Wyrok SN - II URN 3/96
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:II URN 3/96
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1996/18/277
Data wydania:1996-03-06

Wyrok z dnia 6 marca 1996 r.
II URN 3/96

Przepis art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) jest prze-
pisem szczególnym w stosunku do jej art. 33 ust. 1 i 2, co jednakże nie wyklucza
możliwości uzyskania renty inwalidzkiej przez pracownika, który podjął za-
trudnienie jako inwalida I i II grupy wówczas, gdy spełnione zostaną warunki z art.
32 i 33 tejże ustawy, a stan zdrowia pracownika uległ w czasie trwania za-
trudnienia tak istotnemu pogorszeniu, nawet w ramach tej samej grupy inwa-
lidów, że uniemożliwia kontynuowanie dotychczasowego zatrudnienia.


Przewodniczący SSN: Stefania Szymańska, Sędziowie SN: Jerzy Kuźniar
(sprawozdawca), Maria Tyszel,

Sąd Najwyższy, przy udziale Prokuratora Witolda Bryndy, po rozpoznaniu w dniu
6 marca 1996 r. sprawy z wniosku Moniki N. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń
Społecznych Oddział w K. o rentę inwalidzką, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra
Sprawiedliwości od wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 10 października 1995 r.,
[...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i zmienił wyrok Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie z dnia 7 lutego 1995 r., [...] w ten sposób, że
przyznał wnioskodawczyni Monice N. rentę inwalidzką według trzeciej grupy
inwalidów od dnia 22 grudnia 1993 r.


