Wyrok z dnia 28 września 1994 r.
II URN 29/94

Osoba ubiegająca się o rentę inwalidzką powinna wykazać w postępowaniu
z zakresu ubezpieczeń społecznych fakt powstania inwalidztwa w czasie
zatrudnienia lub w okresie równorzędnym z okresem zatrudnienia (obecnie:
okresy składkowe i uważane za składkowe) w ostatnim dziesięcioleciu przed
powstaniem inwalidztwa lub przed złożeniem wniosku o rentę inwalidzką (art. 32 i
33 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i
ich rodzin - Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.).
W sporze między stronami co do istnienia powyższych okoliczności
właściwy sąd do rozpoznania odwołania ubezpieczonego powinien z urzędu
zbadać sporne okoliczności i w miarę potrzeby przeprowadzić dowody uzupeł-
niające (art. 3 § 2 i art. 4774 § 1 w związku z art. 47715 § 1 k.p.c.).

Przewodniczący SSN: Stefania Szymańska, Sędziowie SN: Józef Iwulski, Adam
Józefowicz (sprawozdawca),

Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Stefana Trautsolta, po rozpoznaniu w
dniu 28 września 1994 r. sprawy z wniosku Kazimierza Z. przeciwko Zakładowi
Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. o rentę inwalidzką, na skutek rewizji nadzwy-
czajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z dnia 8 kwietnia 1994 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz poprzedzający go wyrok Sądu Wojewódz-
kiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Koszalinie z dnia 12 stycznia 1994 r.
[...] i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Wojewódzkiemu-Sądowi
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Koszalinie.

U z a s a d n i e n i e

Wnioskodawca Kazimierz Z. zgłosił w dniu 30 czerwca 1993 r. wniosek o
przyznanie prawa do renty inwalidzkiej.
Decyzją z dnia 17 września 1993 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w
K. odmówił przyznania wnioskodawcy prawa do renty inwalidzkiej ze względu na brak
wymaganego prawem okresu zatrudnienia.
Od powyższej decyzji wnioskodawca złożył odwołanie, w którym wnosił o
przyznanie mu renty inwalidzkiej.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Koszalinie wyrokiem z
dnia 12 stycznia 1994 r. [...] oddalił odwołanie po ustaleniu, że wnioskodawca jest
inwalidą III-ej grupy inwalidzkiej od 1985 r. Jednakże wnioskodawca nie posiada
wymaganych 5 lat zatrudnienia w ostatnim dziesięcioleciu przed powstaniem inwa-
lidztwa, wymaganych przepisem art. 33 ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o
zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267). Na
podstawie złożonych do akt dokumentów (zaświadczeń i świadectw pracy) Sąd Woje-
wódzki ustalił, że wnioskodawca posiada w ostatnim dziesięcioleciu przed powstaniem
inwalidztwa tj. w okresie od 1 stycznia 1976 r. do 31 grudnia 1985 r. udokumentowane
okresy pracy wynoszące ogółem 4 lata 10 miesięcy i 21 dni. Natomiast w ostatnim
dziesięcioleciu przed złożeniem wniosku o rentę inwalidzką tj. w okresie od 17 lipca
1983 r. do 30 czerwca 1993 r. wnioskodawca posiada udokumentowane okresy pracy
wynoszące ogółem 4 lata 5 miesięcy 15 dni. Sąd Wojewódzki uznał, że wnioskodawca
nie udowodnił wymaganych 5 lat zatrudnienia, niezbędnych do przyznania prawa do
renty inwalidzkiej, jako drugiego warunku oprócz inwalidztwa, które u niego występuje.
W związku z tym Sąd Wojewódzki uznał, że brak jest podstaw do uwzględnienia
odwołania, które na podstawie art. 47714 § 1 k.p.c. oddalił.
Rozpoznając sprawę na skutek rewizji Kazimierza Z., Sąd Apelacyjny w
Gdańsku wyrokiem z dnia 8 kwietnia 1994 r. [...] rewizję oddalił i uznał, że wbrew
zarzutom ubezpieczonego Sąd I-ej instancji uwzględnił wszystkie okresy zatrudnienia
udokumentowane świadectwami pracy i zaświadczeniami. Wobec prawidłowego
ustalenia przez Sąd I-ej instancji, że ubezpieczony nie posiada okresu zatrudnienia,
wymaganego do przyznania renty inwalidzkiej Sąd Apelacyjny oddalił rewizję
skarżącego.
Od powyższego wyroku Sądu Apelacyjnego, Minister Sprawiedliwości złożył
rewizję nadzwyczajną, zarzucając temu wyrokowi rażące naruszenie prawa, a w
szczególności art. 3 § 2 k.p.c. oraz art. 32 i 33 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o
zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.).
Rewidujący wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz wyroku Sądu Woje-
wódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w K. z dnia 12 stycznia 1994 r. w
sprawie [...] i przekazanie sprawy Sądowi Wojewódzkiemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizja nadzwyczajna jest w pełni uzasadniona, gdyż zawarte w niej zarzuty są
trafne i przekonywująco umotywowane. Przede wszystkim zasadny jest zarzut rażącego
naruszenia przepisu art. 3 § 2 k.p.c. Z przepisu tego wynika, że sąd rozpoznając
sprawę powinien dążyć do wszechstronnego zbadania wszystkich istotnych
okoliczności i do wyjaśnienia rzeczywistej treści stosunków faktycznych i prawnych. W
tym celu sąd może podejmować czynności, jakie uzna za potrzebne do uzupełnienia
materiału i dowodów przedstawionych przez strony. Wnioskodawca kwestionował w
rewizji datę powstania inwalidztwa, powołując się na kartę informacyjną, dotyczącą
leczenia na Oddziale Neurologii Szpitala w K. w listopadzie 1986 r. Karta ta została
załączona do akt sądowych i znajduje się na stronicy 10 akt. Według twierdzeń
wnioskodawcy po tym leczeniu szpitalnym i zabiegu operacyjnym kręgosłupa w 1987 r.
miało wystąpić u niego inwalidztwo, spowodowane wypadnięciem jądra galaretowego.
W wym. odwołaniu od decyzji ZUS-u i rewizji wnioskodawca także twierdził, że został
zwolniony z pracy w [...] Przedsiębiorstwie Budownictwa Przemysłowego w dniu 15
lipca 1987 r. Z akt sprawy nie wynika, aby Obwodowa KiZ ustalając w dniu 24 czerwca
1993 r. datę wystąpienia inwalidztwa u wnioskodawcy na 1985 rok dysponowała
dokumentacją chorobową wnioskodawcy, w tym w szczególności dokumentacją
szpitalną. Z tych względów materiał dowodowy sprawy wymagał stosownego
uzupełnienia w postępowaniu sądowym przez zasięgnięcie opinii biegłych lekarzy
sądowych w celu ustalenia kiedy faktycznie wystąpiło inwalidztwo u wnioskodawcy.
Tymczasem Sąd I-ej instancji wbrew swemu obowiązkowi z art. 3 § 2 i art. 316 § 1
k.p.c. nie wyjaśnił dostatecznie sprawy do stanowczego jej rozstrzygnięcia, a Sąd
Apelacyjny oddalając rewizję bezzasadnie przyjął, że nie ma ona uzasadnionych
podstaw. Należyte wyjaśnienie sprawy umożliwiłoby zbadanie i prawidłowe ustalenie,
czy w dziesięcioleciu przypadającym na okres od 15 lipca 1977 r. do 15 lipca 1987 r.
wnioskodawca posiada wymagany staż pracy wbrew stanowisku ZUS, który wydał
decyzję odmawiającą przyznania renty inwalidzkiej z powodu nie udowodnienia przez
niego pięcioletniego okresu zatrudnienia przed powstaniem inwalidztwa ani przed
złożeniem wniosku o rentę inwalidzką. Z uwagi na powiązanie czasowe daty
wystąpienia inwalidztwa z zatrudnieniem należało dokładnie zbadać, czy wnioskodawca
w okolicznościach sprawy nabył prawo do renty inwalidzkiej. Zebrany w sprawie
materiał dowodowy wymagał jednak uzupełnienia przed Sądem Wojewódzkim. Należało
zażądać ze szpitala pełnej dokumentacji chorobowej wnioskodawcy i uzyskać w kwestii
spornej daty inwalidztwa wnioskodawcy, opinii biegłych lekarzy sądowych z udziałem
specjalisty neurologa.
W związku z powyższym istotnym brakiem postępowania, trafny jest zarzut
rewizji nadzwyczajnej rażącego naruszenia art. 32 i 33 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r.
o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.).
Sąd Apelacyjny rozstrzygając sprawę, jako sąd rewizyjny obowiązany był z mocy art.
381 § 1 k.p.c. z urzędu wziąć pod rozwagę powyższe okoliczności, czego nie uczynił. W
tym świetle należy uznać, że Minister Sprawiedliwości trafnie zarzucił Sądom obu
instancji rażące naruszenie przepisów prawa, wskazanych w zarzutach rewizji
nadzwyczajnej, bowiem wydały orzeczenie w takim stanie sprawy, który nie pozwalał na
jej stanowcze rozstrzygnięcie.
Zdaniem Sądu Najwyższego osoba ubiegająca się o rentę inwalidzką powinna
wykazać w postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych fakt powstania
inwalidztwa w czasie zatrudnienia lub w okresie równorzędnym z okresem zatrudnienia
(obecnie: okresy składkowe i uważane za składkowe) w ostatnim dziesięcioleciu przed
powstaniem inwalidztwa lub przed złożeniem wniosku o rentę inwalidzką (art. 32 i 33
ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin,
Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.).
W sporze między stronami co do istnienia powyższych okoliczności właściwy sąd
do rozpoznania odwołania ubezpieczonego powinien z urzędu zbadać sporne
okoliczności i w miarę potrzeby przeprowadzić dowody uzupełniające (art. 3 § 2 i art.
4774 § 1 w związku z art. 47715 § 1 k.p.c.).
Wobec braku niezbędnych ustaleń i warunków do ostatecznego rozstrzygnięcia
sprawy Sąd Najwyższy na zasadzie art. 422 § 1 i 2 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok i
poprzedzający go wyrok Sądu I-ej instancji w celu usunięcia wyżej wytkniętych braków
postępowania.
Z tych względów Sąd Najwyższy uwzględnił rewizję nadzwyczajną i orzekł, jak w
sentencji.

========================================