Wyrok z dnia 12 października 1994 r.
II URN 37/94

Powierzenie stwierdzenia nabycia uprawnień przewidzianych w ustawie z dnia 24
stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami
represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. Nr 17, poz. 75 ze zm.)
Kierownikowi Urzędu d/s Kombatantów i Osób Represjonowanych nie oznacza, iż
dopiero z datą orzeczenia kombatant lub osoba represjonowana nabywa prawo
określone ustawą. Kierownik Urzędu potwierdza tylko posiadanie takich
uprawnień przez osobę zainteresowaną. Wydana przez niego decyzja ma zatem
charakter deklaratywny.

Przewodniczący SSN: Teresa Romer, Sędziowie: SN Stefania Szymańska
(sprawozdawca), SA Barbara Wagner,

Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Jana Szewczyka, po rozpoznaniu w dniu 12
października 1994 r. sprawy Antoniego N. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń
Społecznych Oddział w B. o rentę inwalidzką wojenną, na skutek rewizji nadzwyczajnej
Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego [...] od wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z
dnia 13 grudnia 1993 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz poprzedzający go wyrok Sądu Woje-
wódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 15 września 1993
r. [...] w części dotyczącej daty przyznania renty inwalidzkiej wojennej w ten sposób, że
przyznał Antoniemu N. tę rentę od dnia 1 października 1991 roku.

