Wyrok SN - II URN 45/95
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:II URN 45/95
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1996/13/189
Praca i Zabezpieczenie Społeczne 1996/3/61
Data wydania:1995-10-13

Wyrok z dnia 13 października 1995 r.
II URN 45/95

Rewaloryzacja świadczenia na podstawie przepisów ustawy z dnia 14
grudnia 1990 r. o rewaloryzacji emerytur i rent dla osób, które ukończyły 80 lat,
oraz o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym (Dz. U. Nr 92,
poz. 540), nie pozbawia osób objętych przepisami tej ustawy, prawa do ustalenia
wzrostu świadczenia z tytułu nieuwzględnionych dotąd okresów zatrudnienia,
równorzędnych i zaliczalnych, przypadających przed dniem wyzwolenia kraju
spod okupacji.


Przewodniczący SSN: Teresa Romer (sprawozdawca), Sędziowie SN: Jerzy
Kuźniar, Stefania Szymańska,

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Witolda Bryndy, po rozpoznaniu w dniu
13 października 1995 r. sprawy z wniosku Ireny B. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń
Społecznych I Oddział w W. o wysokość emerytury, na skutek rewizji nadzwyczajnej
Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 30
stycznia 1995 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i o d d a l i ł rewizję Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych Oddział I w W.

