Wyrok z dnia 19 października 1994 r.
II URN 36/94

Osoba podlegająca ubezpieczeniu społecznemu z tytułu działalności
rolniczej przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubez-
pieczeniu społecznym rolników (jednolity tekst: Dz. U. z 1993 r., Nr 71, poz. 342)
jest ubezpieczonym w rozumieniu art. 19 tejże ustawy.

Przewodniczący SSN: Stefania Szymańska, Sędzia SN: Józef Iwulski, Sędzia
SA: Barbara Wagner (sprawozdawca),

Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Jana Szewczyka, po rozpoznaniu w
dniu 19 października 1994 r. sprawy Anny M. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń
Społecznych Oddział w R. o emeryturę rolniczą, na skutek rewizji nadzwyczajnej
Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Katowicach z dnia 1 grudnia 1992 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania
Sądowi Wojewódzkiemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach ustali-
wszy, że ubiegająca się o emeryturę rolniczą Anna M., od roku 1989 nie podlegała
ubezpieczeniu społecznemu rolników, wyrokiem z dnia 1 grudnia 1992 r., [...] oddalił jej
odwołanie z dnia 19 września 1992 r. od decyzji [...] wydanej w dniu 18 września 1992 r.
przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R., odmawiającej przyznania
wnioskowanego świadczenia.
Zdaniem Sądu skoro odwołująca się "nie pozostawała w ubezpieczeniu społecz-
nym rolników ani w dacie wejścia w życie ustawy - 1 stycznia 1991 r. ani w chwili
złożenia wniosku w dniu 28 lipca 1992 r. " nie spełniła jednego z przewidzianych w art.
19 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników
(jednolity tekst: Dz. U. z 1993 r., Nr 71, poz. 342 ), powoływanej dalej jako " ustawa o
u.s.r.", warunków nabycia prawa do emerytury.
Minister Sprawiedliwości wyrok ten zaskarżył rewizją nadzwyczajną z dnia 18
sierpnia 1994 r. i podnosząc zarzut rażącego naruszenia prawa, a w szczególności art.
19 ust. 1 ustawy o u.s.r., oraz naruszenia interesu Rzeczypospolitej Polskiej, wniósł o
jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Wojewódzkiemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach lub zmianę i
przyznanie Annie M. prawa do emerytury rolniczej od dnia 28 kwietnia 1992 r. Zdaniem
rewidującego Sąd błędnie przyjął, że pozostawanie w ubezpieczeniu społecznym w dniu
wejścia w życie ustawy o u.s.r. lub w dniu złożenia wniosku o świadczenie warunkuje -
poza spełnieniem innych ustawowych wymagań- nabycie prawa do świadczeń w tej
ustawie przewidzianych.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 19 ust. 1 ustawy o u.s.r. emerytura rolnicza przysługuje
ubezpieczonemu, który osiągnął wiek emerytalny (wynoszący dla kobiet 60 lat) i podle-
gał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 100 kwartałów.
Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku, sporządzonego na żądanie Sądu Najwyż-
szego, wynika jednoznacznie, że podstawę prawną rozstrzygnięcia w nim zawartego
stanowi art. 19 ust. 1 ustawy o u.s.r., przy czym Sąd Wojewódzki przyjął, że
uprawnionym do emerytury przewidzianej w tym przepisie jest ubezpieczony, a zatem
osoba podlegająca ubezpieczeniu rolniczemu w dniu złożenia wniosku o świadczenie
lub w dniu wejścia ustawy w życie.
Jakkolwiek kwestia ta budziła w praktyce wątpliwości, za utrwalony już w orzecz-
nictwie uznać należy pogląd, że "okres ubezpieczenia rolniczego w rozumieniu
dotychczasowych przepisów należy traktować jako okres ubezpieczenia, o którym
mowa w art. 19 ust. 1 pkt 2 ustawy o u.s.r." (por. wyrok SN z dnia 19 listopada 1993 r.,
II URN 47/93, OSNCP 1994 z. 5 poz. 117). W uzasadnieniu tego wyroku Sąd
Najwyższy, kierując się regułami wykładni logicznej, systemowej i funkcjonalnej,
wywiódł, że obowiązek opłacania składki na ubezpieczenie społeczne, niezależnie od
wprowadzającej go podstawy prawnej, prowadzi do uzyskania określonego stażu ubez-
pieczeniowego i stanowi - w tym zakresie - jego prawo nabyte, które nie może ulec
przekreśleniu.
Rację ma przeto rewidujący, że "ubezpieczonym w rozumieniu przepisów prawa
ubezpieczeń społecznych jest każdy, kto podlegał (kiedykolwiek) obowiązkowi
ubezpieczenia społecznego, a nie tylko ten, kto aktualnie podlega temu obowiązkowi."
Samo zatem ustalenie, że odwołująca się w chwili złożenia wniosku o emeryturę
rolniczą nie podlegała rolniczemu ubezpieczeniu społecznemu nie daje podstaw do
odmowy przyznania jej wnioskowanego świadczenia.
Ponieważ urodzona 26 czerwca 1926 r. Anna M. osiągnęła wiek emerytalny
przewidziany w art. 19 ust. 1 pkt 1 ustawy o u.s.r., okolicznością wymagającą wyjaś-
nienia jest ustalenie okresu jej podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu.
Z zaświadczenia wydanego w dniu 29 lipca 1992 r. przez Urząd Miejski w P.
wynika, że odwołująca się opłacała składki na ubezpieczenie społeczne w okresie od 1
lipca 1977 r. do 31 grudnia 1988 r., tj. przez 46 kwartałów.
Według art. 20 ust.1 pkt 2 ustawy o u.s.r. do okresu podlegania ubezpieczeniu
zalicza się, przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r., okresy prowadzenia
gospodarstwa rolnego lub pracy w nim, po ukończeniu 16 roku życia.
W oświadczeniu złożonym w Urzędzie Miejskim w P. Anna M. podała, że w
okresie od 27 czerwca 1942 r. do 4 listopada 1950 r. pracowała w gospodarstwie
rolnym rodziców, prowadząc je następnie do 30 grudnia 1968 r. zaś od 31 grudnia 1968
r. prowadziła gospodarstwo własne.
Ponieważ okoliczności te są istotne dla rozstrzygnięcia rozpoznawanej sprawy, a
nie były badane ani w postępowaniu rentowym ani odwoławczym, konieczne jest ich
wyjaśnienie i w tym celu przeprowadzenie postępowania dowodowego.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy stosownie do treści art. 422 § 2 k.p.c.
orzekł jak w sentencji wyroku.

========================================