U z a s a d n i e n i e

Wnioskodawczyni Monika N., urodzona 1 października 1966 r., dochodziła
przyznania renty inwalidzkiej, powołując się na zatrudnienie w Spółdzielni Pracy [...] w
K. od 1 września 1988 r. do 15 czerwca 1992 r. oraz pobieranie zasiłku dla bez-
robotnych od 18 grudnia 1992 r. do 2 grudnia 1993 r.
Z przedłożonego świadectwa pracy wynika, że w toku zatrudnienia w związku z
urodzeniem syna Wojciecha, korzystała z urlopu wychowawczego, w okresie od 19
czerwca 1989 r. do rozwiązania umowy o pracę.
Obwodowa Komisja Lekarska do Spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia [...] w K. w
orzeczeniu z dnia 28 grudnia 1993 r. zaliczyła wnioskodawczynię do II grupy inwalidów,
stwierdzając że inwalidztwo w tej grupie istnieje od 1992 . W aktach rentowych znajduje
się odpis orzeczenia OKiZ [...] w K. z dnia 6 maja 1991 r. zaliczającego wnios-
kodawczynię do III grupy inwalidów, ze wskazaniem, że inwalidztwo istnieje od
dzieciństwa.
Decyzją z dnia 7 stycznia 1994 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.
odmówił przyznania świadczenia wobec niewykazania 4 lat zatrudnienia. Udowodnione
okresy składkowe od 1 września 1988 r. do 18 czerwca 1989 r. oraz od 18 grudnia 1992
r. do 2 grudnia 1993 r. (łącznie 1 rok 9 miesięcy i 3 dni), zostały uzupełnione okresami
nieskładkowymi w wymiarze 1/3 okresów składkowych, tj. 7 miesięcy i 1 dzień, stąd
łączny czas zatrudnienia wyniósł 2 lata 4 miesiące i 4 dni.
Rozpoznając odwołanie wnioskodawczyni Sąd Wojewódzki w Krakowie po
przeprowadzeniu postępowania dowodowego, w szczególności dowodu z opinii bieg-
łych, wyrokiem z dnia 7 lutego 1995 r. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał odwołują-
cej się rentę inwalidzką według II grupy od dnia 1 września 1993 r.
Sąd ustalił, że wnioskodawczyni cierpi na znaczne zniekształcenie w zakresie
stawów biodrowych z powodu obustronnej dysplazji z poważnym zaburzeniem chodu,
co kwalifikuje ją od dzieciństwa do II grupy inwalidów. W okresie zatrudnienia, tj. po
dniu 1 września 1988 r., w związku z okresem ciąży i urodzeniem dziecka, doszło do
istotnego pogorszenia stanu jej zdrowia w ramach II grupy inwalidów; wtedy zaś Monika
N. liczyła 22 lata (okres ciąży od VI.1988 r. do II.1989 r.),a więc dla uzyskania
uprawnień do renty inwalidzkiej wykazać winna co najmniej 2 lata zatrudnienia i
warunek ten spełniła.
Wobec rewizji organu rentowego, Sąd Apelacyjny w Krakowie wyrokiem z dnia
10 października 1995 r. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie, stwierdzając, że
do sytuacji prawnej wnioskodawczyni (inwalidztwo II grupy od dzieciństwa) stosuje się
art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), który "jako szczególny
wyłącza stosowanie do stanów faktycznych w nim opisanych art. 33 ustawy o z.e.p.,"
stąd warunkiem koniecznym dla przyznania świadczenia jest wykazanie 5 lat zatrud-
nienia w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę, zaś
wnioskodawczyni tego warunku nie spełnia.
Powyższy wyrok zaskarżył rewizją nadzwyczajną Minister Sprawiedliwości i
zarzucając rażące naruszenie prawa, a to art. 33 w zw. z art. 32 i 34 ustawy z dnia 14
grudnia 1982 . o z.e.p., wnosił o jego uchylenie i oddalenie rewizji organu rentowego od
wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie,
względnie o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającego go wyroku Sądu
Wojewódzkiego i przekazania sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Zdaniem skarżącego z faktu, iż przepis art. 34 ustawy o z.e.p. jest przepisem
szczególnym w stosunku do art. 33 w zw. z art. 32 ustawy nie można wyprowadzać
wniosku, iż inwalidzi I lub II grupy, którzy nie przepracowali 5 lat, nie mogą uzyskać
renty inwalidzkiej w oparciu o art. 32 i 33 ustawy, a więc na zasadach ogólnych, także
po wykazaniu istotnego pogorszenia stanu zdrowia, nawet w ramach tej samej grupy
inwalidów.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona.
Przepisy rozdziału 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emeryt-
alnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) dotyczące renty in-
walidzkiej stosuje się do różnych sytuacji faktycznych i prawnych, w związku z czym
różny jest ich charakter.
Przepis artykułu 34 ust. 1 ustawy o z.e.p. przewiduje prawo do renty inwalidzkiej
dla pracownika, który stał się inwalidą I lub II grupy przed podjęciem zatrudnienia po raz
pierwszy, w przypadku wykazania okresu zatrudnienia, wynoszącego łącznie z okre-
sami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia, 5 lat w ciągu ostatniego
dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę inwalidzką. Jest on przepisem
szczególnym w stosunku do przepisów art. 32 i 33 ustawy, ale z powyższego nie można
wyprowadzać wniosku, że wyłączone jest stosowanie ogólnych zasad określonych tymi
przepisami, a więc, że inwalida I lub II grupy może otrzymać świadczenie rentowe
jedynie po wykazaniu 5 - letniego zatrudnienia w ostatnim dziesięcioleciu liczonym od
złożenia wniosku o rentę.
Przepis ten ma ułatwiać możliwość ubiegania się o świadczenie osobom, które
nie spełniają wymogań ogólnych z art. 32 i 33 ustawy, co oznacza, że jeśli ubiegający
się o rentę inwalidzką spełnia warunki określone tymi przepisami, nie ma powodu do
stosowania art. 34 ustawy. Te ogólne warunki to inwalidztwo, wymagany okres
zatrudnienia i powstanie inwalidztwa w czasie zatrudnienia lub w okresie równorzędnym
z okresem zatrudnienia, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych
okresów.
Nie budzi też wątpliwości, że warunek istnienia inwalidztwa jest spełniony, jeżeli
pracownik, który podjął pracę jako inwalida, doznał istotnego pogorszenia w stanie
zdrowia, nawet w ramach tej samej grupy inwalidów.
W świetle ustalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego pogorszenie stanu
zdrowia, nawet w ramach tej samej grupy inwalidów, uniemożliwiające kontynuowanie
dotychczasowego zatrudnienia jest po spełnieniu innych warunków wymaganych przez
ustawę o z.e.p., wystarczającą przesłanką do przyznania renty inwalidzkiej. To
stanowisko Sądu Najwyższego zawarte zostało m.in. w uchwale z dnia 12 czerwca
1984 r., III UZP 24/84 - OSNCP 1985 z. 3 poz. 6), w której SN stwierdził, że warunki z
art. 32 pkt 3 ustawy o z.e.p. spełnia pracownik, który podjął zatrudnienie jako inwalida III
grupy, jeżeli w okresach wymienionych w tym przepisie nastąpiło u niego istotne
pogorszenie stanu zdrowia w ramach tej samej grupy inwalidów, uniemożliwiające
kontynuowanie dotychczasowego zatrudnienia. Taki sam pogląd prawny zawarty został
w uzasadnieniach wyroków w sprawach II URN 69/91 z dnia 3 października 1991 r. i II
URN 3/93 z dnia 9 marca 1993 r. W wyroku z dnia 7 września 1979 r., II URN 111/79
(OSNCP 1980 z. 2 poz. 35) stwierdzono, że pracownik zaliczony do I grupy inwalidów,
który podjął zatrudnienie w specjalnie stworzonych dla niego warunkach, lub na
specjalnych stanowiskach pracy, nabywa prawo do renty, jeżeli posiada wymagany
okres zatrudnienia, a stan jego zdrowia pogorszył się w czasie tego zatrudnienia, lub w
ciągu 18 miesięcy po jego upływie.
Ta konsekwentna linia orzecznicza dotycząca tego problemu kształtowała się już
w poprzednim stanie prawnym i trwa nadal, Dlatego też odmienny pogląd Sądu Ape-
lacyjnego, upatrujący prawo do renty inwalidzkiej dla pracownika. który był inwalidą I lub
II grupy przed podjęciem pierwszego zatrudnienia jedynie w przepisie art. 34 ustawy o
z.e.p., nie może być uznany za trafny.
W rozpoznawanej sprawie Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych w Krakowie ustalił, że pogorszenie stanu zdrowia wnioskodawczyni w ramach
II grupy inwalidów nastąpiło przed ukończeniem przez nią 22 roku życia, stąd też
wymagany okres zatrudnienia wraz z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi (obecnie
okresy składkowe i nieskładkowe) winien wynosić co najmniej 2 lata - art. 33 ust. 1 pkt 2
ustawy o z.e.p.- i po wykazaniu obu tych przesłanek przyznał odwołującej się prawo do
renty inwalidzkiej wg II grupy od 1 września 1993 r. [...].
Zdaniem Sądu Najwyższego fakt pogorszenia stanu zdrowia wnioskodawczyni
przed 1 października 1988 r. (przed ukończeniem 22 roku życia), nie został należycie
wykazany. Monika N. podjęła zatrudnienie od 1 września 1988 r., będąc w ciąży i stan
ten nie był przeszkodą w podjęciu pracy, stąd też ogólne stwierdzenie - za opinią
biegłych - że do pogorszenia zdrowia doszło w związku i w czasie ciąży, nie może być
uznane za wystarczające dla przyjęcia, iż powyższe zmiany w stanie zdrowia nastąpiły
przed 1 października 1988 r.
Nie badając tej okoliczności, należy jednak zauważyć za rewizją nadzwyczajną,
że co prawda wniosek o rentę złożony został w dniu 2 grudnia 1993 r., a więc już po
wejściu w życie ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o
zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz.
450 ze zm.), ale w sprawie znajdzie zastosowanie ustawa z 14 grudnia 1982 r. o z.e.p. i
warunki w niej przewidziane, a to wobec treści art. 26 ust. 2 ustawy o rewaloryzacji
emerytur i rent, w brzmieniu zmienionym przez art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 2 grudnia 1993
r. o zmianie ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent
oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 127, poz. 583) z dniem 22 grudnia 1993 r.
Konieczne więc dla przyznania prawa do dochodzonego świadczenia jest
ustalenie, czy wnioskodawczyni do dnia wejścia w życie ustawy, tj. do dnia 15 listopada
1991 r., spełniła warunki do nabycia prawa do renty inwalidzkiej, w tym warunek
zatrudnienia liczonego wraz z okresem równorzędnym, tj. okresem urlopu wy-
chowawczego od dnia 19 czerwca 1989 r. (art. 11 ust. 2 pkt 11 ustawy o z.e.p.). Z akt
rentowych wynika, że do 15 listopada 1991 r. wnioskodawczyni wykazała ponad 3 lata
zatrudnienia wraz z okresem równorzędnym. Spełniła więc warunek określony w art. 33
ust. 1 pkt 3 ustawy o z.e.p., zaś istotne pogorszenie w stanie zdrowia w ramach II grupy
nastąpiło, w każdym razie do dnia porodu [...], a więc przed dniem 1 października 1991
r., w którym ukończyła 25 rok życia.
Powyższe daje więc podstawę do stwierdzenia, że Monika N. nabyła prawo do
renty inwalidzkiej według II grupy inwalidów od dnia 22 grudnia 1993 r., tj. od dnia
wejścia w życie cyt. ustawy z dnia 2 grudnia 1993 r.
Z tych więc względów orzeczono jak w sentencji, uchylając zaskarżony wyrok i
odpowiednio zmieniając wyrok Sądu I instancji stosownie do art. 422 § 1 k.p.c.

========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] II URN 37/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/10/171
1996-10-30 
[IA] II URN 36/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/9/156
1996-10-03 
[IA] II URN 34/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/10/170
1996-10-24 
[IA] II URN 33/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/10/169
1996-10-24 
[IA] II URN 31/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/10/167
1996-10-24 
  • Adres publikacyjny: