Wyrok z dnia 30 października 1996 r.
II URN 37/96

Na podstawie przepisów art. 26 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 października
1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o
zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.) przy rozpatrywaniu
wniosku o rentę inwalidzką, zgłoszonego po dniu wejściu w życie tej ustawy, tj.
po dniu 15 listopada 1991 r., niedopuszczalne jest uwzględnienie na prawo do
tego świadczenia okresów zatrudnienia, równorzędnych z zatrudnieniem i
okresów zaliczalnych na zasadach przewidzianych w ustawie z dnia 14 grudnia
1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników - Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.)
chyba, że przed tą datą zostały spełnione przesłanki z art. 26 ust. 2 tej ustawy.

Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Kazimierz
Jaśkowski, Jerzy Kuźniar (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Piotra
Wiśniewskiego, po rozpoznaniu w dniu 30 października 1996 r. sprawy z wniosku
Bogusławy K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w T. o rentę
inwalidzką, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku
Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie z dnia 7
grudnia 1995 r. [...]

o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną.


U z a s a d n i e n i e

Wnioskodawczyni Bogusława K., urodzona 14 stycznia 1960 r. dochodziła
przyznania renty inwalidzkiej, powołując się w kwestionariuszu na zatrudnienie w
Zakładach Azotowych w T.-M. w okresie od 30 czerwca 1979 r. do 16 grudnia 1991 r. w
pełnym wymiarze czasu pracy, dokumentując je świadectwem pracy.
Obwodowa Komisja Lekarska do Spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia [...] orze-
czeniem z dnia 17 lipca 1995 r. zaliczyła ubiegającą się do III grupy inwalidów z ogól-
nego stanu zdrowia [...] stwierdzając, że inwalidztwo powstało przed grudniem 1994 r.,
natomiast Komisja Wojewódzka przyjęła, iż stwierdzone schorzenia nie powodują
inwalidztwa, wobec zachowanej w pełni zdolności do pracy.
Decyzją z dnia 18 sierpnia 1995 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w
T. - w oparciu o powyższe orzeczenie lekarskie - odmówił uwzględnienia wniosku,
ustalając nadto brak wymaganego okresu zatrudnienia [...].
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie wyrokiem z
dnia 7 grudnia 1995 r. oddalił odwołanie wnioskodawczyni. W uzasadnieniu spo-
rządzonym na żądanie Sądu Najwyższego (art. 419 § 3 KPC), Sąd orzekający ustalił,
że wnioskodawczyni jest inwalidą II grupy z ogólnego stanu zdrowia od sierpnia 1995 r.,
natomiast inwalidztwo III grupy powstało przed grudniem 1994 r., to jest w ciągu 18
miesięcy od zaprzestania pobierania przez nią zasiłku dla bezrobotnych. W okresie
jednak od 1 grudnia 1984 r. do 30 listopada 1994 r. (ostatnie dziesięciolecie przed
dniem powstania inwalidztwa) odwołująca się wykazała 3 lata 7 miesięcy 6 dni okresów
składkowych, stąd można uwzględnić okres nieskładkowy jedynie w wymiarze 1 roku 2
miesięcy 12 dni (1/3 ustalonych okresów składkowych). Łącznie więc wnioskodawczyni
udowodniła 4 lata 9 miesięcy i 12 dni okresów składkowych i nieskładkowych, zamiast
wymaganych 5 lat (art. 33 ust. 1 pkt. 5 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym pracowników - Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.).
Powyższy wyrok zaskarżył rewizją nadzwyczajną Minister Sprawiedliwości i
zarzucając rażące naruszenie prawa, tj. art. 3 § 2 KPC oraz art. 32 i 33 ustawy z dnia
14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40,
poz. 267 ze zm.), wniósł o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Wojewódzkiemu
w Krakowie do ponownego rozpoznania.
Zdaniem rewidującego w okresie od 1 grudnia 1984 r. do 30 listopada 1994 r.
wnioskodawczyni wykazała "okresy zatrudnienia i równorzędne z okresami zatrudnienia
7 lat 5 miesięcy 3 dni (od 1 grudnia 1984 r. do 16 grudnia 1991 r. oraz od 21 stycznia
1992 r. do 18 czerwca 1993 r.), a wobec tego, że stała się inwalidą III grupy przed 18