U z a s a d n i e n i e

Wnioskodawczyni Irena B., urodzona 16 września 1910 r., pobiera emeryturę
przyznaną od 1 grudnia 1971 r. Świadczenie to zrewaloryzowano na podstawie prze-
pisów ustawy z dnia 14 grudnia 1990 r. o rewaloryzacji emerytur i rent dla osób, które
ukończyły 80 lat, oraz o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym (Dz.
U. Nr 92, poz. 540), a następnie w oparciu o przepisy art. 16-22 i art. 31 ustawy z dnia
17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i
rent o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.). Wysokość emerytury
została obliczona po 1.5% podstawy jej wymiaru za każdy pełny rok okresów
zatrudnienia, równorzędnych i zaliczalnych, wynoszących łącznie 39 lat.
Dnia 29 kwietnia 1994 r. wnioskodawczyni zgłosiła w organie rentowym wniosek
o podwyższenie emerytury przez doliczenie do 39-letniego okresu składkowego dwóch
dalszych okresów dotychczas nie uwzględnionych w wymiarze świadczenia:
1)
okresu pracy od 1 marca 1940 r. do 31 lipca 1944 r. jako okresu składkowego
wynoszącego 4 lata i 5 miesięcy, oraz
2) okresu nauki w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie od 1 października
1928 r. do 30 czerwca 1932 r. jako okresu nieskładkowego wynoszącego 4 lata.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. decyzją z dnia 6 maja 1994 r.
poinformował wnioskodawczynię, że po doliczeniu okresu studiów w wymiarze trzech lat
(studia trwały od 1 października 1928 r. do 30 września 1931 r.) oraz okresu pracy
wykonywanej od 1 marca 1940 r. do 11 maja 1944 r. w wymiarze 4 lat, 2 miesięcy i 11
dni łączny okres składkowy wynosi 43 lata, 2 miesiące i 3 dni. Cały udowodniony okres
składkowy został przez organ rentowy zweryfikowany na podstawie art. 33 ust. 2
ustawy z 17 października 1991 r. i obliczony w sposób określony w art. 10 tejże ustawy.
W związku z tym wysokość emerytury obliczono po 1,3% podstawy jej wymiaru za
każdy rok okresów składkowych, zaś po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok
okresów nieskładkowych. W wyniku tego obliczenia emerytura wyniosła 4.495.400 zł
miesięcznie i okazała się niższa od dotychczasowej, wynoszącej 5.051.610 zł
miesięcznie. Dlatego organ rentowy postanowił wypłacać emeryturę w dotychczasowej
wysokości.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie, do któ-
rego odwołała się wnioskodawczyni, wyrokiem z dnia 5 października 1994 r., zmienił
zaskarżoną decyzję w ten sposób, że od 1 stycznia 1994 r. do wysokości emerytury
obliczonej według zasad określonych w decyzji pozwanego organu rentowego z dnia 5
lutego 1991 r. doliczył dodatkowo 4 lata i 3 miesiące jako okresy składkowe oraz 3 lata
jako okresy nieskładkowe. W pozostałej części odwołanie oddalił.
W uzasadnieniu wyroku Sąd Wojewódzki powołując się na uchwałę Sądu Naj-
wyższego z dnia 25 maja 1994 r., II UZP 12/94, uznał, że zasady ustalania świadczeń
przewidziane w art. 10-16 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji
emerytur i rent... stosuje się z mocy art. 33 ust. 2 tej ustawy do okresów nie uwzględ-
nionych dotychczas, a przypadających przed przyznaniem świadczenia, a nie do całego
świadczenia. Trzydziestodziewięcioletni okres pracy wnioskodawczyni powodował
obliczenie emerytury zgodnie z art. 3 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1990 r. o
rewaloryzacji emerytur i rent dla osób, które ukończyły 80 lat oraz o zmianie niektórych
przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym. Przepis art. 27 ust. 4 ustawy z 17 października
1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent wyłącza stosowanie zasad wymiaru świadczeń
tej ustawy do świadczeń zrewaloryzowanych osobom, które osiągnęły 80 lat.
W rewizji od części pierwszej wyroku pozwany organ rentowy wniósł o jego
zmianę poprzez uznanie, że wnioskodawczyni udowodniła 43 lata zatrudnienia mają-
