. ustawą z dnia 17 października
1991 r. o rewaloryzacji. Ponieważ tak obliczona emerytura wnioskodawcy okazała się
niższa od dotychczas pobieranej Sąd orzekający uznał, że organ postąpił prawidłowo
informując wnioskodawcę zaskarżoną decyzją,że emerytura będzie wypłacana w
dotychczasowej wysokości.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie, do którego
wnioskodawca wniósł rewizję, prawomocnym wyrokiem z dnia 3 grudnia w sprawie [...]
oddalił rewizję.
Od tych wyroków wniósł rewizję nadzwyczajną Minister Sprawiedliwości, który
zarzucając, że zostały wydane z rażącym naruszeniem prawa, w szczególności art. 33
ust. 2 w związku z art. 10 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji
emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw
(Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.), wniósł o ich uchylenie oraz o uchylenie decyzji
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 12 marca 1993 r. [...] i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania temuż Oddziałowi.

Rozpoznając sprawę Sąd Najwyższy zważył co następuje:

Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona, ponieważ wyroki obu instancji zostały
wydane z rażącym naruszeniem prawa.
Wnioskodawca, już w odwołaniu, domagając się podwyższenia emerytury wobec
doliczenia dodatkowych okresów: pracy i pobytu w więzieniu podał, że w przeciwnym
razie cofa odwołanie.
Obydwa Sądy orzekające nie wzięły pod uwagę, tego oświadczenia wniosko-
dawcy pomijając treść § 29 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r, w
sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świad-
czeń (Dz. U. Nr 10, poz. 49 ze zm.) stanowiącego, że zainteresowanemu przysługuje
prawo cofnięcia zgłoszonego przez siebie wniosku o emeryturę lub rentę do dnia
uprawomocnienia się decyzji, jeżeli cofnięcie wniosku nastąpiło na piśmie. Wprawdzie
przepis ten mówi o cofnięciu wniosku o emeryturę lub rentę, jednakże treść § 30
wskazuje, że zasadę tą stosuje się: w sprawach świadczeń a więc również wówczas,
gdy wniosek dotyczy wysokości świadczeń. Skoro zatem oświadczenie wnioskodawcy o
cofnięciu odwołania było zawarte w odwołaniu, a więc zostało wyrażone na piśmie
przed uprawomocnieniem się decyzji, obowiązkiem Sądu Wojewódzkiego było
wyjaśnienie rzeczywistej intencji odwołującego się a mianowicie, czy było to cofnięcie
wniosku o podwyższenie emerytury poprzez doliczenie dodatkowych okresów:
składkowego i nie składkowego, czy też rzeczywiście cofnięcie odwołania. Wyjaśnienie
tej kwestii ma dla sprawy zasadnicze znaczenie bowiem zarówno cofnięcie wniosku o
doliczenie dodatkowych okresów, jak cofnięcie odwołania, jak i wyrok oddalający
odwołanie powodują odmienne skutki prawne. Podkreślić należy, że wprawdzie
praktyka organu rentowego wskazuje, że dokonując ponownego ustalenia wysokości
całego świadczenia na zasadach art. 10-16 ustawy o rewaloryzacji, w każdej sytuacji,
gdy doliczenie dotychczas nie uwzględnionych okresów powoduje obniżenie
świadczenia, organ ten wypłaca świadczenie w dotychczasowej wysokości, to praktyka
taka nie znajduje oparcia w przepisach tejże ustawy. Powołana ustawa o rewaloryzacji
nie zawiera przepisu odpowiadającego treścią art. 124 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r.
o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.).
Przepis ten, który był przepisem gwarancyjnym tylko w odniesieniu do rewaloryzacji
przeprowadzonej z dniem 1 stycznia 1983 r., nie stwarza dla świadczeniobiorcy prawa
podmiotowego, a organ rentowy może zmienić swoją praktykę. Ponadto, obniżenie
stażu pracy, a w konsekwencji obniżenie wskaźnika wysokości świadczenia może mieć
istotne znaczenie w przyszłości.
Pominięcie przez Sądy obu instancji oświadczenia wnioskodawcy o cofnięciu
odwołania, względnie wniosku, stanowi rażące naruszenie art. 469 w zw. z art. 203
k.p.c. uzasadniające uwzględnienie wniosku rewizji nadzwyczajnej o uchylenie zas-
karżonych wyroków. Sąd Najwyższy rozpoznał rewizję nadzwyczajną pomimo, że
została wniesiona po upływie terminu przewidzianego w art. 421 § 2 k.p.c., ponieważ
zaskarżone orzeczenia naruszają również interes Rzeczypospolitej. Rozpoznanie
sprawy z pominięciem tak istotnych przepisów postępowania, jak powołane art. art. 469
i 203 k.p.c. narusza wielokrotnie powoływaną przez Sąd Najwyższy konstytucyjną
zasadę zaufania obywateli do Państwa i jego organów, zwłaszcza do organów wymiaru
sprawiedliwości.
Ponieważ powyższe uzasadnia uwzględnienie rewizji nadzwyczajnej Sąd Naj-
wyższy nie widzi potrzeby zajmowania merytorycznego stanowiska do zarzutu rażącego
naruszenia zaskarżonymi orzeczeniami art. 33 ust. 2 w związku z art. 10 ustawy o
rewaloryzacji.
Rozpoznając sprawę ponownie, Sąd Wojewódzki przede wszystkim wyjaśni
kwestię ewentualnego cofnięcia przez wnioskodawcę wniosku o podwyższenie eme-
rytury, względnie odwołania, dokładnie informując go o skutkach prawnych w obu tych
sytuacjach. Jeżeli wnioskodawca podtrzyma jedno z tych oświadczeń Sąd orzekający
rozważy,czy wobec treści zarzutów zawartych w uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej
oraz powołanych tamże uchwał Sądu Najwyższego, podjętych już po wydaniu obydwu
zaskarżonych wyroków, istnieją w świetle art. 469 i 203 § 4 k.p.c. przesłanki do uznania
cofnięcia wniosku lub odwołania za dopuszczalne.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy z mocy art. 422 § 2 i 421 § 2 k.p.c.
orzekł jak w sentencji wyroku.

========================================