grudnia 1994 r. (orzeczenie OKiZ i opinia biegłego sądowego) spełniła wymogi do
przyznania świadczenia. Opinia biegłego jednak nie może być uznana za wyczerpującą
skoro nie odnosi się ona do orzeczenia psychiatry, wydanej w dniu 27 lipca 1995 r. dla
potrzeb Wojewódzkiej Komisji Lekarskiej [...] w T., nie ustalającego u wnioskodawczyni
inwalidztwa jakiejkolwiek grupy. Te rozbieżne opinie winny być wyjaśnione w toku
ponownego postępowania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Stosownie do przepisu art. 32 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) renta inwalidzka
przysługuje pracownikowi, który jest inwalidą, ma wymagany okres zatrudnienia, a
inwalidztwo jego powstało w czasie zatrudnienia lub w okresie równorzędnym z
okresem zatrudnienia albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.
Te ostatnie warunki oceniane na podstawie ustawy z dnia 17 października 1991 r. o
rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie
niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.), uważa się za spełnione jeżeli pra-
cownik udowodni określoną liczbę lat okresów składkowych albo okresów składkowych
uzupełnionych okresami nieskładkowymi w rozmiarze nie przekraczającym jednej
trzeciej uwzględnionych okresów składkowych (art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2 oraz art. 4 ust. 2
ustawy o rewaloryzacji). Natomiast warunek powstania inwalidztwa będzie spełniony,
jeżeli inwalidztwo powstało w okresach składkowych, bliżej określonych w art. 2 ust. 1 i
ust. 2 pkt 1, pkt 3-7, pkt 9 lit. "a", pkt 10, pkt 11 i pkt 15, oraz w okresach
nieskładkowych wymienionych w art. 4 ust. 1 pkt 2-5, pkt 6 lit. a i pkt 7 albo nie później
niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów. Warunkiem podstawowym jest
ustalenie, że osoba ubiegająca się o świadczenie jest inwalidą, a więc jest częściowo,
bądź całkowicie niezdolna do wykonywania zatrudnienia, a po przesądzeniu tego,
ustalenie posiadania wymaganego okresu zatrudnienia - obecnie okresów składkowych
- albo okresu zatrudnienia łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi - obecnie
okresów składkowych uzupełnionych okresami nieskładkowymi w podanym wyżej
rozmiarze. Warunkiem koniecznym dla przyznania świadczenia jest też powstanie
inwalidztwa w odpowiednim czasie.
W świetle niewadliwych ustaleń Sądu Wojewódzkiego, wnioskodawczyni jest
inwalidą II grupy z ogólnego stanu zdrowia od sierpnia 1995 r., a data ta związana jest z
powstaniem zaburzeń [...], które doprowadziły do hospitalizacji [...]. Inwalidztwo III grupy
z ogólnego stanu zdrowia [...] powstało przed grudniem 1994 r. Skoro wnioskodawczyni
pobierała zasiłek dla bezrobotnych do dnia 18 czerwca 1993 r., to stała się inwalidą w
czasie 18 miesięcy od ustania okresu składkowego wymienionego w art. 2 ust. 2 pkt 6
ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent... Z powyższego wynika więc, że spełnione
zostały dwa warunki określone jako konieczne dla przyznania świadczenia
inwalidzkiego wymienione w art. 32 pkt 1 i 3 ustawy o z.e.p. w związku z art. 6 ust. 2
ustawy o rewaloryzacji, natomiast ustalenia wymagało, czy wnioskodawczyni ma
wymagany okres zatrudnienia w rozumieniu art. 32 pkt 2, 33 ust. 1 pkt 5 ustawy o z.e.p.
w związku z art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o rewaloryzacji... wynoszący w jej przypadku 5
lat. Okres ten powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem
wniosku o rentę inwalidzką, a zatem w chwili składania wniosku (27 czerwca 1995 r.)
Bogusława K. nie pozostawała w zatrudnieniu w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed
dniem powstania inwalidztwa, a więc w okresie grudzień 1984 do grudnia 1994 (art. 33
ust. 2 ustawy o z.e.p.)
Z dołączonych dokumentów wynika, że wnioskodawczyni była zatrudniona w
Zakładach Azotowych S.A. w T. w charakterze młodszego kucharza od 30 czerwca
1979 r. do 16 grudnia 1991 r. W okresie tego zatrudnienia korzystała z urlopu wycho-
wawczego od 29 stycznia 1984 r. do 30 listopada 1985 r. oraz od 29 listopada 1987 r.