cego wpływ na wysokość emerytury i zarzucił naruszenie prawa materialnego przez
błędną wykładnię art. 3 ust. 1 pkt 2 ustawy z 14 grudnia 1990 r. rewaloryzacji emerytur i
rent dla osób, które ukończyły 80 lat oraz o zmianie niektórych przepisów o zao-
patrzeniu emerytalnym. W uzasadnieniu rewizji organ rentowy podkreślił, że okres
zatrudnienia od 1 marca 1940 r. do 11 maja 1944 r. powinien być doliczony do 39-let-
niego stażu emerytalnego nie w oparciu o art. 33 ust. 2 ustawy waloryzacyjnej lecz na
podstawie art. 21 ust. 3 cyt. ustawy z dnia 24 maja 1990 r. Ten okres składkowy
wynoszący 43 lata powinien być liczony po 1,5% podstawy wymiaru emerytury za każdy
pełny rok tych okresów, zaś okres nauki w szkole nie podlega zaliczeniu, ponieważ nie
przewidują tego przepisy ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), zwłaszcza że
wnioskodawczyni przed podjęciem nauki w szkole wyższej nie wykonywała zatrudnie-
nia. Ustawa z 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent w art. 4 ust. 10
daje możliwość zaliczenia okresu nauki w szkole wyższej jako okresu składkowego,
jednakże przepisy art. 33 ust. 2 i art. 27 ust. 4 wyłączają ich stosowanie wobec osób,
którym zrewaloryzowano świadczenia w oparciu o przepisy powołanej ustawy z 14
grudnia 1990 r., tj. wobec osób. które ukończyły 80 lat.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyrokiem z
dnia 30 stycznia 1995 r. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie Ireny B. Sąd
Apelacyjny wyszedł z założenia, że wnioskodawczyni pobiera emeryturę w oparciu o
przepisy ustawy z dnia 14 grudnia 1990 r. (Dz. U. Nr 92, poz. 540), która tworzy
odrębny portfel emerytur i rent. Dlatego przepisy art. 33 ust. 2 oraz art. 4 ust. 1 pkt 10
ustawy z 17 października 1991 r. nie mają w sprawie zastosowania.
W rewizji nadzwyczajnej od wyroku Sądu Apelacyjnego Minister Sprawiedliwości
zarzucił temu wyrokowi rażące naruszenie prawa, a w szczególności art. 2 ust. 1 pkt 1 i
art. 4 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent,
o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104,
poz. 450 ze zm.) w związku z art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o
zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) w
brzmieniu nadanym przepisem art. 1 pkt 10 ustawy z dnia 24 maja 1990 r. o zmianie
niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym (Dz. U. Nr 36, poz. 206 ze zm.) oraz
art. 3 ustawy z dnia 14 grudnia 1990 r. o rewaloryzacji emerytur i rent dla osób, które
ukończyły 80 lat, oraz o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym (Dz.
U. Nr 92, poz. 540), a nadto naruszenie interesu Rzeczypospolitej Polskiej i na
podstawie art. 417 § 1 k.p.c. wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i oddalenie rewizji
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. W uzasadnieniu rewizji Minister
Sprawiedliwości podał, że błędny jest pogląd Sądu Apelacyjnego, iż wnioskodawczyni
pobiera emeryturę w oparciu o przepisy ustawy z 14 grudnia 1990 r. Emerytura została
wnioskodawczyni przyznana od 1 grudnia 1971 r., a więc w oparciu o przepisy
obowiązującej wówczas ustawy z dnia 23 stycznia 1968 r. o powszechnym
zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 3, poz. 6 ze zm.), a
następnie przeliczona z mocy art. 121 ustawy z 14 grudnia 1982 r. o z.e.p., według
zasad określonych w art. 122-125, na emeryturę przewidzianą w tejże ustawie.
Okoliczność, że wnioskodawczyni osiągnęła 80 lat do dnia 31 grudnia 1990 r. i
dlatego jej emerytura została zrewaloryzowana w oparciu o przepisy ustawy z 14 grud-
nia 1990 r. (Dz. U. Nr 92, poz. 540), nie może stanowić bariery do ustalenia wzrostu
pobieranego świadczenia z tytułu okresów zatrudnienia, równorzędnych i zaliczalnych
do okresów zatrudnienia, przypadających przed dniem wyzwolenia kraju spod okupacji
hitlerowskiej.