U z a s a d n i e n i e

Antoni N., urodzony 19 lipca 1992 r., w dniu 2 stycznia 1992 r. złożył wniosek do
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w B. o rentę inwalidzką wojenną w związku
z pobytem w łagrze. Do wniosku dołączył zaświadczenie Ministerstwa Spraw Zagranicz-
nych Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej stwierdzające,iż w
okresie od 12 listopada 1944 r. do 13 lutego 1946 r. przebywał w ZSRR jako
internowany oraz legitymację wystawioną w dniu 15 października 1990 r. przez Związek
Bojowników o Wolność i Demokrację Zarząd Wojewódzki w Zamościu stwierdzającą, iż
jest kombatantem uprawnionym do świadczeń określonych ustawą z dnia 26 maja 1982
r. o szczególnych uprawnieniach kombatantów (Dz. U. Nr 16, poz. 122). W legitymacji
wymieniono następujące okresy działalności kombatanckiej: 30 września 1943 r. - 22
lipca 1944 r. Ruch Oporu - Bataliony Chłopskie, oraz 12 lutego 1944 r. - 13 sierpnia
1946 r. internowany na Syberii w ZSRR.
Obwodowa KIZ orzeczeniem z dnia 20 stycznia 1992 r. zaliczyła wnioskodawcę do II
grupy inwalidów z ogólnego stanu zdrowia oraz do III grupy inwalidów w związku z
pobytem w obozie, stwierdzając, iż inwalidztwo istnieje od 13 lutego 1946 r.
Decyzją [...] (bez daty k. 33 akt rentowych) ZUS/Oddział w B. przyznał wnioskodawcy
rentę inwalidy wojennego od 1 października 1991 r., jednakże następną decyzją z dnia
21 kwietnia 1992 r. wstrzymał wypłatę renty, stwierdzając, iż świadczenie to nie
przysługuje, ponieważ pobyt w łagrach na terenie ZSRR nie został potwierdzony
decyzją Kierownika Urzędu d/s Kombatantów i Osób Represjonowanych.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie - po rozpoznaniu
odwołania Antoniego N. od decyzji z 21 kwietnia 1992 r. - wyrokiem z dnia 15 września
1993 r. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał odwołującemu się od dnia 3 sierpnia 1993
r. prawo do renty inwalidy wojennego w wymiarze przewidzianym dla inwalidy III grupy
w związku z pobytem w obozie. W uzasadnieniu wyroku Sąd stwierdził, iż
wnioskodawca decyzję Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób
Represjonowanych potwierdzającą fakt pobytu w łagrach na terenie ZSRR uzyskał w
dniu 3 sierpnia 1993 r. i dlatego rentę należało przyznać dopiero od tej daty.
W rewizji od tego wyroku Antoni N. domagał się przyznania renty od daty złożenia
wniosku, jednakże Sąd Apelacyjny-Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Lublinie wyrokiem z dnia 13 grudnia 1993 r. oddalił rewizję. W uzasadnieniu wyroku Sąd
stwierdził, iż przyznanie uprawnień określonych w ustawie z dnia 24 stycznia 1991 r. o
kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu
powojennego (Dz. U. Nr 17, poz. 75 ze zm.) jest uzależnione od uprzedniego uzyskania
decyzji Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, która to
decyzja nie działa z mocą wsteczną. Dlatego - w ocenie Sądu Apelacyjnego - Sąd
Wojewódzki właściwie ustalił, iż wnioskodawca nabył prawo do renty inwalidzkiej od
dnia wydania decyzji przez Kierownika Urzędu d/s Kombatantów.
Od tego wyroku założył rewizję nadzwyczajną Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego.
Zarzucając rażące naruszenie art. 4 ust. 1 pkt 3a w/w ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r.
oraz art. 99 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników
i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), Pierwszy Prezes wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 15 września 1993 r. w części
dotyczącej daty przyznania Antoniemu N. prawa do renty inwalidzkiej wojennej i
przyznanie tej renty od dnia 1 października 1991 roku.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona. Wnioskodawca domagał się przyznania renty
inwalidy wojennego w związku z pobytem w łagrach ZSRR, na podstawie art. 4 ust. 1
pkt 3a w/w ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach ... Stosownie do art. 21
ust. 1 tej ustawy, uprawnienia w niej określone przysługują osobie, która uzyskała
decyzję potwierdzającą fakty, o których mowa w art. 4. Zgodnie z art. 22 w/w ustawy, o
spełnieniu warunków, o których mowa w art 21, orzeka Kierownik Urzędu do Spraw
Kombatantów i Osób Represjonowanych. Na podstawie decyzji o przyznaniu przez
Kierownika uprawnień określonych w ustawie Urząd do Spraw Kombatantów i Osób
Represjonowanych wydaje odpowiednie zaświadczenie.
W postępowaniu przed organem rentowym, jak również w postępowaniu przed sądem
pracy i ubezpieczeń społecznych, okres zaliczalny do okresu działalności kombatanckiej
lub równorzędnej z działalnością kombatancką - jak to wyjaśnił Sąd Najwyższy w
wyroku z 12 października 1993 r., II UR 5/93 (OSNCP 1994 z. 5 poz. 114) - może być
udowodniony, w myśl art. 22 ust. 1 w zw. z art. 21 ust. 1 omawianej ustawy, tylko
zaświadczeniem Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. Decyzję
wydaną w dniu 3 sierpnia 1993 r. przez Kierownika Urzędu d/s Kombatantów i Osób
Represjonowanych stwierdzającą uprawnienia kombatanckie w związku z działalnością
w Batalionach Chłopskich oraz pobytem w łagrach w ZSRR wnioskodawca przedłożył
Sądowi Wojewódzkiemu.
Sąd Najwyższy podziela stanowisko zaprezentowane w rewizji nadzwyczajnej, iż
przyznanie wnioskodawcy renty inwalidy wojennego dopiero od daty wydania decyzji
przez Kierownika w/w Urzędu jest niezgodne z obowiązującymi przepisami. Stosownie
do art. 99 ustawy o z.e.p. który to przepis ma zastosowanie do ustawy z dnia 24
stycznia 1991 r. o kombatantach ... (z mocy art. 17 ust. 1 tejże ustawy), świadczenia
wypłaca się bowiem poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, jednak za
okres nie dłuższy niż 3 miesiące kalendarzowe poprzedzające miesiąc, w którym
zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. Jest bezsporne, że wnioskodawca w
okresie 3 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym zgłoszono wniosek o rentę,
spełniał wszystkie wymagania konieczne do otrzymania renty inwalidy wojennego w
związku z pobytem w łagrach w ZSRR.
Należy podkreślić, iż Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 kwietnia 1944 r., II URN 9/94
(OSNAPiUS 1994 Nr 3 poz. 48) wyjaśnił, iż data nabycia uprawnień przewidzianych w
ustawie z 24 stycznia 1991 r. o kombatantach... jest związana z datą złożenia wniosku
o te uprawnienia (art. 99 ustawy o z.e.p.), a nie z datą wydania przez Kierownika
Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych zaświadczenia
stwierdzającego posiadanie uprawnień przewidzianych w ustawie. Powierzenie
stwierdzenia nabycia uprawnień określonych w ustawie o kombatantach Kierownikowi
Urzędu d/s Kombatantów i Osób Represjonowanych bowiem nie oznacza, iż dopiero z
datą orzeczenia o uprawnieniach kombatant lub osoba represjonowana nabywa prawo
określone ustawą. Kierownik Urzędu potwierdza tylko posiadanie takich uprawnień
przez osobę zainteresowaną; dlatego wydana przez niego decyzja ma charakter
deklaratywny.
Uzyskanie przez wnioskodawcę zaświadczenia Kierownika w/w Urzędu w toku
postępowania sądowego nie zmienia faktu, iż wszystkie warunki wymagane do
przyznania renty inwalidzkiej wojennej wnioskodawca spełniał już z dniem wejścia w
życie ustawy o kombatantach. Dlatego zaskarżony wyrok oraz poprzedzający go wyrok
Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie w części
dotyczącej daty przyznania renty zostały wydane z rażącym naruszeniem powołanych
w rewizji nadzwyczajnej przepisów prawa, w związku z czym Sąd Najwyższy orzekł jak
w sentencji wyroku na mocy art. 422 § 1 k.p.c.
Uwzględnieniu rewizji nadzwyczajnej nie stoi na przeszkodzie upływ terminu
określonego w art. 421 § 2 k.p.c. Pozbawienie wnioskodawcy, bez uzasadnionej
podstawy prawnej, należnego mu świadczenia za okres prawie dwuletni, niewątpliwie
stanowi dla niego istotną szkodę, a tym samym godzi w politykę socjalną naszego
Państwa. Dlatego zaskarżony wyrok także narusza interes Rzeczypospolitej Polskiej.
========================================