do 16 grudnia 1991 r. W czasie urlopu wychowawczego przebywała na urlopie
macierzyńskim od 13 sierpnia 1988 r. do 21 grudnia 1988 r. Po rozwiązaniu umowy o
pracę (za porozumieniem stron) Bogusława K. została zarejestrowana w Rejonowym
Urzędzie Pracy jako bezrobotna (w dniu 23 stycznia 1992 r.) i pobierała zasiłek dla
bezrobotnych w związku z pozostawaniem bez pracy od 26 stycznia 1992 r. do 18
czerwca 1993 r. W czasie tego ostatniego okresu przebywała na zwolnieniu lekarskim
od 9 do 31 marca 1992 r., od 1 do 17 kwietnia 1992 r. oraz od 22 do 30 kwietnia 1992 r.
W dziesięcioleciu liczonym od dnia powstania inwalidztwa od 1 grudnia 1984 r.
do 1 grudnia 1994 r.) wnioskodawczyni wykazała:
w roku 1984 - 1 miesiąc okresów nieskładkowych (art. 4 ust. 1 pkt 6 ustawy o rewa-
loryzacji), w roku 1985 - 1 miesiąc okresów składkowych - od 1 do 31 grudnia 1985 r.
(art. 2 ust. 2 pkt 1 lit. "a" ustawy o rewaloryzacji) oraz 11 miesięcy okresów nieskład-
kowych (art. 4 ust. 1 pkt 6 ustawy o rewaloryzacji), w 1986 r. 12 miesięcy, a w 1987 r.
10 miesięcy i 28 dni okresów składkowych (art. 2 ust. 2 pkt 1 lit. "a" ustawy o rewalory-
zacji) oraz 1 miesiąc i 2 dni okresów nieskładkowych (art. 4 ust. 1 pkt 6 cytowanej
ustawy). W roku 1988 - w związku z urlopem macierzyńskim - 4 miesiące i 8 dni okre-
sów składkowych (art. 2 ust. 1 pkt 5) oraz 7 miesięcy i 23 dni okresów nieskładkowych
(art. 4 ust. 1 pkt 6). W latach 1990 do 1991 - wobec urlopu wychowawczego występują
okresy nieskładkowe łącznie 35 miesięcy i 16 dni, a okres od 24 stycznia 1992 r. do 18
czerwca 1993 r., jako okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych podlega zaliczeniu jako
okres składkowy - 14 miesięcy i 8 dni (art. 2 ust. 2 pkt 6) z wyłączeniem 43 dni w roku
1992, przez który to czas wnioskodawczyni korzystała z zasiłku chorobowego (okres
nieskładkowy - art. 4 ust. 1 pkt 3 lit. "a").
Powyższe daje podstawę do stwierdzenia, że w ocenianym okresie ubiegająca
się o świadczenie wykazała 3 lata 7 miesięcy i 6 dni okresów składkowych oraz 4 lata
10 miesięcy i 7 dni okresów nieskładkowych. Te ostatnie podlegają zaliczeniu przy
ustalaniu prawa do świadczenia w rozmiarze nie przekraczającym jednej trzeciej
uwzględnionych okresów składkowych (art. 4 ust. 2 ustawy o rewaloryzacji...), to jest w
rozmiarze 1 roku 2 miesięcy i 12 dni, stąd też łączny okres prawidłowo ustalony przez
Sąd Wojewódzki wynosi 4 lata 9 miesięcy i 12 dni.
Nie jest trafne stwierdzenie rewizji nadzwyczajnej, iż wnioskodawczyni wykazała
wymagany okres zatrudnienia liczonego łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczal-
nymi, stosownie do art. 32 pkt 2 i 33 ust. 1 pkt 5 ustawy o z.e.p. i spełnia warunki do
przyznania świadczenia, skoro - wobec daty złożenia wniosku o rentę - ustalenia
wymagało posiadanie okresów składkowych oraz nieskładkowych w myśl art. 26 w
związku z art. 45 ust. 1 ustawy o rewaloryzacji.
Art. 26 ust. 1 pkt 1 tej ustawy w brzmieniu zmienionym przez art. 1 pkt 1 ustawy z
dnia 2 grudnia 1993 r. o zmianie ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent... (Dz. U. Nr
127, poz. 583), wskazuje, że ma ona zastosowanie do wniosków, zgłoszonych od dnia
jej wejścia w życie (15 listopada 1991 r. - art. 46 ust. 1), z wyjątkiem przewidzianym w
ust. 2, w myśl którego do osób, które do dnia wejścia w życie ustawy nie zgłosiły
wniosku o świadczenie, mimo że spełniły łącznie warunki do nabycia prawa do tych
świadczeń - stosuje się przepisy dotychczasowe, dotyczące warunków nabycia prawa
do emerytury lub renty. Inwalidztwo wnioskodawczyni powstało już po tej dacie
(grudzień 1994 r.), stąd tez rozpoznanie sprawy nastąpiło z uwzględnieniem zasad
przewidzianych w ustawie o rewaloryzacji.
Z przedstawionych okoliczności sprawy wynika, że nie został spełniony jeden z
trzech koniecznych dla przyznania świadczenia warunków, stąd też wyrok Sądu
Wojewódzkiego oddalający odwołanie wnioskodawczyni jest zgodny z prawem.
Z tych względów rewizja nadzwyczajna podlega oddaleniu na podstawie art. 421
§ KPC.

========================================