Sąd Najwyższy rozważył co następuje:

Słusznie rewizja nadzwyczajna zarzuca, że nie można podzielić poglądu Sądu
Apelacyjnego iż ustawa z dnia 14 grudnia 1990 r. wymieniona poprzednio, która stwo-
rzyła odrębny portfel emerytur i rent zamknęła tym świadczeniobiorcom, którzy
ukończyli 80 lat drogę do zmiany wysokości świadczeń poprzez doliczenie innych,
nieuwzględnionych dotychczas okresów mających wpływ na ich wysokość. Emerytury i
renty zrewaloryzowane osobom, które ukończyły 80 lat, w oparciu o przepisy ustawy z
dnia 14 grudnia 1990 r. podlegają z mocy art. 7 ust. 1 tejże ustawy waloryzacji na
zasadach i w terminach określonych w ustawie z dnia 14 grudnia 1982 r. o z.e.p. (Dz.
U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), która w tym zakresie została zastąpiona przepisem art. 17 w
związku z art. 45 ustawy z dnia 17 października 1991 r. Stanowisko Sądu Apelacyjnego
narusza przepis art. 33 u st. 2 tejże ustawy. Według treści tego przepisu zasady
ustalania świadczeń przewidziane w art. 10-16 stosuje się jeżeli od dnia wejścia w życie
ustawy zostanie zgłoszony wniosek o doliczenie nie uwzględnionych dotychczas w
wymiarze świadczenia okresów składkowych lub nieskładkowych, innych niż określone
w art. 21 ust. 3 ustawy z dnia 24 maja 1990 r. o zmianie niektórych przepisów o
zaopatrzeniu emerytalnym (Dz. U. Nr 36, poz. 206 ze zm.), a więc okresów zatrudnienia
oraz równorzędnych i zaliczalnych do okresów zatrudnienia, przypadających przed
dniem wyzwolenia danego obszaru spod okupacji hitlerowskiej, okresów które
wcześniej nie miały znaczenia przy ustalaniu wysokości świadczenia. Sąd Najwyższy
podziela w pełni wywody rewizji nadzwyczajnej oparte między innymi na treści uchwały
Sądu Najwyższego z 8 lipca 1994 r. II UZP 12/94 (OSNAPiUS 1994 Nr 8 poz. 132) a
sprowadzające się do tego, że skoro wniosek o doliczenie okresów składkowego i
nieskładkowego, które są okresami przypadającymi przed dniem wyzwolenia spod
okupacji hitlerowskiej został zgłoszony po wejściu w życie ustawy rewaloryzacyjnej, to
brak było podstaw prawnych do dokonania weryfikacji całego dotychczasowego stażu
pracy i ustalenia wysokości emerytury na podstawie art. 10 tej ustawy. Obliczając
ponownie przebieg zatrudnienia wnioskodawczyni, organ rentowy naruszył również art.
27 ust. 3 ustawy rewaloryzacyjnej, który jest przepisem gwarancyjnym dla osób, które
ukończyły 80 lat życia, zapobiegając obniżeniu świadczeń poprzez obliczanie emerytury
według dotychczasowych zasad, tj. 25% przeciętnego wynagrodzenia, stanowiącego
podstawę ostatniej waloryzacji oraz po 1,5% podstawy wymiaru emerytury za każdy
pełny rok okresów zatrudnienia, równorzędnych i zaliczalnych, ustalonych na podstawie
przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o z.e.p. Zresztą w uzasadnieniu rewizji
organ rentowy podzielił ten pogląd w stosunku do okresu zatrudnienia w latach
1940-1944, co uszło uwadze Sądu Apelacyjnego. Fakt iż ustawa z dnia 14 grudnia 1990
r. o rewaloryzacji emerytur i rent dla osób, które ukończyły 80 lat oraz o zmianie
niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym stworzyła odrębny portfel emerytur i
rent na co położył nacisk Sąd Apelacyjny, nie może być utożsamiony z pozbawieniem
tych osób możliwości korzystania z przepisów art. 4 pkt 10 ustawy rewaloryzacyjnej
oraz innych przepisów tej ustawy, z wyjątkiem tych które wyraźnie przewidują
wyłączenie przewidzianych w nich zasad (art. 27 ust. 4, art. 33 ust. 2 ustawy
rewaloryzacyjnej). Podstawą przyznania wnioskodawczyni emerytury była ustawa z 14
grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników, która jest wymieniona w art.
1 ustawy rewaloryzacyjnej. Ustawa z dnia 14 grudnia 1990 r., była aktem prawnym
waloryzującym świadczenie ze względu na wiek świadczeniobiorców, a nie samoistnie
przyznającym świadczenie. Dlatego osoby objęte waloryzacją świadczeń zgodnie z
przepisami ustawy z dnia 14 grudnia 1990 r. nie mogą być wyłączone z możliwości
korzystania z przepisów ustawy rewaloryzacyjnej. Dlatego ustawa ta [...], nie została
wymieniona w art. 1 ustawy rewaloryzacyjnej. Dlatego też odmienny pogląd Sądu
Apelacyjnego nie może być zaakceptowany. Kierując się powyższymi względami Sąd
Najwyższy orzekł jak w sentencji.
Ponieważ zaskarżony wyrok Sądu Apelacyjnego pozbawił wnioskodawczynię
należnych jej wyższych świadczeń emerytalnych, wskutek wadliwej interpretacji prze-
pisów, naruszony został również interes Rzeczypospolitej Polskiej wyrażający się w
przestrzeganiu porządku prawnego szczególnie w zakresie ochrony świadczeń z
ubezpieczenia społecznego należnych z tytułu stażu pracy. Dlatego też Sąd Najwyższy
uwzględnił rewizję nadzwyczajną mimo iż została wniesiona po upływie terminu
zakreślonego przepisem art. 421 § 2 k.p.c.

=======================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] II URN 37/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/10/171
1996-10-30 
[IA] II URN 36/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/9/156
1996-10-03 
[IA] II URN 34/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/10/170
1996-10-24 
[IA] II URN 33/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/10/169
1996-10-24 
[IA] II URN 31/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/10/167
1996-10-24 
  • Adres publikacyjny: